RITA REYS. Europe s First Lady of Jazz

Transcriptie

1 RITA REYS Europe s First Lady of Jazz "Rita Reys is al meer dan een halve eeuw onafgebroken en onbetwist de grootste jazzzangeres van Nederland", concludeerde de Edisonjury eind 2006, toen zij als eerste Nederlandse jazzmusicus de Edison Oeuvre Award in ontvangst mocht nemen. De grande dame van de Europese jazzvocalen weet haar publiek nog immer om haar vingers te winden, met haar door velen bejubelde timing, swing en performance. JEUGD Maria Everdina Reys werd op 21 december 1924 geboren in Rotterdam. Ze kwam uit een artistiek gezin: haar vader was violist en dirigent, haar moeder was revuedanseres. Haar ouders hielden voornamelijk van lichtklassieke muziek, en zodoende groeide Rita op onder de klanken van Chaikovski en Chopin. Al vroeg bleek dat het zingen Rita in haar in het bloed zat: jij bent zingend geboren, zei haar moeder haar eens. Als tiener deed ze mee aan zangconcoursen in haar geboortestad, die ze stuk voor stuk wist te winnen. Op haar 15 e begon haar zangcarrière serieuze vormen aan te nemen, toen ze ging optreden met de The Hawaiian Minstrels. En twee jaar later werkte ze met het orkest van Johny Jansen, waar ook haar vader deel van uit maakte. KENNISMAKING MET DE JAZZ Al in 1943 vertrok Rita uit Rotterdam, om als zangeres te gaan werken in een jazzclub in Hilversum. Jazzdrummer Wessel Ilcken kwam daar, onder de indruk van haar zangkunsten, alsmaar vaker naar haar luisteren. Na een aantal maanden ging Rita echter terug naar haar ouderlijk huis in Rotterdam. Maar toen Nederland eenmaal bevrijd was van de Duitse bezetting zocht Wessel haar weer regelmatig op, en tenslotte vroeg hij haar ten huwelijk. Het paar trouwde op 2 november Door Wessel kwam Rita in de wereld van de jazz terecht. Een van de eerste jazzensembles waarmee ze samenwerkte was het orkest van saxofonist Lex van Spall. EUROPA IN In de jaren die volgden gingen Rita en Wessel in toenemende mate naar in het buitenland. In 1945 en 46 waren ze regelmatig te vinden in België en Luxemburg, samen met het orkest van Ted Powder. Van 1947 tot 1950 toerden ze gezamenlijk door Spanje en Noord- Afrika, met het orkest van Piet van Dijk. In 1950 werd het Rita Reys Sextet opgericht, waarmee Rita en Wessel met veel succes tournees deden door Engeland en Duitsland. Ook haar broer, tenorsaxofonist

2 Karel Reys, maakte van het ensemble deel uit. Stockholm (Zweden) was in die jaren het jazzcentrum van Europa, en vandaar ook dat Rita en Wessel er in 1953 voor langere tijd verbleven. Rita s eerste plaatopnames werden hier gemaakt, voor het Zweedse label Artist. Op 2 maart ging ze voor het eerst de studio in, met de toentertijd befaamde saxofonist Lars Gullin. Een half jaar later maakte zo opnamen met het sextet van klarinettist Ove Lind. Na een drukke tijd in Zweden keerden Rita en Wessel terug naar Nederland. Ze vestigden zich in Loosdrecht, waar op 18 april 1954 dochter Leila werd geboren. Een jaar later maakte Rita haar eerste Nederlandse plaatopnames, voor de elpee Jazz Behind The Dikes waarop toenmalig Nederlands jazztalent te horen is. Haar vertolking van My Funny Valentine betekende haar doorbraak in eigen land. THE STATES Rita s succes in Nederland was gevestigd, en in 1956 lonkte de Verenigde Staten. George Avakian, producer bij het Amerikaanse label Columbia, hoorde haar zingen in de illustere Amsterdamse jazzclub Sheherazade, en nodigde haar uit om naar de States te komen. Ze ging zonder Wessel, die geen visum kon krijgen omdat hij marihuana gebruikte (als pijnstilling voor zijn nierproblemen). Ze kreeg de aanbieding een plaat te maken, wat ze deed in samenwerking met een van de beroemdste jazzensembles van die tijd: Art Blakey & The Jazzmessengers. Op deze elpee, The Cool Voice of Rita Reys, zijn onder andere te horen: Horace Silver, Hank Mobley en Donald Bird. Omdat de heren het zo n ball vonden om met Rita te werken, traden ze ook nog diverse malen gezamenlijk op in de beroemde jazzclub Village Vanguard, in New York s Greenwich Village. Nadien zou Rita hier ook concerten geven met jazzorganist Jimmy Smith. Een jaar later ging Rita wederom naar de Verenigde Staten, en trad er op met het orkest van Chico Hammilton, wederom in de Village Vanguard. Elders stond ze gedurende die maanden op de planken met andere grote namen, zoals Oscar Petterford, Zoot Sims en Clark Terry. Zes dagen na haar terugkomst in Nederland kreeg Rita een Art Blakey en Rita Reys opnamen The Cool Voice of Rita Reys (New York, 1956) enorme klap te verduren: Wessel, net Nederlands kampioen waterskiën geworden, kreeg een hersenbloeding en zou er een week daarna aan overlijden. Toch ging Rita snel weer aan het werk, al was het maar omdat er voor haar en haar dochter wel brood op de plank moest komen. Ze reisde onder meer af naar Duitsland, waar ze werkte met Kurt Edelhagen en Bengt Hallberg. In Frankrijk trad ze enige tijd op met saxofonist Lester Young. EUROPE'S FIRST LADY OF JAZZ In toenemende mate ging Rita vanaf eind jaren 50 samenwerken met het trio van pianist Pim Jacobs, die ze al kende uit de band van Wessel. Pim bleek niet minder dan stapelverliefd op Rita, en na een optreden in Groningen vroeg hij haar, op weg terug naar huis, ten huwelijk. Ze trouwden op 30 september 1960, in het stadhuis van Hilversum. Het Polygoonjournaal deed er uitgebreid verslag van. De burgemeester reikte het net getrouwde paar bij deze gelegenheid het

3 eerste exemplaar uit van hun elpee Marriage in Modern Jazz. Om meerdere redenen was 1960 een bijzonder jaar. Rita en het Trio Pim Jacobs, met Ruud Jacobs op contrabas en Wim Overgaauw op gitaar, wonnen het internationale jazzfestival van Juan Les Pins (Frankrijk). Rita werd er uitgeroepen tot Europe s First Lady of Jazz. Een jaar daarna won Rita voor Marriage in Modern Jazz haar eerste Edison, haar tijdens het Grand Gala du Disque uitgereikt door cabaretier Wim Sonneveld. In 1969 volgde een haar tweede, voor Rita Reys Today. Datzelfde jaar vloog ze ook andermaal naar de Verenigde Staten, om er op te treden tijdens het jazzfestival van New Orleans, met o.a. Zoot Sims en Milt Hinton. De opnamen van dit concert werden in 2004 teruggevonden, en geven blijk van een enorm enthousiasme onder het Amerikaanse publiek (op de eerste rij zat o.a. Sarah Vaughan, die dat jaar ook op het festival optrad). THE SONGBOOKS In de jaren 70, de hoogtijdagen van de popmuziek, wilde Rita laten zien dat haar muzikale talent zich niet slechts leende voor het klassieke jazzrepertoire, en ging ze een samenwerking aan met dirigent en arrangeur Rogier van Otterloo. En met succes: zowel haar vertolking van het repertoire van Burt Bacharach als dat van Michel Legrand resulteerden in een Edison en een Gouden Plaat. Ook de beide componisten waren onder de indruk van Rita s vertolkingen van hun werk. I love what I heard on the record. So happy to hear you again, schreef Bacharach aan haar. Ook Legrand prees Michel Legrand, Rita Reys en Ruud Jacobs opnamen Rita Reys sings Michel Legrand (1972) de elpee met zijn composities met veel enthousiasme aan: From now on, everytime I will write a song, I will think of the great Rita Reys, who sings the love songs with such love, that I really love her, and you will too. Later nam Rita, eveneens met het orkest van Van Otterloo, met succes ook het repertoire van George Gershwin en Antonio Carlos Jobim op. BACK TO BASICS Rita Reys, Johnny Griffin en Trio Pim Jacobs opnamen That Old Feeling (1979) Vanaf de jaren 80 keerde Rita terug naar het klassieke American Songbook- repertoire, wat onder andere resulteerde in de elpee That Old Feeling, waarop ze te horen is met de Amerikaanse saxofonist Johnny Griffin, en Memories of You, met een orkest onder leiding van Lex Jasper. Het was hetzelfde orkest dat op dat moment ook de muziek opnam voor de film Yentle, met in de hoofdrol Barbra Streisand. Nadien bleek dat Streisand zelf zo onder de indruk was van Rita s zang, dat ze minutenlang bij

4 de opnamen had staan luisteren. In 1985 werd bij Rita borstkanker bij haar geconstateerd, waar ze evenwel snel bovenop wist te komen. Na wekenlang medische behandelingen en thuis zitten, trad ze op in een uitverkocht Concertgebouw. Niemand wist dat ze ziek was geweest, en de kranten stonden vol lovende recensies. Besloten werd om het concert, dat voor de TROS- radio was opgenomen, op elpee en cd uit te brengen. Volkskrant- journalist Bert Vuijsje schreef ondermeer: De manier waarop ze het materiaal vertolkte overtrof de hoogste verwachtingen. De durf waarmee ze de melodie parafraseert lijkt de laatste jaren alleen maar gegroeid. In haar tekstbehandeling, haar timbre- beheersing en haar ritmisch raffinement straalt ze een achteloos meesterschap uit. [ ] Voorlopig kan er weinig twijfel meer bestaan over de vraag wie de grootste Nederlandse jazz- zangeres is. Rita zelf zei over die avond later in De Volkskrant: Dat concert is inderdaad een soort nieuwe start geweest, zo van: vergeten al die rotzooi achter me. Een lang gekoesterde wens van Rita ging in 1986 in vervulling, toen ze in de Wisseloord Studio s in Hilversum een kerstplaat opnam: Have Yourself A Merry Little Christmas. De begeleiding is hierop in handen van het Trio Pim Jacobs en het Metropole Orkest onder leiding van Rogier van Otterloo. Het zou het laatste album zijn waarvoor ze samenwerkte met Van Otterloo, die twee jaar later overleed. In 1991 ontving Rita op het North Sea Jazz Festival de Bird Award, en later dat jaar kreeg ze in Den Haag, uit handen van de Amerikaanse ambassadeur, de American Songbook Award uitgereikt. Mede naar aanleiding hiervan maakte ze in 1992 twee dubbel- cd s: Rita Reys, The American Songbook, volume 1&2. Het zouden de laatste cd s zijn die ze opnam met haar geliefde Pim. Bij hem werd in de loop van 1995 kanker geconstateerd. De tournee ter gelegenheid van Rita s 70 ste verjaardag werd afgeblazen, en er volgde een lang traject van medische behandelingen. Tot verdriet van velen overleed hij, op 3 juli 1996, op 61- jarige leeftijd. Tien dagen nadien nam Rita voor hem postuum de Bird Award in ontvangt, bij welke gelegenheid ze zei, zoals Pim het wilde, terug te zullen komen. ALLEEN VERDER Voor hoe lang Rita haar werk zou neerleggen viel tijdens die zomeravond in juli niet te zeggen. Verbazingwekkend was dat ze, een vechter als ze is, een jaar later alweer op het North Sea Jazz Festival zou staan, samen met het trio van haar nieuwe pianist en begeleider Lex Jasper. Met het Philharmonisch Orkest van Hannover nam ze de cd Loss of Love, Rita Reys Sings Henry Mancini op. Het werd haar vijfde songbook- vertolking. Een overvolle concertagenda volgde, met optredens in zowel binnen- als buitenland. Ter gelegenheid van haar 75 ste verjaardag ging Rita wederom de studio in, voor de opnames van The Lady Strikes Again. Hierop is ze te horen is samen met drie trio s, te weten die van de pianisten Lex Jasper en Cor Bakker, en met het befaamde Rosenberg Trio. Samen met Mathilde Santing nam ze voor de plaat het stuk People Will Say We re

5 in Love op, dat nadien ook live werd opgenomen tijdens een radioconcert met het Metropole Orkest. Het eerste exemplaar van de cd werd haar uitgereikt door toenmalig premier Wim Kok, die al jaren een groot fan van haar bleek te zijn. In 2004 tekende Rita samen met journalist Bert Vuijsje het verhaal van haar leven op, wat resulteerde in het boek Rita Reys, Lady Jazz (Amsterdam: uitgeverij Thomas Rap). In augustus ging ze de studio in voor de opnamen van de cd Beautiful Love, waarop ze nooit eerder gezongen stukken ten gehore brengt, zoals Under A Blanket Of Blue, When Sunny Gets Blue en I Get Along Without You Very Well. De cd gold ook als een hommage aan Pim, en kreeg daarom de toepasselijke subtitel A tribute to Pim Jacobs. De begeleidende muzikanten op het album zijn Peter Beets (piano), Ruud Jacobs (contrabas) en Martijn van Iterson (gitaar). Bij de viering van haar 80 ste verjaardag, in het Pim Jacobs Theater in Maarssen, werd de cd aan het publiek gepresenteerd middels een videoboodschap van Pieter van Vollenhoven, naast Louis van Dijk een van Pim Jacobs Gevleugelde Vrienden. OEUVRE EDISON Rita Reys en haar vaste pianist Peter Beets (2006) Op 22 december 2006 ontving Rita Reys als eerste Nederlandse jazzmusicus de Oeuvre Edison, na onder andere Tony Bennett en Herbie Hancock. Bij de uitreiking sprak Rita haar dank uit aan alle muzikanten, haar publiek en anderen die door de jaren heen bijdroegen aan haar succes. Een speciaal dankwoord richtte ze tot haar zwager en bassist Ruud Jacobs, die een groot gedeelte van haar oeuvre produceerde. Ook noemde ze haar geliefde echtgenoot Pim Jacobs "die wij natuurlijk niet vergeten mogen". Een groots, beamend applaus volgde. RECENT Begin 2007 namen Rita Reys en het Kwintet Ruud Jacobs in een uitverkocht Koninklijk Theater Carré een DVD op, die nadien wekenlang hoog genoteerd stond in de Muziek DVD Top 20. NRC Handelsblad schreef over het concert ondermeer: Rita Reys schittert in een vol Carré en Reys heeft nog steeds de beste timing. In het najaar ging ze andermaal op tournee langs de Nederlandse theaters, samen met saxofonist Piet Noordijk. Maandenlang stonden ze voor uitverkochte zalen, en bewezen beide nog altijd tot de absolute top van hun vak te horen. In juli 2008 stond Rita Reys voor de 19 e keer op het North Sea Jazz Festival, samen met de Jazz Orchestra of the Concertgebouw en Fay Claassen, haar grote favoriet onder de jongere generaties jazzvocalisten. In 2009 ging Rita wederom de studio in, voor de opnamen van een langverwacht nieuw album. En ook nu, aan de vooravond van haar 85 ste verjaardag, was zij vastbesloten zich hierop te wijden aan niet eerder gezongen repertoire. Tien van de twaalf stukken nam ze nooit eerder op, zoals daar zijn: Dearly Beloved, You Hit The Spot en de toepasselijke titelsong, Young at Heart. Op de plaat zijn, naast het Ruud Jacobs Kwartet, twee special guests te horen. De eerste is de Amerikaanse tenorsaxofonist Scott Hamilton, die naast een succesvolle carrière als

6 solomuzikant eerder vocalisten als Tony Bennett en Rosemary Clooney begeleidde. Als tweede gast horen we Thijs van Leer, maar ditmaal op Hammond orgel, waar hij in de afgelopen decennia voornamelijk bekendheid verwierf als fluitist. Bij gelegenheid van Rita s 85 ste verjaardag vonden er in december 2009 twee bijzondere concerten plaats. Op 17 december stond ze in een uitverkocht Concertgebouw in Amsterdam, samen met Trijntje Oosterhuis en The Jazz Orchestra of The Concertgebouw, onder leiding van Henk Meutgeert. Nooit eerder deelden de zangeressen met elkaar het podium. Een minutenlange staande ovatie kreeg Rita Reys, toen ze die avond neerdaalde van de trappen van het Concertgebouw. Wat volgde was een waar luisterfeest, met afwisselend bekende jazzklassiekers (Rita bracht ondermeer voor het eerst in haar carrière Nat King Cole s Route 66 ten gehore), stukken van hedendaagse componisten, als ook het geijkte jazzy kerstrepertoire. Met Trijntje Oosterhuis samen zong ze Burt Bacharach s Alfie, wat beide vocalisten eerder opnamen voor hun Bacharach- albums. Op haar verjaardag, 21 december, volgde een feestelijk concert in het Pim Jacobs Theater in Maarssen, samen met het Ruud Jacobs Kwartet. Voor het eerst bracht Rita enkele stukken van het nieuwe studioalbum Young at Heart ten gehore, alvorens de cd op 23 april 2010 zal verschijnen. Een staande ovatie voor Rita Reys Concertgebouw Amsterdam, 17 december 2009 Laatst bijgewerkt: vrijdag 19 maart 2010