WORKSHOP Omgaan met Oplosmiddelen. ARBO Convenant PKGV 8 juni 2004

Transcriptie

1 WORKSHOP Omgaan met Oplosmiddelen ARBO Convenant PKGV 8 juni 2004

2 Deel 1: Oplosmiddeldampen & blootstelling Omgaan met oplosmiddelen in verpakkingsdrukkerijen Workshop 2004

3 Blootstellingseffecten korte termijn blootstelling Irritatie ogen, luchtwegen KT effect centraal zenuwstelsel high voelen, reactievermogen, duizelig, tipsy Reprotoxisch voortplanting; ethanol.

4 Blootstellingseffecten lange termijn blootstelling LT effecten centraal zenuwstelsel: OPS geheugenverlies, concentratieproblemen, karakterverandering, vroege dementie Kankerverwekkend Mutageen ongeboren vrucht

5 Concentratie & tijd Eenheden mg/m 3 lucht ppm Tijd 8h gemiddelde 15 minuten gemiddelde 5 minuten gemiddelde instantaan

6 Van ppm naar mg/m 3 vv (1) Verhouding per oplosmiddel anders 100 ppm =. mg/m mg/m3 =. ppm Truc: via verhouding MAC waarden Mac waarde in pp, Mac waarde in mg/m 3 Voorbeeld: MAC Ethylacetaat 150 ppm = 550 mg/m 3, 1: 3,67 of 0,273 : 1

7 Van ppm naar mg/m 3 vv (2) Oplosmiddel 100 mg/m³ = 100 ppm = Aceton ± 42 ppm ± 237 mg/m³ Ethanol ± 50 ppm ± 200 mg/m³ Ethylacetaat ± 27 ppm ± 365 mg/m³ Isopropylalcohol ± 38 ppm ± 250 mg/m³ MEK ± 34 ppm ± 295 mg/m³

8 MAC & STEL MAC: Maximaal Acceptable Concentratie 8h gemiddelde, 5 dagen per week, heel werkzaam leven lang niet kinderen, ouden van dagen, gevoeligen STEL: Short Term Exposure Limit NL: 15 gemiddelde Als niet bepaald: STEL = 2 x MAC

9 Oplosmiddel MAC & STEL (anno 2001) Hoofdoplosmiddelen MAC in ppm STEL in ppm MAC in mg/m³ STEL in mg/m³ Ethanol 500 Geen 1000 Geen Ethylacetaat MEK 200 Geen 590 Geen IPA 250 Geen 650 Geen Aceton 750 Geen 1780 Geen

10 Hulpoplosmiddelen Aanname àls de blootstelling aan hoofdoplosmiddelen binnen de normen is, dan zit de rest óók goed Consequentie: geen aandacht Correct mits: hoeveelheid in inkt, lak en lijm paar procent vluchtigheid niet veel groter dan hoofdoplm. MAC niet veel lager dan hoofdoplosmiddel

11 Oefening (1) Hulpoplosmiddelen Controleer juistheid aanname Kies een hulpoplosmiddel Vergelijk dampspanning met hoofdoplosmiddel Vergelijk MAC waarde met hoofdoplosmiddel

12 Mengsels van hoofdoplosmiddelen Geen officiële regels Gebruikelijk: Blootstellingsindex (BI) Vergelijking tussen gewogen gemiddelde MAC waarden totale blootstelling uitdrukken als % BI 100% maximaal acceptabel

13 Gewogen gemiddelde MAC Voorbeeld: Ethylacetaat - Ethanol Mengsel Bijdrage Ethylacetaat (% MAC in ppm) Bijdrage Ethanol (% MAC in ppm) 100% Etac 100% x 150 0% x etac/30 eth 70% x % x etac/50 eth 50% x % x etac/70 eth 30% x % x % Eth 0% x % x Gewogen gemiddelde MAC in ppm

14 Niet vluchtige reinigingsmiddelen Algemeen onduidelijk weinig & verstopte informatie MAC waarden: vaak laag n-methyl-2-pyrrolidon: 20 ppm/80 mg/m 3 ethanolamine: 1 ppm/2,5 mg/m 3 (H) (H): wordt makkelijk opgenomen door de huid

15 Aanbevelingen m.b.t. niet-vluchtige middelen Alleen gebruiken als... informatie beschikbaar (stofnaam, CASnummer, MAC-waarde) en werkzaam op kamertemperatuur en werkmethode zonder verstuiven Niet morsen gladheid

16 Oefening (2) Niet vluchtige middelen Bezie veiligheidsblad Achterhaal werkzaam bestanddeel CAS nummer MAC waarde

17 Doelstelling Arbo wet MAC/STEL is niet goed genoeg zo mogelijk blootstelling voorkomen anders minimaliseren Arbo convenant Piekconcentraties schoonmaak < MAC waarde Piek: 5 gemiddelde

18 Streefwaarden t.b.v. checklist & informatiemateriaal Instantaan gemeten (5 gemidd. ook goed) Uitgedrukt als % van MAC Etac/MEK, MAC 150/200 ppm, ± gelijk Ethanol, MAC 500 ppm MAC Ethanol hoger, toch zelfde % OPS gevaar minder flexo centrale tegendrukcilinder, bodem/randafzuiging ontbreekt

19 Deel 2: Meten van oplosmiddelconcentraties Omgaan met oplosmiddelen in verpakkingsdrukkerijen Workshop 2004

20 PID meter Dräger 385 Multi PID Instantaan = peak-modus 5 gemiddelde kan ook Meten: neushoogte

21 Response-factoren Gevoeligheid verschilt per oplosmiddel display waarde zegt weinig Response factor (RF) display x RF = Concentratie in ppm Rechtstreeks naar BI of % MAC display = 100% BI of MAC

22 Van display naar MAC Oplosmiddel Response factor MAC MAC bereikt bij display Ethylacetaat 3, Ethanol 8, Methyl Ethyl Keton (MEK) 0, Aceton 1, Isopropylalcohol 4,

23 Mengsels Mengverhouding moet bekend zijn aanname: [in lucht] [in inkt] RF mengsel A & B RF AB = % A x RF A + % B x RF B Onbekende verhouding: probleem? praktijk Ethanol- Etac mengsels alternatief: gebruik grootste RF

24 Ethanol-Etac mengsels Mengsel Gew. MAC Gew. RF BI 25% bij BI 50% bij BI 100% bij BI 200% bij Ethylacetaat 150 3, etac/30 eth 255 5, etac/50 eth 325 6, etac/70 eth 395 7, Ethanol 500 8, Onbekend 10 à à à à 120

25 Luchtsnelheid Tocht van belang richting grootte Meten strookje folie luchtsnelheidsmeter rookbuisjes

26 Oefening (3) RF en meten Zoek RF van oplosmiddelen Meten met PID omreken display naar % MAC Meten met strookje folie Meten met luchtsnelheidsmeter

27 Deel 3: Ventilatie Omgaan met oplosmiddelen in verpakkingsdrukkerijen Workshop 2004

28 Soorten ventilatie Afzuiging door drogers drogers moeten in onderdruk Bodemafzuiging diepdruk: tot 5% oplosmiddelgebruik! Punt- en randafzuiging Ruimteventilatie vaak overdruk

29 Functie van ventilatie Drogers, bodem-, rand- & puntafzuiging afvoer grootste deel verdampt oplosmiddel Ruimteventilatie afvoer van gemiste dampen voorkomen van plaatselijk hoge concentraties d.m.v. verdunnen tocht is dus essentieel!

30

31 Voorbeeld: Pershal, 2 x diepdruk Ruimteafzuiging (normale omstandigheden) Ruimte: m3/h, 150 mg/m3 = 3 kg/h Bodemafzuiging Bodem: m3/h, mg/m3 = 17 kg/h 2 persen: 34 kg/h (11 x ruimteafzuig) Eén lekkende droger m3/h, 3 g/m3 = 15 kg/h (5 x ruimte)

32

33 Consequenties productie Bodem- of randafzuiging moet alternatief algemeen: kamerrakels alternatief flexo: zéér krachtige ruimteafzuiging Drogers altijd in onderdruk.. onderhoud en bediening Ventilatievoud ruimteafzuiging geen algemene regel: hangt af bodem-, rand- en drogerafzuiging

34 Veel verdamping bij... Groter vloeistof-oppervlak lekbakken voorwerpen insmeren met oplosmiddel gebruik poestdoeken Bewegend vloeistof-oppervlak draaiende cylinders in inktbakken trillende lekbakken Verwijderen verzadigde damp tocht over oppervlaktes

35 Demonstratie (4) Verdamping en tocht Invloed op verdamping van beweging vloeistofoppervlak tocht over vloeistofoppervlak grootte van vloeistofoppervlak Invloed op blootstelling van tocht op neushoogte

36 Bedieningsproblemen Slecht gesloten droger 2 x MAC bij bedieningspaneel Wachten op klant: drogers op laag 2 x MAC rondom pers Droger op overdruk 10 x MAC nabij lamineermachine

37 Ontwerp- & Onderhoudsproblemen Geen bodemafzuig bij diepdrukpers >MAC hele productiehal Motorventilatie verstoort bodemafzuig >MAC nabij drukwerk In- en uitlaat ruimteventilatie dicht bijeen onnodig hoge blootstelling hele pershal Ontbrekende afzuigleiding wasmachine zwaar beladen lucht in spoelafdeling

38 Consequentie: voorkomen Regelmatige controles goede werking alle ventilatie systemen juiste bediening Aanbeveling maandelijks aan de hand van een lijst van aandachtspunten lijst maken tijdens voorbereidingen voor checklist

39 Deel 4: Productiehal Omgaan met oplosmiddelen in verpakkingsdrukkerijen Workshop 2004

40 Verdeling in zones Streefwaarde verschilt per zone Technische mogelijkheden Aanwezigheid personeel Productiehal Opslag- & transportzone Bedieningszone Machinezone Moeilijk bereikbare zone

41 Plattegrond Moeilijk bereikbaar Machine Transport- & opslag Bediening

42

43

44 Aanbevelingen machines Bodemafzuiging: absoluut nodig òf randafzuiging op inktbakken òf kamerrakels met dichte afloopleiding òf (alleen bij flexo) zeer grote ruimteventilatie Drogers in onderdruk

45 Aanbevelingen ruimteventilatie Aanzuig weg van alle uitblazen voorkom rondpompen Moet alle plaatsen bereiken pas op met hooggelegen ruimtes Voldoende tocht gebruik eventueel losse ventilator

46 Aanbevelingen bediening Drogers en bodemafzuiging altijd hoog zodra er inkt in de machine zit ook al wordt er niet gedrukt Afdekken grote oppervlakken inkttonnen, weekbakken etc correcte bediening en onderhoud

47 Streefwaarden in BI of % MAC Moeilijk bereikbaar 100% Machine: 50% Transport- & opslag: << 25% Bediening 25%

48 Spoelen aan de machine Gebruik weinig oplosmiddel flacon of slangetje, géén poetsdoek Ventileer droger en bodemafzuig (etc) aan Streefwaarden diepdruk e.d., Etac, MEK: 100% MAC flexo, ethanol: << 100% MAC

49

50 Reinigen vloeren Doe aan preventie karton, plastic folie, lekbakken Gebruik luiwagen niet spuiten of gieten Streefwaarde geringe verhoging t.o.v. achtergrond

51

52

53

54 Dagelijks reinigen machine (niet-verwijderbare delen) Doe aan preventie Vaseline of vet, plastic folie Ventileer extra Bijvoorbeeld m.b.v. droger en/of bodemafzuig Streefwaarde ruim <100% MAC Aandachtspunt: geleidewalsen voldoende tocht van ruimteventilatie

55 Hardnekkig vuil van machine (niet-verwijderbare delen) Doe aan preventie Meteen opruimen na ongelukken Gebruik afbijt o.i.d Ventileer extra Bijvoorbeeld m.b.v. droger en/of bodemafzuig NB: goede instructies voor ingehuurd personeel

56 Deel 5: Schoonmaakafdeling Omgaan met oplosmiddelen in verpakkingsdrukkerijen Workshop 2004

57

58 Aanbevelingen ruimteventilatie Aanzuig weg van alle uitblazen voorkom rondpompen Overal voldoende tocht gebruik eventueel losse ventilator Streefwaarde Blootstelling hangt af van activiteit Bij rust: nihil

59 Aanbevelingen bediening Afdekken grote oppervlakken pompenwasmachines, weekbakken, etc Correcte bediening en onderhoud geen lekke leidingen, juiste stand afsluiters etc, schone filters en roosters Controlelijst aandachtpunten, frequentie, verantwoordelijkheid

60 Wasmachines Ventilatie geen lekke leidingen, juiste stand afsluiters etc, schone filters, roosters & ventilatoren correcte werking (bijv: randafzuig aan als deksel open gaat) Geen plasjes achterlaten Correct stapelen, speciale rekken en korven, vormgeving machinedelen

61

62

63 Foto B deel 5 sheet 12 Plasjes op gewassen voorwerpen

64 Laden en lossen Zeer hoge concentratie in machine restanten wasmiddel op de machinevloer, plasjes op onderdelen, niet perfecte ventilatie Werkmethode 1 laden lossen weg van machine, verwijderbare manden, rekken e.d. Werkmethode 2 (bij perfecte ventilatie) laden & lossen aan/in de machine

65

66

67

68

69 Werkmethode: weg van machine Streefwaarden uitnemen rek of mand: < 100% MAC legen rek of mand: 25% MAC (zonder nawassen) plaatsen rek of mand (droge machine): nihil idem (niet droog): <100% MAC

70

71 Werkmethode: aan van machine Streefwaarde legen: 25% MAC (zonder nawassen) vullen (droge machine): nihil Niet haalbaar? werkmethode: weg van machine minder alternatief: verbeter ventilatie (droging aan laten staan, betere randafzuiging, blaasventilator, )

72 Handmatig nawassen Doe aan preventie correct plaatsen: geen plasjes speciale rekken en manden vaker destilleren accepteer deels de grijze waas Streefwaarde niet meer dan ca 25% MAC

73

74 Dagelijks reinigen, handmatig Correcte inrichting werkplek géén opstaande raden of plafinds oplosmiddel uit lekbak meteen afvoeren oplosmiddel met mate opbrengen luchtstroom neushoogte (liefst voorlangs) bij voorkeur: randafzuiging Streefwaarde maximaal 25% MAC

75

76

77

78 Demonstratie (5) Inrichting werkplek Werkplek handmatige schoonmaak invloed randafzuiging lekbak met/zonder afvoer met/zonder opstaande rand

79 Cilinders dagelijks Preventie zijkanten vaseline of vet Dagelijks wassen automatische wasmachine handmatig Streefwaarden als bij wasmachine cq handwassen

80

81

82 Flexovormen dagelijks Preventie? Dagelijks wassen handmatig automatische wasmachine? Streefwaarden als bij handwassen cq wasmachine

83 Cilinders & walsen: dieptereiniging Weken in afbijt afspoelen water hogedruk Ultrasonoor Hogedruk water met bakpoeder Laser reiniging

84

85

86

87 Inktwerk dagelijks Doe aan preventie plastic folie vaseline of vet plastic zakken in vaten wegwerprakels geen hergebruik vaten teflon bekleding vergiftigen

88 Inktwerk hardnekkig Meer preventie teflon bekleding vormgeving zonder scherpe hoeken herhaald wassen Niet aanbevolen weken in oplosmiddel

89

90

91 Pompen, slangen en vaten Gebruik pompen- en vatenwasmachine pompenwasmachine: niet gebruikte uitsparingen afdekken Streefwaarde maximaal 25% MAC Niet aanbevolen gewone wasmachine (i.v.m. voorweken en nawassen) weken in afbijt en schoonblazen

92

93

94 Reinigen vloeren Doe aan preventie karton, plastic folie, lekbakken Gebruik luiwagen niet spuiten of gieten Streefwaarde geringe verhoging t.o.v. achtergrond

95 Deel 6: Inktmengen & oplosmiddelarme systemen Omgaan met oplosmiddelen in verpakkingsdrukkerijen Workshop 2004

96 Aanbevelingen inktmengen Gebruik electrisch of pneumatisch roerwerk voorkom handmatig roeren Zoveel mogelijk afdekken Gebruik puntafzuiging, correct geplaatst dichtbij oppervlak gebruik een handige zuigmond Streefwaarde maximaal 25% MAC

97 Demonstratie (6) Puntafzuiging en afdekken Invloed hoogte zuigmond Invloed afdekken

98 Oplosmiddelarme systemen Waterig dagelijks: water harnekkig: afbijt UV drogend flexovormen: handmatig, IPA walsen dagelijks: wasmachine, ethanol overige delen: handmatig poetsdoeken walsen hardnekkig: dieptereiniging

99 Deel 7: Checklist & voorbereidingen Omgaan met oplosmiddelen in verpakkingsdrukkerijen Workshop 2004

100 Voorbereidingen (1) Lees achtergrondinformatie Verzamel & bestudeer oude metingen Bepaal: Ruimtes met blootstelling maak plattegronden Informatie over hoofdoplosmiddelen welke, welke mengsels, MAC waarden

101 Voorbereidingen (2) Controle hulpoplosmiddelen verwaarlozen toegestaan? Niet vluchtige middelen voldoende info? MAC waarde? Planning neem ruim de tijd, reparaties e.d. PID meter huren, responsefactoren achterhalen