ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE

Transcriptie

1 RAPPORTAGE ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Opdrachtgever: gemeente Ede Maart

2 COLOFON Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus AN Enschede Rapportnummer 2015/013 Datum Maart 2015 Opdrachtgever Gemeente Ede Auteur(s) Thijs Lenderink Jon Severijn Tijmen Siermann Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever. Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Colofon

3 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Aanleiding Onderzoek Leeswijzer Standpunt over zondagopenstelling Mogelijkheid zondagopenstelling Voorkeuren zondagopenstelling Samenvatting Zondagopenstelling en voorgenomen gedrag Gedrag indien zondagopenstelling mogelijk is Redenen voor voorgenomen gedrag bij zondagopenstelling Samenvatting Verwachte effecten zondagopenstelling Personele consequenties Overige effecten Toelichting respondenten Samenvatting Dialoogsessies Inleiding Huidige winkeltijden Zondagopenstelling Advies vraagstelling referendum Inleiding Advies vraagstelling ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Inhoudsopgave

4 Bijlage 1. Aanbiedingsbrief winkeliers Bijlage 2. Vragenlijst winkeliers Bijlage 3. Uitnodigingskaart winkelpersoneel Bijlage 4. Vragenlijst winkelpersoneel ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Inhoudsopgave

5 1 HOOFDSTUK Inleiding ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Inleiding 5

6 1. Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeente Ede heeft het voornemen om op 10 juni 2015 een raadplegend referendum te houden onder haar kiesgerechtigde inwoners over de (verruiming van) winkeltijden in de gemeente (zie ook kader hieronder). Om zich zo goed mogelijk een beeld te kunnen vormen van de meningen en gevoelens in de samenleving, en daarmee ook de juiste vraag/vragen te kunnen stellen tijdens het referendum, laat de gemeente een onderzoek uitvoeren in de aanloop naar het referendum. Wat vooraf ging Op 1 juli 2013 is de gewijzigde Winkeltijdenwet in werking getreden. Deze wet geeft gemeenten de bevoegdheid om zelf te bepalen of winkels op zondag open mogen zijn. De gemeenteraad van Ede heeft in 2013 besloten vooralsnog niet in te stemmen met zondagopenstelling in de gemeente. In het bestuursconvenant van de gemeente Ede voor de bestuursperiode is vastgesteld dat de gemeente in 2016 een raadplegend referendum organiseert onder haar inwoners over de winkeltijden in de gemeente. De laatste maanden is er veel discussie over winkeltijden bij en in de gemeente Ede, mede door de uitzonderingspositie voor de Fietser. Ondernemers in het centrum van Ede hebben per brief gevraagd om de zondagsluiting op te heffen. Dit alles heeft er toe geleid dat het college heeft besloten om het voorgestelde referendum over de winkeltijden in 2015 te laten plaatsvinden. 1.2 Onderzoek Het onderzoek bestaat uit deskresearch over de zondagopenstelling in Nederland 1, een tweetal enquêtes: onder winkeliers en onder winkelpersoneel en een zestal dialoogsessies: gesprekken over de winkeltijden en de zondagopenstelling met (vertegenwoordigers van) centrumbewoners, dorpsvertegenwoordigers, geloofsgemeenschappen, horeca, recreatieve sector en warenmarkt. Bij de beide enquêtes 2 gaat het op hoofdlijnen om: Het standpunt over verruiming van winkeltijden (i.c. zondagopenstelling); Voorgenomen gedrag bij eventuele zondagopenstelling; Verwachte effecten eventuele zondagopenstelling. Bij de dialoogsessies gaat het op hoofdlijnen om: Huidige tevredenheid over winkeltijden; Behoefte aan verruiming van winkeltijden (i.c. zondagopenstelling); Effecten van eventuele zondagopenstelling. 1.3 Leeswijzer Dit rapport beschrijft hierna een onderzoek- responsverantwoording en vervolgens de resultaten van beide enquêtes (hoofdstuk 2 t/m 4) en de resultaten van de dialoogsessies (hoofdstuk 5). Het rapport eindigt met een advies aan gemeente Ede voor de vraagstelling van het referendum (hoofdstuk 6). 1 Zie: 2 Zie bijlage 2 en 4 voor de gebruikte vragenlijsten. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Inleiding 6

7 Winkeliersenquête Voor het onderzoek onder winkeliers is op basis van het Provinciaal Werkgelegenheidsregister een bestand gemaakt van alle winkeliers in de gemeente Ede die vallen onder de winkeltijdenwet. Publieksgerichte commerciële dienstverlening (zoals kappers en detailhandel in auto-onderdelen) is in overleg met gemeente Ede ook meegenomen. Tankstations zijn buiten beschouwing gelaten. Ook bedrijven met één werkzame persoon en gevestigd in een pand met woonfunctie als bestemming zijn uitgesloten. Uiteindelijk is voor het veldwerk een bestand gebruikt met 518 adressen in de gemeente Ede. Daarvan bleek tijdens het veldwerk dat men bij 51 adressen niet terecht kon 3 en dat er aan de andere kant bij 24 andere adressen die niet op de lijst stonden wel een winkel was. Het uiteindelijke aantal uitgezette enquêtes kwam daarmee op 499. Op vrijdag 27 en vrijdag 28 februari hebben veldwerkers van I&O Research vragenlijsten en een begeleidende aanbiedingsbrief van gemeente Ede (zie bijlage 1) aangeboden aan de winkeliers. Tevens hebben zij kaartjes voor de het winkelpersoneel achter gelaten (zie winkelpersoneel hierna). Dezelfde veldwerkers hebben de vragenlijsten op vrijdag 3 en zaterdag 4 maart weer opgehaald. Winkeliers hadden de mogelijkheid om de vragenlijst via internet in te vullen (persoonlijke inlogcode in de brief), de vragenlijst via een portvrije retourenvelop terug te sturen of de vragenlijst af te geven aan de veldwerker (van die drie modaliteiten heeft elk ongeveer een derde deel van de respondenten gebruik gemaakt). De uiteindelijke respons was 299 (61%). Er is bescheiden oververtegenwoordiging van winkeliers uit de kleinere kernen buiten Ede, Bennekom en Lunteren (zie tabel 1.1.) Tabel 1.1 Respons winkeliers naar plaats winkel KERN/GEBIED RESPONS ABSOLUUT RESPONS PROCENTUEEL Ede % Bennekom 43 62% Lunteren 37 57% Overige kernen 32 84% TOTAAL % 1 Inclusief 1 onbekend De respons onder supermarktondernemers is het hoogst (75%). In de andere branches wijkt de respons onderling weinig af, met uitzondering van de categorie overig (o.a. persoonlijke verzorging, respons 39%) winkels stonden leeg, 12 winkels waren gesloten, 11 winkels waren geen winkel, 6 winkels gaan definitief sluiten/zijn failliet verklaard, 6 adressen waren dubbel (dezelfde onderneming op 2 adressen) en 1 adres was onvindbaar. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Inleiding 7

8 Tabel 1.2 Respons winkeliers naar branche KERN/GEBIED RESPONS ABSOLUUT RESPONS PROCENTUEEL Supermarkten 27 75% Voedings- en genotmiddelen 37 55% Consumentenelektronica 14 56% Overige huishoudelijke artikelen 43 62% Lectuur, sport-,recreatieartikelen 32 63% Winkels in overige artikelen % Overig 25 39% TOTAAL % 1 Inclusief 10 onbekend Winkelpersoneel Voor het onderzoek onder winkelpersoneel zijn kaartjes (zie bijlage 3) met een persoonlijke inlogcode voor een online vragenlijst verspreid op vrijdag 27 en vrijdag 28 februari. In totaal zijn kaartjes ter plekke uitgedeeld of achtergelaten voor afwezig personeel. De uiteindelijke respons bedroeg 357, wat neerkomt op achttien procent. Van de aangeschreven winkels is bij benadering bekend hoeveel personeel er werkt. Gecombineerd met de beantwoording door het personeel van de vraag waar de winkel staat waarin men werkt kan de respons naar plaats van de winkel ingeschat worden. De respons is in de kleine kernen buiten Ede, Bennekom en Lunteren met 36 procent aanzienlijk hoger dan in de grotere kernen (12 14%). Tabel 1.3 Respons personeel naar plaats winkel KERN/GEBIED RESPONS ABSOLUUT RESPONS PROCENTUEEL Ede % Bennekom 39 13% Lunteren 35 14% Overige kernen 76 36% TOTAAL % Dialoogsessies De dialoogsessies zijn opgezet als semigestructureerde gesprekken van ongeveer 1 à 1,5 uur over de winkeltijden en (de effecten van eventuele) zondagopenstelling. Doel van de dialoogsessie was het verkrijgen van een zo compleet mogelijk beeld 4 van hetgeen er leeft in de Edese samenleving bij belanghebbenden van eventuele zondagopenstelling (en niet zozeer een volledig representatief beeld). Voor de sessies is daarom zo breed mogelijk uitgenodigd aan de hand van (officiële) lijsten die door de gemeente en samenwerkingspartners ter beschikking zijn gesteld. Per werden aankondigingen en uitnodigingen voor de dialoogsessies verstuurd. Men werd aangespoord aanvullende contactgegevens van betrokkenen te delen. Wanneer er geen reactie op de kwam is er zoveel mogelijk gebeld. 4 Reacties die per mail of telefoon binnen kwamen zijn meegenomen in dit beeld. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Inleiding 8

9 Een overzicht: Via de bewonersvereniging Ede Centrum is gesproken met een vertegenwoordiging van centrumbewoners. Deze sessie vond plaats op woensdag 11 maart. Via dorpsraden, wijkplatforms en belangengroeperingen zijn vertegenwoordigers van de overige dorpen in de gemeente gesproken. Deze sessie vond ook plaats op woensdag 11 maart. Via de ondernemersorganisatie op het Museumplein en de Koninklijke Horeca Nederland zijn meerdere vertegenwoordigers van horecagelegenheden uitgenodigd. Deze sessie (met opkomst vanuit het Markt- en Museumplein) vond plaats op woensdag 18 maart. De recreatieve sector is in eerste instantie benaderd op basis van een selectie vanuit de VVV Vallei. Er is aanvullend uitgenodigd toen het aantal aanmeldingen tegenviel. Deze sessie vond plaats op woensdag 18 maart. Na een relatief lage opkomst die dag is er aanvullend gebeld om telefonisch extra informatie te vergaren. Via de gemeentegids zijn de (christelijke) geloofsgemeenschappen uitgenodigd, waarbij met behulp van de Raad van Kerken Ede enkele aanvullende uitnodigingen zijn verstuurd. Deze sessie vond plaats op donderdag 19 maart. Voor de dialoogsessie met vertegenwoordigers van de warenmarkt op het Marktplein op zaterdag en maandag is contact gezocht met de Edese Marktvereniging (die de markt organiseert) en met vertegenwoordigers van ondernemers op de beide markten. Uiteindelijk is een interview gehouden met een vertegenwoordiger van de ondernemers. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Inleiding 9

10 2 HOOFDSTUK Standpunt over zondagopenstelling ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Standpunt over zondagopenstelling 10

11 2. Standpunt over zondagopenstelling 2.1 Mogelijkheid zondagopenstelling Winkeliers Aan de winkeliers is in eerste instantie de vraag gesteld in hoeverre ze tevreden zijn over de huidige openingstijden van de eigen winkel. Een zeer ruime meerderheid is (zeer) tevreden, namelijk 87 procent. De winkeliers die (zeer) ontevreden zijn (5%), hebben vrijwel allen een winkel in Ede, met name in het centrum. Figuur 2.1 Hoe tevreden bent u over de huidige openingstijden van uw winkel? (n=299) 39% 48% 9% 3% 0% 25% 50% 75% 100% zeer tevreden tevreden neutraal ontevreden zeer ontevreden Aan de winkeliers is vervolgens de vraag voorgelegd wat zij ervan vinden als winkels in de gemeente Ede de mogelijkheid krijgen om op zondag open te zijn. Gemiddeld is een derde (34%) voorstander en is ruim de helft (52%) tegen. Figuur 2.2 'Wat vindt u ervan als winkels in de gemeente Ede de mogelijkheid krijgen om op zondag open te gaan?' (n=299) 34% 13% 52% 0% 25% 50% 75% 100% voor neutraal tegen Er is een duidelijk verschil in de standpunten van winkeliers uit de verschillende gebieden en kernen in de gemeente. Van de ondernemers in het centrum van Ede is een meerderheid (59%) voorstander van de mogelijkheid van zondagopenstelling. In de andere gebieden en kernen zijn er meer tegenstanders dan voorstanders en in Lunteren en de overige kernen buiten Ede en Bennekom zijn er nauwelijks voorstanders te vinden. Figuur 2.3 'Wat vindt u ervan als winkels in de gemeente Ede de mogelijkheid krijgen om op zondag open te gaan?', naar vestigingsplaats winkel. Ede - Centrum 59% 12% 28% Overig Ede-stad 33% 19% 48% Bennekom 23% 18% 59% Lunteren 5% 89% Overige kernen 6% 90% 0% 25% 50% 75% 100% voor neutraal tegen ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Standpunt over zondagopenstelling 11

12 Er zijn ook verschillen in de standpunten van ondernemers die in verschillende branches actief zijn. Het aandeel tegenstanders is het grootst onder ondernemers in levensmiddelen (uitgezonderd supermarkten) en onder ondernemers in artikelen voor in en om het huis (woninginrichting, bloemen, planten en tuinartikelen en doe-het-zelf artikelen) en bedraagt respectievelijk driekwart (76%) en twee derde (67%). Ondernemers in de branches die vallen onder de aanduiding mode en luxe, vrije tijd en consumentenelektronica en supermarktondernemers zijn minder vaak tegen, maar ook onder hen is het aandeel tegenstanders groter dan het aandeel voorstanders. Figuur 2.4 'Wat vindt u ervan als winkels in de gemeente Ede de mogelijkheid krijgen om op zondag open te gaan?', naar branchetype. Mode, luxe, vrije tijd 39% 17% 44% Supermarkten 38% 13% 50% In en om huis 24% 10% 67% Levensmiddelen 22% 3% 76% 0% 25% 50% 75% 100% voor neutraal tegen Eigenaren van een zelfstandige winkel zijn in meerderheid (58%) tegen de mogelijkheid van zondagopenstelling. Onder managers of filiaalhouders van een winkel die tot een keten behoort, is er een meerderheid voor de mogelijkheid van zondagopenstelling. Figuur 2.5 'Wat vindt u ervan als winkels in de gemeente Ede de mogelijkheid krijgen om op zondag open te gaan?', naar eigendomspositie ondernemer. Manager/filiaalhouder ketenbedrijf 53% 17% 31% Franchisenemer 30% 5% 65% Eigenaar zelfstandige winkel 29% 13% 58% 0% 25% 50% 75% 100% voor neutraal tegen Er is een verband tussen de omvang van de winkel wat betreft werknemers en het standpunt ten aanzien van de mogelijkheid van zondagopenstelling. Ondernemers die alleen zelf in de winkel staan zijn in meerderheid (56%) tegen de mogelijkheid van zondagopenstelling. Dit aandeel ligt wat lager bij grotere winkels, maar vooral is hier het aandeel voorstanders hoger (34%). Onder ondernemers die werkzaam zijn in een winkel met meer dan tien werknemers is het aandeel voorstanders (47%) iets groter dan het aandeel tegenstanders (44%). ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Standpunt over zondagopenstelling 12

13 Figuur 2.6 'Wat vindt u ervan als winkels in de gemeente Ede de mogelijkheid krijgen om op zondag open te gaan?', naar personeelsomvang winkel. > 10 werknemers 47% 9% 44% 6 t/m 10 werknemers 34% 11% 55% 2 t/m 5 werknemers 34% 13% 53% alleen 25% 19% 56% 0% 25% 50% 75% 100% voor neutraal tegen Oudere ondernemers (55 jaar en ouder) zijn vaker tegen de mogelijkheid van zondagopenstelling dan de overige ondernemers. Van de oudere ondernemers is bijna twee derde (61%) tegen en van de overige ondernemers is 49 procent tegen. Personeel Aan werknemers is de vraag gesteld hoe ze denken over de mogelijkheid dat de winkel waar ze werken op zondag open mag. Driekwart (78%) is hier tegen en een relatief klein deel (15%) is hier voor. Figuur 2.7 Wat vindt u ervan als de winkel waar u werkt de mogelijkheid krijgt om op zondag open te gaan? (n=357) 15% 7% 78% 0% 25% 50% 75% 100% voor neutraal tegen Het standpunt van werknemers hangt in geringe mate af van de winkelbranche, de omvang van de winkel en het type winkel (eigendomssituatie). Van wat grotere invloed is de leeftijd van de werknemer, maar ook hier zijn de verschillen niet groot. Van de werknemers die ouder zijn dan 35 jaar is 87 procent tegen de mogelijkheid van zondagopenstelling en onder jongere werknemers is dit 73 procent. Er is een wat groter verschil als gekeken wordt naar de plaats waar de winkel gevestigd. Van het personeel dat werkt in een winkel in het centrum van Ede is 62 procent tegen de mogelijkheid van zondagopenstelling en is 28 procent daar voor. Van de overige werknemers is 89 procent tegen en zes procent is voor. Personeel van winkels in De Klomp, Ederveen, Otterlo, Wekerom en Lunteren is unaniem tegen. Omdat personeel van winkels in kleinere kernen oververtegenwoordigd is, werkt dit door in het totale gemiddelde. 2.2 Voorkeuren zondagopenstelling Winkeliers Aan de winkeliers die voor de mogelijkheid van zondagopenstelling zijn of daar neutraal tegenover staan is de vraag voorgelegd hoeveel zondagen per jaar de winkels in de gemeente dan open zouden mogen. Wanneer winkeliers voorstander zijn van de mogelijkheid voor zondagopenstelling, gaat hun voorkeur ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Standpunt over zondagopenstelling 13

14 relatief vaak uit naar een minstens maandelijkse openingsfrequentie. Een kwart (26%) vindt dat de winkels wekelijks open zouden mogen zijn op zondag en eveneens een kwart (24%) vindt maandelijkse zondagopenstelling, in combinatie met opening op zondag rond de feestdagen, de beste optie. Figuur 2.8 Hoeveel zondagen per jaar zouden wat u betreft de winkels in de gemeente Ede open mogen? (n=135) wekelijks 26% ca 15, maandelijks/rondom feestdagen 24% ca 12, afhankelijk van seizoen 4% maandelijks 19% ca 6, rond feestdagen/evenementen 20% ca 3, rond feestdagen 7% 0% 10% 20% 30% Supermarktondernemers, ondernemers in levensmiddelen en ondernemers in artikelen voor in en om het huis hebben vaker een voorkeur voor frequente opening op zondag dan de overige ondernemers. De supermarktondernemers die voorstander zijn van de mogelijkheid van zondagopenstelling vinden allen dat die openstelling wekelijks zou mogen zijn. Bij ondernemers in artikelen voor in en om het huis (woninginrichting, bloemen en planten en doe-het-zelf artikelen) ligt dit aandeel op de helft (47%) en bij winkeliers in levensmiddelen is dit een derde (33%). Er is betrekkelijk grote overeenstemming over de gewenste openingstijd op zondag onder ondernemers die voorstander zijn van de mogelijkheid van zondagopenstelling. Ruim de helft (59%) heeft een voorkeur voor 12:00 uur als openingstijdstip. De helft van de supermarktondernemers die voor zondagopenstelling zijn, vindt een openingstijdstip vóór 12:00 uur gewenst. Figuur 2.9 Kunt u aangeven wat uw gewenste openingstijd op zondag voor winkels in de gemeente Ede is? later dan 12 uur 7% 12 uur 59% 11 uur 12% 10 uur 17% 9 uur of vroeger 6% 0% 25% 50% 75% De overeenstemming over de gewenste sluitingstijd op zondag onder ondernemers die voorstander zijn van de mogelijkheid van zondagopenstelling is groter dan over het gewenste openingstijdstip. Twee derde (69%) heeft een voorkeur voor 17:00 uur als sluitingstijd. De helft van de supermarktondernemers die voorstander zijn van zondagopenstelling heeft een voorkeur voor 18:00 uur als sluitingstijd. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Standpunt over zondagopenstelling 14

15 Figuur 2.10 Kunt u aangeven wat uw gewenste sluitingstijd op zondag voor winkels in de gemeente Ede is? 19 uur of later 8% 18 uur 20% 17 uur 69% eerder dan 17 uur 3% 0% 25% 50% 75% Personeel Aan personeel dat voor de mogelijkheid van zondagopenstelling van de winkel is of daar neutraal tegenover staat, is de vraag gesteld hoeveel zondagen per jaar de winkel dan open zou mogen zijn. Weliswaar zijn de meningen verdeeld, maar er is wel een voorkeur voor een vaste frequentie, óf wekelijk (30%) óf maandelijks (31%). Figuur 2.11 Hoeveel zondagen per jaar zou wat u betreft de winkel waar u werkt open mogen? (n=78) wekelijks 30% ca 15, maandelijks/rondom feestdagen 14% ca 12, afhankelijk van seizoen 9% maandelijks 31% ca 6, rond feestdagen/evenementen 9% ca 3, rond feestdagen 8% 0% 10% 20% 30% 40% Onder winkelpersoneel dat voorstander is van zondagopenstelling van de winkel waar men werkt is er, net als onder winkeliers betrekkelijk grote overeenstemming over de gewenste openings- en sluitingstijd. Bijna twee derde (60%) heeft een voorkeur voor 12:00 uur als openingstijd en een iets groter aandeel (65%) vind 17:00 uur de beste sluitingstijd. 2.3 Samenvatting Standpunt Binnen de gemeente Ede is een meerderheid (52%) van de winkeliers tegen de mogelijkheid van zondagopenstelling en een derde (34%) is hier voor. Winkeliers in het centrum van Ede zijn in meerderheid (59%) voor de mogelijkheid van zondagopenstelling. Supermarktondernemers en winkeliers in mode-, luxe- en vrijetijdsartikelen zijn vaker voorstander van zondagopenstelling dan de overige winkeliers. Verder zijn managers of filiaalhouders van een winkelketenbedrijf in meerderheid voorstander ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Standpunt over zondagopenstelling 15

16 van zondagopenstelling en zijn er onder ondernemers met relatief veel personeel (meer dan 10 werknemers) meer voorstanders dan tegenstanders van de mogelijkheid voor zondagopenstelling. Winkelpersoneel is in grote meerderheid (78%) tegen de mogelijkheid voor zondagopenstelling van de winkel waarin men werkt. Personeel van winkels in het centrum van Ede zijn minder vaak tegen de mogelijkheid van zondagopenstelling (62% tegen). Frequentie Winkeliers die voor de mogelijkheid zijn om winkels zondag te openen, verschillen van mening over de gewenste frequentie. Een kwart (26%) is voor de mogelijkheid van wekelijkse zondagopenstelling. Een vijfde (19%) is voor de mogelijkheid van maandelijkse zondagopenstelling en nog eens een kwart (24%) voor maandelijkse zondagopenstelling gecombineerd met zondagopenstelling rond feestdagen. Winkelpersoneel dat voorstander is van de mogelijk van zondagopenstelling van de winkel waarin men werkt is verdeeld over de gewenste openingsfrequentie, maar heeft de grootste voorkeur voor een vaste frequentie, wekelijks (30%) dan wel maandelijks (31%). Opening- en sluitingstijd Voorstanders van de mogelijkheid voor zondagopenstelling van winkels vinden in meerderheid 12:00 uur het beste openingstijdstip en 17:00 uur het beste sluitingstijdstip. Zowel onder deze winkeliers als werknemers is ongeveer zestig procent voor opening om 12:00 uur en sluiting om 17:00 uur. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Standpunt over zondagopenstelling 16

17 3 HOOFDSTUK Zondagopenstelling en voorgenomen gedrag ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Zondagopenstelling en voorgenomen gedrag 17

18 3. Zondagopenstelling en voorgenomen gedrag 3.1 Gedrag indien zondagopenstelling mogelijk is Winkeliers Aan alle winkeliers is de vraag voorgelegd wat ze zouden doen als de winkels op zondag open mogen. Daarbij is ook gevraagd of dit samenhangt met wat andere winkeliers in de omgeving gaan doen. Ruim de helft van de winkeliers (58%) gaat de winkel niet openen op zondag en zes procent weet het (nog) niet. Een kwart zal de winkel altijd openen wanneer dat mogelijk is, al is voor vijftien procent een voorwaarde dat de omliggende winkels ook open gaan. Indien omliggende winkels open gaan is dat voor zeven procent van de winkeliers reden om soms gebruik te maken van de mogelijkheid om de winkel op zondag te openen. De opgetelde percentages van de winkeliers die verwachten de winkel te zullen openen (35%) komt vrijwel overeen met het aandeel winkeliers dat voor de mogelijkheid van zondagopenstelling is (34%). Figuur 3.1 Als de winkels op zondag open mogen, dan ga ik (n=294) altijd open altijd open, mits omliggende winkels ook open gaan soms open, als omliggende winkels ook open gaan soms open, los van de opening van omliggende winkels 11% 15% 7% 2% niet open 58% weet niet 6% 0% 25% 50% 75% Onder winkeliers in het centrum van Ede zijn meer voorstanders van de mogelijkheid van zondagopenstelling dan onder de overige winkeliers. Het gaat om 59 procent. Het aandeel winkeliers in het centrum van Ede dat gebruik denkt te gaan maken van de mogelijkheid is opgeteld 66 procent. De helft (51%) gaat altijd de winkel openen wanneer dat mogelijk is. Figuur 3.2 Als de winkels op zondag open mogen, dan ga ik, centrum Ede (n=104) altijd open 21% altijd open, mits omliggende winkels ook open gaan 30% soms open, als omliggende winkels ook open gaan soms open, los van de opening van omliggende winkels 10% 5% niet open 28% weet niet 6% 0% 25% 50% 75% ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Zondagopenstelling en voorgenomen gedrag 18

19 Personeel Het winkelpersoneel is de vraag voorgelegd of men verwacht dat de winkel op zondag open zal gaan indien dat mogelijk is. Gemiddeld komt de verwachting van het personeel ongeveer overeen met het voornemen van de winkeliers. Een derde (35%) verwacht dat de winkel op zondag zal openen als dat mag, ruim de helft (57%) verwacht dat niet en acht procent weet het niet. Personeel van winkels in het centrum van Ede onderschat in lichte mate het voornemen van winkeliers om te openen op zondag wanneer dat mag. Ruim de helft (59%) verwacht dit, een kwart (27%) denkt dat de winkel niet open zal gaan en veertien procent weet het niet. Driekwart van het winkelpersoneel zegt niet te willen werken op zondag. Een klein deel (6%) zou dat altijd wel willen, het dubbele (13%) zou dat soms willen en zeven procent zou bij uitzondering op zondag willen werken. Figuur 3.3 Zou u willen werken op zondag? (n=357) 6% 13% 7% 75% 0% 25% 50% 75% 100% ja, altijd ja, soms ja, bij uitzondering nee Winkelpersoneel dat verwacht dat de winkel zal openen op zondag als dat mag, wil vaker dan gemiddeld werken op zondag. De helft is hiertoe bereid, waarbij de grootste groep dat soms zou willen doen. Figuur 3.4 Zou u willen werken op zondag?, met verwachting dat winkel zal openen op zondag als dat mag? (n=125) 14% 29% 6% 50% 0% 25% 50% 75% 100% ja, altijd ja, soms ja, bij uitzondering nee ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Zondagopenstelling en voorgenomen gedrag 19

20 3.2 Redenen voor voorgenomen gedrag bij zondagopenstelling Winkeliers Aan winkeliers, die zeggen op zondag de winkel te openen wanneer dat mag, is gevraagd wat daarvoor de belangrijkste redenen zijn, waarbij maximaal drie redenen konden worden opgegeven. Voor deze winkeliers zijn omzetverhoging en het voorkomen van het verliezen van klanten aan winkels in andere steden de belangrijkste redenen. Ook service in de richting van de klant is een belangrijke reden. Voor winkeliers in het centrum van Ede die van plan zijn de winkel te openen op zondag wanneer dat mag, is het voorkomen het verliezen van klanten aan winkels in andere steden nog belangrijker dan gemiddeld (66%). Figuur 3.5 Wat zijn de belangrijkste redenen dat u (soms) open zou gaan op zondag? (n=109) voorkomen dat mijn klanten naar andere steden gaan 56% omzetverhoging 56% service naar de klant 47% voorkomen dat mijn klanten naar winkels in Ede gaan, die open zijn op zondag voorkomen dat mijn klanten op internet gaan winkelen (landelijk) beleid vanuit hoofdorganisatie anders 8% 7% 18% 30% 0% 25% 50% 75% Een vergelijkbare vraag is gesteld aan winkeliers die zeggen de winkel niet te openen op zondag wanneer dat mogelijk is. Ook zij konden maximaal drie redenen opgeven, in dit geval voor het niet zullen openen van de winkel op zondag. De belangrijkste reden voor het niet openen van de winkel op zondag is het belang dat deze winkeliers hechten aan de zondag als vaste rustdag. Meer dan de helft (56%) noemt deze reden. Ook meer dan de helft (51%) noemt persoonlijke redenen (geloofsovertuiging, principes) als belangrijke reden om de winkel niet op zondag te openen, indien dat wel mogelijk zou zijn. De beschikbaarheid van personeel voor de zondagsopenstelling is voor een kwart van deze ondernemers (een) reden om de winkel niet op zondag te openen. Figuur 3.6 Wat zijn de belangrijkste redenen dat u niet open zou gaan op zondag? (n=195) belang van zondag als vaste rustdag persoonlijke redenen: geloofsovertuiging, principieel sociale redenen (familie, vrienden, vereniging) economische redenen: geen omzetverhoging, niet rendabel 56% 51% 44% 38% geen personeel beschikbaar 23% (landelijk) beleid vanuit hoofdorganisatie anders 2% 13% 0% 25% 50% 75% ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Zondagopenstelling en voorgenomen gedrag 20

21 Personeel Winkelpersoneel dat heeft aangegeven te willen werken op zondag is de vraag voorgelegd wat daarvoor de belangrijkste redenen zijn, waarbij er maximaal 3 konden worden genoemd. De belangrijkste reden om wel te willen werken is de hogere verdiensten op zondag. Bijna de helft (45%) van het personeel dat wil werken noemt deze reden. Ook de mogelijkheid om zodoende meer uren te kunnen werken wordt relatief veel genoemd (33%) evenals de bijdrage aan een hogere omzet (38%). Figuur 3.7 Wat zijn de belangrijkste redenen dat u wilt werken op zondag? (n=89) ik verdien meer op zondag ik kan zo de omzet helpen verhogen ik kan zo meer uren werken het hoort nu eenmaal bij het werk concurrentie maakt dat nodig we proberen in ons team de werkdagen zo het m aakt me niet uit op welke dagen ik ik wil de klanten ter wille zijn zondag is een fijne dag om te werken ik voel me gedwongen om mee te doen anders 45% 38% 33% 26% 26% 23% 19% 18% 11% 8% 6% 0% 25% 50% 75% Wanneer winkelpersoneel aangaf niet op zondag te willen werken, is de vraag gesteld wat daarvoor de belangrijkste (drie) redenen zijn. De belangrijkste reden die wordt genoemd is het belang van de zondag als vaste rustdag. Driekwart (73%) van het personeel dat niet wil werken op zondag noemt deze reden. Vrijwel even belangrijk (68%) zijn persoonlijke redenen (geloofsovertuiging, principes) om niet op zondag te willen werken. Sociale redenen worden genoemd door de helft (51%) van het winkelpersoneel dat niet op zondag wil werken (figuur 3.8). Figuur 3.8 Wat zijn de belangrijkste redenen dat u niet wilt werken op zondag? (n=267) belang van zondag als vaste rustdag 73% persoonlijke redenen: geloofsovertuiging, principieel 68% sociale redenen (familie, vrienden, vereniging) 51% anders 9% 0% 25% 50% 75% ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Zondagopenstelling en voorgenomen gedrag 21

22 3.3 Samenvatting Indien het mogelijk zou zijn om de winkel op zondag te openen, zal ruim de helft van de winkeliers (58%) dat niet doen en zes procent weet het (nog) niet. Winkeliers in het centrum van Ede zijn vaker van plan om de winkel te openen op zondag als die mogelijkheid er is. Twee derde zal (soms) gebruik maken van de mogelijkheid en de helft (51%) zal de winkel op zondag altijd openen, indien dit mogelijk is, waarbij voor dertig procent de voorwaarde geldt dat omliggende winkels ook geopend zijn. Driekwart van het winkelpersoneel zegt niet te willen werken op zondag indien de winkels dan geopend zouden zijn. Een kwart wil dit wel, maar dan vooral soms of incidenteel. Als winkelpersoneel verwacht dat de winkel waarin men werkt op zondag open zal gaan, is de bereidheid om op zondag te werken groter (50%) en ook dan vooral soms. Voor winkeliers die de winkel zouden openen op zondag als dat mogelijk zou zijn, zijn de belangrijkste redenen hiervoor omzetverhoging en het voorkomen dat klanten in andere gemeenten hun inkopen doen (beide 56%). Winkeliers die de winkel niet zouden openen geven als belangrijkste redenen het belang van de zondag als vaste rustdag (56%) en persoonlijke redenen (51%). Bedrijfseconomische redenen (verwachting ten aanzien van opbrengst en benodigd (extra) personeel) zijn minder belangrijk. Voor personeel dat zou willen werken is de mogelijkheid van extra inkomsten belangrijk. Bijna de helft (45%) verwacht meer te verdienen op zondag en een derde vindt het aantrekkelijk om zo meer uren te kunnen werken. Ruim een derde (38%) noemt als reden het helpen de omzet van de winkel te verhogen. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Zondagopenstelling en voorgenomen gedrag 22

23 4 HOOFDSTUK Verwachte effecten zondagopenstelling ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Verwachte effecten zondagopenstelling 23

24 4. Verwachte effecten zondagopenstelling 4.1 Personele consequenties Winkeliers Aan winkeliers die zeggen dat ze de winkel (soms) zullen openen wanneer dat mogelijk zou zijn, is de vraag voorgelegd wat hun verwachtingen zijn ten aanzien van de personele gevolgen. De helft van deze winkels verwacht geen personele gevolgen. Een kwart (24%) verwacht dat het huidige personeel meer uren zal maken en iets minder (22%) verwacht meer personeel nodig te hebben. Figuur 4.1 Verwacht u gevolgen qua personeel als u open zou gaan op zondag? (n=107) ik verwacht geen gevolgen, geen extra personeel nodig 50% huidig personeel maakt meer uren 24% ik verwacht meer personeel nodig te hebben 22% weet niet 3% 0% 25% 50% 75% Negen op de tien winkeliers (88%) die van plan is om de winkel op zondag (soms) te openen als dat mogelijk is, zal zelf ook in de winkel staan op zondag. Voor twee derde van deze winkeliers (69%) geldt dat het personeel zelf mag aangeven of het bereid is om op zondag te werken en voor een kwart (24%) geldt dat die keuzevrijheid er niet zal zijn. Figuur 4.2 Als de winkels op zondag open mogen, dan.. (n=107) ga ik zelf ook in de winkel staan op zondag 88% 8% 5% mag mijn personeel zelf aangeven of ze bereid zijn om te werken op zondag 69% 24% 7% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee weet niet Personeel Aan het winkelpersoneel is een drietal stellingen voorgelegd met als vooraanname dat de winkel waar men werkt op zondag open zou gaan. Een derde (31%) verwacht dat er dan een verschuiving van vast naar flexibel personeel zal plaatsvinden, twee derde (69%) verwacht dat de werkgever dan zal vragen om op zondag te werken en een vijfde (20%) verwacht dan daartoe verplicht te worden. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Verwachte effecten zondagopenstelling 24

25 Het winkelpersoneel dat verwacht dat de winkel waar men werkt open zal gaan op zondag, indien dat mogelijk is, verwacht in overgrote mate (90%) dat het dan gevraagd zal worden om op zondag te werken. Een derde verwacht in dat geval verplicht te worden om op zondag te werken. Figuur 4.3 Stel dat de winkel waar u werkt open gaat op zondag, verwacht u dan (n=357) een verschuiving van vast naar flexibel personeel 38% 41% 21% dat mijn werkgever aan me zal vragen op zondag te werken 90% 5% 5% dat mijn werkgever me zal verplichten op zondag te werken 33% 47% 20% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee weet niet 4.2 Overige effecten Aan de winkeliers die aangeven (soms) de winkel te openen op zondag indien dat mogelijk zou zijn, is de vraag voorgelegd of ze dan extra moeite zouden doen om dan evenementen te organiseren. Bijna de helft (46%) beantwoordt die vraag bevestigend, maar een groot deel (28%) weet het (nog) niet. Figuur 4.4 Als de winkels op zondag open mogen, dan wil ik extra moeite doen om evenementen te organiseren op zondag (n=100) 46% 26% 28% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee weet niet Aan alle winkeliers is gevraagd welke effecten ze verwachten van de mogelijkheid van zondagopenstelling in Ede, waarbij de drie belangrijkste effecten konden worden aangegeven. De winkeliers verwachten als belangrijkste effecten gedwongen openstelling in verband met toenemende concurrentie (36%) en oneerlijke concurrentie (32%) (figuur 4.5). ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Verwachte effecten zondagopenstelling 25

26 Figuur 4.5 Stel dat de winkels in de gemeente Ede open mogen op zondag, wat zijn dan volgens u de belangrijkste effecten? (n=299) gedwongen openstelling ivm toenemende concurrentie een oneerlijke(re) concurrentiepositie voor winkels 32% 36% verbeterde service aan de klant een eerlijke(re) concurrentiepositie voor winkels versterking van het winkellandschap in Ede 26% 25% 24% minder afvloeiing van klanten naar internetwinkels verslechterde service aan de klant door minder (ervaren) personeel verschraling van het winkellandschap in Ede meer werkgelegenheid in Ede anders 14% 14% 12% 9% 14% 0% 25% 50% Vanzelfsprekend is er verband tussen het standpunt over de mogelijkheid van zondagopenstelling en de verwachte effecten. Tegenstanders verwachten als effecten vooral een oneerlijke(re) concurrentiepositie voor winkels en gedwongen openstelling van de winkel in verband met de toenemende concurrentie. Voorstanders verwachten als effecten met name een eerlijke(re) concurrentiepositie, verbeterde service aan de klant en een versterking van het winkellandschap in Ede. Figuur 4.6 Stel dat de winkels in de gemeente Ede open mogen op zondag, wat zijn dan volgens u de belangrijkste effecten?, naar standpunt over mogelijkheid voor zondagopenstelling (belangrijkste 5 verwachte effecten) gedwongen openstelling ivm toenemende concurrentie 10% 40% 53% een oneerlijke(re) concurrentiepositie voor winkels 20% 56% verbeterde service aan de klant een eerlijke(re) concurrentiepositie voor winkels 6% 20% 3% 23% 59% 63% tegen neutraal voor versterking van het winkellandschap in Ede 25% 59% 0% 25% 50% 75% ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Verwachte effecten zondagopenstelling 26

27 4.3 Toelichting respondenten Respondenten kregen in de enquête de mogelijk om afsluitende opmerkingen te maken of toelichtingen te maken. De vraag was daarbij: Heeft u nog opmerkingen, suggesties of alternatieven voor de gemeente over het onderwerp verruiming van de winkeltijden? Winkeliers en winkelpersoneel hebben vergelijkbare opmerkingen en suggesties ten aanzien van de verruiming van winkeltijden. Als de winkeltijden worden verruimd, vindt een deel van de respondenten dat alle winkels open moeten. In hun ogen hebben klanten er weinig aan, als slechts de helft van de winkels opengaat. Tegenstanders van verruiming van winkeltijden wijzen op het belang van de zondagsrust en de rol van kleine zelfstandigen, die geen capaciteit zouden hebben om op zondag open te gaan of de extra (personeels-)kosten niet zouden kunnen opbrengen. Daarnaast vrezen zij dat de zondagopenstelling ertoe leidt dat er op andere dagen minder omzet wordt gedraaid ( het geld kan maar één keer worden uitgegeven ). Een ander aandachtspunt is het eventuele negatieve gevolg voor kleine kernen wanneer de zondagopenstelling wordt beperkt tot Ede-Centrum. Voorstanders van de zondagopenstelling vinden dat klanten juist nu wegtrekken naar plaatsen waar de winkels wel op zondag opengaan. Als alternatieven voor winkeltijdenverruiming worden genoemd het verlagen van huren of parkeergelden en het verbeteren van de uitstraling van het centrum. Daarnaast zou gekeken kunnen worden naar de koopavond (afschaffen of aantrekkelijker maken). 4.4 Samenvatting Van de winkeliers die de winkel (soms) zullen openen op zondag als dat mogelijk is, verwacht de helft geen personele consequenties, denkt een kwart (24%) dat het huidige personeel meer uren zal maken en denkt een vijfde (22%) dat er meer personeel nodig zal zijn. Als de winkel open zou gaan op zondag, zal 88 procent van de winkeliers die de winkel openen ook zelf in de winkel staan. Van deze winkeliers laat twee derde (69%) het aan het personeel zelf over om aan te geven bereid te zijn op zondag te werken. Personeel dat verwacht dat de winkel waarin men werkt op zondag open zal gaan, indien dit mogelijk is, denkt in overgrote meerderheid (90%) in dat geval gevraagd te worden om dan te werken. Een derde denkt daartoe verplicht te worden. De meningen onder winkeliers over de te verwachten effecten van de mogelijkheid van zondagopenstelling zijn sterk verdeeld. Tegenstanders van de mogelijkheid van zondagopenstelling zien vooral een oneerlijke(r) concurrentie en gedwongen openstelling in verband met de concurrentie als effecten, terwijl voorstanders als effecten met name verbeterde service aan de klant, versterking van het winkellandschap en eerlijke(r) concurrentie zien. Uit de afsluitende opmerkingen van de respondenten komt een vergelijkbaar beeld naar voren, waarbij ook aandacht wordt gevraagd voor het (benodigde) aantal winkels dat eventueel open gaat, de positie van kleine zelfstandigen en de dorpen, omzetverschuiving, tegengaan van afvloeiing op zondag en alternatieven voor zondagopenstelling. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Verwachte effecten zondagopenstelling 27

28 5 HOOFDSTUK Dialoogsessies ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Dialoogsessies 28

29 5. Dialoogsessies 5.1 Inleiding Er is zoals gezegd in aanvulling op de enquêtes een serie dialoogsessies gehouden. Dit waren gesprekken over de winkeltijden en de zondagopenstelling met (vertegenwoordigers van) centrumbewoners, dorpsvertegenwoordigers, de kerken, de horeca, de recreatieve sector en de warenmarkt. Deze dialoogsessies gingen op hoofdlijnen om: huidige situatie winkeltijden; behoefte aan winkeltijdenverruiming; effecten van eventuele zondagopenstelling. 5.2 Huidige winkeltijden Winkels kunnen momenteel open zijn van maandag tot zaterdag, van 6:00 uur tot 22:00 uur. Er is in de praktijk sprake van een versnippering van de winkeltijden. Winkels gaan variërend tussen 9:00 uur en 10:00 uur open en sluiten tussen 17:00 uur en 20:00 uur. Er zit geen eenduidigheid in de winkeltijden. Er is één koopavond, op de vrijdag. Vertegenwoordigers van de kleinere kernen en van de geloofsgemeenschappen kunnen uit de voeten met de huidige winkeltijden. Onder de centrumbewoners zijn het met name werkenden die soms onvoldoende aankoopmomenten ervaren. Zij wijken mede daarom soms uit naar het internet voor hun aankopen. Ook recreanten worden wel eens verrast door het gebrek aan lijn in de winkeltijden. Geconstateerd wordt dat een duidelijkere afbakening van winkeltijden een langere periode vastgehouden moet worden om effect te hebben. Pogingen om dit te creëren zijn meerdere malen gestrand door de verschillende belangen van zelfstandige ondernemers, franchise-ondernemers en filiaalmanagers. Avondopenstelling Vooral supermarkten maken gebruik van deze mogelijkheden en zijn in de avond open. Ook in de buitendorpen zijn de supermarkten doorgaans langer open. De avondopenstelling van supermarkten vervult een duidelijke rol en trekt ook publiek. Verder zijn enkele andere winkels open in de avond, zoals de Mediamarkt. Er wordt een verband gelegd tussen de ruimere openingstijden van dergelijke trekkers voor het winkelgebied en de verdunning van het publiek, bijvoorbeeld op de koopavond. De koopavond (vrijdag) staat volgens vele betrokkenen onder druk. Er gaan stemmen op deze te beperken of te verplaatsen naar de donderdag. Andere denken dat uitbreiding van de winkeltijden op zaterdag effectiever zal zijn. Hiervoor geldt in beide gevallen de voorwaarde dat (bijna) alle winkeliers meedoen. 5.3 Zondagopenstelling Behoefte De behoefte aan een zondagopenstelling is wisselend, zowel binnen als tussen de verschillende belangengroepen. In het centrum zien voornamelijk jongeren en werkenden meerwaarde. In de buitendorpen is de behoefte naar verluidt lager, mede door een lager aandeel jongeren. Bij de geloofsgemeenschappen is de behoefte aan zondagopenstelling zeer beperkt, hoewel wordt ingeschat dat sommige leden er wel gebruik van maken. Er zijn echter ook geloofsgemeenschappen principieel tegen een koopzondag. De recreanten zullen naar verwachting voornamelijk voordelen ervaren in een zondagopenstelling. Nu komt het nog voor dat potentiele klanten soms worden verwezen naar Wageningen of Arnhem op ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Dialoogsessies 29

30 zondag. Echt een issue lijkt het niet voor de sector. Dat laatste geldt deels ook voor de horeca. Ook voor horecabezoek wijkt men namelijk wel uit naar andere gemeenten, omdat de zondag een wat uitgestorven indruk maakt. De horeca met name de droge en wanneer deze is gevestigd in het winkelgebied is daarom over het algemeen voorstander van een zondagopenstelling. Zij zijn gebaat bij meer passanten. Wanneer de ( natte ) horeca meer buiten het winkelgebied is gevestigd, zoals het Museumplein, is het effect beperkt en staat men er neutraal tegen over. Bij de marktvereniging is er geen behoefte aan ene markt op zondag, bij (een deel van) de marktondernemers mogelijk ooit wel. Haalbaarheid Het succes van een koopzondag hangt vooral af van de mate waarin de winkels bereid zijn open te gaan en samen te werken. De winkeleigenaren moeten bereid zijn zich voor langere tijd te committeren, zodat de zondagopenstelling ingeburgerd kan raken. De belangengroepen schatten in dat wanneer minder dan de helft van de winkels open gaat, de kans op succes klein zal zijn. Hiermee is de kans dat een koopzondag in de buitendorpen van de grond komt zeer klein, omdat onder winkeliers de animo klein is. Voor de kern Ede zijn er wel mogelijkheden. Met name de centrumbewoners en de horeca denken dat er kans van slagen is, onder bepaalde voorwaarden. Zo zal een wekelijkse openstelling geen kans maken, omdat te veel winkeliers dan afhaken. Een maandelijkse openstelling zou eventueel kans van slagen hebben, mits niet tegelijk met maandelijkse zondagopenstelling in de omgeving. In de zomer kan overwogen worden extra koopzondagen in te voeren, met het oog op het toerisme. Een openstelling op alle zondagen in de zomer zou echter te intensief kunnen zijn. Voorstanders van de koopzondag zien het meest heil in het rustig opbouwen van het aantal koopzondagen. Dit kan ook met vier tot zes koopzondagen gekoppeld aan evenementen, vakanties of feestdagen. Dit maakt het behapbaar deel te nemen voor twijfelende winkeliers, waarmee de deelname van winkels uitbreidt en de succeskans wordt vergroot. Vanuit deze situatie kan verder worden gekeken naar eventuele uitbreiding. Qua winkeltijden noemen de meeste belanghebbenden 12:00 uur tot 17:00 uur. Hier ligt waarschijnlijk de behoefte en zit winkelend publiek de kerkgang niet in de weg. Sommigen zien in de koopzondag een middel om het centrum van Ede te versterken. Dit kan door de zondagopenstelling te beperken tot het centrumgebied van Ede. Hiermee kan dit gebied een impuls krijgen. De ervaren versnippering van de winkels zou hiermee kunnen worden tegengegaan; wellicht motiveert het winkeliers die zich nu buiten het centrum zitten zich in het gebied te vestigen. Alle betrokkenen zijn het er over eens dat alleen een koopzondag niet voldoende is om het centrum aantrekkelijk te maken. Sterker nog: het centrum van Ede moet aantrekkelijker worden gemaakt om de koopzondag te laten slagen. De concurrenten Wageningen, Amersfoort en Arnhem zijn mogelijk mede door de zondag aantrekkelijker (en ook Veenendaal maar dan zonder zondag). Het centrum kan schoner, groener, veiliger en er kan bijvoorbeeld gekeken worden naar parkeermogelijkheden. Genoemde effecten Effecten voor consument In de eerste plaats noemt men als effect van de zondagopenstelling dat er extra aankoopmomenten komen voor de consument. Dit biedt werkenden en eigen inwoners extra mogelijkheden in praktische zin, maar daarnaast ook meer mogelijkheden voor funshoppen bijvoorbeeld voor recreanten. Hiermee kan ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Dialoogsessies 30

31 een succesvolle zondagopenstelling een impuls geven aan de recreatiesector, eventueel ook door een nieuw publiek aan te trekken. Effecten op karakter zondag Een succesvolle openstelling voor winkels op de zondag zal het karakter van de zondag doen veranderen. Nu is de dag bij uitstek geschikt voor sociaal contact, familie en kerkdienst. Dit zal worden bemoeilijk wanneer meer mensen moeten werken of gaan winkelen op de zondag. In de kerken wordt afhankelijk van de tijden van de openstelling - een zichtbare afname van bezoek verwacht, ook wanneer er vroeger wordt gestart om de winkeltijden te ontlopen. De rustdag die met name door de geloofsgemeenschappen belangrijk wordt geacht voor mens en maatschappij valt weg. Ook voor de centrumbewoners zal het effect merkbaar zijn als het karakter van de zondag verschuift. Dit is nu de enige dag dat de dynamiek wordt verruild voor relatieve rust. Aanverwant effect zou kunnen zijn dat ook op zondag betaald parkeren wordt ingevoerd. Dit is nadelig voor het ontvangen van bezoek. Economische effecten Een zondagopenstelling kan een positieve impuls geven aan de detailhandel, maar de effecten verschillen sterk per winkelier. Voor de winkelier die nu onder druk staat of publiek ziet afvloeien naar concurrenten in andere gemeenten is de zondagopenstelling een kans om klanten te behouden. De horeca die nabij winkellocaties zijn gevestigd, zijn gebaat bij een toename van winkelend publiek. Meer passanten betekent voor hen meer klandizie. De ondernemers op de warenmarkt, die op zaterdag en maandag wordt georganiseerd, zien juist een mogelijk nadelig economisch effect dat de markten zouden kunnen ondervinden bij eventuele zondagopenstelling. Dit geldt ook voor de zelfstandige ondernemer, die door een koopzondag juist klanten ziet afvloeien naar de concurrenten in de eigen gemeente, als zij er voor kiezen niet open te gaan. De christelijke ondernemer moet hierbij ook nog een keuze maken tussen het belang van de onderneming en de eigen geloofsovertuiging. Hierbij beslissen zij ook voor het personeel, dat vervolgens eveneens een keuze moet maken tussen werken op zondag waar men om uiteenlopende redenen op tegen kan zijn en eventueel het behoud van werk. Geografisch is er een onderscheid tussen de kern Ede en het buitengebied. In het buitengebied zijn de verwachte effecten beperkt, omdat de animo voor openstelling onder zowel publiek als winkelier laag wordt ingeschat. Mochten winkels wel open gaan op zondag, kan dit effect hebben op de klandizie op andere dagen, gezien de principiële bezwaren van de consumenten in dit gebied. In de kern Ede wordt meer draagvlak voor de zondagopenstelling verwacht. De effecten van een zondagopenstelling op de winkelgebieden zijn sterk afhankelijk van de invulling. Zo zou het winkelgebied in het centrum van Ede aantrekkelijker worden van een succesvolle koopzondag, zeker wanneer alleen in het centrumgebied een zondagopenstelling wordt toegestaan. Dit kan winkels buiten het centrum prikkelen om ook naar het centrum te komen. Een andere mogelijk effect is dat de zondagopenstelling zorgt voor verdere verdunning van het winkelpubliek, omdat het aantal aankoopmomenten toeneemt. Hiermee neemt de aantrekkelijkheid van de winkelgebieden juist af. Eventueel zal het aantal aankoopmomenten ook weer uitbalanceren, omdat een zondagopenstelling de kwetsbare maandag en koopavond (vrijdag) verder onder druk zet. ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Dialoogsessies 31

32 6 HOOFDSTUK Advies vraagstelling referendum ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Advies vraagstelling referendum 32

33 6. Advies vraagstelling referendum 6.1 Inleiding Op basis van de resultaten is een advies geformuleerd voor gemeente Ede betreffende de mogelijke vraagstelling (en introductie daarvan) bij het referendum op 10 juni. Bij het opstellen van dat advies is voor verschillende vraagstellingen gekeken naar scores op de volgende beoordelingscriteria: neutraliteit, aansluiting op de onderzoeksresultaten, begrijpelijkheid, uitvoerbaarheid, effect op opkomst en beslisruimte raad. Uiteindelijk is daar onderstaand voorstel uitgekomen. 6.2 Advies vraagstelling Vraagstelling Op dit moment staat de winkeltijdenverordening van de gemeente Ede niet toe dat winkels geopend zijn op zon- en feestdagen. De laatste maanden is hier veel discussie over. De gemeenteraad kan nu besluiten of de winkeltijdenverordening wel of niet aangepast wordt. De raad wil graag weten hoe de bewoners denken over dit onderwerp. Daarom kunt u uw mening geven in een raadplegend referendum. Op basis van het vooronderzoek maakt de gemeente bij de vraagstelling onderscheid tussen: De hele gemeente Ede, uw eigen woonplaats en Ede Centrum; Alle winkels, of alleen supermarkten/ bouwmarkten; De frequentie van eventuele openstelling (geen, maximaal 12 of alle zon- en feestdagen). Bij alle vragen gaat het over eventuele openstelling op zondag tussen en uur. Bij eventuele feestdagen gaat het niet om Eerste Paasdag, Eerste Pinksterdag, Eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag. Vraag 1. Moet de gemeente Ede het mogelijk maken dat alle winkels in de hele gemeente Ede open kunnen gaan op zon- en feestdagen van uur? ⱱ Nee ⱱ Ja, maximaal 12 (nader te bepalen) zon- en feestdagen per jaar ⱱ Ja, alle zon- en feestdagen Vraag 2. Moet de gemeente Ede het mogelijk maken dat supermarkten/bouwmarkten in uw woonplaats open kunnen gaan op zon- en feestdagen van uur? ⱱ Nee ⱱ Ja, maximaal 12 (nader te bepalen) zon- en feestdagen per jaar ⱱ Ja, alle zon- en feestdagen Vraag 3. Moet de gemeente Ede het mogelijk maken dat alle winkels in Ede Centrum open kunnen gaan op zon- en feestdagen van uur? ⱱ Nee ⱱ Ja, maximaal 12 (nader te bepalen) zon- en feestdagen per jaar ⱱ Ja, alle zon- en feestdagen ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Bijlagen 33

34 1 BIJLAGE Aanbiedingsbrief winkeliers ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Bijlagen 34

35 Bijlage 1. Aanbiedingsbrief winkeliers Beste meneer, mevrouw, In de gemeente Ede wordt al een tijd discussie gevoerd over de verruiming van de winkeltijden. Op dit moment mogen winkels binnen de gemeente Ede volgens de wet geopend zijn op maandag tot en met zaterdag van 6 uur s ochtends tot 10 uur s avonds. De discussie gaat er over of winkels ook op zondag geopend mogen zijn. De gemeenteraad van Ede wil graag weten hoe de bevolking en de ondernemers denken over dit onderwerp. Daarom is er op 10 juni 2015 een raadplegend referendum. Iedereen die in de gemeente Ede woont, kan dan zijn mening geven over de mogelijkheid van zondagopenstelling. In voorbereiding op dit referendum laat de gemeente Ede een onderzoek uitvoeren onder winkeliers en hun personeel. Daarnaast zijn er gesprekken met bewoners van winkelgebieden en vertegenwoordigers van markten, kerken, horeca en de recreatiesector. Het onafhankelijke onderzoeksbureau I&O Research voert dit onderzoek deze maand uit. We horen graag uw mening als winkelier over dit onderwerp. Daarom krijgt u nu deze vragenlijst. Wat vragen wij van u? U kunt de bijgesloten vragenlijst invullen via internet. Ga hiervoor naar: (intikken in de adresbalk boven in uw scherm; intikken in Google of andere zoekmachine werkt niet!) U komt dan in het inlogscherm. Vul daar de volgende inlogcode in: <<inlogcode>> U kunt ook de papieren vragenlijst invullen, deze wordt bij u opgehaald op vrijdag 6 maart of zaterdag 7 maart. Of u stuurt de vragenlijst met de antwoordenvelop op naar I&O Research (geen postzegel nodig). Het invullen kost ongeveer tien minuten. Wilt u de vragenlijst vóór 13 maart invullen? Wat gebeurt er met de gegevens? Uw ingevulde vragenlijst gaat rechtstreeks naar I&O Research. Daar worden de antwoorden vertrouwelijk behandeld en anoniem verwerkt. Ook de analyse en rapportage van de uitkomsten worden zo uitgevoerd dat antwoorden niet te herleiden zijn naar individuele personen of winkels. De uitkomsten van het onderzoek worden verwerkt in een openbaar rapport voor de gemeenteraad van Ede. Heeft u technische vragen over het onderzoek? Dan kunt u contact opnemen met de helpdesk van I&O Research via helpdesk@ioresearch.nl of telefonisch via Onderzoek onder uw personeel Omdat wij ook veel waarde hechten aan de mening van uw personeel over de verruiming van openingstijden, delen onze veldwerkers kaartjes uit met daarop een korte uitleg van het onderzoek, een link naar de vragenlijst en een toegangscode. Wilt u deze kaartjes verspreiden onder uw werknemers van 16 jaar en ouder? Heeft u meer kaartjes nodig? Neem dan contact op met I&O Research ( ). Alvast hartelijk dank voor uw medewerking. Met vriendelijke groet, namens burgemeester en wethouders, Willemien Vreugdenhil Wethouder ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Bijlagen 35

36 2 BIJLAGE Vragenlijst winkeliers ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Bijlagen 36

37 Bijlage 2. Vragenlijst winkeliers Onderzoek verruiming winkeltijden (zondagopenstelling) gemeente Ede De gemeente Ede onderzoekt hoe winkeliers en winkelpersoneel in Ede aankijken tegen een eventuele verruiming van de winkeltijden. Het onafhankelijke onderzoeksbureau I&O Research voert deze onderzoeken namens de gemeente Ede uit. U kunt de bijgesloten vragenlijst ook invullen via internet met de bijbehorende inlogcode in uw brief. Ga hiervoor naar: LET OP: Het is belangrijk dat de enquête door óf de eigenaar, óf de franchisenemer óf de filiaalhouder wordt ingevuld. Alvast dank voor uw medewerking! 1. In welk deel van de gemeente Ede is uw winkel gevestigd? ÉÉN ANTWOORD MOGELIJK Ede - Centrum Ederveen Overig Ede-Stad Otterlo Bennekom Wekerom Harskamp Lunteren De Klomp 2. Alle winkels in Nederland mogen op maandag tot en met zaterdag tussen 6.00 uur en uur de deuren openen. Ondernemers kiezen binnen die mogelijkheden hun eigen openingstijden. Hoe tevreden bent u over de huidige openingstijden van uw winkel? Zeer tevreden Tevreden Neutraal Ontevreden Zeer ontevreden Weet niet Iedere gemeente bepaalt zelf of winkels op zondag open mogen. In Ede is momenteel geen zondagopenstelling mogelijk. U krijgt nu eerst een aantal vragen over de zondagopenstelling. 3. Wat vindt u ervan als winkels in de gemeente Ede de mogelijkheid krijgen om op zondag open te gaan? Ik ben daar voor Neutraal Ik ben daar tegen ga naar vraag 6 Weet niet ga naar vraag 6 ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Bijlagen 37

38 4. Hoeveel zondagen per jaar zouden wat u betreft de winkels in de gemeente Ede open mogen? ca. 3 koopzondagen (rondom feestdagen) ca. 6 koopzondagen (feestdagen en evenementen) 12 koopzondagen (maandelijks) ca. 12 koopzondagen (seizoensafhankelijk) ca. 15 koopzondagen (maandelijks plus rondom feestdagen) wekelijkse koopzondag 5. Kunt u aangeven wat uw gewenste openings- en sluitingstijden op zondag voor winkels in de gemeente Ede zijn? Vroeger dan 8 uur 8 uur 9 uur 10 uur 11 uur 12 uur Later dan 12 uur Openingstijd: Vroeger dan 17 uur 17 uur 18 uur 19 uur 20 uur 21 uur Later dan 21 uur Sluitingstijd: Eigen gedrag 6. Als de winkels op zondag open mogen, dan ga ik ÉÉN ANTWOORD MOGELIJK altijd open niet open ga naar vraag 10 weet niet ga naar vraag 10 altijd open, mits omliggende winkels ook open gaan soms open, als omliggende winkels ook open gaan soms open, los van de opening van omliggende winkels 7. Wat zijn de belangrijkste redenen dat u (soms) open zou gaan op zondag? MAXIMAAL 3 ANTWOORDEN MOGELIJK Omzetverhoging Voorkomen dat mijn klanten naar andere winkels in Ede gaan, die open zijn op zondag Voorkomen dat mijn klanten naar andere steden gaan Voorkomen dat mijn klanten op internet gaan winkelen Service naar de klant (Landelijk) beleid vanuit hoofdorganisatie Anders, namelijk: Weet niet 8. Verwacht u gevolgen qua personeel als u open zou gaan op zondag? ÉÉN ANTWOORD MOGELIJK Ik verwacht geen gevolgen, geen extra personeel nodig Ik verwacht meer personeel nodig te hebben Weet niet Huidig personeel maakt meer uren ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Bijlagen 38

39 9. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Als de winkels op zondag open mogen, dan Effecten 11. Stel dat de winkels in de gemeente Ede open mogen op zondag, wat zijn dan volgens u de belangrijkste effecten? MAXIMAAL 3 ANTWOORDEN MOGELIJK 12. Bent u.. Een eerlijke(re) concurrentiepositie voor winkels Een oneerlijke(re) concurrentiepositie voor winkels Minder afvloeiing van klanten naar internetwinkels Meer werkgelegenheid in Ede Verbeterde service aan de klant Verslechterde service aan de klant door minder (ervaren) personeel Gedwongen openstelling i.v.m. toenemende concurrentie Versterking van het winkellandschap in Ede Verschraling van het winkellandschap in Ede Anders, namelijk: Eigenaar van een zelfstandige winkel Franchisenemer Manager/filiaalhouder ketenbedrijf Anders, namelijk: Achtergrondkenmerken ja nee weet niet mag mijn personeel zelf aangeven of ze bereid zijn om te werken op zondag ga ik zelf ook in de winkel staan op zondag dan wil ik extra moeite doen om evenementen te organiseren op zondag 10. Wat zijn de belangrijkste redenen dat u niet open zou gaan op zondag? MAXIMAAL 3 ANTWOORDEN MOGELIJK Persoonlijke redenen: geloofsovertuiging, principieel Economische redenen: geen omzetverhoging, niet rendabel Sociale redenen (familie, vrienden, vereniging) Geen personeel beschikbaar Belang van zondag als vaste rustdag (Landelijk) beleid vanuit hoofdorganisatie Anders, namelijk: Weet niet ga naar vraag 11 ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Bijlagen 39

40 13. In welke branche bent u werkzaam? ÉÉN ANTWOORD MOGELIJK Supermarkt Levensmiddelen Warenhuis Persoonlijke verzorging Dierenspeciaalzaak Kleding Schoenen en lederwaren Elektronica (o.a. tv s, audioapparatuur, computers, koelkasten, wasmachines) Huishoudelijke artikelen (o.a. serviesgoed, keukengerei, textiel- en linnengoed) Woninginrichting (o.a. meubelen, vloerbedekking, woningtextiel en verlichting) Doe-het-zelf (o.a. klusmaterialen, gereedschap) Bloemen, planten en tuinartikelen Vrije tijd (o.a. speelgoed, computergames, sportartikelen, boeken, DVD s) Opticien, audicien, apotheek Juweliersartikelen Anders, namelijk: 14. Hoeveel werknemers heeft uw onderneming? Alleen ik zelf 11 t/m 25 werknemers 2 t/m 5 werknemers 26 t/m 50 werknemers 6 t/m 10 werknemers Meer dan 50 werknemers 15. Wat is uw leeftijd? jaar 16. Heeft u nog opmerkingen, suggesties of alternatieven voor de gemeente over het onderwerp verruiming van de winkeltijden? HARTELIJK DANK VOOR UW MEDEWERKING! ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Bijlagen 40

41 3 BIJLAGE Uitnodigingskaart winkelpersoneel ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Bijlagen 41

42 Bijlage 3. Uitnodigingskaart winkelpersoneel ONDERZOEK VERRUIMING WINKELTIJDEN EDE Bijlagen 42