EUROPEES PARLEMENT. Commissie verzoekschriften MEDEDELING AAN DE LEDEN

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT 2004 Commissie verzoekschriften MEDEDELING AAN DE LEDEN Verzoekschrift 0099/2005, ingediend door Rogério Amoroso Silva (Portugese nationaliteit), namens het Sindicato das Indústrias Eléctricas do Sul e Ilhas, de vakbond van de elektriciteitsnijverheid, over een vermeende inbreuk door Tyco Electronics op de EU-wetgeving inzake de bescherming van werknemersrechten 1. Samenvatting van het verzoekschrift Indiener geeft te kennen dat de directie van het bedrijf Tyco Electronics, gelegen in Évora, Portugal, niet alleen de nationale, maar ook de EU-wetgeving inzake werknemersrechten schendt, meer bepaald het recht op vereniging, gezondheid en veiligheid op het werk, intimidatie, ontslag en andere vormen van psychologische druk. Bijgevolg vraagt indiener het Europees Parlement om steun om deze onaanvaardbare toestand te verhelpen. 2. Ontvankelijkheid Ontvankelijk verklaard op 30 juni De Commissie is om inlichtingen verzocht (artikel 192, lid 4 van het Reglement). 3. Antwoord van de Commissie, ontvangen op 2 december 2005 "Namens het Sindicato das Indústrias Eléctricas do Sul e Ilhas (de Portugese vakbond van de elektriciteitssector), geeft indiener te kennen dat de directie van het bedrijf Tyco Electronics, gelegen in Évora, Portugal, niet alleen de nationale, maar ook de EU-wetgeving inzake werknemersrechten schendt, meer bepaald het recht op vereniging, gezondheid en veiligheid op het werk, intimidatie, ontslag en andere vormen van psychologische druk. Indiener vraagt het Europees Parlement om steun om deze onaanvaardbare toestand te verhelpen. In januari 2005 is over hetzelfde onderwerp door I. Figueiredo een parlementaire vraag (P-0088/05) ingediend. De toepasselijke communautaire en nationale wetgeving CM\ doc PE /REV/v02-00

2 Inzake informatie en raadpleging van werknemers (vraag 1, 7 en 10) Op EU-niveau bestaan diverse richtlijnen over informatie en raadpleging van werknemers, met name in de context van reorganisaties binnen bedrijven. In artikel 2 en 3 van Richtlijn 98/59/EG van de Raad van 20 juli 1998 betreffende de aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten inzake collectief ontslag 1 is bepaald dat werknemers die overwegen tot collectief ontslag over te gaan, verplicht zijn de vertegenwoordigers van de werknemers en de bevoegde overheidsinstantie kennis te geven van de redenen voor het geplande ontslag alsook voor de vertegenwoordigers van de werknemers raadplegingen te organiseren over de mogelijkheden om collectief ontslag te voorkomen of om de omvang ervan te verminderen. In andere communautaire richtlijnen zijn procedures vastgelegd voor de informatie en raadpleging van personeelsvertegenwoordigers: Richtlijn 2001/23/EG van de Raad betreffende overgang van ondernemingen 2, Richtlijn 94/45/EG van de Raad van 22 september 1994 inzake de Europese ondernemingsraden 3 en Richtlijn 2002/14/EG tot vaststelling van een algemeen kader betreffende de informatie en de raadpleging van de werknemers in de EG 4. Deze richtlijnen zijn in de Portugese wetgeving omgezet, hoofdzakelijk via diverse bepalingen in het arbeidswetboek 5, met name die van titel III en de artikelen 397, 451, 471, 496, 503 e.v. Over de tenuitvoerlegging van deze richtlijnen loopt momenteel geen inbreukprocedure tegen Portugal, behalve voor de definitie van collectief ontslag. De Portugese grondwet vermeldt ook een aantal sociale grondrechten, waaronder vrijheid van meningsuiting en informatie (titel I, artikel 37 e.v.), van vergadering en vereniging (titel I, artikel 45 e.v.), recht op collectieve onderhandelingen en collectieve actie (titel I, artikel 56 e.v.) en op informatie en raadpleging (titel II, artikel 54). Inzake waardigheid, bescherming van persoonsgegevens en andere grondrechten (vraag 2 en 3) In diverse artikelen van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie komen de bescherming van menselijke waardigheid, privacy, persoonsgegevens en de integriteit van personen ter sprake. Dit Handvest is echter nog niet juridisch bindend. Anderzijds is Richtlijn 95/46/EG betreffende de bescherming van persoonsgegevens van toepassing op de verwerking van persoonsgegevens van werknemers op het werk. Dit is door het Hof van Justitie bevestigd in zijn arrest van 20 mei 2003, Rechnungshof tegen Österreischischer Rundfunk en andere, samengevoegde zaken C-465/00, C-138/01 en C- 139/01, jurisprudentie 2003, blz. 4989, alsook door de relevante adviezen van Groep 29, bestaande uit vertegenwoordigers van de nationale toezichthoudende instanties voor gegevensbescherming in de lidstaten (cf. met name advies 4/2004 van 11 februari 2004 over de verwerking van persoonsgegevens met videobewaking). 1 PB L 225 van PB L 82 van , blz PB L 254 van , blz PB L 80 van , blz Lei n 99/2003 de 27 de Agosto Aprova o Codigo do Trabalho. PE /REV/v /9 CM\ doc

3 Wat de Portugese nationale wetgeving betreft is de bescherming van de waardigheid, privacy en persoonsgegevens in Portugal in artikel 26 en 35 van de grondwet vastgelegd. Verder kunnen diverse bepalingen van het arbeidswetboek, met name die van artikel 16 (privacy), 17 (gegevensbescherming), 18 (integriteit), 20 (controlesystemen) en 156 (werkonderbrekingen) in deze context van toepassing zijn. De bescherming van persoonsgegevens in het bijzonder wordt in wet 67/98, overeenkomstig Richtlijn 95/46 van de Europese Commissie, geregeld. Het is de taak van de bevoegde Portugese autoriteiten om ervoor te zorgen dat bovengenoemde wet in elk afzonderlijk geval correct wordt toegepast met inachtneming van de hiervoor vermelde EU-richtlijn. Inzake gezondheid en veiligheid op het werk, intimidatie en pesterijen (vraag 3, 6 en 8) Diverse bepalingen van het arbeidswetboek 1, met name die van artikel 18 (integriteit) en 272 e.v. zijn van toepassing op kwesties inzake gezondheid en veiligheid op het werk, intimidatie en pesterijen. Portugal heeft de richtlijnen betreffende gezondheid en veiligheid op het werk, in het bijzonder Richtlijn 89/391/EEG van de Raad van 12 juni 1989 betreffende de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op het werk 2 alsook zijn individuele richtlijnen, omgezet. Richtlijn 89/391/EEG is in diverse Portugese wetteksten omgezet, onder meer in Decreto-Lei n 348/93 de 01/10/1993, Decreto-Lei n 26/94 de 01/02/1994 en Decreto-Lei n 441/91 de 14/11/1991. Wat de specifieke kwestie temperatuur in de ruimten betreft dient te worden opgemerkt dat punt 7.1 van bijlage I van Richtlijn 89/654/EEG van de Raad van 30 november 1989 betreffende minimumvoorschriften inzake veiligheid en gezondheid voor arbeidsplaatsen 3 stipuleert dat de temperatuur in werkruimten gedurende de arbeidstijd afgestemd moet zijn op het menselijk organisme, rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningen. Richtlijn 89/654/EEG is in de Portugese wetgeving omgezet door onder andere Decreto-Lei n 347/93 de 01/10/1993, Decreto-Lei n 26/94 de 01/02/1994 en Decreto-Lei n 282/93 de 17/08/1993. Voorzover het spier- en skeletaandoeningen betreft moet de werkgever op grond van het beginsel betreffende preventie van beroepsrisico s uit Richtlijn 89/391/EEG (met name artikel 6) in het kader van zijn verantwoordelijkheden bovendien de nodige maatregelen treffen voor de bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers, met inbegrip van de 1 Lei n 99/2003 de 27 de Agosto Aprova o Codigo do Trabalho. 2 PB L 183 van , blz PB L 393 van , blz. 1. CM\ doc 3/9 PE /REV/v02-00

4 maatregelen ter preventie van beroepsrisico s. Daarbij moet hij het werk aanpassen aan de mens, met name voor wat betreft de inrichting van de arbeidsplaats en de keuze van werkuitrusting en werk- en productiemethoden, met name om monotone arbeid en tempogebonden arbeid draaglijker te maken en de gevolgen daarvan voor de gezondheid te beperken. Het dient opgemerkt dat de Commissie de eerste fase voor het raadplegen van de sociale partners over een specifiek initiatief op het gebied van spier- en skeletaandoeningen in november 2004 heeft aangevat. Momenteel neemt de Commissie de ontvangen antwoorden door en bekijkt ze de mogelijke opties van een specifiek initiatief met een communautaire dimensie. De tweede fase van de raadpleging van de sociale partners kan vóór eind 2005 van start gaan. Wat intimidatie en pesterijen betreft is de mededeling van de Commissie over de eerste fase voor het raadplegen van de sociale partners op communautair niveau over geweld op het werk, waaronder ook intimidatie en pesterijen vallen, op 23 december 2004 door het College goedgekeurd. Met het oog op vraag 6 kan hieraan worden toegevoegd dat werknemersvertegenwoordigers die specifiek voor de veiligheid en gezondheid van werknemers verantwoordelijk zijn, een uitermate belangrijke rol spelen en op basis van de richtlijnen betreffende gezondheid en veiligheid op het werk over een aantal rechten beschikken. Zo hebben werknemers en/of hun vertegenwoordigers, overeenkomstig artikel 11, lid 6 van Richtlijn 89/391/EEG, met name het recht om zich, overeenkomstig de nationale wetten en/of praktijken, tot de bevoegde autoriteit op het gebied van de veiligheid en de bescherming van de gezondheid op het werk te wenden indien zij menen dat de door de werkgever genomen maatregelen en ingezette middelen niet toereikend zijn om de veiligheid en de gezondheid op het werk te verzekeren. Bovendien moeten deze werknemersvertegenwoordigers in de gelegenheid worden gesteld hun opmerkingen voor te leggen tijdens bezoeken en inspecties door de bevoegde autoriteit. De werkgever is als eerste verantwoordelijk voor de correcte toepassing van deze nationale bepalingen. Daarnaast moet hij de werknemers ook de nodige instructies geven. De bevoegde handhavingsautoriteiten van elke lidstaat moeten zorgen voor effectieve controles van en toezicht op de correcte toepassing van de nationale bepalingen. Indien de Portugese arbeidsinspectie in dit geval de kantoren van het bedrijf Tyco Electronics nog niet heeft geïnspecteerd, moet indiener de arbeidsinspectie hierover aanspreken. Inzake discriminatie en misbruik van recht (vraag 4 en 5) Binnen de EG-wetgeving moet Richtlijn 2000/78/EG van de Raad van 27 november 2000 tot instelling van een algemeen kader voor gelijke behandeling in arbeid en beroep een algemeen kader met betrekking tot arbeid en beroep creëren voor de bestrijding van discriminatie op grond van godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid. Voorzover het gehandicapten betreft is de richtlijn in Portugal omgezet door diverse PE /REV/v /9 CM\ doc

5 bepalingen van de arbeidswetgeving (met name artikel 22 t/m 26 van het arbeidswetboek en artikel 32 t/m 35 van wet 35/2004 waarin de regels van het arbeidswetboek nauwkeurig zijn uitgewerkt), alsook door specifieke wetgeving over gehandicapten, zoals wet 38/2004 van 18 augustus, een kaderwet over het voorkomen van handicaps en integreren van gehandicapten, alsook over de deelname van gehandicapten aan de samenleving. De Commissie neemt momenteel de Portugese wetgeving onder de loep om na te gaan of deze de vereisten van de richtlijn naleeft. Indiener klaagt over het feit dat de directie van het betrokken bedrijf een negatieve factor is voor gehandicapten omdat hun in de praktijk al meer dan 25 jaar bijzondere rechten worden ontzegd. Zonder verdere details is het onmogelijk te bepalen of dit al dan niet onder Richtlijn 2000/78/EG valt. Het is echter wel duidelijk dat de arbeidswetgeving voorziet in de naleving van het gelijkheidsbeginsel voor gehandicapten. Hierin is ook bepaald dat de werkgever gehandicapten een redelijke accommodatie moet bieden (artikel 74 van het arbeidswetboek). Op basis van de Portugese wetgeving is het mogelijk om voor de rechtbank gerechtelijke procedures te starten om de rechten van gehandicapte werknemers te verdedigen. Inzake bescherming van werknemersvertegenwoordigers (vraag 9) Alle richtlijnen die in informatie en raadpleging van werknemers voorzien, bevatten een bepaling over de bescherming van werknemersvertegenwoordigers. Zo is bijvoorbeeld in artikel 7 van Richtlijn 2002/14/EG tot vaststelling van een algemeen kader betreffende de informatie en de raadpleging van de werknemers in de EG 1 bepaald dat lidstaten erop toezien dat de werknemersvertegenwoordigers bij de uitoefening van hun functie voldoende bescherming en waarborgen genieten om de taken die hun zijn toevertrouwd naar behoren te kunnen vervullen. Deze communautaire bepalingen zijn in diverse bepalingen van het arbeidswetboek omgezet, met name die van artikel 277 (vertegenwoordigers), 453 (non-discriminatie), 456 (speciale bescherming), 611 (autonomie van de vakbond), 684 en 685 (belemmering). Zoals hiervoor reeds is aangegeven, vermeldt de Portugese grondwet ook een aantal sociale grondrechten, waaronder vrijheid van meningsuiting en informatie (titel I, artikel 37 e.v.), van vergadering en vereniging (titel I, artikel 45 e.v.), recht op collectieve onderhandelingen en collectieve actie (titel I, artikel 56 e.v.) en op informatie en raadpleging (titel II, artikel 54). Inzake recht op vereniging (vraag 5, 7 en 9) Wat de Portugese wetgeving betreft staan er in het arbeidswetboek diverse bepalingen over het recht op vereniging, met name in artikel 15 (vrijheid van meningsuiting en informatie), 453 (non-discriminatie), 455 (wangedrag), 456 (speciale bescherming), 475 e.v. (vakbonden), 611 (autonomie van de vakbond), 684 en 685 (belemmering). De Portugese grondwet vermeldt ook een aantal sociale grondrechten, waaronder vrijheid van 1 PB L 80 van , blz. 29. CM\ doc 5/9 PE /REV/v02-00

6 meningsuiting en informatie (titel I, artikel 37 e.v.), van vergadering en vereniging (titel I, artikel 45 e.v.), recht op collectieve onderhandelingen en collectieve actie (titel I, artikel 56 e.v.) en op informatie en raadpleging (titel II, artikel 54). Vanuit het oogpunt van de EU-wetgeving dient te worden opgemerkt dat er geen communautaire wetgeving bestaat die uitdrukkelijk in een recht op vereniging voorziet. Verder bepaalt artikel 137 van het EG-Verdrag dat deze geen geschikte rechtsgrondslag vormt die de Gemeenschap in staat stelt maatregelen in verband met het recht op vereniging te treffen. Het Hof van Justitie bepaalde echter in zijn Bosman-arrest dat vrijheid van vereniging, [ ] vrijheden en voortvloeiend uit de constitutionele tradities die de lidstaten gemeen hebben, behoort tot de fundamentele rechten die [...] in de communautaire rechtsorde worden beschermd". Bovendien stipuleert artikel 12 van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie dat eenieder recht heeft op vrijheid van vereniging, met name op vakverenigingsgebied. Het Gemeenschapshandvest van de sociale grondrechten van de werknemers bevat een soortgelijke bepaling. De Commissie is van oordeel dat vrijheid van vereniging dan moet worden beschouwd als een algemeen beginsel van communautair recht. Het moet dan ook worden geëerbiedigd in elke situatie die binnen de werkingssfeer van communautair recht valt, zoals vrij verkeer van werknemers. In deze laatstgenoemde context herinnert de Commissie eraan dat artikel 8 van Verordening 1612/68 betreffende het vrije verkeer van werknemers binnen de Gemeenschap uitdrukkelijk bepaalt dat buitenlandse werknemers gelijkheid van behandeling genieten inzake de toetreding tot vakorganisaties en de uitoefening van syndicale rechten. Het communautair recht kan ook in andere gevallen worden aangesproken, bijvoorbeeld in verband met Richtlijn 75/129 betreffende de aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten inzake collectief ontslag. Dit betekent dat de raadpleging van vertegenwoordigers van de werknemers verplicht is wanneer de werkgever collectief ontslag gaat verlenen. Hetzelfde geldt voor Richtlijn 94/45 inzake de instelling van een Europese ondernemingsraad of van een procedure in ondernemingen of concerns met een communautaire dimensie ter informatie en raadpleging van de werknemers. Er moet echter ook op worden gewezen dat het Verdrag de Commissie niet machtigt om op te treden tegen een particuliere onderneming die het recht op vrijheid van vereniging heeft geschonden. In dergelijk gevallen is het aan de nationale overheden, met name de rechtbank, om ervoor te zorgen dat dit recht op hun grondgebied wordt geëerbiedigd. De bevoegde Portugese autoriteiten zijn dan ook in alle gevallen die binnen de werkingssfeer daarvan vallen, gebonden aan de algemene beginselen van het communautair recht. Inzake bescherming van rechten (vraag 11) Lidstaten moeten de communautaire wetgeving zodanig ten uitvoer leggen dat in de bescherming van rechten wordt voorzien. PE /REV/v /9 CM\ doc

7 Wat informatie en raadpleging betreft bepaalt artikel 8 van Richtlijn 2002/14/EG tot vaststelling van een algemeen kader betreffende de informatie en de raadpleging van de werknemers in de EG 1 met name dat lidstaten passende maatregelen treffen voor het geval deze richtlijn door werkgevers of de werknemersvertegenwoordigers niet wordt nageleefd. In het bijzonder zorgen zij ervoor dat er administratieve of gerechtelijke procedures voorhanden zijn om de in deze richtlijn opgenomen verplichtingen te doen naleven. De lidstaten voorzien in passende sancties op overtredingen van deze richtlijn door werkgevers of werknemersvertegenwoordigers; de sancties moeten doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn. In het arbeidswetboek staan diverse bepalingen over de bescherming van rechten, met name in artikel 279 (arbeidsinspecties), 608 e.v. (misdaden), 607 e.v. (strafrechtelijke aansprakelijkheid), 684 en 685 (belemmering). Wat gezondheid en veiligheid op het werk betreft bepaalt artikel 4, lid 1 van Richtlijn 89/391/EEG dat de lidstaten de nodige maatregelen nemen om te verzekeren dat de werkgevers, de werknemers en de werknemersvertegenwoordigers worden onderworpen aan de voorschriften die nodig zijn voor de tenuitvoerlegging van deze richtlijn, en bepaalt artikel 4, lid 2 dat de lidstaten met name voor voldoende controle en toezicht zorgen. Conclusie Inzake overeenstemming van de Portugese wetgeving met de communautaire wetgeving Wat non-discriminatie betreft onderzoekt de Commissie momenteel in hoeverre de Portugese wetgeving Richtlijn 2000/78/EG van de Raad ten uitvoer legt. Wat het recht op informatie en raadpleging en de bescherming van vertegenwoordigers van de werknemers betreft bestudeert de dienst van de Commissie op dit moment in hoeverre de Portugese wetgeving in overeenstemming met de communautaire wetgeving is. Hetzelfde geldt voor Richtlijn 95/46/EG betreffende de bescherming van persoonsgegevens, alsook de relevante richtlijnen betreffende gezondheid en veiligheid op het werk. Inzake inbreuken op de wet Wat de naleving van de desbetreffende communautaire wetgeving betreft herinnert de Commissie eraan dat het de taak is van de bevoegde nationale autoriteiten om ervoor te zorgen dat de geldende richtlijnen op een correcte en doeltreffende manier worden toegepast en erop toe te zien dat de verplichtingen van een bepaalde onderneming worden nageleefd. Klachten over het optreden of het gebrek aan optreden van een persoon of een particuliere instantie mogen alleen door de Commissie worden geregistreerd indien uit de klacht blijkt dat hierbij overheidsinstanties betrokken zijn of dat zij hierbij in gebreke zijn gebleven. Wat de bescherming van rechten in verband met wetgeving op het gebied van informatie en raadpleging, bescherming van vertegenwoordigers van de werknemers, bescherming van persoonsgegevens en bescherming van arbeidsomstandigheden op het gebied van gezondheid en veiligheid op het werk betreft, beschikken de diensten van de Commissie momenteel niet 1 PB L 80 van , blz. 29. CM\ doc 7/9 PE /REV/v02-00

8 over de nodige elementen om aan te tonen dat de Portugese autoriteiten in hun optreden tekort zijn geschoten. Meer in het algemeen denkt de Commissie in het kader van de ontwikkelingen op het gebied van het arbeidsrecht momenteel al na over de doeltreffendheid van het communautair recht. Zij hoopt deze overdenkingen in de loop van 2006 verder uit te werken." 4. Aanvullend antwoord van de Commissie, ontvangen op 7 mei 2007 "In aanvulling op haar eerdere gedetailleerde mededeling wil de Commissie de Commissie verzoekschriften graag de volgende aanvullende informatie verstrekken omtrent recente ontwikkelingen. Inzake informatie en raadpleging van werknemers (vraag 1, 7 en 10) De inbreukprocedure tegen Portugal betreffende de omzetting van Richtlijn 98/59/EG van de Raad 1 in de Portugese wetgeving, met name ten aanzien van de definitie van de term "collectief ontslag", werd stopgezet nadat de relevante nationale bepalingen gewijzigd waren overeenkomstig de Europese wetgeving. Inzake gezondheid en veiligheid op het werk, intimidatie en pesterijen (vraag 3, 6 en 8) De tweede fase voor het raadplegen van de Europese sociale partners over een specifiek initiatief op het gebied van spier- en skeletaandoeningen is op 21 februari 2007 van start gegaan. Wat intimidatie en pesterijen betreft, is de mededeling van de Commissie over de eerste fase voor het raadplegen van de sociale partners op communautair niveau over geweld op het werk, waaronder ook intimidatie en pesterijen vallen, op 23 december 2004 door het College goedgekeurd. De sociale partners waren het erover eens om onderhandelingen over deze kwestie van start te laten gaan en, volgens de informatie die op 15 december 2006 door de Commissie werd ontvangen, zijn deze tot een succesvol einde gebracht. Een ontwerp van autonome kaderovereenkomst over pesterijen en geweld op het werk is voorgesteld door de taakvoorbereidende sociale partners. In dit ontwerp is onder andere een beschrijving opgenomen van pesterijen en geweld; zijn de manieren ter voorkoming van dergelijke situaties en de identificatie en aanpak ervan uiteengezet en behandelt het de uitvoering en de follow-up. De officiële ondertekening van de kaderovereenkomst is voorzien in de komende maanden. Inzake inbreuken op de wet In lijn met haar eerdere mededeling (punt 3.2) behandelde de Commissie de kwestie van doeltreffendheid van het Gemeenschapsrecht in haar Groenboek inzake "De modernisering 1 Richtlijn 98/59/EG van de Raad van 20 juli 1998 betreffende de aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten inzake collectief ontslag (PB L 225 van ). PE /REV/v /9 CM\ doc

9 van het arbeidsrecht met het oog op de uitdagingen van de 21ste eeuw" 1. De Commissie benadrukte dat de handhavingsmechanismen toereikend moeten zijn om te waarborgen dat de arbeidsmarkten goed functioneren en zich kunnen aanpassen, om inbreuken op het arbeidsrecht op nationaal niveau te voorkomen, en om de rechten van de werknemers op de zich aftekenende Europese arbeidsmarkt te beschermen. Een openbare raadpleging over dit Groenboek werd in werking gesteld gedurende een periode van vier maanden (tot eind maart 2007). Na deze openbare raadpleging zullen de belangrijkste beleidskwesties en -mogelijkheden die door de lidstaten, sociale partners en andere belanghebbenden in hun reacties zijn aangesneden, worden besproken in een vervolgmededeling van de Commissie." 1 COM(2006) 708 definitief van , punt 4 f. CM\ doc 9/9 PE /REV/v02-00