Algebra and discrete wiskunde
|
|
- Bart Sasbrink
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Algebra and discrete wiskunde dr. G.R. Pellikaan Studiewijzer voor het studiejaar 2016/2017 College 2WF50 Contents 1 Algemeen 2 2 Inhoud van het vak 2 3 Leerdoelen 3 4 Berekening tijdsplanning 3 5 Onderwijs- en werkvormen 3 6 Beoordeling 4 7 Collegeplanning 5 Faculteit Wiskunde en Informatica, Cluster Discrete Wiskunde 1
2 1 Algemeen 1. Vaknaam: Algebra and discrete wiskunde 2. Code: 2WF50 3. Semester: B, Kwartiel 3 4. Doelgroep: Bacheloropleiding Wiskunde 5. Doel van het vak: Het leren denken in een wiskundige taal en het omgaan met algebraïsche begrippen 6. Studiepunten: 5 (ECT) 7. Studielast-uren: Docent: Dr. G.R. Pellikaan; Kamer: MF 6.097b, Tel: , G.R.Pellikaan@tue.nl Faculteit Wiskunde en Informatica, Cluster Discrete Wiskunde 9. Instructeurs: L. Groot Bruinderink; Kamer: MF 6.103, L.Groot.Bruinderink@tue.nl G. Souza Banegas; Kamer: MF 6.142, G.Souza.Banegas@tue.nl 10. Studiemateriaal: Logic, Sets and Algebra van Arjeh Cohen, Hans Cuypers, Hans Sterk, staat op Canvas Peter Stevenhagen (Universiteit Leiden), Algebra 1 in Nederlands: Peter Stevenhagen (Universiteit Leiden), Algebra 2 in Nederlands: Studiewijzer op OASE/CANVAS en ruudp/2wf50.html 12. Secretariaat: Mevr. A. Klooster; MF 4.059, Tel: 2254, secdm@tue.nl 2 Inhoud van het vak Dit vak is een vervolg van Verzamelingen leer en algebra (2WF40). Het behandelt de volgende structuren: halfgroepen, monoïden, groepen, ringen, domeinen, lichamen en hun deelstructuren. 2
3 3 Leerdoelen De leerdoelen worden in Sectie 7 (Collegeplanning) per week vermeld. 4 Berekening tijdsplanning Totaal te besteden tijd 140 uur (5 studiepunten): College: 28 uur 7 maal college, wekelijks op dinsdag het 1e en 2e uur 7 maal college, wekelijks op vrijdag het 5e en 6e uur Instructie: 14 uur 7 maal college, wekelijks op dinsdag het 3e en 4e uur Zelfstudie: 63 uur 7 maal 9 uur bestaande uit EVO, zelfstudie en huiswerk Tentamenvoorbereiding: 31 uur Tentamen en toetsen: 4 uur 5 Onderwijs- en werkvormen Hoorcollege Het college wordt gegeven in de vorm van hoorcolleges, 2 maal 2 uur per week gedurende 7 weken met een uitloop in week 8. Van het college zijn videocolleges beschikbaar. Zelfstudie In de zelfstudie wordt het college bestudeerd aan de hand van hoofdstukken uit het boek, aantekeningen en videocolleges. Tevens worden de opgegeven sommen en de digitale opgaven op Canvas zoveel mogelijk gemaakt Instructies Naast colleges volg je ook de bij het college horende instructies, 2 uur per week gedurende 7 weken. De instructies worden voornamelijk besteed aan problemen die bij het maken van de oefenopgaven en het verwerken van de stof in je eigen tijd zijn opgetreden. Elektronisch Verrijkt Onderwijs Er wordt een serie EVO opgaven gemaakt op de website: 3
4 6 Beoordeling Het eindcijfer wordt samengesteld uit de onderdelen: tussentoets, EVO en eindtoets. De eindtoets (2WF51) wordt aan het eind van het 3e kwartiel gehouden en zal de gehele stof testen en telt voor 70%. De herkansing wordt in de interim periode gehouden. De tussentoets met code (2WF52) wordt op dinsdagochtend in collegeweek 5.a gehouden in de tijd van de instructie en zal de stof van de eerste 3 collegeweken, dat is Hoofdstuk 13 testen en telt voor 20%. Elektronisch Verrijkt Onderwijs (EVO) met code (2WF53) zal wekelijks getest worden en telt in totaal voor 10%. Voor het afsluiten van het vak dient de professionele vaardigheid Omgaan met informatie (PVR62), voldoende te zijn afgerond. 4
5 7 Collegeplanning 1. Kwartiel 3, Week 1.a: Monoïden en halfgroepen monoïden en semi- of halfgroepen definities structuur n-voudige bewerkingen halfgroepen neutraal element eenheidselement commutatieve bewerkingen deel-structuren (monoïde, halfgroep) vermenigvuldigingstabel vrije monoïde over A direct product van monoïden en halfgroepen doorsnede van deelmonoïden/onderhalfgroepen enkele voorbeelden College 1.a, dinsdag, 1e en 2e uur: 13.1 Instructie 1, dinsdag, 3e en 4e uur: Herhaling van rekenen modulo n, het Euclidisch algoritme 13.7: 3, 4, 5, 7, 10 opgaven uit het boek en op Canvas. 5
6 2. Kwartiel 3, Week 1.b: Homomorfismen homomorfismen isomorfismen, voorbeeld f(e) = e is noodzakelijk cyclische monoïden voortbrenger van een cyclische monoïde < D > M is deelmonoïde van M voortgebracht door D C k,n M Maps(M) College 1.b, vrijdag, 5e en 6e uur: 13.2 EVO Instaptoets of de benodigde voorkennis van 2WF40 paraat is. 3. Kwartiel 3, Week 2.a: Inverse en groepen inverse Euler ϕ function, ϕ(m) = (Z/m) inverse van element is uniek schrapwet: uit xy = xz volgt y = z voor inv(x) in M groepen, ondergroepen College 2.a, dinsdag, 1e en 2e uur: 13.3 en 13.4 Instructie 2, dinsdag, 3e en 4e uur: 13.7: 11, 13, 16, 24, 27 opgaven uit het boek en op Canvas 6
7 4. Kwartiel 3, Week 2.b: Groepen direct product van groepen cyclische groepen voortbrenger, < g >, < D > doorsnede van ondergroepen is een ondergroep centrum Z(G) centralisator C(X, G) normalisator N(X, G) morfismen, beeld en kern College 2.b, vrijdag, 5e en 6e uur: 13.4 EVO Testen 1.1 t/m 1.11 op Canvas 5. Kwartiel 3, Week 3.a: Cyclische groepen orde van een groep orde van een element cyclische groepen, voortbrenger, voorbeelden ondergroepen van cyclische groepen zijn cyclisch < g k >=< g d > als d = gcd(k, n) < g k >= G als gcd(k, n) = 1 College 3.a, dinsdag, 1e en 2e uur: 13.5 Instructie 3, dinsdag, 3e en 4e uur: 13.7: 28, 29, 30, 31, 31, 34, 35 opgaven uit het boek en op Canvas 7
8 6. Kwartiel 3, Week 3.b: Nevenklassen linker nevenklasse Lagrange s stelling linker nevenklasse hebben dezelfde grootte orde van een element deelt de orde van de groep kleine stelling van Fermat normale ondergroep G/H is een groep als H een normale ondergroep van G is voorbeelden kern van een homomorfisme is een normale ondergroep College 3.b, vrijdag, 5e en 6e uur: 13.6 EVO Testen 2.1 t/m 2.12 op Canvas 7. Kwartiel 3, Week 4.a: Training Information Skills Opzoeken van documenten in bibliotheek en via databestanden College 5.a, dinsdag, 1e en 2e uur: door Annelies Jacobs Instructie 5 dinsdag in 3e en 4e uur, maken van opdrachten opgaven uit het boek en op Canvas 8
9 8. Kwartiel 3, Week 4.b: Ringen definitie van een ring gehelen van Gauss n n matrices over de reële getallen R[x], de ring van polynomen met coëfficïenten in R eigenschappen van polynomen graad, kop coefficient, monisch, irreducibel deelringen eigenschappen van ringen College 4.b, vrijdag, 5e en 6e uur: 14.1 EVO Testen 3.1 t/m 3.13 op Canvas 9. Kwartiel 3, Week 5.a: Homomorfismen en constructies van ringen Homomorfismen van ringen Z[x]/(x 2 + 1) is isomorf met Z[i] idealen kern van een homomorfisme is een ideaal direct product van ringen Chinese Remainder Theorem het bewijs gebruikt het directe product (R S) = R S doorsnede van deelringen is een deelring, < D > R College 5.a, dinsdag, 1e en 2e uur: 14.1 en 14.2 Tussentoets dinsdag, 3e en 4e uur opgaven uit het boek en op Canvas 9
10 10. Kwartiel 3, Week 5.b: Domeinen en lichamen veelvoud nuldelers, nuldelers zijn niet inverteerbaar domein, als R een domein, dan is R[x] dat ook schrap wet (cancellation law) geldt in een domein lichamen een eindig domein is een lichaam L(a), breukenlichaam breukenlichaam van een domein is een lichaam College 5.b, vrijdag, 5e en 6e uur: 14.3 EVO Testen Geen 11. Kwartiel 3, Week 6.a: Lichamen priem lichaam, karakteristiek K is een L-vectorruimte, als L een deellichaam van K is de orde van een eindig lichamen is een macht van een priem lichaam met 4 elementen g(x) is inverteerbaar in K[x]/(f(x)) als gcd(g, f) = 1 als f(x) is irreducible dan geeft dit een lichaam a is een wortel (root) of nulpunt van f(x) (x a) deelt f(x) een polynoom van de graad n heeft hoogstens n nulpunten College 6.a, dinsdag, 1e en 2e uur: 14.3 Instructie 6, dinsdag, 3e en 4e uur: 13.7: 37, 39, : 1, 3, 4, 7, 8 opgaven uit het boek en op Canvas 10
11 12. Kwartiel 3, Week 6.b: Algebraïsche gehelen en idealen Frobenius automorfisme (x x q or x p ) voor eindige lichamen Notatie voor eindige lichaam met q elementen: F q homomorfisme van een lichaam naar een ring en eigenschappen algebraïsche gehelen algebraïsch over een lichaam algebraïsche gehelen vormen een lichaam idealen doorsnede van idealen is een ideaal I + J is een ideaal (V )R is een ideaal College 6.b, vrijdag, 5e en 6e uur: 14.4 EVO Testen 4.1 t/m 4.16 op Canvas 11
12 13. Kwartiel 3, Week 7.a: Quotient ring of residue klasse ring Z is een hoofdideaal ring, ieder ideaal wordt door 1 element voortgebracht equivalente beweringen voor I = R lichamen hebben alleen triviale idealen priem ideaal, maximaal ideaal maximaal idealen zijn priem idealen omkering geldt bijna voor Z, behalve voor (0)Z residue klassen zijn equivalentie klassen R/I is een ring eerste isomorfie stelling: R/I is een domein als I een priem ideaal is R/I is een lichaam als I een maximaal ideaal is f homomorfism van ring R naar ring S, dan R/ker(f) is isomorf met Im(f) voorbeeld: I = (n)z of I = (x 2 + x + 1)F 2 College 7.a, dinsdag, 1e en 2e uur: 14.4 en 14.5 Instructie 7, dinsdag, 3e en 4e uur: 14.8: 9, 11, 12, 13, 14, 15 opgaven uit het boek en op Canvas 12
13 14. Kwartiel 3, Week 7.b: Lichamen L lichaam en L = q dan x q x is het product alle (x a) met a L L heeft q 1 elementen L notatie voor de multiplicatieve groep van L deellichaam van een lichaam met p n elementen heeft p m elementen, met m een deler van n minimaal polynoom van een algebraïsch element het minimaal polynoom is uniek en is irreducibel graad minimaal polynoom van a is gelijk het aantal geconjugeerden van a irreducibel polynoom over F q van graad n deelt x qn x laatstgenoemde is gelijk aan het product van alle monische, irreducibele polynomen van graad m een deler van n dit geeft een manier om alle irreducibele polynomen te vinden en aan te tonen dat voor ieder positief geheel getal n en iedere priem p er altijd een irreducibel polynoom van de graad n bestaat met coëfficïenten in F p er zijn (p 2 p)/2 irreducibele polynomen van de graad 2 over F p de multiplicatieve groep is cyclisch (merk op dat de verwijzing betreft en dat de bewering dient te gelden voor iedere deler van de orde van de groep, en niet alleen voor orde van de groep zelf) het minimaal polynoom van a deelt ieder polynoom f(x) met f(a) = 0 College 7.b, vrijdag, 5e en 6e uur: 14.6 en Kwartiel 3, Week 8.a: Uitloop van college College 8.a, dinsdag, 1e en 2e uur: Instructie 8, dinsdag, 3e en 4e uur: 14.8: 19, 20, 21, 22, 23 (hint, gebruik de norm), 24, 27, 28, 30 opgaven uit het boek en op Canvas. 16. Kwartiel 3, Week 8.b: Vragenuur 13
Algebra and discrete wiskunde
Algebra and discrete wiskunde dr. G.R. Pellikaan Studiewijzer voor het studiejaar 2015/2016 College 2WF50 Contents 1 Algemeen 2 2 Inhoud van het vak 2 3 Leerdoelen 3 4 Berekening tijdsplanning 3 5 Onderwijs-
Nadere informatieer zijn (p 2 p)/2 irreducibele polynomen van de graad 2 over F p het minimaal polynoom van a deelt ieder polynoom f(x) met f(a) = 0
Laatste nieuws van Algebra and Discrete Wiskunde (2WF50) College 8.b: Vragenuur Opgaven 11 en 12 van Test 4 op Oncourse Opgaven 2 en 3 van tentamen van april 2015 Opgaven 16 en 19 van 14.8 College 8.a:
Nadere informatieLineaire algebra en vectorcalculus
Lineaire algebra en vectorcalculus dr. G.R. Pellikaan Studiewijzer voor het studiejaar 2013/2014 College 2DN60 Contents 1 Algemeen 2 2 Inhoud van het vak 2 3 Leerdoelen 3 4 Berekening tijdsplanning 3 5
Nadere informatieLineaire Algebra voor E (VKO)
Lineaire Algebra voor E (VKO) dr. G.R. Pellikaan Studiewijzer voor het studiejaar 2006/2007 College 2DE01 Faculteit Wiskunde en Informatica, Capaciteitsgroep Wiskunde, Leerstoelgebied Coderingstheorie
Nadere informatieStudiewijzer Algebra 2, 2F
Studiewijzer Algebra 2, 2F720 2000-2001 August 29, 2000 Contents 1 Inleiding 2 2 Overzicht 2 3 docent en instructeurs 2 4 Voorkennis en vervolgvakken 3 5 Inhoud en leerdoelen 3 6 College 3 7 Instructie
Nadere informatieRingen en Galoistheorie, 1e deel, 19 april 2012
Ringen en Galoistheorie, 1e deel, 19 april 2012 Bij dit tentamen mag het dictaat niet gebruikt worden. Schrijf op elk vel je naam, studnr en naam practicumleider. Laat bij elke opgave zien hoe je aan je
Nadere informatieTentamen Ringen en Galoistheorie, , uur
Tentamen Ringen en Galoistheorie, 30-6-2008, 14-17 uur Dit is een open boek tentamen. Dat wil zeggen, de dictaten mogen gebruikt worden maar geen andere zaken zoals aantekeningen, uitwerkingen, etc. Geef
Nadere informatieUitwerkingen tentamen Algebra 3 8 juni 2017, 14:00 17:00
Uitwerkingen tentamen Algebra 3 8 juni 207, 4:00 7:00 Je mocht zoals gezegd niet zonder uitleg naar opgaven verwijzen. Sommige berekeningen zijn hier weggelaten. Die moest je op je tentamen wel laten zien.
Nadere informatieGehelen van Gauss. Hector Mommaerts
Gehelen van Gauss Hector Mommaerts 2 Hoofdstuk 1 Definities Gehelen van Gauss zijn complexe getallen van de vorm a + bi waarbij a, b Z. De verzameling van alle gehelen van Gauss noteren we met Z(i). Dus
Nadere informatieHet karakteristieke polynoom
Hoofdstuk 6 Het karakteristieke polynoom We herhalen eerst kort de definities van eigenwaarde en eigenvector, nu in een algemene vectorruimte Definitie 6 Een eigenvector voor een lineaire transformatie
Nadere informatieRINGEN EN LICHAMEN. Aanvullende opgaven met uitwerkingen
RINGEN EN LICHAMEN Aanvullende opgaven met uitwerkingen Hierna volgen een aantal aanvullende opgaven die gaan over kernbegrippen uit de eerste hoofdstukken van Ringen en Lichamen. Probeer deze opgaven
Nadere informatieHoofdstuk 1. Inleiding. Lichamen
Hoofdstuk 1 Lichamen Inleiding In Lineaire Algebra 1 en 2 heb je al kennis gemaakt met de twee belangrijkste begrippen uit de lineaire algebra: vectorruimte en lineaire afbeelding. In dit hoofdstuk gaan
Nadere informatieLineaire Algebra 3 en 4. Wieb Bosma
Lineaire Algebra 3 en 4 Wieb Bosma juni 2000/juni 2001 Inhoudsopgave 1 Vectorruimten 3 1.1 Inleiding........................................ 3 1.2 Lichamen....................................... 3 1.2.1
Nadere informatieTentamen algebra 1. 8 juni 2005, , zaal A.404
Tentamen algebra 1 8 juni 2005, 13.30 16.30, zaal A.404 Schrijf je naam en collegekaartnummer of het werk dat je inlevert. Het tentamen bestaat uit 5 opgaven. Beargumenteer telkens je antwoord. Veel succes!
Nadere informatieUniversiteit Gent. Academiejaar Discrete Wiskunde. 1ste kandidatuur Informatica. Collegenota s. Prof. Dr.
Universiteit Gent Academiejaar 2001 2002 Discrete Wiskunde 1ste kandidatuur Informatica Collegenota s Prof. Dr. Frank De Clerck Herhalingsoefeningen 1. Bepaal het quotiënt en de rest van de deling van
Nadere informatieAlgebra. Oefeningen op hoofdstuk Groepentheorie Cayleytabellen van groepen van orde Cyclische groepen
Oefeningen op hoofdstuk 5 Algebra 5.2 Groepentheorie 5.2.1 Cayleytabellen van groepen van orde 8 Oefening 5.1. Stel de Cayleytabel op voor de groep van de symmetrieën van een vierkant. Bewijs dat deze
Nadere informatieDiscrete Wiskunde 2WC15, Lente Jan Draisma
Discrete Wiskunde 2WC15, Lente 2010 Jan Draisma Voorwoord Dit zijn aantekeningen voor het vak Discrete Wiskunde (2WC15), gegeven in het lentesemester van 2010. Dit vak bestaat uit twee delen: algoritmische
Nadere informatiePriemontbinding in kwadratische lichamen
Priemontbinding in kwadratische lichamen Auteur: Marieke van der Wegen Begeleider: Dr. J. Stienstra Bachelorscriptie Universiteit Utrecht Datum: April-Juni 015 Studentnummer: 399951 Inhoudsopgave Inleiding
Nadere informatie5.2.4 Varia in groepentheorie
Oefeningen op hoofdstuk 5 Algebra 5.2 Groepentheorie 5.2.1 Cayleytabellen van groepen van orde 8 Oefening 5.1. Stel de Cayleytabel op voor de groep van de symmetrieën van een vierkant. Bewijs dat deze
Nadere informatieALGEBRA II. P. Stevenhagen
ALGEBRA II P. Stevenhagen 2010 INHOUDSOPGAVE ALGEBRA II 11. Ringen 5 Eenheden Voorbeelden van ringen Nuldelers Domeinen Homomorfismen en idealen Isomorfie- en homomorfiestellingen Chinese reststelling
Nadere informatie6 Ringen, lichamen, velden
6 Ringen, lichamen, velden 6.1 Polynomen over F p : irreducibiliteit en factorisatie Oefening 6.1. Bewijs dat x 2 + 2x + 2 irreducibel is in Z 3 [x]. Oplossing 6.1 Aangezien de veelterm van graad 3 is,
Nadere informatieTentamen lineaire algebra 2 18 januari 2019, 10:00 13:00 Uitwerkingen (schets)
Tentamen lineaire algebra 8 januari 9, : : Uitwerkingen (schets) Opgave. ( + punten) Gegeven is de matrix ( ) A =. (a) Bepaal een diagonaliseerbare matrix D en een nilpotente matrix N zodanig dat A = N
Nadere informatieVelduitbreidingen. Hector Mommaerts
Velduitbreidingen Hector Mommaerts 2 Hoofdstuk 1 Basisbegrippen 1.1 Definities Definitie 1.1. Een veld L is een uitbreiding van het veld K als het ontstaat door aan K één of meerdere elementen toe te voegen.
Nadere informatieHet tellen van krommen op het product van twee projectieve lijnen over een eindig lichaam
Het tellen van krommen op het product van twee projectieve lijnen over een eindig lichaam Bas van Rooij 4155572 Begeleider: Prof. dr. C.F. Faber Universiteit Utrecht 17 juni 2016 Inhoudsopgave 1 Introductie
Nadere informatie7.1 Het aantal inverteerbare restklassen
Hoofdstuk 7 Congruenties in actie 7.1 Het aantal inverteerbare restklassen We pakken hier de vraag op waarmee we in het vorige hoofdstuk geëindigd zijn, namelijk hoeveel inverteerbare restklassen modulo
Nadere informatieTentamen Lineaire Algebra 1 (Wiskundigen)
Tentamen Lineaire Algebra Wiskundigen Donderdag, 23 januari 24,.-3. Geen rekenmachines. Motiveer elk antwoord.. Voor alle reële getallen a definiëren we de matrix C a als a C a = a 2. a Verder definiëren
Nadere informatie1 Groepen van orde 24.
1 1 Groepen van orde 24. Als G een groep van orde 24 is, dan zeggen de stellingen van Sylov: Het aantal 2-Sylow-groepen van G is 1 modulo 2 en bovendien een deler van 24, dus bedraagt 1 of 3. Het aantal
Nadere informatieDeeltentamen I, Ringen en Galoistheorie, 16-4-2009, 9-12 uur
Deeltentamen I, Ringen en Galoistheorie, 16-4-2009, 9-12 uur Geef een goede onderbouwing van je antwoorden. Succes! 1. (a) (10 pt) Ontbindt het polynoom X 3 3X+3 in irreducibele factoren in Q[X] en in
Nadere informatieDefinitie 5.1. Cyclische groepen zijn groepen voortgebracht door 1 element.
Hoofdstuk 5 Cyclische groepen 5.1 Definitie Definitie 5.1. Cyclische groepen zijn groepen voortgebracht door 1 element. Als G wordt voortgebracht door a en a n = e, dan noteren we de groep als C n = a.
Nadere informatieThis work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License. To view a copy of this license,
Inhoudsopgave 1 Groepen 1 1.1 Groepen, deelgroepen en voorbeelden.............. 1 1.2 Verdere definities en eigenschappen............... 8 1.3 Groepsmorfismen......................... 15 1.4 Cyclische
Nadere informatieSyllabus Algebra IIa. Prof. Dr G. van der Geer
Algebra II -1 Syllabus Algebra IIa voorlopige versie Prof. Dr G. van der Geer Faculteit Wiskunde en Informatica Universiteit van Amsterdam Plantage Muidergracht 24 1018 TV Amsterdam Versie: 2002 Algebra
Nadere informatieDeelgroepen en normaaldelers
Hoofdstuk 2 Deelgroepen en normaaldelers 2.1 Wat is een deelgroep? Definitie 2.1. Een deelverzameling H van een groep G, is een deelgroep van G als en slechts als H niet leeg is en H, zelf een groep is.
Nadere informatieAlgebra I. Examenoefeningen
1 Algebra I Examenoefeningen 2 Deel I Examens Algebra I Leuven 1 14 januari 2004 De theorievragen zijn verloren gegaan. 1. Zij G, een groep en A G. Veronderstel dat A commutatief is. (a) Toon aan dat σ
Nadere informatieMen kan enkele samenstellingen berekenen en vervolgens de Cayleytabel aanvullen, wetende dat het een Latijns vierkant is. De Cayleytabel wordt:
Oefeningen op hoofdstuk 5 Algebra 5.2 Groepentheorie 5.2.1 Cayleytabellen van groepen van orde 8 Oefening 5.1. Stel de Cayleytabel op voor de groep van de symmetrieën van een vierkant. Bewijs dat deze
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9. email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/ds6 Technische Universiteit Eindhoven college 8 J.Keijsper (TUE)
Nadere informatieModellen voor eindige lichamen
R.H. Eggermont Korteweg 4A 3223 BK Hellevoetsluis reggermo@math.leidenuniv.nl Modellen voor eindige lichamen Bachelorscriptie, 10 juni 2009 Scriptiebegeleider: prof.dr. H.W. Lenstra Mathematisch Instituut,
Nadere informatieRSA. F.A. Grootjen. 8 maart 2002
RSA F.A. Grootjen 8 maart 2002 1 Delers Eerst wat terminologie over gehele getallen. We zeggen a deelt b (of a is een deler van b) als b = qa voor een of ander geheel getal q. In plaats van a deelt b schrijven
Nadere informatieLineaire Algebra (2DD12) Laatste nieuws in 2012
Lineaire Algebra (2DD12) Laatste nieuws in 2012 Kwartiel 3, week 1 Het eerste college zal op maandagmiddag 6 februari 2012 beginnen om 13:45 uur in Auditorium 8. Zie de desbetreffende pagina van OASE of
Nadere informatieStudiewijzer Calculus 2 voor Bouwkunde (2DB90), cursus 2011/2012
Studiewijzer Calculus 2 voor Bouwkunde (2DB90), cursus 2011/2012 Inleiding In de cursus Calculus 2 voor Bouwkunde (2DB90) wordt evenals in de cursus Calculus 1 gebruikt het boek: Calculus, Early Transcendental
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.3 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds06 Technische Universiteit Eindhoven college 8 J.Keijsper
Nadere informatieEindtermen Lineaire Algebra voor E vor VKO (2DE01)
Eindtermen Lineaire Algebra voor E vor VKO (2DE01) dr. G.R. Pellikaan 1 Voorkennis Middelbare school stof van wiskunde en natuurkunde. Eerste gedeelte (Blok A) van Lineaire Algebra voor E (2DE04). 2 Globale
Nadere informatieThis work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License. To view a copy of this license,
Inhoudsopgave 1 Groepen 1 1.1 Definitie en voorbeelden..................... 1 1.2 Deelgroepen en de stelling van Lagrange............ 5 1.3 Morfismen, kern, normaaldelers................. 13 1.4 Cyclische
Nadere informatie(ii) Zij e 0 een geheel getal. Bewijs: de code C is e-fouten-verbeterend d(x, y) 2e + 1 voor alle x, y C met x y.
Opgaven bij het college Topologie 1 Metrische ruimten Opgave 1.1. Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat de doorsnede van oneindig veel open verzamelingen in een metrische ruimte niet open hoeft te zijn.
Nadere informatieLineaire Algebra en Vectorcalculus 2DN60 College 5.a Basis en dimensie
Lineaire Algebra en Vectorcalculus 2DN60 College 5.a Basis en dimensie Ruud Pellikaan g.r.pellikaan@tue.nl /k 205-206 Definitie opspansel 2/35 Stel S = {v,..., v n } is een deelverzameling van de vectorruimte
Nadere informatieAlgebraische Meetkunde. S. Caenepeel
Algebraische Meetkunde S. Caenepeel Syllabus 107 bij Algebraische Meetkunde Derde Bachelor Wiskunde (SD-ID 002523) 2015 Inhoudsopgave 1 Voorafgaande begrippen 3 1.1 Veeltermenringen...................................
Nadere informatieRingen en lichamen. H.W. Lenstra, Jr en F. Oort. (Herziene versie, 2014) door
Ringen en lichamen door H.W. Lenstra, Jr en F. Oort (Herziene versie, 2014) Inhoudsopgave I RINGEN 1 1 Definitie, voorbeelden, elementaire eigenschappen..................... 3 2 Ringhomomorfismen en idealen...............................
Nadere informatieInhoudsopgave INHOUDSOPGAVE 1
INHOUDSOPGAVE 1 Inhoudsopgave 1 Ringen 4 1.1 Definitie, voorbeelden, elementaire eigenschappen....... 4 1.2 Eenheden en nuldelers...................... 8 1.3 Constructies van ringen......................
Nadere informatieLineaire afbeeldingen
Hoofdstuk 4 Lineaire afbeeldingen In de algebra spelen naast algebraïsche structuren zelf ook de afbeeldingen ertussen die (een deel van de structuur bewaren, een belangrijke rol Voor vectorruimten zijn
Nadere informatieOpgave 1.1. Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat de doorsnede van oneindig veel open verzamelingen in een metrische ruimte niet open hoeft te zijn.
Opgaven bij het college Topologie 1 Metrische ruimten Opgave 1.1. Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat de doorsnede van oneindig veel open verzamelingen in een metrische ruimte niet open hoeft te zijn.
Nadere informatieVoorstel voor de inhoud van de cursus Algebra in het programma: Bachelor Wiskunde
Voorstel voor de inhoud van de cursus Algebra in het programma: Bachelor Wiskunde Aantal uren: A: 30, B:15 of A: 22,5, B: 22,5 1 Hermann Weyl introduceerde het woord coördinatiseren voor één van de basishandelingen
Nadere informatieRingen en lichamen. H.W. Lenstra, Jr en F. Oort. (Herziene versie, augustus 2015) door
Ringen en lichamen door H.W. Lenstra, Jr en F. Oort (Herziene versie, augustus 2015) Inhoudsopgave I RINGEN 1 1 Definitie, voorbeelden, elementaire eigenschappen..................... 3 2 Ringhomomorfismen
Nadere informatiecyclotomische polynomen
Coëfficiënten van cyclotomische polynomen Joris Luijsterburg Studentnummer: 0314137 Maart 2009 Bachelorscriptie Onder begeleiding van Dr. W. Bosma Wiskunde Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en
Nadere informatieStudiewijzer Calculus voor het schakelprogramma van Bouwkunde (2DB03) cursus 2015/2016
Studiewijzer Calculus voor het schakelprogramma van Bouwkunde (2DB03) cursus 2015/2016 Inleiding In de cursus Calculus voor het schakelprogramma van Bouwkunde (2DB03) wordt het volgende gebruikt het boek:
Nadere informatieHoofdstuk 9. Vectorruimten. 9.1 Scalairen
Hoofdstuk 9 Vectorruimten 9.1 Scalairen In de lineaire algebra tot nu toe, hebben we steeds met reële getallen als coëfficienten gewerkt. Niets houdt ons tegen om ook matrices, lineaire vergelijkingen
Nadere informatieFACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE Afdeling Kwantitatieve Economie
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE Afdeling Kwantitatieve Economie Analyse A, deeltentamen Uitwerkingen maandag 1 november 2010, 9 11 uur Gebruik van een formuleblad of rekenmachine is niet toegestaan
Nadere informatieboek Getallen 2009, errata (8 oktober 2011)
boek Getallen 009, errata (8 oktober 0) De toren van Hanoi 6 0 van a naar b } van a naar b }. 8 6 en x / B } en x / B }. - zonodig zo nodig De natuurlijke getallen 3 - vermenigvuldigeing vermenigvuldiging
Nadere informatieLineaire Algebra C 2WF09
Lineaire Algebra C 2WF09 College: Instructie: L. Habets HG 8.09, Tel. 4230, Email: l.c.g.j.m.habets@tue.nl H. Wilbrink HG 9.49, Tel. 2783, E-mail: h.a.wilbrink@tue.nl http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2wf09
Nadere informatieALGEBRA II. P. Stevenhagen
ALGEBRA II P. Stevenhagen 2004 INHOUDSOPGAVE ALGEBRA II 11. Ringen 5 Eenheden Voorbeelden van ringen Nuldelers Domeinen Homomorfismen en idealen Isomorfie- en homomorfiestellingen Chinese reststelling
Nadere informatieInhoud. Introductie tot de cursus
Inhoud Introductie tot de cursus 1 Inleiding 7 2 Voorkennis 7 3 Het cursusmateriaal 7 4 Structuur, symbolen en taalgebruik 8 5 De cursus bestuderen 9 6 Studiebegeleiding 10 7 Huiswerkopgaven 10 8 Het tentamen
Nadere informatieGetaltheorie groep 3: Primitieve wortels
Getaltheorie groep 3: Primitieve wortels Trainingsweek juni 2008 Inleiding Voor a relatief priem met m hebben we de orde van a modulo m gedefinieerd als ord m (a) = min { n Z + a n 1 (mod m) }. De verzameling
Nadere informatie2 n 1. OPGAVEN 1 Hoeveel cijfers heeft het grootste bekende Mersenne-priemgetal? Met dit getal vult men 320 krantenpagina s.
Hoofdstuk 1 Getallenleer 1.1 Priemgetallen 1.1.1 Definitie en eigenschappen Een priemgetal is een natuurlijk getal groter dan 1 dat slechts deelbaar is door 1 en door zichzelf. Om technische redenen wordt
Nadere informatieUitwerkingen Lineaire Algebra I (wiskundigen) 22 januari, 2015
Uitwerkingen Lineaire Algebra I (wiskundigen) januari, 5 In deze uitwerkingen is hier en daar een berekening weggelaten (bijvoorbeeld het bepalen van de kern van een matrix) die uiteraard op het tentamen
Nadere informatieHoofdstuk 6. Dihedrale groepen. 6.1 Definitie
Hoofdstuk 6 Dihedrale groepen 6.1 Definitie Definitie 6.1. De dihaeder groep is de symmetriegroep van een regelmatige n-hoek. Dit is de verzameling van alle transformaties in het vlak die de regelmatige
Nadere informatieOpgaven Eigenschappen van Getallen Security, 2018, Werkgroep.
Opgaven Eigenschappen van Getallen Security, 2018, Werkgroep. Gebruik deze opgaven, naast die uit het boek, om de stof te oefenen op het werkcollege. Cijfer: Op een toets krijg je meestal zes tot acht
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.31 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds06 Technische Universiteit Eindhoven college 11 J.Keijsper
Nadere informatieGroepen, ringen en velden
Groepen, ringen en velden Groep Een groep G is een verzameling van elementen en een binaire operator met volgende eigenschappen: 1. closure (gesloten): als a en b tot G behoren, doet a b dat ook. 2. associativiteit:
Nadere informatieDiscrete Wiskunde 2WC15, Lente Jan Draisma
Discrete Wiskunde 2WC15, Lente 2010 Jan Draisma HOOFDSTUK 3 De Nullstellensatz 1. De zwakke Nullstellensatz Stelling 1.1. Zij K een algebraïsch gesloten lichaam en zij I een ideaal in K[x] = K[x 1,...,
Nadere informatieLineaire Algebra C 2WF09
Lineaire Algebra C 2WF09 College: Instructie: L. Habets HG 8.09, Tel. 4230, Email: l.c.g.j.m.habets@tue.nl H.A. Wilbrink HG 9.49, Tel. 2783, E-mail: h.a.wilbrink@tue.nl http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2wf09
Nadere informatieGetallenleer Inleiding op codeertheorie. Cursus voor de vrije ruimte
Getallenleer Inleiding op codeertheorie Liliane Van Maldeghem Hendrik Van Maldeghem Cursus voor de vrije ruimte 2 Hoofdstuk 1 Getallenleer 1.1 Priemgetallen 1.1.1 Definitie en eigenschappen Een priemgetal
Nadere informatieStudiewijzer Wiskunde 1 voor B(2DB00, 2DB30), cursus 2005/2006
Studiewijzer Wiskunde 1 voor B(2DB00, 2DB30), cursus 2005/2006 Inleiding In de cursus Wiskunde 1 voor B (2DB00) wordt gebruikt het boek Calculus, Robert T. Smith, Roland B. Minton, second edition, Mc Graw
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.3 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds6 Technische Universiteit Eindhoven college 5 J.Keijsper (TUE)
Nadere informatieStudiewijzer Calculus A voor T (2DS05), cursus 2011/2012
Studiewijzer Calculus A voor T (2DS05), cursus 2011/2012 Inleiding In de cursus Calculus A voor T (2DS05) wordt gebruikt het boek Calculus, a complete course, Robert A. Adams, seventh edition, Pearson,
Nadere informatieStudiewijzer 5A050 Schakeltechniek
Studiewijzer 5A050 Schakeltechniek Inhoud dr.ir. L. Jóźwiak augustus 2005 1 Inleiding 1 2 Algemene informatie 1 3 Inhoud van het vak 2 4 Operationele doelstellingen 3 5 Plaats in het curriculum 3 6 Onderwijsvorm
Nadere informatiePerfecte getallen en Leinster groepen
Faculteit Wetenschappen Departement Wiskunde Perfecte getallen en Leinster groepen Bachelorproef 1 Lukas Boelens Promotor: Dr. Andreas Bächle 29 januari 2015 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Perfecte getallen
Nadere informatieElementaire Algebraische Meetkunde. lieven le bruyn
Elementaire Algebraische Meetkunde lieven le bruyn UA : 2006-2007 INHOUDSOPGAVE 1. Hilbert & Noether (1890-1930)........................ 3 2. Krull & Zariski (1930-1950)......................... 13 3.
Nadere informatieRationale punten op elliptische krommen
Rationale punten op elliptische krommen Anne Barten 6 juli 2015 Bachelorscriptie Begeleiding: dr. S. R. Dahmen Korteweg-de Vries Instituut voor Wiskunde Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica
Nadere informatieDe pariteitstestmatrix van de (6,4) Hamming-code over GF(5) is de volgende: [ H =
Oplossing examen TAI 11 juni 2008 Veel plezier :) Vraag 1 De pariteitstestmatrix van de (6,4) Hamming-code over GF(5) is de volgende: H = [ 1 0 1 2 3 ] 4 0 1 1 1 1 1 (a) Bepaal de bijhorende generatormatrix
Nadere informatieSchoolagenda 5e jaar, 8 wekelijkse lestijden
Leerkracht: Koen De Naeghel Schooljaar: 2012-2013 Klas: 5aLWi8, 5aWWi8 Aantal taken: 19 Aantal repetities: 14 Schoolagenda 5e jaar, 8 wekelijkse lestijden Taken Eerste trimester: 11 taken indienen op taak
Nadere informatieRingen en Lichamen van H.W. Lenstra en F. Oort
Ringen [versie 4.0 (1.I.2008] Dit is een selectie uit het dictaat Ringen en Lichamen van H.W. Lenstra en F. Oort, zoals bewerkt door B. van Geemen en J. Top. INHOUDSOPGAVE 2 Inhoudsopgave 1 Ringen 3 1.1
Nadere informatieTentamen algebra 1 Woensdag 24 juni 2015, 10:00 13:00 Snelliusgebouw B1 (extra tijd), B2, B3, 312
Tentamen algebra 1 Woensdag 24 juni 2015, 10:00 13:00 Snelliusgebouw B1 (extra tijd), B2, B3, 312 Je mag de syllabus en aantekeningen gebruiken, maar geen rekenmachine. Je mag opgaven 2.46, 2.49 en 8.13
Nadere informatie1 Symmetrieën van figuren
1 Symmetrieën van figuren 1.1 Het mysterie van de hoge eik Als je door een met water gevulde reageerbuis heen de woorden DIE HOHE EICHE FÄLLT LANGSAM UM leest, waarbij de eerste drie woorden rood en de
Nadere informatie2WF30. Lineair algebra 2(2WF30) 5 ECTS 2014/2015 B4 () No. of responses = 6. Survey Results. Relative Frequencies of answers Std. Dev.
WF0 Lineair algebra (WF0) ECTS 0/0 B () No. of responses = 6 Survey Results Legend Relative Frequencies of answers Std. Dev. Mean Question text Left pole % % Right pole n=no. of responses av.=mean dev.=std.
Nadere informatieSamenvatting. Algebra 1 - Collegejaar Dictaat algebra 1. Disclaimer
Samenvatting Algebra 1 - Collegejaar 2013-2014 Dictaat algebra 1 Disclaimer De informatie in dit document is afkomstig van derden. W.I.S.V. Christiaan Huygens betracht de grootst mogelijke zorgvuldigheid
Nadere informatieFACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE Afdeling Kwantitatieve Economie
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE Afdeling Kwantitatieve Economie Lineaire Algebra, tentamen Uitwerkingen vrijdag 4 januari 0, 9 uur Gebruik van een formuleblad of rekenmachine is niet toegestaan. De
Nadere informatieOefenopgaven Grondslagen van de Wiskunde A
Oefenopgaven Grondslagen van de Wiskunde A Jaap van Oosten 2007-2008 1 Kardinaliteiten Opgave 1.1. Bewijs, dat R N = R. Opgave 1.2. Laat Cont de verzameling continue functies R R zijn. a) Laat zien dat
Nadere informatieCTB1002 deel 1 - Lineaire algebra 1
CTB1002 deel 1 - Lineaire algebra 1 College 1 11 februari 2014 1 Even voorstellen Theresia van Essen Docent bij Technische Wiskunde Aanwezig op maandag en donderdag EWI 04.130 j.t.vanessen@tudelft.nl Slides
Nadere informatieBijzondere getallen. Oneindig (als getal) TomVerhoeff. Technische Universiteit Eindhoven Faculteit Wiskunde en Informatica
Bijzondere getallen Oneindig (als getal) TomVerhoeff Technische Universiteit Eindhoven Faculteit Wiskunde en Informatica T.Verhoeff@TUE.NL http://www.win.tue.nl/~wstomv/ Oneindig ... Oneindig 2 Top tien
Nadere informatieInleiding tot de Problem Solving - deel 1: Combinatoriek en getaltheorie
Inleiding tot de Problem Solving - deel 1: Combinatoriek en getaltheorie Jan Vonk 1 oktober 2008 1 Combinatoriek Inleiding Een gebied dat vandaag de dag haast niet onderschat kan worden binnen de wiskunde
Nadere informatieUitwerkingen tentamen Lineaire Algebra 2 16 januari, en B =
Uitwerkingen tentamen Lineaire Algebra 2 16 januari, 215 Deze uitwerkingen zijn niet volledig, maar geven het idee van elke opgave aan. Voor een volledige oplossing moet alles ook nog duidelijk uitgewerkt
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.31 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds06 Technische Universiteit Eindhoven college 2 J.Keijsper
Nadere informatieComplexe functies 2019
Complexe functies 019 Extra opgaves Opgave A Laat zien dat R voorzien van de bewerkingen a + b := (a 1 +b 1,a +b ) a b := (a 1 b 1 a b,a 1 b +a b 1 ) isomorf is met C. Wat is i in deze representatie? Opgave
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.3 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds6 Technische Universiteit Eindhoven college 6 J.Keijsper (TUE)
Nadere informatieOefening 4.3. Zoek een positief natuurlijk getal zodanig dat de helft een kwadraat is, een derde is een derdemacht en een vijfde is een vijfdemacht.
4 Modulair rekenen Oefening 4.1. Merk op dat 2 5 9 2 2592. Bestaat er een ander getal van de vorm 25ab dat gelijk is aan 2 5 a b? (Met 25ab bedoelen we een getal waarvan a het cijfer voor de tientallen
Nadere informatiePolynomen. + 5x + 5 \ 3 x 1 = S(x) 2x x. 3x x 3x 2 + 2
Lesbrief 3 Polynomen 1 Polynomen van één variabele Elke functie van de vorm P () = a n n + a n 1 n 1 + + a 1 + a 0, (a n 0), heet een polynoom of veelterm in de variabele. Het getal n heet de graad van
Nadere informatieDiscrete valuatieringen
Faculteit Wetenschappen Departement Wiskunde Discrete valuatieringen Bachelorproef Doryan Temmerman Promotor: Dr. Florian Eisele 2e Semester 2012-2013 I Inhoudsopgave 1 Inleiding..............................
Nadere informatieE.T.G. Schlebusch. Het Hasse-principe. Bachelorscriptie, 20 juni Scriptiebegeleider: dr. R.M. van Luijk
E.T.G. Schlebusch Het Hasse-principe Bachelorscriptie, 20 juni 2012 Scriptiebegeleider: dr. R.M. van Luijk Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden Inhoudsopgave 1. Inleiding 2 2. Het lichaam van p-adische
Nadere informatieSurvey results for the course. Functional analysis(2waf0) 5 ECTS 2016/2017 A2
Survey results for the course Functional analysis(waf0) ECTS 06/07 A Total number of recipients: 0 Number of responses: Response rate:.% Survey Results Legend Relative Frequencies of answers Std. Dev.
Nadere informatieOPLOSSINGEN VAN DE OEFENINGEN
OPLOSSINGEN VAN DE OEFENINGEN 1.3.1. Er zijn 42 mogelijke vercijferingen. 2.3.4. De uitkomsten zijn 0, 4 en 4 1 = 4. 2.3.6. Omdat 10 = 1 in Z 9 vinden we dat x = c 0 +... + c m = c 0 +... + c m. Het getal
Nadere informatieEigenwaarden en Diagonaliseerbaarheid
Hoofdstuk 3 Eigenwaarden en Diagonaliseerbaarheid 31 Diagonaliseerbaarheid Zoals we zagen hangt de matrix die behoort bij een lineaire transformatie af van de keuze van een basis voor de ruimte In dit
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/887/25833 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Palenstijn, Willem Jan Title: Radicals in Arithmetic Issue Date: 204-05-22 Samenvatting
Nadere informatie