Cabaretier Mike Boddé. Er was eens een cabaretier die depressief was. en...

Transcriptie

1 eef! No nov/dec/jan - GRATIS magazine van uw Service Apotheek Cabaretier Mike Boddé Er was eens een cabaretier die depressief was en... De behandeling van diabetes sterk verbeterd Feiten en fabels over diabetes Puzzel mee Als u het ons vraagt... Actueel Op bezoek in een Service Apotheek En nog meer gedreven door gezondheid

2 In de tijdmachine Gaat u met me mee terug in de tijd? Niet eens zo heel lang geleden, laten we zeggen twintig jaar geleden, waren de behandelingsmogelijkheden voor mensen met reumatoïde artritis beperkt. Tuinieren, koken, pianospelen en computeren werd vaak lastig. Voor mensen met diabetes was twintig jaar geleden het risico op een hartinfarct groot. En mensen met HIV overleden binnen enkele jaren na een afschuwelijk ziekbed aan de gevolgen van aids. Om maar een paar voorbeelden te noemen. We gaan in de tijdmachine naar het hier en nu. Artsen, onderzoekers en farmaceutische bedrijven hebben de afgelopen twintig jaar niet stilgezeten! Medische ontwikkelingen zijn ongelofelijk snel gegaan. In het vorige nummer van Leef! stond een artikel over de spectaculaire vernieuwingen in de preventie en behandeling van reumatoïde artritis. Attends Soft geeft u nog meer comfort en zekerheid! Omdat ze zo dun zijn, zo droog blijven en perfect naar het lichaam vormen, zult u de verbeteringen direct in het gebruik ervaren. U kunt Attends via uw professionele zorgverlener verkrijgen. Kijk op onze website voor meer informatie, Attends Soft: Zo zacht dat u ze nauwelijks voelt. Gratis Proefpakket! Mijn urineverlies is het best te omschrijven als: Maak een keuze: Een klein beetje Dhr. / Mevr. Adres Postcode/Plaats Af en toe Dunner en tóc h droger! Regelmatig L70 Probeer nu! Anatomisc he vorm voor absolute Anatomische vorm in 5 verschillende absorptieniveaus! zekerheid! In deze Leef! staan de mensen met diabetes (suikerziekte) in Nederland centraal. Ook rondom diabetes is er goed nieuws. Internist-endocrinoloog Frits Holleman vertelt in deze Leef! hoe het komt dat het risico van diabetespatiënten op een hartinfarct sterk is verminderd. Veel buitenstaanders hebben het idee dat diabetes niet zoveel voorstelt. Holleman benadrukt dat het toch niet niets is om te leven met diabetes. Het vraagt best veel van een patiënt om de hele dag de bloedsuiker te regelen. Sake Boskma vertelt in deze Leef! heel stimulerend hoe hij al tien jaar leeft met diabetes. Service Apotheker Peter Horsthuis en apothekersassistente Bineke Smit vertellen wat Service Apotheken allemaal te bieden hebben rondom diabetes: niet alleen geneesmiddelen, maar ook hulpmiddelen, ondersteuning en informatie. Velen weten nog niet dat mensen met HIV die tijdig starten met geneesmiddelen een vrijwel normale levensverwachting hebben. Vorig jaar was er zelfs heel bijzonder nieuws: Timothy Brown is genezen van HIV. Zijn genezing is niet voor herhaling vatbaar, maar wel hoopgevend. In deze Leef! leest u wat die genezing allemaal heeft losgemaakt. Timothy Brown is de speciale gast bij de indrukwekkende bijeenkomst in Koninklijk Theater Carré rondom Wereld Aids Dag. Bij deze informatieve talkshow voor mensen met HIV en belangstellenden zingen Herman van Veen en andere artiesten nummers van Freddie Mercury, als eerbetoon aan Freddie omdat hij twintig jaar geleden is overleden aan de gevolgen van aids. In deze Leef! leest u hoe u gratis toegangskaarten kunt bestellen. Ik verwacht eind 2011 mijn tweede kindje. Hoe zou het zijn als hij in de tijdmachine kon stappen? Wat zijn de behandelingsmogelijkheden over twintig jaar? Of als hij veertig is? Of zestig? De medische ontwikkelingen gaan zo snel. Het is vrijwel niet te voorspellen hoe de toekomst er dan uitziet. Wat we wel weten, is dat medische ontwikkelingen alleen mogelijk zijn als patiënten meewerken aan onderzoeken. Ik sluit me dan ook graag aan bij de oproep in deze Leef! van internistendocrinoloog Holleman: sta er positief tegenover als uw arts u vraagt om aan onderzoek mee te werken. Al realiseer ik me natuurlijk goed dat zoiets een heel persoonlijke beslissing is. Wij als Service Apotheken hebben de dankbare taak om nieuwe geneesmiddelen meteen beschikbaar te hebben en u goed voor te lichten over het gebruik. U kunt in deze Leef! nog veel meer lezen: over de musical Miss Saigon bijvoorbeeld (om het niet alleen over gezondheid en ziekte te hebben). En over de cabaretier Mike Boddé, die vorig jaar in veel televisieprogramma s openhartig sprak over hoe hij van zijn jarenlange depressie af is gekomen. In Leef! kunt u lezen waarom Mike het belangrijk vindt om er heel open mee om te gaan en welke reacties hij heeft gekregen. Veel leesplezier! Telefoon Ik ga ermee akkoord dat mijn gegevens opgeslagen worden. Uiteraard worden uw gegevens vertrouwelijk behandeld en zullen wij deze niet aan derden verstrekken. Emma Vogels-Giesen, apotheker Ik wens deel te nemen aan Attends tevredenheidsonderzoeken. Vul in en stuur op of kijk op internet: Van Heek Medical Postbus 291 Tel AG Venray leef! 3

3 In deze leef! Cabaretier Mike Boddé 6 Er was eens een cabaretier die depressief was Frits Holleman, internist-endocrinoloog 10 De behandeling van diabetes sterk verbeterd Wereld Aids Dag in Carré 15 Op 3 december vindt de indrukwekkende bijeenkomst A Kind Of Magic plaats 6 Feiten en fabels over diabetes 16 Leef! scheidt feiten van fabels Puzzel 19 Maak kans op mooie prijzen Als u het ons vraagt Medische vragen Victor Lamme, hoogleraar cognitieve neurowetenschap 22 De kwebbeldoos in je hersenen Ontdek zelf de geheimen van de Dode Zee! Met de Ahava starterkit met een speciale introductieprijs van 7,50 kunt u zelf de geheimen van de Dode Zee ontdekken bij uw Service Apotheek! Ahava, liefde in het hebreeuws, is een pure verwenning voor het gezicht en het lichaam vanuit de Dode Zee, de ultieme spa van de wereld! Ahava is een natuurlijke mineralenlijn gebaseerd op Dode Zee Mineralen. Ahava is gebaseerd op natuurlijke elementen, parabenenvrij, allergiegetest, dierproefvrij en milieuvriendelijk. Oftewel, ook geschikt voor zelfs de meest (over)gevoelige huid! * De Ahava starterkit bestaat uit een mooie toilettas, Mineral Hand Cream 100 ml, all-in-one cleanser 30 ml en smoothing moisturizer 15 ml en heeft een winkelwaarde van 24! Actueel 23 Maak kans op gratis titels Op bezoek in een Service Apotheek 24 Service Apotheek Dokkum, Dokkum Musicalklassieker Miss Saigon 26 Tot eind maart weer te zien in Nederland Hoe gezond zijn úw longen? 27 COPD: vroege diagnose heel belangrijk Lezersactie 28 EHS dekbed: Eenvoudig Hygiënisch Slaapsysteem En dan nog even dit Nieuwtjes en wetenswaardigheden Waar vindt u uw Service Apotheek? 31 Apotheken op plaatsnaam PEFC / PEFC-gecertificeerd Dit produkt komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen Leef! is een gratis magazine van Service Apotheek en verschijnt vier keer per jaar. Uitgever: Nederlandse Service Apotheek Beheer B.V. Eindredactie: Emma Vogels-Giesen, apotheker. Redactie-/postadres: Leef!, Vughterweg 47-b, 5211 CK s-hertogenbosch. leef@serviceapotheek.nl. Internet: nl. Aan dit nummer werkten mee: Marianne Schepers, Jeroen Mentink, Olga van Vemde en Boris van Wijk, apothekers. Fred Verdult/Volle Maan, Arwen Kleyngeld en Anita Meulenbroek. Fotografie: Tim De Backer, Jeroen Oerleman, Robert Sompolski, Marjolein Annegarn, Tessa Posthuma de Boer en FARMAidee. Vormgeving: Chris Brander/FARMAidee. Druk: Groen Offset Hoofddorp B.V. Informatie: In Nederland zijn ruim 300 Service Apotheken. Voor adressen en meer informatie kunt u terecht bij: Nederlandse Service Apotheek Beheer B.V., Postbus 19, 7468 ZG Enter. Tel: info@serviceapotheek.nl. Internet: www. serviceapotheek.nl. Oplage: Aan de inhoud van Leef! wordt de grootst mogelijke zorg besteed. Aan de artikelen kunnen geen rechten worden ontleend. Niets uit deze uitgave mag, op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd zonder voorafgaande toestemming van de uitgever en andere auteursrechthebbenden. leef! 5

4 Er was eens een cabaretier die depressief was Er was eens een cabaretier die depressief was... Dat klinkt als een foute grap, maar het was jarenlang de inktzwarte realiteit van Mike Boddé. Deze cabaretier is vooral bekend van het populaire televisieprogramma Kopspijkers, waar hij in de huid kroop van onder andere André Hazes en René Froger. Mike maakte met Thomas van Luyn De Mike & Thomas Show. Mike Boddé heeft het boek Pil geschreven over zijn hevige depressie én hoe hij er na jaren bovenop is gekomen. Humor en narigheid liggen heel dicht bij elkaar. Hoe meer ellende er is, hoe meer humor er vaak ook is om de ellende te verwerken. Maar in de jaren dat ik depressief was, was ik bloedserieus. Ik had bijzonder weinig gevoel voor humor. M n leven op z n kop Mijn depressie heeft m n leven volkomen op z n kop gezet. Eerst wist ik niet wat er aan de hand was. Ik voelde me chronisch moe, ik was misselijk en kreeg spierpijn. Ik raakte mezelf helemaal kwijt. Ik vond niet meer leuk wat ik altijd leuk vond; ik vond niet meer lekker wat ik altijd lekker vond; ik interesseerde me niet meer voor dingen die me altijd interesseerden. Ik vroeg mezelf af of ik nog wel was wie ik voor die tijd was geweest. Ik was totaal verlamd en jarenlang niet in staat om op te treden. Jarenlange zoektocht Mijn hele leven stond in het teken van de vraag: wat gebeurt er met me? Hoe word ik weer beter? Ik heb een jarenlange wanhopige zoektocht gehouden langs allerlei alternatieve genezers. Al die healers en zo zeiden dat ze me van mijn depressie af konden helpen. Maar die alternatieve behandelingen hebben me niets opgeleverd. Huiverig voor pillen Ik was heel huiverig voor pillen. Ik dacht: niemand weet precies hoe de menselijke geest werkt. Dat is iets mysterieus. Als je daar dan ook nog pillen bij doet, wordt het een griezelige toestand. Ik reageer nogal heftig op wijn en zo, dus ik dacht dat ik ook heel heftig op antidepressiva zou reageren. En ik had het idee: als je antidepressiva slikt, ben je gek. En ik was wel depressief, maar niet gek. Diepe put Ik zat in zo n diepe put, ik moest wel ingrijpen. Ik was al een paar jaar aan het vechten tegen de gedachte om een eind aan mijn leven te maken. Ik heb nooit concrete plannen gemaakt. Ik zat op een gegeven moment bij mijn psycholoog te huilen. Ik zag het helemaal niet meer zitten. Hij zei: Waar ben je nou bang voor? Ik zei: Ik ben bang dat ik gek word. Toen zei die psycholoog: Maar je bent toch al lang gek? Anders zat je hier niet. Daar moest ik vreselijk om lachen. En ik begreep ineens: wat is er zo erg aan om gek te zijn? Wie is er eigenlijk normaal? Verzoend met de pil Daarna heb ik me ook verzoend met het idee dat ik een pil moest gaan slikken. Het is heel moeilijk om te beseffen dat zo n gitzwart gevoel dat diep in je zit door een stofje wordt veroorzaakt. Maar je lichaam en geest vormen één geheel. Nadat ik over die drempel heen was, had ik nog een paar sombere jaren, omdat ik me pas bij mijn vijfde antidepressivum goed ging voelen. Brochure Somberheid te lijf Ni e t l e k k e r i n j e v e l Wa t k a n i k z e l f d o e n? Wa n n e e r m o e t i k hu lp z o e k e n? B ij w i e k a n i k t e r e c ht? M i k e B o d d é: G e v o e l i g h e i d v o or depressiviteit maakt me tot wie ik ben Bestel de gratis brochure Somberheid te lijf met meer over Mike Boddé, informatie over omgaan met depressiviteit en interviews met onder andere psychiaters, huisartsen en patiënten. L e v e n e n r e l a t i e s Vo or j e z e l f z or g e n Informatie v o or n a a s t e n Lees verder op pagina 9. leef! 7

5 advertorial Vervolg van pagina 7. Maag en darmen tot last? Iberogast Meer dan de helft van de Nederlanders heeft last van maagen darmklachten. De oorzaken en de symptomen zijn velerlei waardoor het lastig is deze klachten te bestrijden. Het geneesmiddel Iberogast helpt bij een breed scala aan maag- en darmproblemen. Het middel bevat een combinatie van maar liefst negen kruidenextracten. Uniek geneesmiddel Iberogast helpt bij veel klachten die met maag en darmen te maken hebben. Vanwege de wetenschappelijk bewezen werking is Iberogast onlangs geregistreerd als geneesmiddel. Iberogast is niet chemisch, geeft geen bijwerkingen en is zonder problemen te gebruiken in combinatie met andere medicijnen. Iberogast werkt bij: Maagpijn Maagzuur Een vol gevoel Maag- en darmkrampen Misselijkheid Impact Maag- en darmklachten kunnen een grote invloed hebben op het dagelijks functioneren. Bij een recent uitgevoerd onderzoek door Multiscope* kwam aan het licht dat van de mensen die klachten hebben, maar liefst 68% zich belemmerd voelt in de dagelijkse routine. Vaak komen de klachten onverwacht opzetten en met name de pijn kan heftig zijn. Wie last heeft van een opgeblazen gevoel of misselijkheid voelt zich niet comfortabel. Ook symptomen als boeren en winderigheid zijn vervelend, zeker wanneer je in gezelschap bent. Kortom: van maag- en darmklachten wil iedereen zo snel mogelijk af! * Een blik naar binnen een representatief onderzoek van Multiscope onder 1000 respondenten in opdracht van Iberogast (mei 2011) Multi-target aanpak Lang niet altijd is duidelijk waardoor de klachten precies worden veroorzaakt. Sommige klachten zijn maagzuurgerelateerd, zoals maagpijn, oprispingen en een brandend gevoel. Andere zijn passagegerelateerd, zoals een opgeblazen gevoel, misselijkheid en winderigheid. Soms heb je last van verschillende klachten tegelijkertijd, en soms verplaatsen de problemen zich van de ene klacht naar de andere. Het grote voordeel van Iberogast is dat het meerdere problemen tegelijkertijd aanpakt. Uitgekiend mechanisme De maag bestaat uit spieren, zenuwen, klieren en een beschermende slijmvlieslaag. Door de samenwerking van verschillende spieren en de spijsverteringssappen uit het maagslijmvlies wordt het eten in de maag vermengd, vermalen en gekneed tot een brij die vervolgens wordt afgevoerd naar de darmen. Een uitgekiend mechanisme, dat wordt aangestuurd door het enterisch zenuwstelsel: een netwerk van 100 miljoen zenuwcellen dat ook wel de buikhersenen wordt genoemd. Maag en darmen kunnen gemakkelijk ontregeld raken. Door te vet, te gekruid of te zoet eten bijvoorbeeld, door alcohol of koffie, door hoge temperaturen, maar ook door psychische onrust, een ongezonde lifestyle en stress. De voordelen van Iberogast op een rij Geregistreerd geneesmiddel Zonder recept verkrijgbaar Natuurlijke oplossing Zeer veilig: geen bijwerkingen Kan naast andere medicatie worden gebruikt Lactose- en glutenvrij Gebruik Los 1 ml (20 druppels) op in wat vloeistof, zoals water of vruchtensap. Neem Iberogast 3 maal daags voor of tijdens de maaltijd in. Iberogast mag worden gebruikt vanaf 12 jaar. Iberogast is zonder recept verkrijgbaar bij uw Service Apotheek in verpakkingen van 20, 50 en 100 ml. Adviesverkoopprijs: Iberogast 20ml 8,45 Iberogast 50ml 16,90 Iberogast 100ml 29,50 Kijk voor meer informatie op Geen vrolijkheidsrobot Ik gebruik nu al twaalf jaar een antidepressivum. Ik heb één keer geprobeerd om die pil af te bouwen, maar toen kwam mijn depressiviteit meteen terug. Toen ik de pil weer ging slikken, voelde ik me binnen een paar weken weer oké. Ik ben natuurlijk niet een soort vrolijkheidsrobot geworden. Natuurlijk zit ik weleens een paar dagen niet lekker in mijn vel. Dat hoort bij het leven. Chemisch stofje Uiteindelijk ben ik van mijn depressie afgekomen door een chemisch stofje dat in een fabriek is gemaakt, want dat is een antidepressivum toch. Door mijn ervaring heb ik meer waardering gekregen voor de wetenschap, want al die alternatieve geneeswijzen leidden bij mij tot niets. Als iemand een lichte depressie heeft, is praten met mensen in je omgeving of met de huisarts of psycholoog vaak voldoende. Maar bij een zwaardere depressie heb je vaak ook pillen nodig om eroverheen te komen. Niet aanstellen Het gangbare idee is: als je een fysieke kwaal hebt is er echt iets aan de hand. Dan is het logisch om naar de dokter te gaan en pillen te slikken. Maar als je psychische problemen hebt, dan moet je jezelf niet aanstellen. Ga zwemmen en zorg goed voor jezelf. Eigenlijk vind ik dat wel lachwekkend, maar die opvatting veroorzaakt veel ellende. Het zelf doen Ik hoor heel vaak dat iemand geen pillen wil gebruiken, omdat hij of zij het zelf wil doen. Ik maak nogal eens de vergelijking met iemand die slechte ogen heeft. Als je niet goed meer kunt zien, neemt iedereen uiteindelijk een bril of zo. Pijnlijke stilte Toen ik de eerste keren in een gezelschap vertelde dat ik jarenlang zwaar depressief was, viel er een pijnlijke stilte. Ik trok me daar niks van aan. Ik dacht: ik heb tenminste de aandacht. Ik vind het irritant als mensen die geen idee hebben wat ik heb doorgemaakt voor moraalridder gaan spelen: Moet je eigenlijk niet met die pillen stoppen? Anders ben je toch een soort verslaafde. Ik zeg dan vaak: Tegen een suikerpatiënt zeg je ook niet: Joh, je moet eens stoppen met dat spuiten van insuline. Je lijkt wel een junkie die iedere dag z n shot moet hebben. Ik heb geen diabetes, maar depressiviteit. Dat komt omdat ik een tekort heb aan een bepaalde stof in mijn hersenen. De pil zet dat bij mij recht. Open over depressiviteit Ik ben nu heel open over mijn depressiviteit. Ik heb er het boek Pil over geschreven en in tal van televisieprogramma s over gesproken. Ik merk dat anderen die depressief zijn mijn verhaal steunend vinden. Ik vind het fijn dat ik niet hoef na te denken of iemand het wel of niet weet, want iedereen weet het gewoon. Ik wil het taboe doorbreken. Veel mensen die depressief zijn hebben heel pijnlijke, gênante, sombere en zwarte gedachten. Mensen kunnen walgen van zichzelf. Het is heel pijnlijk om dat toe te geven. Mensen schamen zich daar nogal eens voor. Negatief over antidepressiva Ik ben ook open over mijn ervaring, omdat ik vond dat er heel negatief werd gesproken over antidepressiva. Natuurlijk kan elke pil bijwerkingen veroorzaken, maar er zijn veel mensen die vreselijk veel te danken hebben aan die pillen. Dat mag weleens gezegd worden. Ik had het idee dat ik er als creatieveling makkelijk open over kan zijn. Goed opgevangen Toen ik depressief was deed het me erg goed dat mijn ouders en andere familieleden me goed opvingen. Mijn ouders waren de eersten die m n boek lazen. Ze wisten destijds niet alles wat er in mijn hoofd omging; dat is misschien maar goed ook. Mijn vader zei: Heb ik toen niet goed op zitten letten? Hij nam dat zichzelf kwalijk, maar ik heb minder open over mijn somberste gevoelens gesproken dan ik er in mijn boek over heb geschreven. Ik dacht: als ik erover praat wordt het alleen maar erger. Snel tevreden Voor mijn depressie was ik nogal veeleisend. Voor ik gelukkig kon zijn, moest er aan nogal wat voorwaarden worden voldaan. Tegenwoordig ben ik snel tevreden. Ik ben helemaal in m n sas met een matig glas wijn op een net iets te koud terrasje. Gratis Pil? Kans maken op één van de vijf gratis exemplaren Pil van Mike Boddé? Stuur voor 31 januari 2012 een naar leef@serviceapotheek. nl met als onderwerp boek Pil of een kaartje naar Leef!, Vughterweg 47 b, 5211 CK Den Bosch. tekst: Fred Verdult. fotografie: Marjolein Annegarn 8 leef! leef! 9

6 Behandeling van diabetes sterk verbeterd Frits Holleman is als internist-endocrinoloog in het AMC te gespecialiseerd in diabetes: De behandeling van diabetes is de laatste jaren sterk verbeterd. Mensen met diabetes krijgen veel minder gezondheidsproblemen dan vroeger. Toch is het niet niks om te leven met diabetes en nog steeds zijn er veel problemen niet opgelost. Ik wil patiënten daarom oproepen om er positief tegenover te staan als wordt gevraagd om aan onderzoek mee te werken. Diabetes heet in de volksmond suikerziekte. Er zijn twee typen diabetes. Bij diabetes type 1 maakt het lichaam geen insuline meer aan. Diabetes type 1 treedt vooral op bij jonge mensen. Diabetes type 2 komt veel vaker voor. Deze patiënten maken wel insuline aan, maar het lichaam is daar ongevoelig voor. Bij mensen van Europese afkomst treedt diabetes type 2 vooral op bij vijftigplussers. Bij mensen van een andere afkomst begint diabetes type 2 vaak al op jongere leeftijd. Insuline is belangrijk voor de stofwisseling. Insuline zorgt dat suiker makkelijker de cellen in gaat en zorgt bijvoorbeeld voor de opslag van vet en eiwitten. Langzamerhand Bij mensen met diabetes gaat de bloedsuikerspiegel enorm omhoog. Omdat de eerste klachten van diabetes nogal vaag zijn en die klachten heel langzamerhand ontstaan, merken velen pas na lange tijd dat ze zich minder goed voelen dan een paar jaar geleden. Vaak denken mensen: Het zal wel komen doordat ik een jaartje ouder word. Steeds meer diabetes Er zijn nu ongeveer mensen die te horen hebben gekregen dat ze diabetes hebben. In 2020 zijn dat er naar verwachting een miljoen. Die toename komt doordat er steeds meer mensen met diabetes komen én doordat het steeds eerder wordt vastgesteld dat iemand diabetes heeft. De laatste jaren controleren artsen vaker de bloedsuiker als iemand een klacht heeft die kan passen bij diabetes. Het komt nogal eens voor dat de Wat zijn vaak de eerste klachten bij diabetes? Altijd dorst, een droge mond en veel plassen Dit komt doordat de suiker weg moet via de nieren en dat gaat met veel waterverlies gepaard. Altijd moe Dit komt doordat uw lichaam niet tegen zoveel suiker kan. Wazig zien Dit komt doordat de vorm van uw ooglens kan veranderen door het uitdrogen of opzwellen. familieleden van een diabetespatiënt hun bloedsuiker testen met het apparaatje van de diabetespatiënt. Door zo n test weet u niet zeker of u diabetes hebt, maar als de waarde te hoog is, is dat wel een goede aanleiding om naar de huisarts te gaan. Als iemand in uw familie diabetes heeft, hebt u een grotere kans op diabetes. Dat komt voor een deel doordat diabetes erfelijk is en voor een deel doordat eetgewoonten van familieleden vaak op elkaar lijken. Er komen steeds meer mensen die te zwaar zijn. Overgewicht maakt de kans op diabetes groter. Er komen steeds meer mensen die te weinig bewegen. Het gaat beslist niet alleen om sporten. Dagelijks fietsen of een stuk lopen is ook van belang. Verbeterd De behandeling van diabetes is de laatste jaren sterk verbeterd. Mensen met diabetes krijgen veel minder gezondheidsproblemen dan vroeger. Het risico dat iemand met diabetes een hartinfarct krijgt is veel kleiner dan twintig jaar geleden. De gezondheidswinst is behaald door de verbeterde zorg door artsen en verpleegkundigen én door nieuwe medicijnen. De belangrijkste verandering is dat mensen met diabetes tegenwoordig cholesterolverlagers en bloeddrukverlagers gebruiken. Dat heeft het risico op hart- en vaatziekten sterk verminderd. Niet niks Ondanks de verbeterde behandeling is het niet niks om te leven met diabetes. Diabetes vraagt in het dagelijks leven geregeld aandacht. Diabetes is niet te genezen; het is dus een chronische ziekte, waar je je leven lang aan vast zit. En het is een progressieve ziekte: ondanks de behandeling gaat iemand gedurende zijn of haar leven achteruit. Ik kan me voorstellen dat het moeilijk is om dan positief te blijven en de behandeling vol te houden. Velen leven korter vanwege hun diabetes. Je hoort niet zo vaak dat iemand overlijdt aan diabetes, maar diabetes leidt tot hart- en vaatziekten. Wanneer iemand dan aan een hartinfarct overlijdt is diabetes toch eigenlijk de achterliggende doodsoorzaak. Leefstijl Ruim acht op de tien mensen die diabetes type 2 krijgen, hebben overgewicht. De eerste stap bij de behandeling van diabetes is een goede leefstijl: goede voeding en voldoende bewegen, zodat iemand een gezond gewicht heeft. Het is fantastisch als dit lukt, omdat het aansluit bij de wensen van je lichaam en de minste bijwerkingen geeft. Want elk medicijn geeft het risico op bijwerkingen. Afvallen is vaak heel lastig, omdat de gewoontes op het gebied van voeding en bewegen van jongs af aan zijn ingesleten. Ga er maar aan staan om die gewoontes dan op latere leeftijd te veranderen. Vaak lukt het iemand wel om de nodige kilo s af te vallen. De uitdaging is dan om ervoor te zorgen dat die kilo s er ook af blijven. Vraagt best veel Het vraagt best veel van een patiënt om de hele dag de bloedsuiker te regelen. Met een héél hoge bloedsuiker voelt men zich vaak onprettig. Maar als de bloedsuiker gewoon hoog is, dan merk je daar op dat moment eigenlijk niet veel van. Maar voor iemands gezondheid op lange termijn is het toch beter om de bloedsuiker verder te verlagen. Ik kan me goed voorstellen dat het moeilijk is om dan gemotiveerd te blijven om er de hele dag mee bezig te zijn. Lees verder op pagina leef! leef! 11

7 Uw glucose regelmatig meten? Nu makkelijk en voordelig met het Glucolab controlesysteem... Aanbieding Complete startset* voor: 25,00 50 extra lancetten en 50 extra teststrips voor: 12,50 *De Glucolab startset bestaat uit: Bloedglucose meter 25 Lancetten 25 Bloedglucose teststrips Prikpen Logboekje Mooi reisetui 2 Batterijen Nederlandse handleiding Last van een verstopte neus? Vervolg van pagina 11. Iemand moet soms wel vier keer per dag insuline spuiten en dagelijks een of twee pillen innemen. En men moet geregeld de bloedsuiker controleren. Sommigen vinden zo n vingerprikje om de bloedsuiker te controleren niet prettig. Op het werk wil je de controles en het spuiten misschien niet in het bijzijn van collega s doen. Als iemand insuline spuit kan het zijn dat hij af en toe een hypoglycemie krijgt. Dan is de bloedsuiker te laag en voelt men zich een beetje akelig. Alles bij elkaar komt er dus heel wat bij kijken. Huisarts versus ziekenhuis Mensen met diabetes type 2 zijn in principe in behandeling bij de huisarts. Alleen als deze er niet uitkomt of als iemand bijvoorbeeld ernstige nierproblemen of oogproblemen krijgt, wordt iemand doorverwezen naar het ziekenhuis. Een deel van de patiënten die ik zie blijft bij mij onder controle; bij anderen neemt de huisarts na een paar consulten de controle weer over. Thuis informatie nalezen Ik vind het goed dat patiënten thuis informatie over hun ziekte kunnen nalezen. Daarom ben ik vijf jaar hoofdredacteur geweest van het kwartaalblad Bloedsuiker ; het tijdschrift dat patiënten informeert over diabetes. Ook internet kan voor patiënten een heel goede informatiebron zijn. Het lastige is wel dat er heel veel onzin op internet staat. Voor je het weet kom je uit op de website van een kruidenvrouwtje of op de site van een commercieel bedrijf dat belangen heeft en gekleurde informatie geeft over bijvoorbeeld een nieuwe bloedsuikermeter. Alternatieve behandelingen Er zijn mensen die op zoek gaan naar een alternatieve behandeling. Dat zijn per definitie behandelingen waarvan de werking niet is bewezen. Ik stimuleer dat patiënten mij hierover open vertellen. Dan kan ik erop letten of een alternatief middel voor schade kan zorgen. Als iemand aanvullend kaneel of chroom neemt, kan dat geen kwaad. Maar het is ook gebeurd dat iemand kruiden of paddenstoelen nam die giftig waren. Er wordt nogal eens gedacht dat plantaardige producten geen kwaad kunnen, maar dat is niet altijd zo. Werk mee aan onderzoek Ik zit in de wetenschappelijk adviesraad van het Diabetes Fonds. Dit fonds verstrekt veel subsidies voor wetenschappelijk onderzoek over diabetes. Er wordt wereldwijd veel onderzoek gedaan naar de basisbeginselen van diabetes. Die onderzoeken kunnen veel inzicht geven, maar ik vind het zelf belangrijker om onderzoek te doen waar patiënten echt iets aan hebben. Mijn oproep aan patiënten: sta er positief tegenover als wordt gevraagd om aan onderzoek mee te werken. Uw arts vertelt eerlijk over de mogelijke voordelen en nadelen. De behandelingen die er nu zijn, zijn alleen mogelijk doordat patiënten in het verleden bereid waren om aan onderzoeken mee te doen. Elke verbetering van de behandeling begint met onderzoek. Als we een patiënt vragen om mee te doen aan een onderzoek, voelt men zich nogal eens proefkonijn. Ik respecteer dat gevoel, maar een onderzoek start alleen als de kans op succes behoorlijk groot is en als de kans op problemen klein is. Pleidooi Als arts begint mijn rol als iemand een ziekte heeft. Het is de taak van de overheid om te werken aan het voorkómen van gezondheidsproblemen in de toekomst; preventie noemen we dat. Je hoort nogal eens dat preventie niet helpt, maar dat komt doordat we het niet krachtig genoeg aanpakken. Overgewicht is een maatschappelijk probleem. Het is heel belangrijk dat jongeren een gezonde leefstijl ontwikkelen. Als je een goede conditie en goed gewicht hebt als je 25 jaar bent, dan is de kans heel groot dat je gewicht en conditie je leven lang goed blijven. De ervaring leert dat je leefpatroon daarna niet makkelijk verandert. Het lastige is dat de straf van een ongezonde leefstijl pas jaren later komt. Ik pleit voor een geïntegreerde aanpak: fietsen stimuleren, lichamelijke opvoeding en kooklessen op scholen stimuleren, en ga zo maar door. Ik vind het initiatief van de Amerikaanse first lady Michelle Obama fantastisch. Zij zet zich ervoor in dat schoolkantines geen ongezonde producten meer verkopen. Dat is echt een goede aanpak! tekst: Fred Verdult. fotografie: Marjolein Annegarn Nieuw! Otrivin Zoutoplossing Plus Otrivin Zoutoplossing Plus is een nieuwe natuurlijke oplossing bij een verstopte neus. Het bevat een extra hoge zoutconcentratie. Hierdoor wordt de verstopte neus geopend en lost het slijm gemakkelijker op. Een stralende & schone huid. Een stralende huid is niet altijd vanzelfsprekend. De verzorgingsproducten van Eucerin zorgen voor een goed resultaat voor ieder huidtype. Naast reinigen met bijvoorbeeld DermatoCLEAN 3 in 1 Micellaire Reinigingslotion, is een goede verzorging erg belangrijk. Dit 100% natuurlijke middel: - is een doseerspray vanaf 3 jaar - is geschikt voor vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven - kan langere tijd gebruikt worden Otrivin het plezier om vrij te ademen *bij aankoop van een product uit de display in december Nu 5,00 korting bij een gezichtsverzorgingsproduct i * Eucerin heeft voor alle huidtypes een goede gezichtsverzorging. AQUAporin voor de normale tot vochtarme huid, Anti-Redness voor de rode gevoelige huid en Re-balance voor de extreemgevoelige huid na peelings of laserbehandelingen. Vraag uw Service Apotheek om meer informatie DE WETENSCHAP VOOR EEN MOOIERE HUID Otrivin Zoutoplossing is een medisch hulpmiddel. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing. PQC: KOAG-nr.: _GevGezicht_186x86mm.indd :10 leef! 13

8 STOPPEN MET ROKEN? Vernieuwde verpakking, handig in gebruik! Timothy Brown, de enige mens ter wereld die is genezen van HIV Op zaterdag 3 december vindt van tot uur in Koninklijk Theater Carré de indrukwekkende bijeenkomst A Kind Of Magic plaats: een informatieve talkshow ter gelegenheid van Wereld Aids Dag met heel veel entertainment. Bestel gratis toegangskaarten op volle-maan.nl/carre. De internationale HIV-expert prof. dr. Joep Lange van het AMC in geeft een medische update over het onderzoek naar genezing van HIV. Herman van Veen zingt Freddie Mercury Verschillende artiesten, waaronder Herman van Veen, zingen een nummer van de zanger Freddie Mercury van de rockband QUEEN. Als eerbetoon omdat Freddie twintig jaar geleden is overleden aan aids. Er wordt in begrijpelijke taal gesproken over leven met HIV en medicijnen. Er worden geen lezingen gegeven, maar presentator Fred Verdult, die zelf leeft met HIV, interviewt de sprekers. Dertig toonaangevende Nederlandse HIV-artsen en andere zorgverleners geven een medische update in begrijpelijke taal over de behandeling van HIV anno Dick Swaab Er is een uitgebreid interview met de bekende hersenwetenschapper Dick Swaab, die in de jaren tachtig onderzoek deed naar aidsdementie. Niet voor herhaling vatbaar, wel hoopgevend Mensen die Timothy Brown hebben ontmoet, zijn onder de indruk van zijn levensverhaal en nog steeds kwetsbare gezondheid. Nicotinell is een geneesmiddel. Lees voor gebruik de bijsluiter. Werkzame stof: Nicotine. Niet te gebruiken bij zwangerschap, borstvoeding en hartproblemen of als u jonger dan 18 jaar of niet-roker bent. KOAG-nr.: PQC: Ook meer traplift? Bel of ga naar Vraag hier meer informatie aan Naam Adres Postcode en Woonplaats Telefoon Meer traplift bij ThyssenKrupp Encasa Meer zekerheid, nu maar liefst 10 jaar garantie * Meer snelheid, mogelijk al binnen 2 weken geplaatst Meer ruimte op de trap, plaatsing aan smalle zijde Meer ervaring, trapliftfabrikant sinds 1952 Bel gratis Vanaf heden is onze nieuwe naam ThyssenKrupp Encasa Vul deze bon in en stuur hem in een envelop zonder postzegel aan ThyssenKrupp Encasa BV, Antwoordnummer 170, 2920 VB Krimpen a/d IJssel. *) Alleen in combinatie met een serviceovereenkomst. Kijk voor de voorwaarden op m/v LEEF1011 Veilig in en uit bad badliften en instapbaden _Adv-Nicotinell_A5_1.indd :39 bad-koning bel gratis: INFORMATIE? KIjK Op Herman van Veen: Ik vind Freddie Mercury een prachtige vent. Hij heeft zulke mooie stukken geschreven en gezongen. Bij A Kind Of Magic ga ik mijn lievelingsstuk van hem zingen, dat weinig mensen kennen: You Take My Breath Away. Dans, acrobatiek en imitatie Musicalartiest Perry Dossett heeft een choreografie gemaakt op een nummer van QUEEN. Circusartiest Carismo komt uit Duitsland naar Carré. Uit het plafond van Carré komt een enorm red ribbon (een rood lintje is het symbool van HIV en aids), waaromheen Carismo zijn capriolen uithaalt. En Herman van Veen kijkt toe terwijl het jonge musicaltalent Niels van der Gaarden een geestige imitatie doet van het bekende nummer Suzanne van Herman van Veen. Informatieve talkshow Er is veel entertainment, maar de hoofdmoot van A Kind Of Magic is een informatieve talkshow voor mensen met HIV en andere belangstellenden. Hij vertelt over zijn toevallige ontdekking van de verschillen tussen de hersenen van hetero s en homo s en ook over de verschillen tussen de hersenen van vrouwen en mannen. Timothy Brown is genezen van HIV Speciale gasten zijn Timothy Brown uit San Francisco en zijn Duitse arts Gero Hütter, die aanvankelijk bij HIV-wetenschappers veel weerstand ondervond. Timothy is de enige mens ter wereld die is genezen van HIV. Hij is genezen via een stamceltransplantatie die hij kreeg omdat hij ook leukemie had. Zijn arts heeft gezocht naar een stamceldonor die genetisch ongevoelig is voor HIV. De genezing van Timothy is veel te riskant en dus niet voor herhaling vatbaar. Met de huidige medicijnen kan men wel heel lang leven met HIV. Als men tijdig start met deze medicijnen is de levensverwachting maar een paar maanden korter. Timothy Brown is het levend bewijs dat HIV te genezen is. Françoise Barré-Sinoussi heeft in 2008 de Nobelprijs voor Geneeskunde gewonnen, omdat zij in de jaren tachtig samen met anderen het HIV-virus heeft ontdekt. Zij is van mening dat genezing haalbaar moet zijn als er voldoende tijd en geld in onderzoek wordt gestoken en als er voldoende betrokkenheid is. Herman van Veen: Dat er iemand op de wereld is genezen van HIV, kan veel mensen hoop geven. Er is licht aan de horizon; dat moet je niet onderschatten. Het kan betoverend werken. Indrukwekkende bijeenkomst in Carré met Timothy Brown, Dick Swaab, Herman van Veen en vele anderen leef! 15

9 Feiten en fabels over diabetes Door Arwen Kleyngeld Steeds meer Nederlanders van alle leeftijden krijgen diabetes. Vooral diabetes type 2, vaak in verband gebracht met te weinig bewegen en overgewicht, komt steeds vaker voor. Ook op steeds jongere leeftijd. Er zijn nog steeds veel vragen en misverstanden over diabetes. Leef! scheidt feiten van fabels. Fabel: Van veel snoepen krijg je diabetes Waarom mensen diabetes krijgen is niet precies bekend. Er is wel veel onderzoek gedaan naar suiker. Daaruit blijkt dat je van suiker eten op zich geen diabetes krijgt. Wel zitten er veel calorieën in suiker. Bovendien zit er vaak ook veel vet in voedingsmiddelen met veel suiker. Daarvan word je dik. En mensen met overgewicht lopen meer risico om diabetes type 2 te krijgen. Feit: Mensen met diabetes kunnen problemen hebben bij het vrijen Meer dan de helft van de mannen met diabetes krijgt te maken met erectieproblemen. Dat komt vooral door verminderde doorbloeding. Ook kan er sprake zijn van aantasting van de zenuwen. Vrouwen met diabetes krijgen soms problemen met seks omdat ze minder opwinding voelen en minder vochtig worden. Daardoor hebben ze eerder pijn bij het vrijen. Ook minder zin in vrijen komt voor. Gelukkig zijn er vaak oplossingen. Het is aan te raden de problemen te bespreken met een arts. Feit: Wondjes genezen minder snel bij diabetespatiënten Wonden genezen minder snel. Dat komt omdat het afweersysteem in de war raakt en minder goed werkt door de hoge bloedsuiker. Daarnaast hebben veel mensen met diabetes ook beschadigde bloedvaten en zenuwen. Daardoor zijn handen en voeten ook vaak minder goed doorbloed. Wonden genezen dan niet alleen minder snel, ze kunnen ook makkelijker ontstoken raken en uitgroeien tot zweren. Fabel: Kaneel verlaagt de bloedsuikerspiegel Enkele jaren geleden bleek uit een Pakistaans onderzoek dat kaneel een bloedsuikerverlagend effect kan hebben. De proefpersonen slikten grote hoeveelheden, van 1 tot 5 gram. Er is nog geen bewijs dat kaneel in lagere hoeveelheden ook werkt. Of over wat gebruik van kaneel doet op lange termijn. In grote hoeveelheden is kaneel giftig. Bovendien spreken de resultaten van verschillende studies elkaar tegen. Er is dus nog geen goed bewijs dat kaneel helpt om de bloedsuikerspiegel omlaag te krijgen. Fabel: Koffie voorkomt diabetes Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het drinken van een aantal koppen koffie per dag de kans op diabetes type 2 verkleint. Dat geldt zowel voor gewone als voor cafeïnevrije koffie. In koffie zitten de stoffen chlorogeen en trigonelline en die hebben een gunstig effect op de bloedsuiker. Hoe dat komt is niet bekend. Helaas is het niet zo dat je gegarandeerd geen diabetes krijgt als je veel koffie drinkt. Feit: Diabetes is erfelijk De aanleg voor diabetes type 2 is erfelijk. Mensen met broers, zussen of ouders die lijden aan diabetes type 2 hebben een grotere kans om deze aandoening zelf ook te krijgen. Zij doen er goed aan om bepaalde leefstijlregels in acht te nemen, zoals voldoende bewegen, gezond eten en stoppen met roken. Bij diabetes type 1 speelt erfelijkheid een veel kleinere rol. Fabel: Diabetespatiënten worden vaker gestoken door muggen Er wordt wel eens beweerd dat muggen van zoet bloed houden. Daar is echter nooit iets van aangetoond. Muggen voelen zich aangetrokken tot CO 2 die we uitademen, zweet, de huidtemperatuur, lichaamsgeuren, parfum en lotions. Ook worden volwassen mannen vaker geprikt dan vrouwen. Feit: Mensen van Hindoestaanse, Marokkaanse, Turkse of Creoolse afkomst lopen een groter risico diabetes te krijgen Uit onderzoek is gebleken dat mensen van Hindoestaanse, Marokkaanse, Turkse of Creoolse afkomst eerder diabetes krijgen. Ze krijgen de ziekte ook gemiddeld op jongere leeftijd. Gevoeligheid voor de ziekte speelt hierbij een rol, maar ook de manier waarop lichaamsvet is verdeeld. Vet rond het middel is ongezonder dan vet rond de heupen. Maar ook overgewicht en een andere manier van leven spelen een rol. Reden genoeg om goed op uw leefstijl te letten en eventueel uw diabetesrisico te laten testen in de apotheek of op Feit: Mensen met diabetes mogen gewoon suiker eten Diabetes wordt ook wel suikerziekte genoemd. Daarom denken mensen dat het komt door te veel suiker eten. Of dat je helemaal geen suiker meer mag. Dat klopt niet. Het lichaam maakt ook bloedsuiker van ander eten waar koolhydraten inzitten, zoals een boterham met kaas, aardappelen of een beker melk. Iemand met diabetes mag wel suiker, maar met mate. Want er zitten verder geen nuttige stoffen in suiker, maar wel veel calorieën en koolhydraten. Maar dit geldt eigenlijk voor iedereen! Deze tekst is tot stand gekomen in samenwerking met het Diabetes Fonds leef! leef! 17

10 25 jaar onderzoek Leef x t.w.v. 129,90 Los het Zweedse raadsel op. De letters in de gekleurde, genummerde vakjes vormen de oplossing. Uw oplossing kunt u vóór 30 januari 2012 doorbellen via (80 ct. p.m.) de opbrengst is bestemd voor de Nederlandse Hartstichting. Revolutie tegen haaruitval NIEUW IN DE APOTHEEK Intensieve anti-haaruitvalbehandeling Doeltreffendheid waargenomen na 2 weken, zelfs op gevoelige hoofdhuid*, dankzij een nieuwe combinatie van ingrediënten: Aminexil verbetert de verankering van de wortel, SP94 helpt de vezel te versterken, Arginine stimuleert de microcirculatie. Caroline Debbasch Apotheker Bewezen in een ziekenhuisomgeving op mannen en vrouwen Uit onderzoek is gebleken dat een slechte microcirculatie gerelateerd is aan haaruitval. Wanneer het haar niet van voldoende voedingsstoffen wordt voorzien, kan het collageenomhulsel verharden. Hierdoor wordt de haarwortel samengedrukt. Het haar wordt dunner en valt uit. Een stimulerende applicator brengt de microcirculatie weer op gang, waardoor voedingsstoffen beter worden opgenomen. T0 T45 T90 Bel De meeropbrengst van deze puzzel komt ten goede aan de Nederlandse Hartstichting. Hart- en vaatziekten zijn niet alleen een mannenziekte. Wist u dat er elk jaar meer vrouwen dan mannen aan overlijden? Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer één bij vrouwen. Met de campagne We hebben je hart nodig vraagt de Hartstichting u om een gift, waarmee we wetenschappelijk onderzoek naar hart- en vaatziekten financieren bij vrouwen. Kijk voor meer info op Logo s Ned. Hart Stichting + We hebben je hart nodig -72% haaruitval** Puzzel mee Win een dagje Thermen Bussloo! filmtechniek chagrijn godin militaire opleiding gedorste halmen Europese taal uniek schaakstuk persoon van adel plezier inwoner van Ierland hertje verboden Iers leger nogmaals koerier 6 muze van het minnedicht 3 rondreizen wond trots bouwland Aziaat pier 5 suf zo-even 4 verlies schutsluis werpanker inwendig orgaan muziekgroep wollen stof Bel De opbrengst van deze puzzel is bestemd voor de Nederlandse Hartstichting. Hart- en vaatziekten zijn niet alleen een mannenziekte. Wist u dat er elk jaar meer vrouwen dan mannen aan overlijden? Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer één bij vrouwen. Met de campagne We hebben je hart nodig vraagt de Hartstichting u om een gift, waarmee we wetenschappelijk onderzoek naar hart- en vaatziekten financieren bij vrouwen. Kijk ook op geschopt durende vijandschap scheepvaartondernemer verzekeringsgeld etappeoverwinning deel van een schoen vrouwelijke abt aanschaffen larve van de langpootmug rivier in Tsjechië wedren rivier in Duitsland gevat commando wettig water rond de polen opschrift op een boek Bijbelse vrouw welriekende gomhars 8 9 Centraal Planbureau sportvrouw Los het Zweedse raadsel op. De letters in de gekleurde, genummerde vakjes vormen de oplossing. Uw oplossing kunt u vóór 30 januari 2012 doorbellen via (80 ct. p.m.) de opbrengst is bestemd voor de Nederlandse Hartstichting. Een dagje samen ontspannen in Thermen Bussloo. Thermen Bussloo is één van de meest exclusieve sauna-, beauty- en spa-resorts van Nederland. Het chaletachtige wellness-resort is gelegen aan het prachtige meer van Bussloo (vlakbij Apeldoorn), temidden van bossen, stranden en uitgestrekte weidevelden. U wint het Duo-arrangement dat bestaat uit ontvangst met verse jus d orange, rondleiding, een dag lang gebruik van alle saunafaciliteiten, deelname aan Aufguss (opgietritueel) uitgebreid lunchbuffet en gratis gebruik van douchegel, shampoo en scrubzout. 4x e 129,90 Bovendien heeft u de keuze uit een ontspanningsmassage of een Facial treatment Basic! T0 T45 T90 Volgens streng protocol onder dermatologisch toezicht Kijk voor meer info op * Zelf-evaluatie bij 124 personen ** Klinische test onder 118 personen na 90 dagen leef! 19

11 Winterhanden en wintertenen Wat zijn winterhanden en wintertenen? Ongeveer één op de tien mensen in Nederland heeft weleens winterhanden en/of wintertenen. Ze komen het meeste voor bij jonge mensen, maar iedereen kan er last van hebben. Vrouwen zijn gevoeliger voor winterhanden of -tenen dan mannen. Als het buiten koud en vochtig is, kunt u op uw handen en tenen last krijgen van rode of paarse plekken en zwellingen. De plekken jeuken en kunnen pijnlijk zijn. Ze worden erger wanneer u weer in een warmere omgeving komt. De plekken zitten meestal op de bovenkant van de vingers en/ of op de tenen, maar komen ook voor op de voeten, benen, heupen, neus, armen of oren. Zwellingen op de vingers kunnen erg hinderlijk zijn en kunnen maken dat u uw handen minder goed kunt gebruiken. Winterhanden en wintertenen kunnen erg vervelend zijn, maar zijn in principe onschuldig. Meestal verdwijnen de klachten binnen twee tot vijf weken. Wat is de oorzaak van winterhanden en wintertenen? Als het koud is worden bloedvaten wijder, zodat uw bloed lichaamsdelen die uitsteken, zoals tenen en vingers, goed kan verwarmen. Winterhanden en/of wintertenen ontstaan doordat kleine bloedvaatjes in de huid traag reageren op temperatuurverschillen. Niet alle bloedvaatjes worden wijd genoeg. Het extra bloed dat wordt aangevoerd kan niet doorstromen en hoopt zich op. Dit leidt tot beschadigingen van de bloedvaten, waardoor er klachten kunnen ontstaan. Wie lopen meer risico op winterhanden en wintertenen? Als u een aandoening hebt aan de bloedvaten, bijvoorbeeld aderverkalking (arteriosclerose). Als u zogenaamde bètablokkers gebruikt. Dit zijn geneesmiddelen die onder andere worden gebruikt bij hoge bloeddruk. Als u onder- of overgewicht hebt. Als u het ons vraagt... De 535 apothekers en meer dan apothekersassistenten van de ruim 300 Service Apotheken in Nederland beantwoorden dagelijks vele vragen. Wij staan altijd voor u klaar om u zo goed mogelijk te ondersteunen bij uw genees- en/of hulpmiddelengebruik. In deze rubriek beantwoorden wij een aantal vragen die regelmatig worden gesteld aan onze apothekers en apothekersassistenten. Hebt u ook een vraag, stel deze dan aan uw eigen apotheek of mail de redactie van Leef!: leef@serviceapotheek.nl Wat kan ik zelf doen? Hoewel de plekken erg kunnen jeuken, is het belangrijk om niet te krabben. Hierdoor kunnen wondjes ontstaan, die door de verstoring van de doorbloeding snel kunnen ontsteken. Soms helpt een wisselbad: drie minuten in warm water, een halve minuut in koud water en tot slot drie minuten in warm water. Dit kan helpen, doordat een wisselbad de bloedsomloop stimuleert. Wisselbaden zijn ook een aanrader om winterhanden of wintertenen te voorkomen als u er eerder last van hebt gehad. Als u snel last hebt van winterhanden of wintertenen, kunt u de kou het beste zoveel mogelijk vermijden. Moet u er toch doorheen, dan kunnen ruime, warme schoenen en handschoenen de klachten voor een deel voorkomen. Het is van belang dat kleding en schoenen niet knellen, om de temperatuurverschillen zo klein mogelijk te houden. Als u in de kou bent, probeer dan zoveel mogelijk te bewegen en blijf niet te lang in dezelfde houding staan. Ook roken geeft koude tenen en vingers, dus stoppen is een goed advies. Wat kan mijn Service Apotheek voor mij doen? Er is geen goede behandeling voor winterhanden of wintertenen. U kunt eventueel voorzichtig de pijnlijke plekken inwrijven met zalf om de klachten iets te verminderen. Uw Service Apotheker kan u adviseren welke zalf het meest geschikt is. Breng de zalf voorzichtig aan, omdat uw huid extra gevoelig is voor irritatie. Maagklachten Welke soorten maagklachten zijn er? Maagklachten kunnen zich op diverse manieren uiten. Dit kan zijn in de vorm van maagpijn, een branderig gevoel achter het borstbeen, zure oprispingen, zuurbranden en misselijkheid met een opgeblazen gevoel. Wij noemen het refluxklachten als u vooral na het eten of wanneer u bukt last hebt van zuurbranden, oprispingen en/of pijn achter het borstbeen. Bij refluxklachten vloeit een deel van de zure maaginhoud terug naar de slokdarm. U hebt maagpijn als u pijn hebt in de bovenbuik, die s nachts erger is en afneemt als u eet of een maagzuurremmend middel gebruikt. Wat kan maagklachten veroorzaken? De maagklachten die wij in de apotheek het meest tegenkomen, worden over het algemeen veroorzaakt door roken, stress, eten en drinken of het gebruik van bepaalde geneesmiddelen. Uw Service Apotheek kan u goed adviseren. Wij stellen u eerst een aantal vragen om te proberen de oorzaak te achterhalen. Kun je door ibuprofen maagklachten krijgen? Ja, dat klopt. Ibuprofen behoort tot de groep pijnstillers die ook wel ontstekingsremmers wordt genoemd. Deze pijnstillers remmen de productie van stoffen die pijn versterken, namelijk de prostaglandinen. Deze prostaglandinen hebben in het lichaam nog een aantal andere belangrijke functies, onder andere het stimuleren van de aanmaak van het maagslijmvlies. Dit maagslijmvlies beschermt de maagwand en de maagspieren tegen de zure en irriterende maaginhoud. Door het remmen van de aanmaak van het slijmvlies wordt de bescherming van de maag tegen het zuur minder en kunt u dus maagklachten krijgen. Dit kan sterker het geval zijn als u ouder bent en/ of meerdere geneesmiddelen gebruikt die de maag kunnen beïnvloeden. Wat kan ik zelf doen bij maagklachten? Maagklachten kunnen worden behandeld door het opvolgen van een aantal adviezen (aanpassen van voeding en leefgewoonten) en het gebruik van vrij verkrijgbare geneesmiddelen, zogenaamde zelfzorgmedicatie. Bij maagklachten is het van belang om de hoeveelheid maagzuur te verminderen. Soms worden de klachten veroorzaakt door bepaald voedsel, bepaalde dranken of door roken en dan is het verstandig om deze zaken te vermijden. Bepaalde voedingsmiddelen, dranken en roken verslappen namelijk de sluitspier onderaan de slokdarm, zodat de maaginhoud makkelijker de slokdarm in kan vloeien. Dit kan klachten veroorzaken. Ook kunnen etenswaren en dranken, zoals scherp gekruid eten, koffie, pepermunt en alcohol irriterend op de maag werken. Gebruik meerdere kleine maaltijden in plaats van drie hoofdmaaltijden. Bij refluxklachten is het van belang om de druk in de buik te verminderen, bijvoorbeeld door geen knellende kleding te dragen, bukken en tillen te vermijden en door het bovenlichaam (dus niet alleen het hoofd) bij het slapen hoger te laten liggen dan de rest van het lichaam. Ook afvallen kan helpen bij deze klachten. Probeer minstens drie uur voor het slapen gaan niet meer te eten. Klachten van misselijkheid en een opgeblazen gevoel kunnen afnemen door koolzuurhoudende frisdranken te laten staan en rustig en minder vet te eten. Helpen pijnstillers tegen maagklachten? Nee. Pijnstillers zoals acetylsalicylzuur (Aspirine ) en ibuprofen zijn zelfs schadelijk, omdat deze middelen de aanmaak van maagslijmvlies verminderen en de maagwand kunnen irriteren of beschadigen. Pijnstillers kunnen maagpijn wel verminderen, maar dat komt alleen doordat de beschadiging aan de maagwand niet meer wordt gevoeld. Bij maagklachten is het dus belangrijk om de oorzaak te behandelen en niet de klachten. Welke middelen kan ik wel gebruiken bij maagklachten? Er zijn verschillende zelfzorggeneesmiddelen voor verschillende klachten. Incidentele maagklachten worden behandeld met een middel dat het maagzuur neutraliseert, bijvoorbeeld Antagel. Bij maagklachten die langere tijd gedurende de dag of nacht aanhouden worden maagzuurremmers ingezet, bijvoorbeeld ranitidine (Zantac ), omeprazol (Buscozol ) en pantoprazol (Pantozol Control ). Als iemand vooral misselijk is en een opgeblazen gevoel heeft, wordt vaak een middel geadviseerd dat de maag sneller leegmaakt, zoals domperidon. Wanneer moet ik met maagklachten naar de huisarts? Maagklachten kunnen meestal door aanpassing van de voeding en leefgewoonten en/ of zelfzorggeneesmiddelen prima worden behandeld. Maar soms is het beter om naar de huisarts te gaan: Als pijn niet binnen twee weken vermindert of juist verergert ondanks het opvolgen van de adviezen en de eventuele behandeling met zelfzorgmedicatie. Het effect van zelfzorgmedicijnen is na een tot twee dagen merkbaar. Als de pijnklachten uitstralen naar de arm(en), kaken of rug. Als het voedsel niet goed zakt in de slokdarm of als er sprake is van het braken van bloed, van zwarte ontlasting, vermagering, verminderde eetlust en algehele malaise. Als u minder dan een jaar geleden bent behandeld voor een zweer aan de maag of twaalfvingerige darm. Bij ernstige maagpijn of wanneer u heel onrustig bent. Als u ouder bent dan vijftig en voor het eerst klachten hebt. Bij een drukkende, zeurderige pijn in de buik tijdens de zwangerschap. Koorts Wanneer heeft iemand koorts? Iemand heeft koorts als de lichaamstemperatuur 38 C of hoger is. Normaal is de temperatuur tussen de 36,5 C en 37,5 C. We spreken van verhoging als iemand een temperatuur heeft van 37,6 C tot 38 C. De hoogte van de temperatuur zegt niets over de ernst van de ziekte. De temperatuur kan het meest nauwkeurig worden gemeten rectaal (dat wil zeggen via de anus) met een thermometer. Waarom krijgt iemand koorts? Koorts is een reactie van het lichaam op een infectie met een virus of bacterie. Het is een nuttige reactie. Koorts geeft aan dat de afweer van het lichaam beter gaat werken. Virussen en bacteriën kunnen niet goed tegen verhoging van de lichaamstemperatuur. Is koorts gevaarlijk? Bij een infectie kan de lichaamstemperatuur makkelijk stijgen naar 40 C. Koorts helpt om de infectie te bestrijden. Als het lichaam de infectie heeft overwonnen, zakt de temperatuur weer. Dit is meestal na drie tot vijf dagen. Zorg ervoor dat de warmte het lichaam kan verlaten, Uw vragen worden beantwoord door: Olga van Vemde Apotheek Epe te Epe. Boris van Wijk Apotheek Nieuw Gastel te Oud Gastel. door een dun laken op bed te gebruiken en luchtige kleding te dragen. Het is van belang om voldoende te drinken, want het lichaam heeft bij koorts extra vocht nodig. Bij temperaturen boven 40 C is het raadzaam de huisarts te raadplegen, zeker bij kleine kinderen. Let op: als u langer dan 48 uur koorts hebt binnen drie maanden nadat u in een tropisch land bent geweest is het verstandig een arts te raadplegen. Malaria bijvoorbeeld kan nog tot drie maanden na thuiskomst ziekteverschijnselen geven. Moet ik een middel nemen om de koorts te verlagen? Het is in principe niet nodig de koorts te verlagen met geneesmiddelen. Maar als u zich behoorlijk ziek voelt door een infectie en koorts, kunt u gerust paracetamol gebruiken om de koorts te verlagen en de eventuele pijn te verminderen. Paracetamol is verkrijgbaar in tabletten en zetpillen. Er zijn afwijkende doseringen voor kinderen. Wij adviseren u graag in uw Service Apotheek. Mag ik naar buiten met koorts? Ja, dat mag. Zorg wel voor voldoende drinken en rust om zo het lichaam goed de kans te geven de infectie de baas te worden. De koorts zal dan ook sneller verdwijnen. Waar moet ik op letten als een kind koorts heeft? Wees extra alert bij (jonge) kinderen met koorts. Meestal heeft een kind dan geen trek in eten; dat is niet erg, ook al duurt het een paar dagen. Zorg er wel voor dat uw kind voldoende drinkt. Als uw kind jonger is dan drie maanden of klachten heeft als huiduitslag, benauwdheid en sufheid is het aan te raden om contact te zoeken met de huisarts. Jeroen Mentink Apotheek Carnisselande te Barendrecht. 20 leef! leef! 21

12 Victor Lamme, hoogleraar cognitieve neurowetenschap De kwebbeldoos in je hersenen Actueel Eerst denken, dan doen. Als hersenwetenschapper weet ik dat dat vaak niet zo is. We hebben een verkeerd beeld van de invloed van gedachten en beslissingen op ons gedrag. We hebben de indruk dat we eerst nadenken, dan een besluit nemen en dan dat besluit uitvoeren. In mijn boek De vrije wil bestaat niet beschrijf ik hoe het komt dat veel mensen denken: bezint eer ge begint. Sociale wezens Mensen zijn sociale wezens. Om samen te leven en samen te werken is het heel belangrijk om in te schatten wat anderen gaan doen. Een voorbeeld van vroeger: gaat iemand me aanvallen? Of trekken we samen op? Daarom zit in de hersenen een mechaniek om het gedrag van anderen in te schatten en te voorspellen. We noemen die mechaniek theory of mind. Uit onderzoek blijkt dat kinderen zich als ze drie of vier zijn kunnen inleven: wat weet iemand anders? Hoe voelt iemand anders zich? Kwebbeldoos Deze inleefmechaniek zijn we ook op onszelf gaan toepassen. We hebben gedachten over ons eigen gedrag. Maar ik noem die gedachten wel een kwebbeldoos of voetbalcommentator: je zit met je gedachten niet in de controlekamer, maar aan de zijlijn. De realiteit is: we verzinnen achteraf een redenering bij ons gedrag. Alles wat we doen is het gevolg van de onontwarbare kluwen van je genen en de geschiedenis van je brein. Je gedrag wordt dus veel meer aangestuurd door dingen waar je je niet bewust van bent, dan door gedachten en beslissingen. Schokken Het gevolg is dat mensen heel slecht zijn in het voorspellen van hun eigen gedrag. In mijn boek beschrijf ik het beroemde Milgram-experiment. Een proefpersoon moest iemand die in een andere kamer zat een elektrische schok geven als deze een fout antwoord gaf. Dat gebeurde op aanwijzing van iemand met autoriteit; een soort arts. De proefpersoon wist niet dat de persoon in die andere kamer geen echte schok kreeg, maar dat deze acteerde. Elke keer moest de proefpersoon het voltage verhogen, tot zelfs 450 volt. De persoon in de andere kamer maakte duidelijk dat het steeds afschuwelijker werd. Vooraf zeiden de proefpersonen dat ze nooit zoiets zouden doen, maar vrijwel alle proefpersonen luisterden naar de autoriteit en gingen door met de schokken. Onzinnige redenen Een ander Amerikaans experiment toont aan dat mensen soms compleet onzinnige redenen geven voor hun gedrag. Mensen moesten kiezen uit drie glazen cola. In werkelijkheid was het steeds dezelfde cola, maar men dacht dat in het ene glas Coca Cola zat, wat bij Amerikanen een heel Amerikaans gevoel geeft, en in de andere glazen andere merken. In dat experiment werden proefpersonen gemanipuleerd: de proefpersonen die eerst moesten denken aan een gebeurtenis die hun Amerikaanse vaderlandsliefde opriep, kozen veel vaker voor Coca Cola. En de proefpersonen die eerst moesten denken aan een gebeurtenis waarbij veel Amerikanen een gevoel van schaamte voor hun land kregen, kozen juist veel minder vaak voor Coca Cola. Als je vroeg naar de reden voor hun keuze, zeiden ze dingen als: deze cola is zoeter. Of: er zitten meer bubbels in. Flauwekul dus. Scanner Als we een onderzoek houden naar toekomstig gedrag, bijvoorbeeld een marktonderzoek naar hoeveel mensen een product of dienst gaan kopen, heeft het niet zoveel zin om dat in een vragenlijst te vragen. Daar kennen mensen zichzelf te slecht voor. Maar we hebben nu een betere manier: we leggen proefpersonen in een zogenaamde fmri-scanner. Als we de proefpersonen dan foto s laten zien, bijvoorbeeld van verschillende producten, meet die scanner de hersenactiviteit. Zo schakel je iemands kwebbeldoos uit, en kom je erachter wat er echt in iemands hersenen omgaat: welke gevoelens roept een product op? En hoe intens zijn die gevoelens? Fascinerend hè? Meestal staan proefpersonen te trappelen om mee te doen. Bij inlevering van deze bon bij de erkende boekhandel krijgt u 3 euro korting. U betaalt 14,95 in plaats van 17,95 Titel De vrije wil bestaat niet Auteur Victor Lamme ISBN Uitgeverij Prometheus/Bert Bakker Prijs 17,95 Korting 3,- Actieprijs 14,95 Actienummer Deze bon is geldig vanaf 23/10/2011 tot en met 23/01/2012 tekst: Fred Verdult. fotografie: Jeroen Oerleman Slaaf van mijn gedachten - Marte van Santen De behandeling van een dwangpatiënte Sinds haar puberteit lijdt Maaike (49) aan smetvrees en controledwang. Allesoverheersend is de drang om eindeloos schoon te maken, dingen honderden keren te checken en alles in een vaste volgorde te doen. In Slaaf van mijn gedachten volgt Marte van Santen Maaike vóór, tijdens en na haar dagbehandeling bij de speciale dwangpoli van het Academisch Medisch Centrum in. Lukt het haar om een slopend patroon te doorbreken? Kan zij nog afkomen van haar beangstigende, gekmakende gedachten? Het verslag van Maaikes worstelingen geeft een unieke inkijk in het leven van een dwangpatiënt, maar ook in de behandeling op de afdeling psychiatrie van een van de meest vooraanstaande ziekenhuizen. Daarnaast biedt Slaaf van mijn gedachten een schat aan informatie over dwang. Wat gebeurt er in het hoofd van een dwangpatiënt? Is dwang erfelijk? En hoe kom je ervan af? Een onmisbaar boek voor de honderdduizenden Nederlanders die aan dwang lijden, hun omgeving en hun behandelaars. Leef! geeft i.s.m. uitgeverij Nieuw 10 exemplaren weg (ter waarde van 17,50). Er dwars doorheen - Jo Ghijsen en Monica Boschman Gedachten en gedichten over rouw, alleen staan, oud worden en leren van het leven Maandenlang heb ik wel vijftig keer per dag Theo geschreeuwd. Zonder dat iemand het hoorde en zonder dat ik daar iets bij dacht. Het kwam gewoon naar buiten, zomaar op de gekste momenten. Nu zeg ik steeds nog maar zachtjes: Theo. Ik hoef niet meer te schreeuwen want hij is bij mij. In de periode dat haar man Theo overleed en ze alleen verder moest, vertrouwde Jo Ghijsen haar gedachten toe aan het papier. Fragmenten uit haar dagboeken zijn gebundeld in het boek Er dwars doorheen, samen met gedichten van Monica Boschman en illustraties van Marjo Ghijsen. Het resultaat is een intens verhaal over ziekte, rouw en gemis. Maar ook over het langzaam weer overeind krabbelen en een eigen leven opbouwen. Het boek nodigt uit samen over verlies, ouder worden en loslaten te praten. In de recensie van NBD/Biblion staat: Een boekje dat troost wil bieden aan mensen in eenzelfde situatie en dat daar wonderwel in slaagt. Kortom, een aanrader voor iedereen die met rouw te maken heeft. Leef! geeft i.s.m. uitgeverij MB Communicatie 10 boeken weg (ter waarde van 12,50). That s Life, de vrolijke en chaotische puzzels van Goliath De spellenbedenkers van Goliath, bekend van Rummikub, Rolit, Triominos en Woordzoeker, brengen dit najaar met That s Life een serie van zes vrolijke en chaotische legpuzzels naar de winkels. That s Life is een puzzelserie met zes thema s, die kleurrijk en levendig, vrolijk en chaotisch zijn verbeeld. De thema s zijn: De boerderij, Sportgekken, De supermarkt, De bar, Het Franse pleintje en De keuken. De legpuzzels zijn geschikt voor iedereen vanaf zes jaar en zijn vijftig bij zeventig centimeter groot, hebben duizend stukjes en zijn van hoge kwaliteit. Ze zijn milieuvriendelijk verpakt in dozen van twintig bij twintig centimeter. Leef! geeft i.s.m. spellenfabrikant Goliath 10 puzzels met het thema De boerderij weg (ter waarde van 7.99). Eet jezelf mooi, slank & gelukkig Kookboek - Amber Albarda In dit logische en onmisbare vervolg op haar succesvolle lijfboek Eet jezelf mooi, slank & gelukkig geeft Amber Albarda zestig recepten voor heerlijke, gezonde gerechten. Vorig jaar verscheen Eet jezelf mooi, slank & gelukkig, het boek van Amber Albarda voor iedereen die zijn gezondheid belangrijk vindt, maar ook lekker wil leven. Amber presenteert een bewezen successysteem dat je slimmer leert eten, waardoor je niet alleen slanker en energieker wordt, maar ook je eetlust voorgoed onder controle houdt. Je komt van je suikerverslaving af, vergroot je geluksgevoel en vertraagt het verouderingsproces zonder ooit nog één calorie te hoeven tellen. Een vervolg kon natuurlijk niet uitblijven. Een kleurrijk en praktisch kookboek voor lezers van het lijfboek, maar ook voor diegenen die het eerste boek nog niet hebben. Want Amber legt eerst in het kort uit wat de basisprincipes van haar populaire methode zijn. Het onderwerp eetverslaving komt aan bod en er is een uitgebreid overzicht van vitamines en hun eigenschappen. Maar het gaat natuurlijk vooral om de zestig recepten voor verrukkelijke, gezonde gerechten. Eten voor de hele dag, voor ontbijt, lunch en diner. Met recepten voor hoofd- en bijgerechten, soepen en salades, dressings, dips, spreads, snacks en zoet. Amber voorziet elk recept van uitleg over de eigenschappen en voordelen van de ingrediënten. Amber Albarda is een internationaal getrainde en gediplomeerde voedingscoach (en chocoladeliefhebber). Leef! geeft i.s.m. uitgeverij Unieboek I Het Spectrum 10 boeken weg (ter waarde van 19,99). Wilt u kans maken op één van deze titels? Schrijf dan voor 31 januari 2012 naar Leef!, Vughterweg 47-b, 5211 CK s-hertogenbosch, of mail naar leef@serviceapotheek.nl, onder vermelding van de betreffende titel. De winnaars worden na sluitingsdatum vermeld op 22 leef! leef! 23 Kortingsbon Lamme 105x148@2.indd :26

13 Op bezoek in een Service Apotheek... Sake Boskma Bewegen doet me goed met m n diabetes Veel aandacht aan begeleiding diabetes-patiënten achter het stuur een hypo te krijgen. Als ik meer dan drie biertjes drink, dan is mijn bloedsuiker de volgende dag te hoog. Van links naar rechts: Apotheker Peter Horsthuis en diabetes-assistentes Bineke Smit en Johanna van der Galien van Service Apotheek Dokkum. Peter Horsthuis is zeventien jaar apotheker in Service Apotheek Dokkum: Het geeft mij veel voldoening om het hele team van 35 medewerkers zo te organiseren en begeleiden dat we elke patiënt de juiste medicijnen en goede voorlichting en service kunnen geven. Veel te bieden Service Apotheken hebben veel te bieden rondom diabetes: medicijnen, hulpmiddelen, ondersteuning en informatie. Diabetes kan behandeld worden met tabletten of met insuline, dat men moet spuiten. De meeste diabetespatiënten halen bij de Service Apotheek ook teststrips en naaldjes. We hebben die materialen altijd op voorraad en we leveren er goede service bij. Bij patiënten die insuline gebruiken worden de bloedsuikermeter en teststrips vergoed door de zorgverzekering. Voor patiënten die tabletten gebruiken is er vaak een goede aanbieding voor een bloedsuikermeter. Als men die meter bij ons in de apotheek koopt, krijgt men daarna altijd vijftig procent korting op de teststrips. Dat is mooi meegenomen natuurlijk. Elke dag behandeling volhouden Elke Service Apotheek besteedt veel aandacht aan de begeleiding van patiënten met diabetes, vooral aan patiënten die tabletten gebruiken. Mensen die insuline gebruiken worden begeleid door een verpleegkundige bij de huisarts of in het ziekenhuis. In onze Service Apotheek zijn vier apothekersassistentes gespecialiseerd in diabetes. Om te voorkomen dat iemand in de toekomst problemen krijgt, is het van belang om met diabetes elke dag de behandeling vol te houden, ook als iemand geen klachten heeft. Dat kan weleens lastig zijn. Goede begeleiding kan helpen om therapietrouw te zijn. Als Service Apotheek proberen wij ons steentje bij te dragen. Informatie We werken goed samen met andere zorgverleners. Hierdoor geven we geen tegenstrijdige informatie aan patiënten en kunnen we iemand zo nodig goed doorverwijzen. In onze apotheek zijn brochures van de Diabetes Vereniging en we zijn aanwezig op informatieavonden van deze patiëntenorganisatie. Elk kwartaal ontvangen diabetespatiënten die daar prijs op stellen een nieuwsbrief met de post of per met informatie over nieuwe ontwikkelingen en met tips over bijvoorbeeld gezond eten. Meten bloedsuikerspiegel Jaarlijks is er een landelijke dag waarop mensen in alle apotheken gratis hun bloedsuikerspiegel kunnen laten meten. Dan blijkt elk jaar wel bij een paar mensen dat hun spiegel afwijkt. Wij stellen natuurlijk geen diagnose, maar we verwijzen iemand dan door naar de huisarts. Goh, dat wist ik niet Bineke Smit werkte bij een bank, heeft zich laten omscholen tot apothekersassistente. Ze werkt nu twee jaar in Service Apotheek Dokkum: Natuurlijk komt niet elke patiënt even opgewekt binnen. Ik probeer iedereen op een uitnodigende manier te benaderen. Ik hoop dat alle patiënten zich vrij voelen om een vraag te stellen en dat niemand het idee heeft dat het allemaal snel snel moet. Ik vind het fijn om meer te doen dan alleen de geneesmiddelen te overhandigen. Het doet me goed om iemand voorlichting te geven. En het geeft voldoening als dat wordt gewaardeerd. Dan hoor je Goh, dat wist ik niet of Goed dat je dat vertelt. Voorlichting Als een diabetespatiënt voor de eerste keer medicijnen krijgt, leggen we gegevens vast in ons computersysteem. We geven die eerste keer voorlichting over de werking van de medicijnen en vooral ook over de bijwerkingen. Zeker in de eerste weken komt bijvoorbeeld diarree nogal eens voor. Dan is het van belang dat iemand weet dat die diarree meestal vanzelf overgaat. We geven zo nodig ook voorlichting over de ziekte diabetes. Hoe gaat t? Na ongeveer zes weken bellen we iemand op om te horen hoe het gaat. Ik vertel altijd: als er iets is, kunt u altijd een afspraak maken voor een gesprek in onze spreekkamer. Bloedsuikermeter We geven natuurlijk ook uitleg over de werking van de bloedsuikermeter. We hebben dit jaar een aantal dagen georganiseerd waarop mensen hun bloedsuikermeter kunnen laten testen. Bij die test vragen we of iemand bij elke prikbeurt een nieuw naaldje gebruikt. Het komt voor dat iemand het gedoe vindt om dat naaldje te verwisselen, maar voor de hygiëne is dat wel nodig. Medicijngebruik Bij elke diabetespatiënt houden we van tijd tot tijd wat we noemen een medicatiereview. We bekijken dan zorgvuldig het medicijngebruik van een patiënt. Als iemand met diabetes geen bloeddrukverlagers of cholesterolverlagers gebruikt, nemen we meestal contact op met de huisarts om te vragen of dat klopt. En we bekijken of iemand therapietrouw is: als iemand bijvoorbeeld keer op keer vijf weken doet met medicijnen die na een maand op zouden moeten zijn, dan vragen we hoe dat komt. Vragenlijst We sturen alle patiënten met diabetes type 2 een vragenlijst toe over het gebruik van de medicijnen en het gebruik van het meetapparaatje. Een van de in diabetes gespecialiseerde assistentes bekijkt de antwoorden en gaat zo nodig in gesprek met de patiënt om voorlichting te geven. Goed van elkaar op de hoogte Het is heel belangrijk dat wij goed weten wat praktijkondersteuners van de huisarts en diabetesverpleegkundigen doen en dat zij ook goed op de hoogte zijn van wat wij doen. Als het nodig is nemen we contact met hen op, bijvoorbeeld als er een nieuw soort naaldje op de markt komt. Dat contact verloopt heel plezierig. Zij weten ons ook te vinden, bijvoorbeeld met de vraag welke bloedsuikermeter voor een patiënt het beste is. Er is natuurlijk overlap in de zorg. Het is van belang dat mensen van ons dezelfde informatie krijgen als bij de huisarts. Het is vaak goed om iets nog een keer te vertellen, omdat de eerste keer lang niet altijd alles wordt onthouden. Ik ben al achttien jaar kelner in hotel De Posthoorn in Dokkum. Ik vind het hartstikke mooi om hier te werken. De bar is vorig jaar gemoderniseerd, de sfeer is goed en er zijn altijd mensen om je heen die je nog niet kent. Elke vrijdag en zaterdag is het heel druk. Opluchting Tien jaar geleden ging het steeds slechter met m n gezondheid: ik was ontzettend moe, plaste verschrikkelijk veel, ik zag wazig en viel in een paar maanden twintig kilo af. Toen mijn huisarts zei dat ik diabetes type 1 heb, was dat een soort opluchting: nu weet ik waar mijn klachten vandaan komen. Ik ben niet bij de pakken gaan neerzitten, maar ik maak er het beste van. Diabetes heb je elke dag Je kunt heel goed leven met diabetes, maar: diabetes heb je elke dag. Je moet de hele dag je bloedsuiker in de gaten houden, omdat je je anders meteen niet goed voelt. Ik spuit één keer per dag langwerkende insuline om de hele dag stabiel te zijn en drie keer per dag voor het eten kortwerkende, om de pieken bij het eten op te vangen. Elk half jaar nemen ze vier buisjes bloed af. Dat is niet mijn hobby. Ik kijk bij het prikken altijd de andere kant op. Maar van het spuiten voel je niks. Het zijn heel dunne naaldjes. Dieet Ik moet heel goed letten op wat ik eet. Daar heb ik het wel eens moeilijk mee. Dan eet ik stiekem snoep of een ijsje. Mijn suiker was nogal eens te hoog. Mijn diabetesverpleegkundige wees me een paar maanden geleden op het low carb dieet; een dieet met weinig koolhydraten. Dat dieet past helemaal bij mij. Ik heb een knop omgezet en heb bijvoorbeeld geen behoefte meer aan een ijsje. Ik word op een gezonde manier slanker en m n bloedsuiker is goed. Bloedsuiker Ik heb altijd een apparaatje bij me om m n bloedsuiker te meten. Als mijn bloedsuiker goed is, voel ik me energiek. Kom maar op met de dag! Als mijn bloedsuiker te hoog is, dan is m n stemming vaak wat minder. Als je bloedsuiker te laag is, kun je een hypo krijgen. Dan voel je je ontzettend flauw. Eergisteren had ik dat voor het laatst. Dan drink ik wat en eet ik de ontbijtkoek die ik altijd voor de zekerheid bij me heb. Voor ik ga autorijden controleer ik altijd mijn bloedsuiker. Ik moet er niet aan denken om Ga lekker bewegen Sport was niks voor mij. Maar dat is veranderd sinds ik diabetes heb. Bewegen doet me ontzettend goed met m n diabetes. Ik kan het wel van de daken schreeuwen: ga lekker bewegen als je diabetes hebt. Ik ga vanmiddag fietsen door de bossen en paden hier in Friesland. Dan voel ik me de koning te rijk. Het is goed voor mijn gewicht en mijn bloedsuikers en ik hoef minder te spuiten. Ik voel me er energiek door. Fanatiek collecteren Als vrijwilliger collecteer ik hier in Dokkum voor dertien organisaties en ik organiseer elk jaar vier collectes. Ik ben er heel fanatiek in om elk jaar meer geld op te halen. En ik zet me in als vrijwilliger voor de Diabetesvereniging: houd het folderrek over diabetes in de Service Apotheek bij en ik geef lezingen over diabetes. Bij die lezingen merk ik dat veel mensen niet weten wat diabetes precies inhoudt. Veel mensen denken: je mag geen suiker hebben. Maar er komt veel meer bij kijken. Het is leuk als mensen na zo n lezing goed geïnformeerd met een folderpakketje naar huis gaan. Zorg is perfect geregeld De zorg rondom diabetes is perfect geregeld hier in Dokkum: ik kom vier keer per jaar bij de diabetesverpleegkundige. Zij is echt mijn vraagbaak. Omdat diabetes kan leiden tot voetproblemen, controleert de podotherapeut mijn voeten en de pedicure verzorgt mijn voeten. Verder kom ik bij de huisarts, de internist, de diëtist en bij de Service Apotheek natuurlijk. Ook daar ben ik heel tevreden over. Ze luisteren goed naar me en nemen mijn vragen serieus. Ik kom bij de apotheek voor insuline, naaldjes, teststrips. Die zaken hoef ik niet vooraf te bestellen, het staat altijd klaar. Andere medicijnen Ik gebruik ook andere medicijnen: een bloeddrukverlager, een bloedverdunner, een cholesterolverlager en een plastablet. Die medicijnen zijn meer uit voorzorg, omdat je bloedsuikers je organen kunnen aantasten, heb je met diabetes bijvoorbeeld meer kans op hartproblemen. Deze medicijnen bestel ik via de herhaalservice op de website van de Service Apotheek en dan haal ik ze een of twee dagen later op. Ik ben dik tevreden over de service. Genieten En je moet je diabetes serieus nemen om te voorkomen dat je over een aantal jaar problemen krijgt als hart- en vaatziektes en voetproblemen. Ik wil nog lang van het leven blijven genieten! tekst: Fred Verdult. fotografie: Marjolein Annegarn 24 leef! leef! 25

14 Musicalklassieker Miss Saigon : om stil van te worden Het succes van de musicalklassieker Miss Saigon is om stil van te worden: de musical was eerder te zien in 246 steden in 25 landen, staat in de top tien van langst spelende Broadway-musicals en heeft dertig belangrijke theaterprijzen gewonnen, onder andere drie Tony Awards. Miss Saigon was van 1996 tot 1999 te zien in het Circustheater Scheveningen. De 908 voorstellingen trokken toen maar liefst 1,6 miljoen bezoekers. Vanwege dit daverende succes is de musical nu tot eind maart weer te zien in Nederland en wel in het Beatrix Theater Utrecht. Ook een aanrader als u de musical destijds al gezien hebt: er zijn twee nieuwe hoofdrolspelers! Indringende krantenfoto Ook het verhaal van Miss Saigon is om stil van te worden. In 1985 krijgen componist Claude-Michel Schönberg en tekstschrijver Alain Boublil het idee voor deze musical bij het zien van een indringende foto in de krant: een Vietnamees meisje neemt huilend afscheid van haar moeder, die zich groot houdt. De vader van het meisje is een Amerikaans militair. De moeder is hem uit het oog verloren en heeft hem na een jarenlange speurtocht weer gevonden in Amerika. Zij wil dat haar dochter naar haar vader gaat, om een beter leven te krijgen. Als ze op het vliegveld afscheid van haar dochter neemt, weet ze dat ze haar dochter nooit meer zal zien. Het meisje heeft haar vader dan nog nooit ontmoet. De nachtclub Dreamland Dit gegeven is bewerkt tot het musicalverhaal. Miss Saigon speelt zich af in de laatste maanden van de Vietnamoorlog en de eerste jaren daarna. De Amerikaanse soldaat Chris (gespeeld door Ton Sieben) wordt verliefd op het Vietnamese meisje Kim (gespeeld door Na-Young Jeon), na een ontmoeting in de nachtclub Dreamland. Dreamland staat onder leiding van De Regelaar (Stanley Burleson) die alles doet om zijn visum voor Amerika te krijgen. Tijdens de plotselinge ontruiming van Saigon raken de geliefden elkaar kwijt. Chris wordt naar de Verenigde Staten teruggebracht, terwijl Kim in Vietnam achterblijft. Vinden zij elkaar ooit nog terug? De winnares van het tv-programma Op Zoek naar Evita, Brigitte Heitzer, speelt de belangrijke rol van Ellen in deze musicalklassieker, die is gebaseerd op de opera Madame Butterfly van Puccini. Tijdens een van de lessen werd gevraagd: Welke rollen zou je kunnen spelen? Welke nationaliteit zou je kunnen hebben? Iedereen zei tegen mij: Jij bent een Amerikaan. Dat maakte dat ik dacht: als ik érgens kans maak, is het als Chris in Miss Saigon. Meer info en kaartverkoop op Hoe gezond zijn úw longen? COPD: vroege diagnose heel belangrijk In Nederland zijn naar schatting mensen met een zeer hoog risico op COPD. COPD is een ongeneeslijke longziekte, waarbij ademen steeds moeilijker wordt. Wilt u weten of u risico loopt op COPD? Vul dan de COPD risicotest in op COPD begint vaak met een onschuldig hoestje, maar langzaamaan gaan de longen verder achteruit. Mensen met COPD krijgen het steeds vaker benauwd. Op den duur kunnen ze zelfs 24 uur per dag afhankelijk worden van extra zuurstof. Ook hebben ze dan hulpmiddelen nodig, zoals een scootmobiel. In Nederland zijn ruim mensen met de diagnose COPD. Naar schatting hebben nog eens mensen een zeer hoog risico op COPD zonder dat zij dit zelf weten. Terwijl het juist zo belangrijk is er op tijd bij te zijn. Hiermee kan erger worden voorkomen. Door het invullen van de COPD risicotest op kunt u zien hoe hoog uw risico is op COPD. Bij een hoog risico krijgt u het advies naar uw huisarts te gaan. Doe de COPD risicotest! Bent u 40 jaar of ouder, hoest u regelmatig of bent u soms benauwd? Vul dan de COPD risicotest in op Hoe gezond zijn uw longen? 40+? Hoest u regelmatig of bent u snel buiten adem? Doe de COPD risicotest. SMS COPD naar 4333 en ontvang de test gratis op uw mobiel of vul de test in op astmafonds.nl Binnenkort Longfonds Onbevangen De nieuwe hoofdrolspelers van Miss Saigon zijn allebei jong en vrij onbekend. Na-Young Jeon (22): We stappen er onbevangen in. Kim is misschien wel een van de rijkste en meest uitdagende rollen die er geschreven zijn voor musical. Wanneer heb je nou zo n kans? Dat je wordt geboren als Aziatische mijn ouders zijn Koreaans in Nederland, dat je precies de goede leeftijd hebt én een grote passie voor zingen en toneelspelen. Toen ik hoorde dat Miss Saigon opnieuw zou worden opgevoerd, ben ik er helemaal voor gegaan. En het is gelukt! Ton Sieben (29): Miss Saigon is een geweldig geschreven stuk met prachtige muziek. Het verhaal is meeslepend en blijft erg actueel. Twee jaar geleden deed ik een musicalworkshop in Engeland. Drie lezers winnen elk twee gratis toegangskaartjes! Kans maken op twee gratis toegangskaartjes voor de musicalklassieker Miss Saigon in Beatrix Theater Utrecht? Stuur voor 31 januari 2012 een e- mail naar leef@serviceapotheek.nl met als onderwerp Miss Saigon of een kaartje naar Leef!, Vughterweg 47 b, 5211 CK Den Bosch. Eucerin Droge Huid introduceert een vernieuwde formule: Eucerin Complete Repair. De vernieuwde formule bevat: Urea en Lactaat om het vochtvasthoudend vermogen van de huid te verbeteren Ceramide 3 om de huidbarrière te versterken Gluco-Glycerol om het hydratatienetwerk van de huid te optimaliseren Nu 5,00 korting bij een Complete Repair product * Resultaat: De droge, ruwe en geprikkelde huid wordt verlicht Het vochtverlies in de huid wordt verminderd De huidbarrière wordt versterkt De lotions zijn zowel te gebruiken als dagelijkse verzorging als een aanvulling op een dermatologische behandeling bij o.a. psoriasis en diabetes. Vraag uw Service Apotheek om meer informatie. *bij aankoop van een product uit de display in november DE WETENSCHAP VOOR EEN MOOIERE HUID _CompleteRepair_186x86mm.indd :02 26 leef! leef! 27

15 advertorial Wat is allergie eigenlijk? Een allergie is een overgevoeligheidsreactie van het lichamelijke afweersysteem op onschadelijke stoffen. De huisstofmijt is daar zo n voorbeeld van. Die kunnen zo heel wat gezondheidsproblemen veroorzaken. Eczeem bijvoorbeeld, maar ook een loopneus of verstopte neus, kortademigheid, niezen, tranende ogen en jeuk. De huistofmijt De huisstofmijt is niet zichtbaar voor het blote oog. Ze leven van dode huidschilfers van mensen en huisdieren, die in de lucht zweven of op stoffige oppervlakten achterblijven. Vandaar dat je ze aantreft in dekbedden, lakens en matrassen, op het tapijt en in stoffen meubels. Mijd huisstofmijt Te beginnen in uw slaapkamer! De favoriete temperatuur voor de huisstofmijt is 25 graden met een luchtvochtigheid van zo n 70 procent. Ze komen het hele jaar voor, maar hun aantal neemt in het najaar toe. Het bed is een perfecte plek voor de mijt. Daarom ook is het belangrijk de huisstofmijt in de slaapkamer aan te pakken. Tips om huisstofmijt tegen te gaan in de slaapkamer Kies katoenen of kunststof gordijnen. Gebruik gladde vloeren. Stofzuig regelmatig. Laat huisdieren niet binnen. Was regelmatig lakens en dekbedden (vanaf 60 graden). Plaats zo weinig mogelijk meubilair en gebruik gesloten kleding- en boekenkasten. Huisstofmijt. We hebben er allemaal wel eens van gehoord. Sommigen hebben er helemaal geen last van, anderen juist wel. Dat we ze allemaal in huis hebben, dat is zeker. Ze hoeven dan ook niet schadelijk te zijn. Maar doordat hun uitwerpselen en afgestoten huidjes zo licht zijn dat ze gaan zweven, kunnen ze makkelijk ingeademd worden. Vooral bij mensen met astmatische aandoeningen kan de huisstofmijt voor heftige reacties zorgen. Berg kleding op. Gebruik zo weinig mogelijk textiel. Sla het dekbed overdag open. Slaap niet onder het raam, maar zet het hoofdeinde tegen een muur. Maximaliseer de verlichting of lichtinval in de slaapkamer (huisstofmijten houden niet van licht). Zorg voor een goede luchtdoorstroming. Laat de ruimte onder het bed vrij. Zo kan de matras goed luchten en is schoonmaken makkelijk. Ook een wasbaar dekbed zonder hoes, zoals in de advertentie hiernaast, helpt goed tegen huisstofmijt. EHS dekbed Wasbaar dekbed zonder hoes Weg met de huisstofmijt Wie heeft er geen hekel aan het verschonen van het dekbed? Het kost altijd meer tijd, moeite en ergernis dan gedacht en gewenst. Zeker als lichamelijke inspanning beter vermeden kan worden. Een hoesloos dekbed biedt uitkomst. Zonder losse hoes ontstaan er ook geen stofwolken meer bij het opmaken. Ideaal dus voor iemand met een allergie of astma. Het dunne, goed isolerende, dekbed kan bovendien regelmatig tot 90 graden gewassen worden in de wasmachine. Samen met Hulleman Textiel, uit textielstad Almelo, bieden wij een hygiënisch en praktisch 4-seizoenendekbed aan. Hulleman Textiel ontwikkelt al jaren dekbedden voor onder andere hotels, cruiseschepen en gezondheidszorginstellingen. Afnemers met zeer hoge eisen aan kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid. In samenspraak zijn er voor de lezers van Leef! vijf fraaie modellen ontwikkeld waarbij een dekbedovertrek overbodig is. Snel en makkelijk op te maken dus en in alle jaargetijden te gebruiken. Het EHS all seasons dekbed Het eenvoudig, hygiënisch slaapsysteem (EHS) 1-persoons dekbed bestaat uit twee delen: een bovendekbed en een basisdekbed. Gemakkelijk aan elkaar te bevestigen met klittenband. Beide delen zijn voorzien van een vaste overtrek. Het basisdekbed bestaat uit katoen en het bovendekbed heeft een onderzijde van polyesterkatoen en een gedessineerde bovenzijde van brandvertragende Trevira CS. De dunne goed isolerende vulling is voorgecomprimeerd en bestaat uit brandvertragende polyester. Dat betekent dat de vulling haar vorm behoudt, ook na veelvuldig wassen op hoge temperaturen. Voordelen Door het geïntegreerde overtrek kan het dekbed geheel gewassen worden in de wasmachine, dus zeer hygiënisch. Makkelijk op te maken. Een fraai dessin en al het gewenste comfort. Vulling bestaat uit synthetisch materiaal geeft daarom geen allergische reacties. Alle stoffen zijn voorzien van het productielabel Öko-Tex 100, een garantie dat de stof vrij is van schadelijke stoffen die een risico vormen voor de gezondheid van mens en milieu. Vanwege de vormvaste vulling is het dekbed goed wasbaar tot 90 graden. Flexibel in gebruik; bij warmte kan eenvoudig een deel verwijderd worden. Ook handig voor op de camping of op de boot, na gebruik weer eenvoudig te wassen. Specificaties 1-pers. dekbed Bovendekbed Afmeting: ca. 145 x 200 cm met instopstrook. Tijk: Bovenzijde brandvertragend Trevira CS, gedessineerd. Onderzijde polyesterkatoen crème. Vulling: 100% polyester brandvertragend, 150 gram/m². Basisdekbed Afmeting: ca. 145 x 240 cm, inclusief omslag van 40 cm. met instopstrook. Tijk: 100% katoen, crème. Vulling: 100% polyester brandvertragend, 100 gram/m². Aanbieding voor de lezers van Leef! Het speciaal voor de lezer geselecteerde EHS all seasons dekbed is leverbaar in 5 verschillende dessins. Voor de lezers van Leef! nu 159,00 Let op: geen bezorgkosten. Keuze uit 5 verschillende dessins: Sydney (rood/geel) 3. Sydney (terra) 4. Parijs 5. Marmaris EHS: eenvoudig en hygiënisch slaapsysteem. Meer informatie of bestellen? Bestelbon Hierbij bestel ik... (aantal) EHS dekbed(den) à 159,00 inclusief verzendkosten. Mijn keuze gaat uit naar:... x... x Sydney (rood/geel)... x Sydney (terra)... x Parijs... x Marmaris Voorletters... Naam... O M O V Adres... Postcode... Plaats... Geb.Datum... Telefoon Hierbij machtig ik FreAd B.V. om eenmalig het verschuldigde bedrag af te schrijven. Bank/girorekening... Datum... Handtekening... Stuur de volledig, in blokletters, ingevulde bon in een enveloppe naar: Fread B.V. van Speykstraat 20, 7441 HV, Nijverdal Bestellingen met bon: levertijd 10 werkdagen. Bestellingen op levertijd 3 werkdagen. 28 leef! leef! 29

16 En dan nog even dit... Waar vindt u uw Service Apotheek? Het chequeboek is geldig van 1 januari t/m 30 juni 2012 en heeft voor elke maand 6 voordeelcheques! Daarnaast staan er in het chequeboek allerlei leuke tips en wetenswaardigheden. De zekerheden van uw Service Apotheek... Waarom de zekerheden van de Service Apotheek? Wij nemen de gezondheid van onze cliënten zeer serieus en werken intensief samen met de (huis)arts of specialist. De Service Apotheker controleert altijd het recept en begeleidt het geneesmiddelengebruik, persoonlijk, betrokken en deskundig. Een veilig idee! De zekerheden van Service Apotheek: Service U wordt altijd snel geholpen. Uw geneesmiddelen altijd voor u op voorraad of binnen 24 uur in huis. Gratis thuisbezorging van uw genees- en/of hulpmiddelen. Uw herhaalmedicatie 24 uur per dag te bestellen. Ideeën of suggesties? Uw mening telt. Veilig en betrouwbaar Intensieve samenwerking met uw huisarts of specialist. Uw recept wordt altijd door uw apotheker gecontroleerd. Uw geneesmiddelengebruik wordt persoonlijk en deskundig begeleid. Altijd de juiste informatie Het apotheekteam is altijd bereikbaar voor vragen, ook onder vier ogen. Aanvullende informatie is altijd afgestemd op uw persoonlijke situatie. U weet precies waar u aan toe bent! 30 leef! Ik wil mij inschrijven: Mijn gegevens*: Haal vanaf 1 december 2011 GRATIS uw Service Apotheek Chequeboek Achternaam:... (M / V) Voorletters:... Geboortedatum:... Straat/huisnummer:... Postcode:... Plaats:... Telefoon: Huisarts:... Lever de ingevulde bon in bij de door u gekozen Service Apotheek. *Aanvullend zal de apotheek u vragen naar overige belangrijke gegevens zoals bijvoorbeeld de huidige medicatie, allergieën of intoleranties, zwangerschap of het geven van borstvoeding, verzekeringsgegevens. Almelo Almelo Alphen a.d. Rijn Amersfoort Amersfoort Amersfoort Amersfoort Amersfoort Z.O. Apeldoorn Arnhem Arnhem Arnhem Arnhem Arnhem Assen Assen Assen Baarlo Baarn Barendrecht Barneveld Barneveld Bennekom Bergen (Lb) Bergen Op Zoom Bergschenhoek Best Beuningen Beverwijk Bilthoven Bladel Blaricum Borne Boskoop Boxmeer Boxmeer Breda Breda Breda Breda Breda Breda Breda Bussum Cuijk Cuijk Den Burg Den Helder Deurne Deurne Deventer Deventer Deventer Deventer Deventer Doetinchem Dokkum Dokkum Dordrecht Dordrecht Drachten Druten Duiven Ede Eemnes Eersel Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Elim Elst (UT) Elst Emmen Epe Ewijk Finsterwolde Franeker Franeker Geldrop Geleen Gendringen Genemuiden Goor Gorinchem Gorinchem Gouda Acacia Service Apotheek Service Apotheek Van Goinga Service Apotheek Allart Berg Service Apotheek Service Apotheek Keyser Service Apotheek Schuilenburg Service Apotheek Soesterkwartier Berg Service Apotheek Service Apotheek Confusiusplein De Schinkel Apotheek Service Apotheek Koning B.V. Service Apotheek Mediport Service Apotheek Nieuw Sloten Rijn Service Apotheek Service Apotheek Sam van Houten Noordam Service Apotheek Schelde Service Apotheek Service Apotheek Holendrecht Service Apotheek de Taling Service Apotheek Erckens Service Apotheek Kisters-Ascherman Service Apotheek Presikhaaf Service Apotheek Elderveld Service Apotheek de Laar Service Apotheek Kloosterveen Service Apotheek Marturia Service Apotheek Themmen Service Apotheek Baarlo Service Apotheek Julius Service Apotheek Carnisselande Service Apotheek Asklepios Service Apotheek De Burgt Bennekomse Service Apotheek Service Apotheek Maasduinen Service Apotheek De Poort Service Apotheek Parkzoom Service Apotheek de Schakel Service Apotheek Blanckenburgh Service Apotheek Kroonenberg B.V. Noorder Service Apotheek Bilthoven Service Apotheek Bladel Gooische Service Apotheek Blaricum Service Apotheek Stoop Boskoopse Service Apotheek Service Apotheek Boxmeer Service Apotheek Rochus Service Apotheek Haagse Beemden Service Apotheek Kroeten Service Apotheekvan den Bergh en van den Reek Service Apotheek Woltermann Service Apotheek Brabantpark Service Apotheek Doornbos Service Apotheek Heusdenhout De Gooise Service Apotheek B.V. Service Apotheek Cuijk Service Apotheek De Valuwe De Texelse Service Apotheek Alpha Service Apotheek Service Apotheek Bouwlust Service Apotheek Brusse Service Apotheek Den Heijer Service Apotheek Hofstad Service Apotheek Jager Bruining Regentesse Service Apotheek Waldeck Service Apotheek Zuiderpark Service Apotheek Service Apotheek Zuiderhaaks B.V. Service Apotheek de Schelde Service Apotheek In t Groen Flora Service Apotheek Service Apotheek de Vijfhoek Service Apotheek Keizerslanden Service Apotheek Meindersma Service Apotheek Zandweerd Service Apotheek Hof van Cambridge Service Apotheek Dokkum-ziekenhuis Service Apotheek Dokkum-centrum Service Apotheek Crabbehof Service Apotheek Galilea-Zuid Service Apotheek De Wiken Service Apotheek Druten Service Apotheek Duiven Acacia Service Apotheek Service Apotheek Eemnes Service Apotheek Eersel Service Apotheek Arnouts Service Apotheek De Roosten Service Apotheek Gestel Service Apotheek Haagdijk Service Apotheek Jansen Service Apotheek Lingmont Service Apotheek Ridas Service Apotheek Het Dwarsgat Service Apotheek Het Bosje Park Service Apotheek Service Apotheek Emmen Service Apotheek Epe Service Apotheek Ewijk Service Apotheek Reiderland Service Apotheek Post Service Apotheek Saxenoord Service Apotheek Coevering Service Apotheek Kluis Service Apotheek Gendringen Service Apotheek de Muiden Goorse Service Apotheek Service Apotheek Laag Dalem Service Apotheek Poels Service Apotheek Driewegplein Gouda Service Apotheek Grendel B.V. (D) Gouda Service Apotheek Grendel B.V. (H) Gouda Service Apotheek Heerkens Gouda Service Apotheek Joh. Rond Grave Service Apotheek Grave s Gravenzande Service Apotheek het Oude Land Groningen Service Apotheek Hoogkerk Groningen Service Apotheek Hanzeplein Grootegast Service Apotheek Grootegast Haarlem Marnix Service Apotheek Haarlem Service Apotheek van Gogh Haarlem Teyler Service Apotheek B.V. Hasselt Service Apotheek Hasselt Heelsum Service Apotheek Heelsum Heemskerk Service Apotheek Waterrijck BV Heemstede Aerdenhout Service Apotheek B.V. Heerde Service Apotheek Heerde Heeze Service Apotheek Heeze Hellendoorn Service Apotheek Schotman Helmond Service Apotheek De Bus Helmond Service Apotheek de Rijpel Helmond Service Apotheek Leliestraat Helmond Service Apotheek Leonardus Hengelo, Gld Service Apotheek Hengelo Heteren Service Apotheek De Hoeve Hoeven Service Apotheek Hoeven Hollandscheveld Service Apotheek Tjan Holten Service Apotheek Holten Honselersdijk Service Apotheek Hofzicht Hoofddorp Service Apotheek Veen Hoog Keppel Service Apotheek Hummelo en Keppel Hoogeveen Service Apotheek Duivenstede Hoogezand Service Apotheek Kranenborg B.V. Houten Service Apotheek t Wed Houten Service Apotheek Loerik Houten Service Apotheek Optiek en Hoorcentrum Castellum IJmuiden IJmuider Service Apotheek Ledeboer IJsselmuiden Service Apotheek IJsselmuiden IJsselstein Service Apotheek Zenderpark Kampen Service Apotheek Brun Aqua Kampen Service Apotheek de Wetering Kampen Service Apotheek Ebbingepoort Kerkrade Service Apotheek MC de Linde Kerkrade Service Apotheek Terwinselen Kerkrade-West Service Apotheek M.C. West Kerkrade Krimpen a/d IJssel Service Apotheek Vrijhof Landgraaf Service Apotheek Landgraaf Landgraaf Service Apotheek M.C. Putstraat Landgraaf Service Apotheek Nieuwenhagen Laren Gooische Service Apotheek Laren Leende Service Apotheek Leende Leerdam Leerdamse Service Apotheek Leerdam Service Apotheek Het Eiland Leersum Service Apotheek De Drie Leliën Leeuwarden Service Apotheek Bilgaard Leeuwarden Service Apotheek Boiten BV Lekkerkerk Service Apotheek Lekkerkerk Leusden Service Apotheek Leusden Liempde Service Apotheek Liempde Maasbracht Service Apotheek Maasbracht Maasdijk Service Apotheek Maasdijk Maastricht Centrum Service Apotheek Schoepp Maastricht Service Apotheek America Maastricht Service Apotheek Caberg Maastricht Service Apotheek Ten Horn Maastricht Service Apotheek van Thoor Malden Service Apotheek Malden Meerlo Service Apotheek Maasdorpen Meppel Service Apotheek Rembrandt van Rijn Mill Service Apotheek St. Willibrord Moergestel Service Apotheek Moergestel Molenhoek Service Apotheek de Vuursteen Muntendam Service Apotheek Eppinga Musselkanaal Service Apotheek Musselkanaal Naaldwijk Service Apotheek Naaldwijk Naaldwijk Service Apotheek de Eenhoorn Naarden Vesting Service Apotheek Nederweert Service Apotheek Maar Neede Service Apotheek Neede Nieuwegein Service Apotheek Fokkesteeg Nieuwegein Service Apotheek Vreeswijk Nieuwe Pekela Service Apotheek Nieuwe Pekela Nieuwleusen Service Apotheek Nieuwleusen Apotheek Servicepunt Hees Service Apotheek Binnendijk Service Apotheek Dukenburg Service Apotheek Hatert Service Apotheek Hazenkamp Service Apotheek Malvert Service Apotheek Neerbosch-Oost Service Apotheek -Oost Service Apotheek Van der Ploeg Zuider Service Apotheek Service Apotheek Lindenholt Service Apotheek onder de Linde Nijverdal Service Apotheek Mijnhardt Nistelrode Service Apotheek Nistelrode Noordwolde Service Apotheek De Wissel Nootdorp Service Apotheek Nootdorp Nuenen Service Apotheek Aan de Berg Nuenen Service Apotheek Nuenen Oirschot Service Apotheek Oirschot Oisterwijk Service Apotheek Oisterwijk Kliniek Oisterwijk Service Apotheek De Voorste Stroom Ommen Ommer Apotheek Oosterbeek Oosterbeekse Service Apotheek Oud Gastel Service Apotheek Nieuw Gastel Oude Pekela Pekelder Service Apotheek Oudenbosch Service Apotheek Oudenbosch Oudewater Service Apotheek Oudewater Poortugaal Service Apotheek Poortugaal Purmerend Kennedy Service Apotheek Purmerend Service Apotheek Wheermolen Raalte Raalter Service Apotheek Reeuwijk Service Apotheek Reeuwijk Renkum Service Apotheek Renkum Reusel Service Apotheek Reusel Reuver Service Apotheek Reuver Rhenen Service Apotheek Deys Rhoon Service Apotheek Portland Rhoon Service Apotheek Rhoon Ridderkerk Service Apotheek Bolnes Ridderkerk Service Apotheek Plein Oost Ridderkerk Service Apotheek Slikkerveer Rijnsburg Service Apotheek Rijnsburg Roden De Rôner Service Apotheek Rotterdam De Binnenweg Service Apotheek Rotterdam Dorpsweg Service Apotheek Rotterdam Ramleh Service Apotheek Rotterdam Service Apotheek Pendrecht Rotterdam Service Apotheek Van Waert Rotterdam Service Apotheek Beethoven Sassenheim Service Apotheek Sassenheim Sassenheim Service Apotheek Teylingen Schiedam Service Apotheek Nieuwland Silvolde Dependance Service Apotheek Benraad Sint Oedenrode Markt Service Apotheek Sint Oedenrode Service Apotheek Dommelrode Sint Willebrord Saturnus Service Apotheek Sittard Service Apotheek de Baandert Sittard Service Apotheek Overhoven-Hoogveld Sneek Service Apotheek Sasburg Sneek Service Apotheek van der Sluis Spijkenisse Service Apotheek Bernisse Steijl Tegelen Service Apotheek de Goede Susteren Service Apotheek Susteren t Harde Service Apotheek t Harde Ter Aar Service Apotheek ter Aar Terborg Service Apotheek Benraad BV Tilburg Service Apotheek de Quirijnstok Tilburg Service Apotheek Klijsen Tilburg Service Apotheek de Reeshof Tilburg Service Apotheek Witbrant Tilburg Service Apotheek Dalem Tilburg Service Apotheek Heyhoef Ulft Service Apotheek Ulft Utrecht Service Apotheek Koert B.V. Utrecht Service Apotheek Medisina Vaassen Service Apotheek Vaassen Veendam Service Apotheek Sorghvliet Veendam Service Apotheek van Aken Veghel Service Apotheek t Zuid Veghel Service Apotheek Veghel Venlo Service Apotheek Groenveld Venlo Service Apotheek Pans Venlo Stadsapotheek Venlo Venlo Service Apotheek Wolters Vijfhuizen Service Apotheek Vijfhuizen Vlissingen Service Apotheek De Singel Voorburg Huygens Service Apotheek Voorburg Service Apotheek Savalle Voorschoten Service Apotheek de Meidoorn Voorthuizen Service Apotheek de Meidoorn Vries Service Apotheek Vries Waalre Service Apotheek Aalst-Waalre Wageningen Service Apotheek van Weringh Waspik Service Apotheek Waesbeeck Wassenaar Service Apotheek Langstraat Wassenaar Service Apotheek Wassenaar-Zuid Wateringen Service Apotheek De Beemd Wateringen Wateringse Service Apotheek Weert Service Apotheek Hupperetz B.V. Werkendam Service Apotheek de Kruijf BV Wijchen Service Apotheek van Poppel Wildervank Service Apotheek Wildervank Winschoten Service Apotheek Boschplein Winschoten Service Apotheek Hommesplein Woerden Service Apotheek Woerden Wolvega Service Apotheek De Griffioen Wolvega Service Apotheek West Zaandam Service Apotheek t Kalf Zaandam Allegra Service Apotheek Zandvoort Service Apotheek Beatrixplantsoen Zeist Service Apotheek van Zanten Zetten Service Apotheek Midden-Betuwe Zevenaar Anjer Service Apotheek BV Zevenhuizen (Zh) Service Apotheek Zevenhuizen-Moerkapelle Zoetermeer Buytenwegh Service Apotheek Zoetermeer Centrum Service Apotheek Zoetermeer Service Apotheek Seghwaert Zuidbroek Service Apotheek GHC Oosterbroek Zuidland Service Apotheek Zuidland Zuidwolde Service Apotheek Zuidwolde Zwolle Service Apotheek AA-Landen Service Apotheek... betrouwbaar, veilig en dicht bij u in de buurt.

17 NIEUW IN NEDERLAND ADVANCED RESEARCH NESTLÉ & L ORÉAL HAARVOLUME HAARVOLUME Voedingsconcentraat bij Haaruitval + voor Haarvolume Ieder mens heeft tussen de en hoofdharen. Gemiddeld verliest men 100 haren per dag. Stress, vermoeidheid, een bevalling of veroudering kan ervoor zorgen dat haar sneller uitvalt, dunner of slapper wordt. Positieve invloed op haaruitval en haarvolume. 2 tabletten per dag. Kuur van 3 maanden. Voor een sterke, dichte, dikke haardos. Verkrijgbaar bij de apotheek.