GEZOND HEIDS VOOR GIDS MANNEN
|
|
- Nora Hendriks
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 GEZOND HEIDS GIDS VOOR MANNEN
2 Wereld Kanker Onderzoek Fonds Onze visie De droom en ambitie van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds is een wereld zonder kanker. Wij willen dat door gezonde keuzes in voeding en leefstijl minder mensen kanker krijgen, meer mensen kanker overleven en de kwaliteit van leven tijdens en na kanker toeneemt. Onze missie Wij helpen mensen keuzes te maken in hun voeding en leefstijl om sterker te staan tegenover kanker, door onderzoek, voorlichting en beleidsbeïnvloeding. Het internationale World Cancer Research Fund netwerk Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds maakt deel uit van het internationale World Cancer Research Fund (WCRF) netwerk. Dit netwerk is een internationaal samenwerkingsverband van charitatieve instellingen die onderzoek doen naar en adviezen geven over de preventie en overleving van kanker door een gezonde voeding en leefstijl op basis van resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Steun ons werk Ons werk wordt uitsluitend mogelijk gemaakt door giften van het publiek. Wij ontvangen geen overheidsgelden en zijn geheel zelfstandig. Wij zijn door de Belastingdienst aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Wilt u het werk van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds steunen? Word dan donateur of steun ons met een eenmalige bijdrage via Meer informatie over het Wereld Kanker Onderzoek Fonds vind u op Inhoud De gezondheid van mannen: feiten en cijfers Een gezonde leefstijl voor mannen De 7 veelvoorkomende kankersoorten bij mannen Doe de test: Hoe gezond bent u? Behoud een gezond gewicht Heeft u een gezond gewicht Tips voor een gezond gewicht Eet gezond Eet minder vlees Kleine veranderingen kunnen een groot verschil maken 22 Drink geen alcohol 24 Blijf in beweging 26 De juiste mix 28 Zit minder lang achter elkaar 29 Klaar voor verandering? 30 Aanbevelingen ter preventie van kanker 31 De wetenschap achter onze aanbevelingen
3 De gezondheid van mannen: Feiten en cijfers 53% VAN DE MANNEN VANAF 20 JAAR HEEFT OVERGEWICHT OF OBESITAS MANNEN IN NEDERLAND HEBBEN 17% MEER KANS OP KANKER DAN VROUWEN ONGEVEER 1/3 VAN DE MEEST VOORKOMENDE KANKERSOORTEN KAN VOORKOMEN WORDEN DOOR GEZOND TE ETEN, VOLDOENDE TE BEWEGEN EN EEN GEZOND GEWICHT TE BEHOUDEN IN NEDERLAND IS KANKER DE MEEST VOORKOMENDE DOODSOORZAAK BIJ MANNEN 1 OP DE 4 MANNEN EET DAGELIJKS VOLDOENDE GROENTE EN FRUIT MANNEN IN NEDERLAND KRIJGT OOIT KANKER SLECHTS 5-10% VAN DE GEVALLEN VAN KANKER KOMT VOORT UIT SPECIFIEK OVERGEËRFDE GENEN SLECHTS % OP DE VAN DE MANNEN BEWEEGT VOLDOENDE 4 5
4 Een gezonde leefstijl voor mannen Wist u dat mannen vaker overgewicht hebben dan vrouwen? Ook roken en drinken mannen meer en is hun voedingspatroon in het algemeen vetter dan dat van vrouwen. Leefstijl speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van kanker. Dat betekent ook dat door gezondere keuzes te maken u uw risico op kanker kan verlagen. In deze gids leest u meer over een gezonde leefstijl voor mannen, en ook praktische tips waardoor u gezonder kan gaan eten en leven. Onze boodschap is positief: elke gezonde verandering in uw voeding en leefstijl heeft effect en draagt bij aan een lager risico op kanker. En waarom zou u wachten, zet vandaag de eerste stap naar een gezonder leven! Checklist kankerpreventie Veel mensen denken dat kanker alleen ontstaat door erfelijkheid of pech, maar onderzoek heeft aangetoond dat we zelf iets kunnen doen om de kans op kanker te verkleinen. Ongeveer een derde van de meest voorkomende gevallen van kanker kan voorkomen worden als we: ü Een gezond gewicht behouden ü Meer bewegen ü Niet te veel calorierijk voedsel eten, zoals chips, chocolade en fastfood ü Niet te veel suikerrijke dranken drinken, zoals cola ü Meer plantaardig eten, zoals volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten ü Minder rood vlees en geen bewerkt vlees eten, zoals ham en salami ü Geen alcohol drinken ü Niet te veel gezouten voedsel eten Kom in actie voor een goede gezondheid Waarschijnlijk kunt u een aantal punten van deze checklist al afvinken. Wat de overige punten betreft kunnen kleine aanpassingen in uw leefstijl al een groot verschil maken voor uw gezondheid. Doe de test op pagina 10 om te zien hoe gezond u op dit moment leeft. Lees daarna verder in deze gids welke veranderingen in uw leefstijl u op weg helpen naar een gezonder leven met een lager risico op kanker. WIST U DAT? Elk jaar krijgen ruim mannen in Nederland de diagnose kanker. 6 7
5 De 7 veelvoorkomende kankersoorten bij mannen Kanker treft vaker mannen dan vrouwen. Hier leest u meer over de 7 meest voorkomende kankersoorten bij mannen in Nederland. Als u één van de onderstaande symptomen heeft, hoeft dit niet te betekenen dat u daadwerkelijk kanker heeft. U kunt het beste uw huisarts raadplegen en uw klachten laten nakijken. Ook is het een goed idee na te gaan welke soorten kanker voorkomen in uw familie en dit met uw huisarts te bespreken mocht u zich zorgen maken Huidkanker (melanoom) Ongeveer nieuwe gevallen bij mannen per jaar Mogelijke symptomen: een veranderende, jeukende of bloedende moedervlek en het ontstaan van een nieuwe moedervlek. Risicofactoren: overmatige blootstelling aan UV-straling, vooral op jonge leeftijd, een lichte huid die snel verbrandt, het hebben van veel moedervlekken. 1. Prostaatkanker Ongeveer nieuwe gevallen per jaar Mogelijke symptomen: zwakke of verminderde urinestroom, vaak plassen, moeilijkheden of pijn bij het plassen, pijn in de testikels, bloed in urine of sperma. Risicofactoren: overgewicht, een grotere lichaamslengte. 2. Darmkanker Ongeveer nieuwe gevallen bij mannen per jaar Mogelijke symptomen: bloeden uit de anus, buikpijn, verandering in de stoelgang, knobbeltje in de buik. Risicofactoren: overgewicht (met name rond de taille), weinig lichaamsbeweging, een voedingspatroon met weinig volkorenproducten en voedingsvezels, veel rood en bewerkt vlees en alcohol Blaaskanker Ongeveer nieuwe gevallen bij mannen per jaar Mogelijke symptomen: bloed in de urine, pijn bij het plassen. Risicofactoren: roken, arseen in drinkwater. 6. Slokdarmkanker Ongeveer nieuwe gevallen bij mannen per jaar Mogelijke symptomen: moeite met slikken, pijn in de keel of borst, vaak hoesten of hikken, gewichtsverlies, braken. Risicofactoren: overgewicht en obesitas, alcohol drinken, roken, brandend maagzuur. 7. Mond-, keel- en strottenhoofdkanker Ongeveer nieuwe gevallen bij mannen per jaar 3. Longkanker Ongeveer nieuwe gevallen bij mannen per jaar Mogelijke symptomen: een hardnekkige hoest, onverklaarbaar gewichtsverlies, kortademigheid, pijn op de borst. Risicofactoren: roken, een voedingspatroon met weinig fruit. Mogelijke symptomen: zweer of pijn in de mond of op de tong, rode of witte vlekken in de mond, hoofdpijn of pijn in de hals, pijnlijke keel, een zwelling in de mond of hals. Risicofactoren: alcohol drinken, een voedingspatroon met weinig groente en fruit, roken, blootstelling aan het humaan papillomavirus (HPV) dat kan worden overgedragen via orale seks. 8 9
6 Doe de test: Hoe gezond leeft u? Behoud een gezond gewicht 1 Hoe vaak beweegt u 30 minuten of meer per dag? Het gaat om lichamelijke activiteiten waarbij uw hartslag omhoog gaat. a) Dagelijks b) 3-4 keer per week c) Minder dan 3 keer per week 2 Hoeveel porties * groente en fruit eet u per dag? a) 5 of meer b) 3-4 c) 2 of minder 3 Hoe vaak eet u rood vlees (rund, varken, lam)? a) 3 keer per week of minder b) 4-5 keer per week c) Elke dag 7 Wanneer u dorst heeft, waar kiest u dan voornamelijk voor? a) Water of ongezoete thee of koffie b) Ik varieer tussen a en c c) Suikerrijke dranken zoals cola of vruchtensap, thee of koffie met suiker 8 Wanneer u alcohol drinkt, hoeveel alcoholische drankjes drinkt u op een dag? a) Ik drink niet/ik drink bij uitzondering b) 1-2 c) 3 of meer Wat is uw score? Vooral A s Goed gedaan, u lijkt al een gezonde leefstijl te hebben. De tips en adviezen in deze gids kunnen u helpen uw gezonde leefstijl vol te houden. Wist u dat het behouden van een gezond gewicht, na niet roken, het belangrijkste is wat u kunt doen om uw risico op kanker te verlagen? Aangezien meer dan de helft van alle Nederlandse mannen overgewicht of obesitas heeft, valt er veel gezondheidswinst te behalen. Hoe verhoogt overgewicht het risico op kanker? u Vet, vooral rondom de taille, produceert hormonen die de ontwikkeling van kanker kunnen stimuleren. u Overgewicht kan tot ontstekingen leiden, wat de celdeling kan stimuleren. Snellere celdeling vergroot de kans op de ontwikkeling van kanker. FEITEN Over lichaamsgewicht 4 Hoe vaak eet u bewerkt vlees (ham, salami, spek)? a) Ik eet geen bewerkt vlees b) Af en toe c) Bijna elke dag 5 Voegt u zout toe aan uw eten? a) Nee b) Ja, maar ik probeer te minderen c) Ja 6 Weet u uw gewicht en uw Body Mass Index (BMI)? a) Ja, ik heb een gezond gewicht b) Ja, ik moet afvallen c) Nee Vooral B s U bent op de goede weg, maar er is nog ruimte voor verbetering. Lees verder om te zien wat u nog meer kunt doen om gezond te leven en om uw risico op kanker te verlagen. Vooral C s Wij adviseren u positieve veranderingen te maken in uw voedingspatroon en leefstijl. Kleine veranderingen kunnen al een groot verschil maken voor uw gezondheid en uw risico op kanker. Lees in deze gids hoe u dit kunt doen. * Op pagina 17 leest u wat een portie is WIST U DAT? Slechts 100 kilocalorieën extra per dag kan leiden tot een gewichtstoename van wel 5 kilo per jaar. u 53 procent van de volwassen mannen in Nederland heeft overgewicht of obesitas, tegenover 47 procent van de volwassen vrouwen. u Overgewicht verhoogt het risico op 11 soorten kanker, waaronder darmkanker en prostaatkanker. u Overgewicht verhoogt ook het risico op andere chronische ziekten zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten
7 Heeft u een gezond gewicht? Uw BMI De Body Mass Index (BMI) is een makkelijke methode om te zien of u een gezond gewicht heeft in verhouding tot uw lengte. U berekent uw BMI in een paar stappen. 1. Bepaal uw gewicht in kilogram en uw lengte in meters. 2. Deel uw gewicht door het kwadraat van uw lichaamslengte. Dat getal is uw BMI. Body Mass Index (BMI) Minder dan 18,5 Tussen 18,5-24,9 Tussen 25-29,9 Boven de 30 Ondergewicht Gezond gewicht Overgewicht Obesitas of ernstig overgewicht De BMI is niet voor alle mannen een goede methode, zoals body builders, atleten, ouderen of mannen die kleiner zijn dan 1,50 meter. BMI Gewicht (kg) Lichaamslengte ² (m) = BMI van VOORBEELD BEREKENING Gewicht: 84kg Lengte²: (1,81m x 1,81m) = BMI van 25,7 Uw tailleomtrek Te veel lichaamsvet rond de taille kan uw risico op kanker en hart- en vaatziekten verhogen. Mannen slaan vaker vet op rond hun middel dan vrouwen. Zo meet u uw taille: 1. Leg een meetlint om uw taille, halverwege tussen uw onderste rib en de bovenkant van uw bekken. 2. Trekt het lint aan, maar niet zo strak dat de huid wordt samengetrokken. 3. Meet de omtrek nadat u heeft uitgeademd. WIST U DAT? Mannen in Nederland hebben gemiddeld een BMI van 25,7 Een gezonde buikomvang is: Minder dan 94 cm * * voor Aziatische mannen is dit minder dan 90cm Ga naar en bereken makkelijk en snel uw BMI online
8 Tips voor een gezond gewicht Een gezond gewicht is een kwestie van het evenwicht tussen de energie die u binnenkrijgt via wat u eet en drinkt, en de energie die u verbruikt door te bewegen. Als u meer calorieën binnenkrijgt dan u verbrandt, komt u aan. Verbrandt u meer dan u binnenkrijgt, dan valt u af. Kies voor caloriearme voeding Eet vooral caloriearme voeding zoals fruit, groenten, volkoren graanproducten en peulvruchten zoals bonen. Deze voedingsmiddelen zijn vezelrijk wat ervoor zorgt dat u langer een verzadigd gevoel houdt en minder trek heeft in tussendoortjes. Eet niet te veel calorierijke producten en drink weinig suikerrijke dranken. Calorierijke voeding, zoals fastfood, gebak en chips, bevatten vaak veel vetten en suikers en weinig vezels. Let op uw portiegrootte Houd uw porties klein met behulp van een kleiner bord en een kleiner glas. Schep niet een tweede keer op en bewaar de restjes voor de volgende dag. Uit onderzoek blijkt dat mensen geneigd zijn meer te eten wanneer het eten aangeboden wordt in grotere porties. Dit geldt ook voor de grootte van productverpakkingen, zoals een XL verpakking chips. Koop deze liever niet. Energie in, energie uit Gemiddelde energiebehoefte van een man De energie die een man nodig heeft op een dag hangt onder andere af van zijn leeftijd en hoe actief hij is. De energiebehoefte wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal). Leeftijd: 30 tot 50 jaar Actief u kcal per dag Inactief u kcal per dag Om u een idee te geven hoeveel u moet bewegen om calorieën te verbranden, zijn hier een aantal voorbeelden: Pizza met salami = 900 kcal 1 uur en 20 minuten voetballen * 2 glazen bier = 230 kcal 23 minuten stevig doorwandelen * Leeftijd: 50 tot 70 jaar Actief u kcal per dag Inactief u kcal per dag *Berekening gebaseerd op een man van 84 kg. Blijf in beweging Als u een gezond gewicht wilt behouden, beweeg dan voldoende. Begin met 30 minuten per dag matig intensieve lichaamsbeweging, zoals wandelen of fietsen. Wanneer uw lichamelijke conditie verbetert, streef dan naar 60 minuten matig intensieve lichaamsbeweging per dag, of 30 minuten intensieve lichaamsbeweging (lees vanaf pagina 24 meer over lichaamsbeweging)
9 Eet gezond Als u stil staat bij de juiste samenstelling van uw maaltijden, zet u een belangrijke eerste stap op weg naar een gezond en gevarieerd eetpatroon. Kijk om te beginnen eens goed wat er op uw bord ligt bij de warme maaltijd. Veel mensen baseren de maaltijd voornamelijk op vlees, maar het is beter om eerst te bedenken welke soort groente u wilt eten. Zorg dat ten minste twee derde van uw warme maaltijd uit plant- aardige voedingsmiddelen bestaat zoals volkoren graanproducten groente en peulvruchten. U houdt dan een derde van uw bord over voor vlees of andere dierlijke producten. Gezonde keuzes: 2/3 (of meer) groenten, fruit, graanproducten en peulvruchten u Groente en fruit: vers of uit de diepvries, gedroogd of uit pot, uit blik op eigen sap of water. Let bij groente en fruit uit blik en pot op dat er geen zout of suiker aan is toegevoegd. u Volkoren graanproducten zoals zilvervliesrijst, muesli, havermout, volkorenpasta en volkorenbrood. u Peulvruchten zoals linzen, kikkererwten, bonen en peulen. u Wortel- en knolgewassen zoals (zoete)aardappelen en pompoen. 1/3 (of minder) dierlijke producten Hoe verlaagt plantaardige voeding het risico op kanker? u Plantaardige producten, zoals fruit, groente en peulvruchten, bevatten veel voedingsstoffen die uw lichaamscellen beschermen tegen DNA-schade die tot kanker kan leiden. u Een voedingspatroon met veel groente, fruit en volkorenproducten is belangrijk voor een gezond gewicht. Overgewicht is een van de belangrijkste risicofactoren voor kanker. u Plantaardige producten zijn rijk aan vezels, die een goede spijsvertering bevorderen. Daarnaast geven ze ons langdurig een verzadigd gevoel, waardoor u minder snel weer trek krijgt. Zo behoudt u makkelijker een gezond gewicht. Volkorenproducten en voedingsvezels helpen bovendien beschermen tegen darmkanker. Groente en fruit: 5 porties per dag Eet elke dag ten minste 5 porties groente en fruit en varieer daarbij zoveel mogelijk door voor verschillende soorten en kleuren te kiezen. Naast het feit dat groente en fruit een bron zijn van vitaminen en mineralen die ervoor zorgen dat u fit blijft, leveren ze weinig calorieën. Toch geven groente en fruit een verzadigd gevoel omdat ze veel voedingsvezels en water bevatten. Hierdoor kunnen groente en fruit u helpen op een gezond gewicht te blijven. Wat is een portie? u Gekookte groente: 3 volle eetlepels, bijvoorbeeld wortels of broccoli u Salade: 1 schaaltje u Peulvruchten: 3 volle eetlepels, bijvoorbeeld bruine bonen* u Fruit: 1 handje klein fruit, 1 stuk middelgroot fruit, 2 kleine stukken fruit of een schijf groot fruit u Versgeperst puur sap: 1 glas (150 ml), bijvoorbeeld sinaasappelsap* * gedroogde en geconserveerde peulvruchten tellen mee als maximaal één van de vijf porties per dag, hoeveel u er ook van eet. Hetzelfde geldt voor versgeperst groente- of fruitsap omdat sap minder voedingsstoffen bevat dan heel groente en fruit. Tips om meer groente en fruit te eten Vijf porties groente en fruit per dag klinkt voor u misschien als een grote uitdaging. Met deze tips haalt u gemakkelijker de 5 porties per dag: u Zorg dat u altijd genoeg groente en fruit in huis heeft of meeneemt naar uw werk. Dit maakt het eenvoudiger om te kiezen voor een gezond tussendoortje. u Maak er een gewoonte van om bij iedere maaltijd fruit of groente te nemen. Bijvoorbeeld in stukjes gesneden fruit in de yoghurt en plakjes tomaat, komkommer of radijs op brood. u Vervang (een deel van) het vlees uit bestaande recepten door champignons of peulvruchten. Kijk voor gezonde recepten op WIST U DAT? Nederlandse mannen eten gemiddeld ongeveer 1,5 portie groente en 1 portie fruit per dag
10 Eet minder vlees Vlees wordt meestal als vast onderdeel van de maaltijd gezien, maar er zijn veel redenen om de nadruk te leggen op groenten, peulvruchten en volkorenproducten. Naast de gezondheidsvoordelen van plantaardige voeding (zie pagina 16 en 17), is er sterk bewijs dat het eten van rood en bewerkt vlees het risico op kanker kan verhogen. Eet daarom niet te veel rood vlees (zoals rund- en varkensvlees) en eet liever geen bewerkt vlees (zoals ham, spek of salami). Vlees is toch ook gezond? Rood vlees bevat voedingsstoffen zoals eiwitten, ijzer en zink. Daarom is vlees onderdeel van een gezond en gevarieerd voedingspatroon. Echter, u hoeft niet elke dag rood vlees te eten. Hoe verhoogt rood en bewerkt vlees het risico op kanker? u De stof heemijzer, die het vlees zijn rode kleur geeft, kan de wand van de dikke darm beschadigen. Ook blijkt uit onderzoek dat mensen die veel rood vlees eten vaak weinig plantaardig voedsel eten. Ze profiteren dus minder van de gezonde eigenschappen van plantaardige voeding. u Als vlees wordt geconserveerd door het te roken, te drogen, te zouten of door er conserveringsmiddelen aan toe te voegen kunnen er kankerverwekkende stoffen worden gevormd. Deze stoffen beschadigen lichaamscellen, wat kan leiden tot de ontwikkeling van kanker. FEITEN Over vlees u Het eten van meer dan 500 gram ( gram rauw vlees) rood vlees per week verhoogt het risico op darmkanker. u Nederlandse mannen eten gemiddeld meer dan 700 gram rood vlees per week. u Het eten van bewerkt vlees, ongeacht in welke hoeveelheid, wordt in verband gebracht met een grotere kans op darm- en maagkanker. u Bewerkt vlees is vlees dat is geconserveerd door middel van roken, drogen, zouten of het toevoegen van chemische conserveringsmiddelen (voorbeelden zijn ham, spek en salami). Tips om minder rood en bewerkt vlees te eten: u Kies vaker voor mager gevogelte, zoals kip of kalkoen in plaats van rundof varkensvlees. u Vervang het vlees in stoofpotten, ovenschotels of wokgerechten door peulvruchten, vis, ei of noten. u Eet eens wat vaker vis. Vis uit blik, zoals tonijn, zalm en sardientjes is goedkoop en makkelijk te bereiden. u Neem kleinere porties vlees, zo kunt u toch vaker vlees eten. u Kies op brood liever voor ei, sandwichspread, magere kaas of humus. Zorg voor variatie door ook eens komkommer of tomaat op brood te eten. Hier ziet u een voorbeeld van hoe u vier dagen per week een maaltijd met vlees kunt eten zonder de 500 gram te overschrijden. Maandag Spaghetti Bolognese met gehakt = 110 g (ca. 150 g rauw) Vrijdag Kip- of kalkoen (filet of aan het bot zonder vel) Dinsdag Vis zoals kabeljauw, zalm, tonijn of makreel Zaterdag Stoofpotje met rundvlees = 120 g (ca. 160 g rauw) Bewerkt vlees is ook door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aangemerkt als kankerverwekkend, en rood vlees als waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens. Woensdag Varkens- of lamskarbonade = 75 g (ca. 110 g rauw) Zondag Een vlees alternatief zoals ei, bonen, tofu, falafel Donderdag Biefstuk = 100 g (ca. 140 g rauw) 18 19
11 Kleine veranderingen kunnen een groot verschil maken Naast het eten van meer groente, fruit en volkorenproducten en minder rood vlees, zijn er meer kleine aanpassingen die u kunt doen om gezonder te eten. Deze kleine veranderingen kunnen een groot verschil maken voor uw gezondheid. Probeer de praktische tips en zie hoe makkelijk het kan zijn. Plan vooruit Bedenk van tevoren wat u de komende week gaat eten. Dit voorkomt dat u minder snel in de verleiding komt om te vaak ongezonde afhaalmaaltijden of kanten-klaarmaaltijden te nemen. Dit soort maaltijden bevatten vaak veel zout en vet. Wees spaarzaam met vet Vet bevat veel calorieën. Een eetpatroon met veel vet kan daardoor leiden tot gewichtstoename. Tips om minder vet te eten: u Kies voor magere zuivelproducten, zoals kaas, melk en yoghurt. u Gebruik halvarine in plaats van margarine of roomboter. u Meet de olie die u gebruikt bij het koken af met een dessertlepel. u Gebruik niet te veel sauzen. Sauzen bevatten naast zout vaak ook veel vet. u Kies voor mager vlees of gevogelte. u Vervang ongezonde tussendoortjes zoals koek en gebak door groente en fruit. Gebruik gezonde kooktechnieken Bakken in de oven, koken, stomen, roerbakken en grillen zijn gezonde kookmethoden waarbij u weinig of geen vet nodig heeft. Eet minder gezouten voedsel Wist u dat het eten van te veel gezouten voedsel uw risico op maagkanker vergroot? Ook verhoogt het de kans op een hoge bloeddruk. In Nederland krijgen mannen gemiddeld bijna 10 gram zout binnen per dag, dat ligt ver boven de aanbeveling van maximaal 6 gram zout per dag. Ongeveer 80% van het zout dat we binnenkrijgen komt uit kant-en-klaar producten zoals brood, kaas, soepen, sauzen, bewerkt vlees en gerookte vis. De overige 20% voegen we zelf toe aan ons eten. Kook daarom zoveel mogelijk met verse ingrediënten. Vergelijk daarnaast verschillende voedingsetiketten en kies voor het product met het laagste zoutgehalte. Producten met minder dan 0,3 gram zout per 100 gram zijn de beste keuze. Bedenk dat u zult moeten wennen aan minder zout eten, het kan ongeveer 4 tot 6 weken duren voordat uw smaakpapillen zich aangepast hebben. Om uw eten op smaak te brengen kunt u knoflook, peper en andere kruiden en specerijen en citroen gebruiken. Eet weinig junkfood Junkfood is verleidelijk maar bevat vaak veel calorieën, vet, suiker en zout en weinig gezonde voedingsstoffen. Eet de volgende producten alleen bij uitzondering: u Chips u Fastfood zoals patat, pizza en hamburgers u Koek, snoep en gebak 20 21
12 Drink geen alcohol Voor velen is het drinken van alcohol een onderdeel van het dagelijks leven. Een glas wijn bij de maaltijd of een glas bier na een drukke dag. Maar onderzoek heeft aangetoond dat alcohol het risico op verschillende soorten kanker kan verhogen. Het beste is om geen alcohol te drinken. Hoe verhoogt alcohol het risico op kanker? u Als ons lichaam alcohol verwerkt, kan daarbij ons DNA beschadigd worden. DNA-schade kan tot kanker leiden. u Alcoholische dranken bieden weinig tot geen voedingswaarde, maar bevatten wel veel calorieën. Het regelmatig drinken van alcoholische dranken kan ongemerkt leiden tot gewichtstoename. FEITEN Over alcohol u Het drinken van alcohol is een belangrijke risicofactor voor kanker in de mond, keel, strottenhoofd, maag, slokdarm, darm, borst en lever. u Alcohol is extra schadelijk in combinatie met roken. Dit verhoogt het risico op bepaalde soorten kanker nog meer, zoals mond- en keelkanker en slokdarmkanker. u Nederlandse mannen drinken gemiddeld 1,7 glazen alcoholische dranken per dag. 13,5 procent van de mannen drinkt echter drie of meer glazen alcohol per dag. Tips om minder alcohol te drinken: u Wissel alcoholische en alcoholvrije drankjes af. u Drink geen alcohol als u dorst heeft, maar neem eerst een glas water. u Leng alcoholische drankjes aan met water of frisdrank of kies voor alcoholische drankjes met een laag alcoholpercentage. u Houd een aantal avonden per week alcoholvrij. Kies dan bijvoorbeeld voor vers vruchtensap of water met limoen. Drink weinig suikerrijke dranken In november 2015 heeft de Gezondheidsraad de richtlijn ten aanzien van alcohol aangepast. Deze luidt: Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag (voor zowel mannen als vrouwen). In 2018 zal het Wereld Kanker Onderzoek Fonds haar aanbevelingen herzien naar aanleiding van nieuwe wetenschappelijke inzichten. Als u regelmatig suikerrijke dranken drinkt, kunt u in gewicht aankomen. We drinken er snel te veel van omdat ze geen verzadigd gevoel geven. Onder suikerrijke dranken vallen bijvoorbeeld veel (gewone) frisdranken, energiedrankjes, sportdranken en dranken op basis van fruitextracten. Alternatieven voor suikerrijke dranken Water is altijd de beste keuze, maar ongezoete thee of koffie is ook goed. Er is geen sterk bewijs voor een verband tussen zoetstoffen en kanker, dus light-frisdranken kunnen ook goede alternatieven zijn voor de suikerrijke varianten. Hoeveel is een glas? Gemiddeld bevat een glas alcoholische drank gram pure alcohol. Een glas is dan ongeveer: Een glas bier (250 ml) Een glas gedestilleerd (25 ml), zoals cognac, jenever, whisky of wodka Een klein glas wijn (125 ml) Vruchtensap is een goede bron van vitaminen maar bevat ook veel suiker. Daarom kunt u hiervan beter niet meer dan 1 glas per dag drinken. WIST U DAT? Een glas cola van 250 ml bevat maar liefst 6,5 suikerklontjes! 22 23
13 Blijf in beweging Lichaamsbeweging schiet er in het dagelijks leven nog wel eens bij in. Toch is tijd maken voor beweging belangrijk voor uw gezondheid. Een half uur bewegen per dag verlaagt al het risico op kanker, maar meer bewegen is altijd beter. Om te bewegen hoeft u niet naar de sportschool. Iedere vorm van bewegen die matig intensief of intensief is telt mee, zoals fietsen, wandelen, zwemmen of zelfs huishoudelijk werk zoals stofzuigen. Welke leeftijd of conditie u ook heeft, het is nooit te laat om te beginnen. FEITEN 30 minuten work out! 30 minuten lichaamsbeweging per dag draagt al aanzienlijk bij aan uw gezondheid. Met onderstaande voorbeelden krijgt u een idee van hoeveel calorieën u verbrandt bij 30 minuten bewegen *: Squash: 500 kcal Zwemmen: 330 kcal Golf: 170 kcal Over lichaamsbeweging u Een activiteit is matig intensief als u het er na een tijdje een beetje warm van krijgt en uw hartslag iets omhoog gaat. Bijvoorbeeld wandelen en fietsen. u Een activiteit is intensief als uw hartslag nog verder omhoog gaat. U gaat waarschijnlijk transpireren en raakt buiten adem. Bijvoorbeeld hardlopen en voetballen. u Lichaamsbeweging kan de kans op darmkanker verkleinen. u Lichaamsbeweging verlaagt ook het risico op andere gezondheidsproblemen, zoals overgewicht, hart- en vaatziekten, diabetes of een hoge bloeddruk Hoe verlaagt lichaamsbeweging het risico op kanker? u Regelmatig bewegen houdt de hormoonspiegel op een gezond peil. Dit is belangrijk omdat hoge concentraties van bepaalde hormonen uw risico op kanker kunnen verhogen. u Lichaamsbeweging versterkt het immuunsysteem. Daarnaast zorgt het voor een goede spijsvertering waardoor de darmwand korter wordt blootgesteld aan schadelijke stoffen. u Wie meer beweegt, kan meer eten zonder aan te komen. Overgewicht verhoogt het risico op kanker. Tuinieren: 210 kcal *Berekening gebaseerd op een man van 84 kg. Krachttraining: 250 kcal Fietsen: 330 kcal u In Nederland beweegt 57 procent van de mannen vijf keer per week 30 minuten. Bereken hoeveel u moet bewegen om calorieën te verbranden met onze beweegcalculator op
14 De juiste mix Er zijn drie verschillende soorten lichaamsbeweging: conditietraining, krachttraining en stretchen. Elke soort lichaamsbeweging helpt uw lichaam op een andere manier gezond te blijven. Conditietraining en krachttraining tellen mee voor uw dagelijkse 30 minuten lichaamsbeweging. Conditietraining Bij conditietraining gaat uw hartslag omhoog en versnelt uw ademhaling. Hierdoor verbetert u uw conditie. u Hoe vaak? Hoe vaker u aan conditietraining doet, hoe beter het is. Probeer in ieder geval dagelijks te bewegen en wissel matig intesieve conditietraining (waarbij u nog kunt praten) af met hoog intensieve conditietraining (waarbij u buiten adem raakt). u Hoe lang? 30 tot 60 minuten. Dit hoeft niet aaneengesloten te zijn; drie keer tien minuten is bijvoorbeeld ook goed. u Voorbeelden: Stevig wandelen, fietsen, joggen, tennissen of zwemmen. Krachttraining Bij krachttraining traint u uw spieren door middel van gewichten of weerstand. u Hoe vaak? Twee of drie keer per week. Streef naar 8 tot 12 herhalingen per oefening. u Hoe lang? 20 tot 30 minuten, waarbij u verschillende spiergroepen traint. u Voorbeelden: Oefeningen met losse gewichten, fitnessapparatuur of weerstandsbanden. Ook kunt u uw eigen lichaamsgewicht gebruiken, bijvoorbeeld bij het doen van push-ups. Stretchen Stretchen is goed voor uw evenwicht en de soepelheid van uw spieren. Doe regelmatig een reeks stretchoefeningen waarbij u het hele bewegingsbereik van uw gewrichten benut. Hoewel stretchoefeningen niet intensief genoeg zijn om mee te tellen voor de 30 minuten beweging per dag, is dit wel belangrijk. Het helpt u namelijk ook om fit te blijven voor de cardio- en krachttraining. Praktische tips om meer te bewegen: u Ga lopend of op de fiets naar de winkel of uw werk. Of loop een deel van de route door de auto verder weg te parkeren of een halte eerder uit de bus te stappen. Maak hier een gewoonte van. u Neem de trap in plaats van de lift of roltrap. u Zorg dat bewegen leuk is, door het bijvoorbeeld samen met vrienden te doen of door activiteiten af te wisselen. u Deel het op. U hoeft niet per se 30 minuten achter elkaar te bewegen. Deel het op in twee keer een kwartier of drie keer tien minuten. Doe bijvoorbeeld oefeningen tijdens het televisiekijken of loop een blokje om na het eten. WIST U DAT? Mannen hebben van nature minder vetweefsel en meer spieren dan vrouwen. Zo bestaat bij mannen boven de 50 jaar gemiddeld 20% van het lichaam uit vet en bij vrouwen 30%
15 Zit minder lang achter elkaar Activiteiten waarbij u nauwelijks meer energie gebruikt dan wanneer u rust, noemen we zittende activiteiten. Voorbeelden zijn televisiekijken, lezen en computeren. De gezondheidsrisico s van een zittende leefstijl Wanneer u regelmatig lang achter elkaar zit, verbrandt u weinig calorieën. Dit beïnvloedt uw stofwisseling en kan leiden tot gewichtstoename. Een zittende leefstijl wordt ook in verband gebracht met een grotere kans op hart- en vaatziekten en diabetes. Onderzoek naar de risico s van een zittende leefstijl is nog betrekkelijk nieuw. Daardoor weten we nog niet vanaf welke duur zittende activiteiten schadelijk zouden zijn en hoe vaak u deze zou moeten onderbreken. Het lijkt erop dat het belangrijk is om in ieder geval elk uur twee of drie keer te onderbreken met minimaal twee minuten staan. Tips om minder te zitten u Doe oefeningen tijdens het televisiekijken. u Sta op tijdens reclames en loop door het huis. u Verzin eens een andere activiteit dan televisiekijken of computeren, zoals wandelen of darten. Als u er maar niet bij zit! u Heeft u een baan waarbij u veel zit? Zorg er dan voor dat u regelmatig opstaat van uw plek. Haal bijvoorbeeld zelf koffie, loop naar uw collega toe in plaats van te bellen of te mailen en voer telefoongesprekken staand. Klaar voor verandering? Kleine veranderingen in uw voeding en leefstijl kunnen een groot verschil maken voor uw gezondheid. U heeft in deze brochure gelezen hoe makkelijk het kan zijn om gezonder te leven en daarmee uw risico op kanker te verlagen. Meer informatie Bezoek voor meer informatie en advies over gezond leven en kankerpreventie onze website of bel ons op u Meer wetenschappelijk onderbouwde informatie over een gezonde, veilige en meer duurzame voedselkeuze kunt u vinden op de website van het Voedingscentrum, u Informatie over bevolkingsonderzoeken en screening van kanker vindt u op de website van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) u Kunt u ondersteuning gebruiken bij stoppen met roken of drinken? Vraag uw huisarts om hulp of neem contact op met Stichting Trimbos-Instituut via of u Heeft u vragen over voeding tijdens en na kanker? Bezoek dan onze website Onze aanbevelingen: de beste kansen We kunnen helaas geen garanties geven als het om kanker gaat, maar we weten dat gezond eten, voldoende lichaamsbeweging en een gezond gewicht samen met niet roken de beste kansen bieden op een leven zonder deze ziekte
16 10 aanbevelingen ter preventie van kanker 1 Drink geen alcohol. Als u 6 wel alcohol wilt drinken, Zorg voor een zo laag beperk dit dan tot 1 glas mogelijk gezond gewicht. per dag (voor vrouwen) of 2 glazen (voor mannen). 2 7 Beweeg minimaal 30 minuten per dag en zit minder lang achter elkaar. Eet weinig zout en producten waar veel zout in zit. 3 Eet gezond in plaats 8 Eet minder calorierijk voedsel en drink weinig suikerrijke dranken. van te vertrouwen op voedingssupplementen om u tegen kanker te beschermen. Onze informatie over kankerpreventie Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds baseert al haar voorlichting op de meest uitgebreide analyse van wetenschappelijk onderzoek die ooit is gedaan naar het verband tussen voeding, leefstijl en kanker. Deze analyse is in 2007 door het internationale World Cancer Research Fund (WCRF) netwerk gepubliceerd in het rapport Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: a Global Perspective. Dit rapport was en is wereldwijd nog steeds de meest gezaghebbende bron op het gebied van kankerpreventie. De informatie uit het rapport uit 2007 houden wij actueel aan de hand van het Continuous Update Project (CUP). In dit project analyseert een panel van onafhankelijke wetenschappers continu nieuwe onderzoeksresultaten, zodat wij altijd beschikken over de meest up to date informatie over de relatie tussen voeding, leefstijl en kanker. Verder worden onze brochures regelmatig gecontroleerd door deskundigen. 4 9 Eet veel volkorenproducten, groente, fruit Geef uw baby, indien mogelijk, de eerste zes en peulvruchten en maanden uitsluitend varieer zoveel mogelijk. borstvoeding. Geef daarna aanvullende voeding. 5 Eet niet meer dan 500 gram rood vlees per week, zoals rund- en varkensvlees en eet liever geen bewerkt vlees, zoals ham en salami. Als u kanker heeft gehad en de behandeling is beëindigd, volg dan de aanbevelingen ter preventie van kanker op. Overleg dit met uw arts. 10 Onze informatie over kankerpreventie richt zich op de Nederlandse bevolking in het algemeen. De informatie is niet bedoeld voor personen die op doktersvoorschrift een dieet volgen of speciale behoeften hebben op het gebied van voeding en leefstijl. Wij geven geen medisch advies; schakel hiervoor uw arts in. Lees meer over ons wetenschappelijk onderzoek op En natuurlijk niet roken. Bronnen Voor de informatie in deze brochure zijn, naast bovenstaande wetenschappelijke rapporten, de volgende bronnen gebruikt: u Nederlandse Kankerregistratie, beheerd door IKNL november 2017 u Leefstijlmonitor. Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen 12 juni 2017 u RIVM: Voedselconsumptiepeiling 2011 u Kanker.nl, geraadpleegd op oktober
17 In Nederland krijgt 1 op de 2 mannen ooit in zijn leven te maken met kanker. Dat voeding en leefstijl een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van kanker is bij veel mensen nog niet bekend. Mannen in Nederland scoren op veel leefstijlfactoren minder goed dan vrouwen. Zo roken en drinken mannen meer dan vrouwen en is hun voedingspatroon in het algemeen vetter. Mannen hebben bovendien vaker overgewicht dan vrouwen. In deze gids leest u meer over de risicofactoren voor mannen, maar ook praktische tips waardoor u gezonder kan gaan eten en leven om de kans op kanker te verkleinen. Stichting Wereld Kanker Onderzoek Fonds Bezoekadres: Weesperstraat 105 A / 1018 VN Amsterdam / informatie@wkof.nl / Bankrekening (IBAN): NL51 ABNA Stichting Wereld Kanker Onderzoek Fonds maakt deel uit van het internationale World Cancer Research Fund netwerk Wereld Kanker Onderzoek Fonds / V GM 32
Gezond. mannen HEIDS. voor. samen kanker voorkomen
Gezond HEIDS GIDS voor mannen samen kanker voorkomen Over het Wereld Kanker Onderzoek Fonds Onze visie Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds streeft naar een wereld waarin niemand een kanker krijgt die voorkomen
Nadere informatieHoe verklein ik mijn kans op kanker? Volg de kleuren!
Hoe verklein ik mijn kans op kanker? Volg de kleuren! KAN KANKER VOORKOMEN WORDEN? Kanker is in Nederland doodsoorzaak nummer één. Preventie is daarom van groot belang. Er zijn helaas geen garanties op
Nadere informatieINFOBLAD. Meeste invloed. Gezond leven
GEWICHT, VOEDING, BEWEGEN EN ALCOHOL INFOBLAD Ongeveer 30% van kanker zou voorkomen kunnen worden. Een garantie om kanker te voorkomen is er niet. Je kan wel het risico op kanker verkleinen door een gezonde
Nadere informatieVerklein de kans op Darmkanker
Verklein de kans op Darmkanker 1...er is zoveel te bereiken Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds Onze visie Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds streeft naar een wereld waarin niemand een kanker krijgt die voorkomen
Nadere informatieVoeding, leefstijl en DARMKANKER DE BESTE ADVIEZEN UIT ONDERZOEK
Voeding, leefstijl en DARMKANKER DE BESTE ADVIEZEN UIT ONDERZOEK OVER DARMKANKER Wat is darmkanker? Darmkanker kan op verschillende plekken in de darm ontstaan, maar meestal is dit de dikke darm. We hebben
Nadere informatieOp gewicht. Verklein de kans op kanker
Op gewicht Verklein de kans op kanker Over Stichting Wereld Kanker Onderzoek Fonds Ons werk Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds is dé specialist op het gebied van kankerpreventie door gezonde voeding en
Nadere informatieEet gezond. Verklein de kans op kanker
Eet gezond Verklein de kans op kanker Over Stichting Wereld Kanker Onderzoek Fonds Ons werk Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds is dé specialist op het gebied van kankerpreventie door gezonde voeding en
Nadere informatieGezond gewicht. en kankerpreventie. samen kanker voorkomen. 1 Gezond gewicht
Gezond gewicht en kankerpreventie 1 Gezond gewicht samen kanker voorkomen Over het Wereld Kanker Onderzoek Fonds Inhoud Onze visie Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds streeft naar een wereld waarin niemand
Nadere informatieEr zijn verschillende meetmethodes waarmee u kunt vaststellen of u een gezond gewicht hebt:
Een gezond gewicht Een gezond gewicht Hebt u een gezond gewicht? Energiebalans Bewegen Hoe behoudt u een gezond gewicht? Tips voor het behouden van een gezond gewicht Tips voor het bereiken van een gezond
Nadere informatieWat is goede voeding? Aanbevelingen & tips voor kinderen 9 t/m 18 jaar
Wat is goede voeding? Aanbevelingen & tips voor kinderen 9 t/m 18 jaar Gezonde leefstijl Ben jij benieuwd hoe je gezond kunt eten? Daar kan de Schijf van Vijf je bij helpen. Door iedere dag producten uit
Nadere informatieDE MAAND ZONDER SUIKER
DE MAAND ZONDER SUIKER Spelregels Hoe werkt het experiment? De maand november is voor Kassa de Maand Zonder Suiker. Helemaal suikervrij is niet gezond: in fruit zit bijvoorbeeld van nature suiker, maar
Nadere informatieVOEDING OP DE BUURDERIJ
VOEDING OP DE BUURDERIJ De voeding op de Buurderij voldoet aan de richtlijnen Gezonde Voeding van het Voedingscentrum. Per 1 januari 2018 is er gemiddeld 6,60 beschikbaar per bewoner per dag voor het eten.
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatie28-9-2014. Inhoud. Voeding en leefstijl bij en na kanker. 1. Voeding van vroeger tot nu. 1. Voeding van vroeger tot nu. 2.
Voeding en leefstijl bij en na kanker Malu van Geel Inhoud 1. Voeding van vroeger tot nu 2. Voeding en kanker 3. Aanbevelingen 4. Veel gestelde vragen 1. Voeding van vroeger tot nu 1 Hippocrates Laat voeding
Nadere informatieDiabetes type 2 Het belang van gezonde voeding
Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt
Nadere informatieVOEDING OP DE BUURDERIJ
VOEDING OP DE BUURDERIJ De voeding op de Buurderij voldoet aan de richtlijnen Gezonde Voeding van het Voedingscentrum. Per 1 januari 2018 is er gemiddeld 6,60 beschikbaar per bewoner per dag voor het eten.
Nadere informatieSchijf van Vijf-spel. Opdracht 4C. Opdracht
Opdracht 4C Schijf van Vijf-spel Opdracht Doel: Introductie: 15 min. Opdracht 1: Opdracht 2: Kinderen worden bewust gemaakt van wat gezonde basisvoeding is. Dit zijn producten uit de Schijf van Vijf. Als
Nadere informatieGezonde voeding en kankerpreventie
Gezonde voeding en kankerpreventie 1 Gezonde voeding samen kanker voorkomen Over het Wereld Kanker Onderzoek Fonds Inhoud Onze visie Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds streeft naar een wereld waarin niemand
Nadere informatieOvergewicht Wat is een gezond gewicht en hoe bereik ik dat?
Overgewicht Wat is een gezond gewicht en hoe bereik ik dat? Overgewicht Een gezond gewicht en een gezond lijf gaan hand in hand. Als je te veel weegt, heb je overgewicht. Dat is niet goed voor je gezondheid.
Nadere informatieVoeding en gezondheid
Voeding en gezondheid Diëtistenpraktijk Meierijstad Stephan van Rooij 31 jaar Diëtist bij - Dietistenpraktijk Meijerijstad - Schijndel (Avantilaan 7) - Sint Oedenrode (Ollandseweg 86) Aandachtsvelden:
Nadere informatieVezels Elke dag D752-
Vezels Elke dag Wat zijn vezels? Vezels zijn stoffen uit planten. Ze zitten onder andere in groente, fruit en brood. Het maagdarmkanaal kan vezels niet verteren. Wat gebeurt er dan wel mee? Ze komen in
Nadere informatieGewichtstoename bij behandeling van kanker
Gewichtstoename bij behandeling van kanker Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U bent tijdens uw behandelingen tegen kanker ongewenst in gewicht aangekomen. In deze
Nadere informatieWAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition
HERBALIFE FITCHECK WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition BMI Body Mass Index = gewicht in kg lengte x lengte in m BMI < 18,5 ondergewicht 18,5 24,9 normaal 25 29,9 overgewicht 30 34,9 zwaar
Nadere informatieG e z o n d e t e n m e t d e Schijf van Vijf
G e z o n d e t e n m e t d e Schijf van Vijf De Schijf van Vijf in het kort Om fit en gezond te leven is het belangrijk om gezond te eten. Gezond eten is samen met voldoende bewegen dé basis voor een
Nadere informatie10 KEER GEZOND EET GROENTEN
10 KEER GEZOND 10 KEER GEZOND Er zijn volgens ons tien regels waar het voedingspatroon van elke sporter of niet-sporter dagelijks aan zou moeten voldoen. Deze richtlijnen zijn grotendeels gebaseerd op
Nadere informatieniveau 2, 3, 4 thema 5.5
niveau 2, 3, 4 thema 5.5 Gezonde voeding Inleiding Wanneer eet je gezond? Hoeveel moet ik dagelijks eten? Wat is een goed lichaamsgewicht? Onder- en overgewicht Inleiding Goede voeding levert de dagelijks
Nadere informatieEet smakelijk René de Groot 15-06-2014
Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën
Nadere informatielyondellbasell.com Eet dit Dat niet Verbeter je gezondheid
Eet dit Dat niet Verbeter je gezondheid Verander je keuzes, verander je leven Deze presentatie heeft als doel om u betere beslissingen te laten nemen m.b.t. voeding om zo uw gezondheid te verbeteren. Belangrijke
Nadere informatieVerklein de. kans op kanker. 10 adviezen voor een gezonder leven
Verklein de kans op kanker 10 adviezen voor een gezonder leven Over Stichting Wereld Kanker Onderzoek Fonds Ons werk Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds is dé specialist op het gebied van kankerpreventie
Nadere informatieWAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition
HERBALIFE FITCHECK WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition BMI Body Mass Index = gewicht in kg lengte x lengte in m BMI < 18,5 ondergewicht 18,5 24,9 normaal 25 29,9 overgewicht 30 34,9 zwaar
Nadere informatieBEWEEG- DAGBOEK. Beweegt u genoeg?
BEWEEG- DAGBOEK Beweegt u genoeg? Beweegt u genoeg? Hoe vult u het dagboek in? Lihaamsbeweging is erg belangrijk voor een goede gezondheid. Het verlaagt onder andere uw risio op kanker. Beweegt u genoeg?
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Obesitas
Praktische opdracht ANW Obesitas Praktische-opdracht door een scholier 1250 woorden 4 juni 2007 5,9 20 keer beoordeeld Vak ANW Wat is obesitas? Zwaarlijvigheid is één van de grootste gezondheidsproblemen
Nadere informatieEnergiebalans. Opdracht 8B. Opdracht
Opdracht 8B Energiebalans Opdracht Doel: Introductie vragen (Bijlage 1) 20 min. Opdracht 1 (Werkboekje Energiebalans) 30 min. Aan de hand van het deze opdracht leren de kinderen: Wat de energiebalans is;
Nadere informatieAfdeling Diëtetiek. Voedingsadvies bij jicht
Afdeling Diëtetiek Algemeen U heeft jicht. In deze folder vindt u een aantal algemene adviezen die eventuele klachten kunnen voorkomen of verminderen. Wat is jicht? Jicht is een aandoening die behoort
Nadere informatieVerklein de kans op. Borstkanker
Verklein de kans op Borstkanker 1 Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds Onze visie De droom en ambitie van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds is een wereld zonder kanker. Wij willen dat door gezonde keuzes
Nadere informatieGezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet
Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Waarom eet je eigenlijk? Je krijgt er energie van! Energie heb je nodig alle processen in je lichaam b.v. voor lopen, computeren Maar ook
Nadere informatieWAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition
HERBALIFE FITCHECK WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition % LICHAAMSVET Wie wil je worden? Waar ben je nu? % LICHAAMSVET Vrouw 20-39 Leeftijd 40-59 60-79 Man 20-39 Leeftijd 40-59 60-79 Te laag
Nadere informatieGewichtstoename bij behandeling van kanker
Gewichtstoename bij behandeling van kanker Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U bent tijdens uw behandelingen tegen kanker ongewenst in gewicht aangekomen. In deze
Nadere informatie2. Schijf van Vijf samengevat
2. Schijf van Vijf samengevat 2.1 De essentie van de Schijf van Vijf De Schijf van Vijf is het beeldmerk dat laat zien wat gezond eten inhoudt. Het beeldmerk wordt onderbouwd met de Richtlijnen Schijf
Nadere informatieHart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart
Hart- en vaatziekten voor Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn. Daarna vertellen
Nadere informatieGezond gewicht. Wat kunt u er zelf aan doen? altijd dichtbij. Vraag ons gerust om advies.
Gezond gewicht Wat kunt u er zelf aan doen? Vraag ons gerust om advies altijd dichtbij www.alphega-apotheek.nl Gezond gewicht De meeste mensen willen graag een aantal kilo s afvallen. Maar is dat wel nodig?
Nadere informatieVerklein de kans op kanker De 10 aanbevelingen voor kankerpreventie
Verklein de kans op kanker De 10 aanbevelingen voor kankerpreventie 1 Verklein uw kans op kanker samen kanker voorkomen Over het Wereld Kanker Onderzoek Fonds Inhoud Onze visie Het Wereld Kanker Onderzoek
Nadere informatieGezond gewicht: BOFT. Gezonde eet- en beweegadviezen. voor ouders van kinderen van 4 tot 12 jaar
Gezond gewicht: BOFT Gezonde eet- en beweegadviezen voor ouders van kinderen van 4 tot 12 jaar Van gezond eten blijf je fit en van bewegen word je vrolijk Kinderen moeten goed eten om te groeien, leren,
Nadere informatieVOEDINGSDRIEHOEK: Gezond en duurzaam eten met de voedingsdriehoek
VOEDINGSDRIEHOEK: Gezond en duurzaam eten met de voedingsdriehoek Gezond eten: wat is dat nu precies? In de media verschijnen zoveel tegenstrijdige berichten dat je op den duur het bos door de bomen niet
Nadere informatieVoedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes
DIETETIEK Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Bij de behandeling van zwangerschapsdiabetes hoort een voedingsadvies. Vaak zijn maar een paar aanpassingen nodig in de voeding om nadelige gezondheidsgevolgen
Nadere informatieVoorkom Zwangerschapsdiabetes
Voorkom Zwangerschapsdiabetes Steeds meer zwangere vrouwen krijgen zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuiker). Deze folder geeft informatie over gezond eten en bewegen tijdens zwangerschap. Wat is zwangerschapsdiabetes?
Nadere informatieVoeding in de zwangerschap
Voeding in de zwangerschap Verloskunde Beter voor elkaar 1 2 Gezonde voeding Een gezonde leefstijl is belangrijk, vooral nu u in verwachting bent. Daarbij hoort gezonde voeding. Eten voor twee is niet
Nadere informatieAltijd al gedacht dat zware botten een verklaring voor overgewicht zijn?
1 Altijd al gedacht dat zware botten een verklaring voor overgewicht zijn? De 20 fabels en feiten over afslanken Be-Slank Copyright 2011 Be-Slank.nl Alle rechten voorbehouden. 2 Feiten en Fabels: Frisdrank
Nadere informatieGoede voeding voor je kind. Uitleg over basisvoeding en een dagmenu
Goede voeding voor je kind Uitleg over basisvoeding en een dagmenu Goede voeding Dagmenu kind 1 t/m 3 jaar Wat is goede voeding voor kinderen? Door alle beschikbare informatie is het soms lastige te weten
Nadere informatieGeef kanker. minder kans. eet volop. groente en. fruit
Geef kanker minder kans eet volop groente en fruit Iedereen heeft zo zijn eetgewoonten. De één eet wat meer dan de ander. De één lust graag dit, de ander dat. Vaste eetgewoonten zijn er steeds minder.
Nadere informatieGewichtstoename bij behandeling van kanker
Gewichtstoename bij behandeling van kanker Albert Schweitzer ziekenhuis Januari 2012 Pavo 0915 Inleiding U bent tijdens uw behandelingen tegen kanker ongewenst in gewicht aangekomen. In deze folder leggen
Nadere informatieKennen andere landen ook een dergelijke schijf en hoe ziet het eruit? Welke verschillen zie je? Daarna werkblad: Wie weet het meest over gezondheid?
Themales: gezonder instructie Nodig: schilderstape, twee grote vellen met daarop een A en een B, werkblad: wie weet het meest over gezondheid? Werkblad gezondheidsinterview, werkbladen calorieënwijzer.
Nadere informatieDE ACTIEVE VOEDINGSDRIEHOEK: OM DAGELIJKS EVENWICHTIG TE ETEN EN VOLDOENDE TE BEWEGEN.
GEZONDHEID INFOBLAD DE ACTIEVE VOEDINGSDRIEHOEK: OM DAGELIJKS EVENWICHTIG TE ETEN EN VOLDOENDE TE BEWEGEN. BRON: VIGeZ, 2011. De actieve voedingsdriehoek. De actieve voedingsdriehoek geeft je een idee
Nadere informatieVakantie vitamines: hoe voorkom je vakantie kilo s? Jantine Blaauwbroek Diëtist
Vakantie vitamines: hoe voorkom je vakantie kilo s? Jantine Blaauwbroek Diëtist Inhoud 1 Vakantiebestemmingen 2 Wat is gezonde voeding? 3 Energieleveranciers en functies 4 Energiebalans op vakantie 5 Weet
Nadere informatieDienstverlenende werkzaamheden Les 3
Dienstverlenende werkzaamheden Les 3 Wat moet je nu wel eten en wat niet? Waarom wel en waarom niet? Hoe kun je er achter komen wat gezonde keuzes zijn? Eten is voor ons het zelfde als brandstof voor
Nadere informatieHart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart
Hart- en vaatziekten voor Marokkaanse Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn.
Nadere informatieOvergewicht Inhoud Inleiding Oorzaken van overgewicht
Overgewicht Brochure over oorzaken, gevolgen en behandeling van overgewicht. Met eet- en beweegdagboekje. Inhoud Inleiding Oorzaken van overgewicht Gevolgen van overgewicht Meten en wegen BMI (Body Mass
Nadere informatieKinderen en een gezond gewicht
Kinderen en een gezond gewicht Gezond eten en bewegen Met de tips in deze folder werk je aan een gezond gewicht voor je kind. Onze adviezen richten zich op gezond eten en drinken, de juiste (eet)opvoeding
Nadere informatieGezonde voeding. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart
Gezonde voeding voor Nederlanders Zorg goed voor uw hart Wat is het belang van goede voeding? Risicofactoren We eten om in leven te blijven. Maar we eten ook omdat we het gezellig vinden. En we willen
Nadere informatieVoedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum
Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes diabetes gravidarum 2 Deze brochure is bedoeld voor vrouwen met diabetes gravidarum. In deze brochure wordt informatie gegeven over o.a. de richtlijnen voor de
Nadere informatieGezonde voeding Het dagmenu
Voeding en bewegen Gezonde voeding Kinderen in de basisschoolleeftijd zijn volop in ontwikkeling. Ze groeien hard. Om te kunnen groeien is gevarieerde voeding belangrijk. Gevarieerde voeding zorgt ervoor
Nadere informatievoedingsadvies bij dreigende ondervoeding
patiënteninformatie voedingsadvies bij dreigende ondervoeding De arts of verpleegkundige heeft met u besproken dat u kans heeft op ondervoeding. Goede voeding kan helpen om uw conditie te verbeteren. Wat
Nadere informatieGezonde voeding. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart
Gezonde voeding voor Marokkaanse Nederlanders Zorg goed voor uw hart Wat is het belang van goede voeding? Risicofactoren We eten om in leven te blijven. Maar we eten ook omdat we het gezellig vinden. En
Nadere informatieZin en onzin van voedingssupplementen Voeding voor senioren 23 november 2017 Best
Zin en onzin van voedingssupplementen Voeding voor senioren 23 november 2017 Best BOT Voor sterke botten is nodig: Calcium + Vitamine D + Bewegen >>> alle 3 samen! Sterke botten worden al in de jeugd gevormd
Nadere informatiePRE-OPERATIEVE ADVIEZEN VOEDING EN BEWEGING
PRE-OPERATIEVE ADVIEZEN VOEDING EN BEWEGING 563 Inleiding In deze folder wordt uitgelegd hoe u zich door goede voeding en beweging optimaal kunt voorbereiden op uw operatie en uw ziekte. Wanneer u, voorafgaand
Nadere informatieStartdatum:... Gewicht:... BMI:... Streefgewicht:... Motivatie:
Startdatum:... Gewicht:... BMI:... Streefgewicht:... Motivatie:.................. Gezond afvallen betekent een verandering in je levensstijl, want blijvend afvallen bereik je niet met een crashdieet. Zo
Nadere informatieInhoud Inleiding... 3 Schijf van Vijf... 4 Groente en fruit... 4 Vetten... 4 Zuivel, noten, vlees, vis, peulvruchten en eieren...
Linda van Stee Inhoud Inleiding... 3 Schijf van Vijf... 4 Groente en fruit... 4 Vetten... 4 Zuivel, noten, vlees, vis, peulvruchten en eieren... 5 Brood, graanproducten en aardappelen... 5 Dranken... 5
Nadere informatieDaarbij kan er sprake zijn van minder eten door bijvoorbeeld: toenemende vermoeidheid; kortademigheid; minder beweging; angst; depressie.
Voeding bij COPD Inleiding Een gezond, afwisselend eetpatroon is voor iedereen goed. Voedsel is immers de brandstof van ons lichaam. Klachten als kortademigheid, vermoeidheid en hoesten kunnen uw lichamelijke
Nadere informatieZwangerschap wat kun je wel en niet eten?
Zwangerschap wat kun je wel en niet eten? Gezond zwanger Tijdens je zwangerschap is goed eten belangrijk. Je baby gebruikt namelijk de voedingsstoffen uit jouw eten om te groeien. Jullie hebben dus samen
Nadere informatieSLIM DOE JE ZO! VET VERLIEZEN Door: Eiwitrijkerecepten.nl
SLIM VET VERLIEZEN DOE JE ZO! 1.0 Door: Eiwitrijkerecepten.nl Inleiding De meeste mensen die willen afvallen houden het meestal niet lang vol. Gewicht verliezen gaat gemakkelijker als je gemotiveerd bent
Nadere informatieTe licht. Tips als uw kind niet wil eten. Eet- en beweegkalender
Te licht Bij kinderen is het lastig om aan te geven wanneer er sprake is van ondergewicht. Uw kind kan heel veel eten en toch ondergewicht hebben. Dit kan komen door een groeispurt, of door veel sporten.
Nadere informatieVerfrissend anders. Minder suiker, net zo lekker!
Verfrissend anders Minder suiker, net zo lekker! Waarom minder suiker? Is suiker ongezond? Veel mensen vragen dit zich af. Suiker oftewel sacharose is een stof die van nature voorkomt in voeding als fruit,
Nadere informatieNa kanker. Aanbevelingen voor een gezonde voeding en leefstijl
Na kanker Aanbevelingen voor een gezonde voeding en leefstijl Over het Wereld Kanker Onderzoek Fonds Inhoud Onze visie Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds streeft naar een wereld waarin niemand een kanker
Nadere informatieHealth Products. Slank Shake gebruikers handleiding
Health Products Slank Shake gebruikers handleiding WERKING. Insuline & Glucagon Aankomen en afvallen gaan beide terug op de hormonen insuline en glucagon. Door het eten van verkeerde koolhydraten (snelle
Nadere informatieVEILIGHEID. 5. TBM Maart 2014
VEILIGHEID 5. TBM Maart 2014 TBM: Gezond op het werk * Aan de hand van een Quiz * Verdeel de Quiz kaart de dag voor de TBM * Verzamel voor de start van de TBM de kaarten en steek deze in een omslag met
Nadere informatieOndervoeding: een miskend probleem
Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Ondervoeding: een miskend probleem Dienst Kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 28 91 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatieGezond gewicht. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Gezond gewicht Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Overgewicht 3 Oorzaken 4 Gezond gewicht 4 Tailleomvang 5 Voorkomen van overgewicht 6 Wat kun je
Nadere informatiePre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum
Pre-diabetes Vasculair Preventie Centrum Wat is pre-diabetes? Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het glucosegehalte in uw bloed (bloedsuiker) is, vooral s ochtends voordat u gegeten
Nadere informatieGezonde voeding. Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat Ieper N Diensthoofd keuken
Gezonde voeding Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper 40.049N 20171110 www.yperman.net 057 35 35 35 info@yperman.net Diensthoofd keuken Een gezonde voeding is een voeding die alle essentiële
Nadere informatieDe voedingsdriehoek. Wat en hoe?
De voedingsdriehoek Wat en hoe? Wat haal je uit de posters Vind je gezonde voeding belangrijk? Ben je op de hoogte van wat gezonde voeding wel en niet is? Vind je van jezelf dat je gezond eet? Gaat gezond
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Ondervoeding. in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek
PATIËNTEN INFORMATIE Ondervoeding in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek Ondervoeding bij ziekte Ondervoeding door ziekte is in ziekenhuizen een veel voorkomend probleem. Ongeveer 1 op de 4 patiënten is
Nadere informatieEiwitbeperkt dieet. Over een eiwitbeperkt dieet. Almere, Dieetadvies voor: Eiwitbeperkt à gram eiwit per dag
Eiwitbeperkt dieet Almere, Dieetadvies voor: Eiwitbeperkt à gram eiwit per dag Natriumbeperkt à 2400 mg natrium per dag (6 gram zout) Over een eiwitbeperkt dieet U heeft het advies gekregen een eiwitbeperkt
Nadere informatieGezond eten en drinken voor kinderen in de basisschoolleeftijd
Gezond eten en drinken voor kinderen in de basisschoolleeftijd Je kind speelt, leert en groeit. Door goed te eten en te drinken, krijgt je kind de energie die hij daarvoor nodig heeft. Van ontbijt tot
Nadere informatieGezonde Voeding Tips
Gezonde Voeding Tips Waarom is een gezond dieet zo belangrijk? A) Voorkom risico s op aandoeningen Weet je dat de meeste aandoeningen kunnen worden voorkomen? Voorbeelden hiervan zijn:» Hartaandoeningen»
Nadere informatieKlasseLunch. Over gezond eten 1. Docentenhandleiding KlasseLunch 2008:
Over gezond eten 1 WAAROM IS GEZOND ETEN BELANGRIJK? Je bent nu in de groei. Je lichaam is nog lang niet klaar. Goed en gezond eten is daarom erg belangrijk. Want alleen dan krijg je voldoende voedingsstoffen
Nadere informatieKinderen en een gezond gewicht
Kinderen en een gezond gewicht Een kind met een gezond gewicht beweegt makkelijker en ontwikkelt zich lichamelijk beter dan een kind met overgewicht. Bovendien betekent nú overgewicht hebben dat je kind
Nadere informatieAdviezen voor een optimale voeding. Energie- en eiwitrijke voeding bij ouderen
Adviezen voor een optimale voeding Energie- en eiwitrijke voeding bij ouderen Optimale voeding Wanneer u de laatste maanden onbedoeld bent afgevallen en/of minder eetlust heeft gehad, heeft dit invloed
Nadere informatieNieuwe wegen naar gezonde voeding
Nieuwe wegen naar gezonde voeding 1 Wat eten we en wordt het beter? Matthijs van den Berg Hoofd van het Centrum Voeding, Preventie en Zorg bij het RIVM. 2 Wat eten we en wordt het beter? Matthijs van den
Nadere informatieTheoretische berekening van gewichtsverlies met Modifast Intensive.
MODIFAST: Hoeveel kunt u afvallen? Theoretische berekening van gewichtsverlies met Modifast Intensive. Dagelijks heeft een volwassene - afhankelijk van de lichaamsbeweging en het geslacht - ongeveer 2.000
Nadere informatieGezond eten als je zwanger wilt worden
Gezond eten als je zwanger wilt worden Auteur: Voedingscentrum Gezond eten is belangrijk, zeker als je zwanger wilt worden. Dit informatieblad bevat algemene tips en informatie over gezond eten. De tips
Nadere informatieBobbie is net vier geworden, o, wat is hij alweer groot. Hij mag nu naar de basisschool. met schooltas, fruit en brood.
Bobbie is net vier geworden, o, wat is hij alweer groot. Hij mag nu naar de basisschool met schooltas, fruit en brood. Zijn ontbijtje staat al klaar: een boterham of bordje pap, met daarbij een glaasje
Nadere informatieWanneer té dik? Wat is gezonde voeding en wat niet?
Wanneer té dik? Iedereen weet dat je gezond moet eten om te leren, te sporten en gezond volwassen te worden. Sommige jongeren worden echter te dik. Dit kan een probleem zijn als je moeite hebt met sporten,
Nadere informatieNaam: VOEDINGSSTOFFEN Gezond eten en drinken
Naam: VOEDINGSSTOFFEN Gezond eten en drinken Wat zijn voedingsstoffen Voedingsstoffen zijn stoffen die je nodig hebt om te lopen, te denken enz. Er zijn 6 soorten voedingsstoffen. 1. eiwitten (vlees, peulvruchten.
Nadere informatieGezond eten en drinken voor kinderen in de basisschoolleeftijd
Gezond eten en drinken voor kinderen in de basisschoolleeftijd Je kind speelt, leert en groeit. Door goed te eten en te drinken, krijgt je kind de energie die hij daarvoor nodig heeft. Van ontbijt tot
Nadere informatieIk heb cholesterol Wat nu?
Ik heb cholesterol Wat nu? Belangrijk: Deze patiëntbrief is bedoeld ter ondersteuning van het consult door de huisarts. Deze informatie dient dus niet als vervanging van een consult bij een arts. Bedenk
Nadere informatieH.40025.0416. Voedingsadvies voor ouderen met (dreigende) ondervoeding
H.40025.0416 Voedingsadvies voor ouderen met (dreigende) ondervoeding Inleiding Een gezond voedingspatroon is voor iedereen van belang. Gezonde voeding levert de energie en de voedingsstoffen die uw lichaam
Nadere informatieDiabetes type 2. Het belang van gezonde voeding
Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt
Nadere informatieSlank blijven. ter preventie van kanker. Geef kanker geen kans 2008 Wereld Kanker Onderzoek Fonds / WHE S12 SB. Richtlijnen ter preventie van kanker
WCRF's lichaamsgewichtrichtlijn De aanbevelingen om kanker te voorkomen zijn door het Wereld Kanker Onderzoek Fonds in drie richtlijnen samengevat. Richtlijnen ter preventie van kanker GEWICHT Slank blijven
Nadere informatie