Nieuwsbrief Speciale editie 2010

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Nieuwsbrief Speciale editie 2010"

Transcriptie

1 Multicultural Women Peacemakers Network Network-Netherlands Netherlands Nieuwsbrief Speciale editie 2010 MWPN Women Claiming Rights and Working for Genuine Peace, Human Security and Development

2 Looking back and moving forward The Multicultural Women Peacemakers Network (MWPN) is a network comprising of (Diaspora) migrant women selforganisations in the Netherlands with partners in different countries. We try to work for genuine peace based on a just and non-violent resolution of conflict, respect for human rights, and equal rights for men and women. Our organization underwent a long birthing process. Strengthening the network itself has been supported by many different organizations and individuals over the past five years. The MWPN is currently representing 12 nationalities and has 22 member organisations and five aspirant member organisations at present. Over the years we have all found our ways to cope as Diaspora by seeking educational opportunities by challenging stereotypes and assumptions by breaking barriers by raising our voices and by speaking for ourselves. It was the need to create space for us here that led a group of less than eight women to set up MWPN. It was the need to reach out to other women in Europe and in our countries of origin that led to organize the peace delegation to Molukken, the Philippines, Burundi and Great lakes conference in 2009, where women of the MWPN met other women in these countries. They became convinced that they were not crazy to have thought of having a Bridging program. Our strategic position as Diaspora women peacemakers enables us to facilitate transnational activities and mobilize networks to contribute in putting an end to external- internal conflicts, and in promoting genuine and lasting peace. Directly confronted with the effects of conflict, many of the MWPN members have professionally and personally shown leadership through contributing to solutions to achieve an inclusive, long-lasting peace in our countries of origin. The experience at these peace visits, delegations and conferences have inspired us to continue to pursue the vision. As active members of the Dutch National Action Plan on UN- SCR1325, MWPN is committed in working for its implementation here in the Netherlands and in our respective countries of origin in tandem with the local partners. The existence of UNSCR 1325 provides a recognition of women contributing to peace, particularly regarding education, sexual and reproductive health and rights, women s participation in politics and the public domain, and the reduction of violence against women. UNSCR 1325 provides a long-term structure to improve the human security situation in a (post) conflict situation. UN Resolution 1325 has the potential to change the paradigm that peace and security issues are the sole and extremely patriarchal domain of male leaders and security professionals. For activists in the capital city UN Resolution 1325 provides an important platform in national development planning and an important advocacy tool for conflict prevention and transformation efforts. But we need to inform more women about 1325 and celebrate it more. As we approach the 10th anniversary of this landmark resolution, greater accountability must be promoted. The tenth anniversary of the UNSCR 1325 in October 2010 provides the opportunity and global momentum to challenge, UN member states, civil society organizations and other relevant stakeholders to set clear benchmarks for concrete actions and tangible results that should be achieved in the coming years. Equitable involvement of women in peace making and other decision making structure continues to be a major challenge today. Women therefore must prepare and equip themselves for higher tolls in society and in peace negotiations and one way of achieving this is to invest in training and capacity building. In addition to the work we are doing here we professionally and politically hope to support, lobby and provide capacity building and leadership trainings opportunities for women in our countries of origin, invest in participation and representation of women in politics and public administration, build bridges between women political candidates here and there. This is the power we create when we have organizations like MWPN where empowered women can use their expertise, opportunities and talents to maximum advantage within Europe and elsewhere. Core value is solidarity, compassion and good will. Alem Desta Chairperson MWPN Important Dates 6 February - International Day of Zero Tolerance to FGM 8 March - International Women s Day 24 May - International Women s Day for Peace and Disarmament 21 September - International Day of Peace/Peace Vigil/Prayer for Peace 2 October - International Day of Non- Violence 25 November - International Day against Violence against Women 10 December Human Rights Day The Six Principles of Nonviolence Principle 1 Nonviolence Is a Way of Life for Courageous People. Principle 2 Nonviolence Seeks to Win Friendship and Understanding. Principle 3 Nonviolence Seeks to Defeat Injustice not People. Principle 4 Nonviolence Holds That Suffering Can Educate and Transform. Principle 5 Nonviolence Chooses Love Instead of Hate. Principle 6 Nonviolence Believes That The Universe Is on The Side of Justice. Definition by the King Center, USA Colofon Dit is een uitgave van Multicultural Women Peacemakers Netherlands (MWPN). Redactie: MWPN Vormgeving: Pressure Line Druk: De Heij Van Norden Speciale editie, juni 2010 Inhoud 4 Workshop Teambuilding voor MWPN Partners voor 1325; hoe verder? meer dan een nummer VN Resolutie 1325 in de praktijk MWPN debat 9 REGIONAL CONFERENCE ON THE IMPLENTATION OF RESOLUTION 1325 IN THE GREAT LAKES REGION Making peace in this world Capacity Building Traject Vredes - opbouw voor Vrouwen op de Molukken African Dinings Een project van NCDO, MWPN, HIRDA en African Sky opgesteld door Caroline Veldhuizen (NCDO) Panel on Violence against Women Dutch NGO Recommendations

3 Workshop Teambuilding voor MWPN 21 februari 2009 Werken als een team is geen eenvoudige zaak! Er komt veel bij kijken. Hoe werk je bijvoorbeeld constructief samen ook al zijn er verschillen wat betreft ideeën, meningen, normen en waarden? Het motto van deze dag zou je kunnen samenvatten in: verschillen hoeven een goede samenwerking zeker niet in de weg te staan. Er kan juist sprake zijn van verrijking! De workshop Teambuilding heeft aandacht gegeven aan persoonlijke achtergrond en onderlinge relaties, een analyse gemaakt aan de hand van vragenlijsten van waar de verbeterpunten voor het team liggen en heeft onderzocht welke specifiek behoeften leven bij de individuele leden van het team. De workshop heeft gekeken naar manieren waarop onderlinge communicatie kan worden verbetert. Andere specifieke vaardigheden en processen waar aandacht aan besteed is, zijn onder andere: efficiënt en plezierig vergaderen; Partners voor 1325; hoe verder? Expert Meeting 30 maart 2010 MWPN is een van de actieve leden van Het Platform Vrouwen & Duurzame Vrede (VDV) op 30 maart 2010 heeft de VDV samen met haar leiden o.a. MWPN een Expert Meeting georganiseerde ander de titel Partners voor 1325; hoe verder? Doelstelling van de bijeenkomst was om te inventariseren wat vrouwen in conflictgebieden van ons partnerorganisaties in Nederland nodig hebben, op het gebied van Vrouwen, Vrede en Veiligheid. Er waren voor de bijeenkomst vrouwen uitgenodigd die afkomstig zijn uit een conflictgebied en contacten onderhouden met hun achterban (Diaspora) en vrouwen die ervaring hebben met het werken aan conflictbeheersing en/of vredesopbouw in een conflictgebied. Er waren 19 vrouwen, waarvan negen die afkomstig zijn uit conflictgebieden als Soedan, Burundi, de Filippijnen, Ethiopië, de Molukken, Kasjmir en Afghanistan. De overigen waren vrouwen van het Platform VDV, die allen verbonden zijn aan organisaties die zich inzetten voor een concrete uitvoering van VN-veiligheidsraadresolutie 1325 over Vrouwen, Vrede en Veiligheid, zoals IFOR s Women Peacemakers Program, de WILPF, Vrouwen voor Vrede, NEAG en Stichting Sundjata. Ook waren er een vertegenwoordigster van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en een medewerkster van ICCO. Verschillende van deze deskundigen gaven een korte presentatie van wat er in hun conflictgebied gedaan werd, om vrouwen daar te ondersteunen in hun werk voor vrede. De nadruk lag daarbij op succesverhalen, omdat positieve verhalen inspirerend zijn en ons veel kunnen leren van de voorwaarden voor succes. Eigenlijk zou er over elk conflictgebied een discussiedag te vullen zijn, maar ieder kreeg maar een minuut of 6 voor haar verhaal. De belangrijkste vraag die aan het eind van een presentatie steeds gesteld werd was: wat hebben de vrouwen daar nodig van ons, als netwerk. Hoezeer de omstandigheden in de diverse conflictgebieden ook verschillen, er blijkt veel gemeenschappelijks in de vraag naar de internationale vrouwenbeweging. Netwerken, contact met rolverdeling binnen het team; met consent effectief beslissingen nemen; hoe ziet een ideale toekomst van de organisatie eruit? constructiever omgaan met spanningen en conflicten (klein en groot); opbouwen van wederzijds vertrouwen; helder krijgen van visie, doelstelling, normen en waarden van het team; concrete persoonlijke en team verbeterpunten en voornemens voor de komende tijd. vrouwen en organisaties in het buitenland, samenwerken om te lobbyen blijkt een belangrijke behoefte van iedereen. Uit de verhalen blijkt, dat het voorbeeld van samenwerking tussen vrouwen van verschillende religies of van verschillende achtergronden een voorbeeld is voor de mensen in de conflictgebieden. Het is een eye-opener: het is dus mogelijk om met elkaar iets te bereiken; samenwerking werpt vruchten af. Een ander belangrijk punt dat naar voren kwam is de kracht van de diaspora. Niet alleen kunnen vrouwen uit de diaspora invloed uitoefenen op het land van herkomst, zoals het voorbeeld van Burundi laat zien, waar met krachtige steun van de organisaties Burundian Women for Peace and Development (BWPD) en MWPN een positieve ontwikkeling gaande is, maar ook hebben vredesvrouwen uit de diaspora een gunstige invloed op de stabiliteit in Nederland, zoals blijkt uit het voorbeeld van Vrouwen voor Vrede op de Molukken. Het is daarom van belang dat bij het Nederlandse ontwikkelingsbeleid voor een bepaald land ook de diaspora en met name de vrouwen betrokken worden. Er komt vanuit de Nederlandse overheid een midterm review (halverwege evaluatie) over het Nationaal Actieplan ter uitvoering van resolutie 1325; daarin zal de kracht van de diaspora worden opgenomen. Een ander leerpunt is, dat de lobby niet alleen op de nationale overheid gericht zou moeten zijn, maar ook op de gemeentes. Het Platform VDV zou de handzame mogelijkheden en middelen op een rijtje kunnen zetten om gemeenten actiever bij het vredesbeleid te betrekken. Het Platform VDV gaat zich nu beraden over de stappen die het zal kunnen zetten om de leerpunten die uit de inventarisatie naar voren gekomen te zijn, aan te pakken. Een van de ideeën is om in het najaar een grote conferentie te organiseren; er zijn al diverse vage plannen van de VN, in Europa en in verschillende landen om in oktober te vieren dat het 10 jaar geleden is dat resolutie 1325 door de VN-veiligheidsraad werd aangekomen (oktober 2000). Sluiten we als Platform hier bij aan of gaan we zelf ook iets organiseren? Binnenkort komt het Platform weer bij elkaar om een en ander nader uit te werken. Janne Poort van Eeden Door Drs. Anjo Kerkhofs, WILPF Nederland, 17 januari 2009 De eerste keer dat ik iets over VN Veiligheidsraad resolutie1325 op papier zette, was dat onder de titel 1325 meer dan een nummer, het was een verslag van een verhaal dat tijdens een Algemene Ledenvergadering van de Nederlandse afdeling van de Women s Inter national League for Peace and Freedom (WILPF) werd verteld in Dit was natuurlijk niet het begin van mijn interesse en die van andere WILPF-vrouwen wereldwijd voor het onderwerp vrouwen en gewapende conflicten, zoals dat in het vorige millennium genoemd werd. Waren tot in de Eerste Wereldoorlog ( ) de slachtoffers van gewapende conflicten grotendeels de oorlogvoerenden, de soldaten (bijna allemaal mannen), vanaf dat moment heeft een grote verschuiving plaats gevonden. Bij de vele gewapende conflicten wereldwijd, blijkt dat 90% van de slachtoffers burgers zijn, van wie 70% vrouwen en kinderen. Oorzaken van deze conflicten zijn vaak maatschappelijke tegenstellingen op het gebied van welvaart, superioriteit van de ene etnische/religieuze groep ten opzichte van de andere, raciale scheidslijnen, verschil in macht en invloed, uitsluiting van deelname aan de maatschappij. Door mensen uit conflictgebieden wordt vaak genoemd dat het verzwakken of wegvallen van de sociale structuren in de samenleving mede aanleiding is voor radicalisering van tegenstellingen, tot escalatie van conflicten en de opmaat tot een gewapend conflict. In toenemende mate wordt geweld tegen vrouwen zelfs gebruikt als strategie om de tegenstander te vernederen. Vrouwen en meisjes worden niet alleen gedood, ze worden verkracht, seksueel mishandeld, verminkt en vernederd. Van de vluchtelingen zijn 75% vrouwen en kinderen. Zij vormen 80% van de bevolking van vluchtelingenkampen. Toch kregen vrouwen geen of nauwelijks een rol tijdens de verschillende fasen van een conflict, behalve wanneer zij gebruikt kunnen worden als verzorgster of vervangende productieve krachten. Redenen genoeg voor de vrouwenbeweging om decennialang nadrukkelijk te pleiten voor een actieve rol van vrouwen tijdens de verschillende fasen van conflict. Want hoewel ieder conflict anders is, zijn er bij een gewapend conflict globaal vier fasen te onderscheiden. Deze systematische beschrijving is een simplificatie van de werkelijkheid. De fasen zijn: 1. De voorfase. In deze fase kan nog worden geprobeerd om een gewapend conflict te voorkomen. Dit kan door middel van een early warning system en door bemiddeling de oorzaak, zoals bijvoorbeeld tegenstellingen en vijanddenken aan te pakken. Ontwapening is in alle fasen van een conflict van belang, maar zeker ook in deze. - meer dan een nummer 2. Het uitbreken van een gewapend conflict en de strijd. In deze fase kan controle van de wapenhandel en het elimineren van de illegale wapenhandel escalatie voorkomen of beperken. Steun aan initiatieven die de conflicterende groepen, in communicatie met elkaar houden (vaak zijn dit vrouwengroepen) of door de strijdende partijen aan de onderhandelingstafel krijgen, kan helpen deze fase te bekorten. 3. Vredesonderhandelingen. Het is van belang dat gewerkt wordt aan oplossingen en dat vernedering of uitsluiting van bepaalde groepen wordt voorkomen. Behalve de strijdende partijen, moeten ook degenen aan de tafel die de samenleving tijdens het conflict zoveel mogelijk in stand hielden. Vaak zijn dit de vrouwen. Zij moeten participeren in de herverdeling van de macht. 4. Wederopbouw. In deze fase mogen berechting, bestraffing en verzoening niet vergeten worden, ze zijn van belang voor een duurzame vrede in de samenleving. Financiële hulp en herstel van de rechtsorde zijn van belang. In deze fase groeit het besef dat het voorkomen van een conflict urgentie heeft. Binnen de vrouwenbeweging ontstond er in de periode na de Tweede Wereldoorlog langzamerhand steeds meer aandacht voor het onderwerp geweld tegen vrouwen. Vrouwen uit het noorden en zuiden hadden over veel verschillende zaken verschillende opvattingen, maar tijdens de Wereld Vrouwenconferentie in Kopenhagen 1980 werd het duidelijk dat er geen conflicten waren tussen vrouwen uit het noorden en het zuiden over het onderwerp geweld tegen vrouwen, de vrouwen deelden de gemeenschappelijke ervaring met betrekking tot geweld in hun leven. Dit leidde tot nationale en lokale initiatieven over de gehele wereld om aandacht voor het onderwerp te krijgen. In 1992 werd er uiteindelijk internationaal consensus bereikt over het begrip violence against women, in het eerste artikel van de United Nations Draft Declaration on the Elimination of Violence against Women : any act of gender-based violence that results in, or is likely to result in, physical, sexual or psychological harm or suffering to women, including threats of such acts, coercion or arbitrary deprivations of liberty, whether occurring in public or private life 1. Geweld tegen vrouwen tijdens oorlogen en andere gewa- 4 5

4 pende conflicten, met een grote nadruk op verkrachting, werd ook hieronder geschaad. Het was te danken aan het lobbywerk van vrouwen in de hele wereld, waaronder ook in Nederland, dat het onderwerp gender violence op de agenda van de Internationale Conferentie aangaande de Rechten van de Mens in Wenen in 1993 werd gezet. In Nederland voerde Amnesty International de actie aan onder het motto vrouwenrechten zijn mensenrechten. Dit was een duidelijk signaal dat geweld tegen vrouwen niet langer als een exclusief vrouwenonderwerp werd gezien. In de aanloop naar de Vierde Wereld Vrouwenconferentie in 1995 in Beijing was de vrouwenvredesbeweging (ook in Nederland) actief bezig om aandacht te vragen voor het onderwerp Vrouwen en gewapende conflicten, en dus niet vrouwen in gewapende conflicten zoals het door sommigen steevast werd genoemd. Tijdens die VN Wereld Vrouwenconferentie vormde vrouwen en gewapende conflicten één van de twaalf aandachtsgebieden. De conferentie vond uiteindelijk haar weerslag in het Plan of Action. Als strategische doelstellingen, die de deelnemende landen op zich namen, worden daarin op het terrein van vrouwen en gewapende conflicten genoemd: E.1: De participatie van vrouwen in conflictoplossing op besluitvormingsniveau verruimen en vrouwen die leven in omstandigheden waarin sprake is van gewapende en andere conflicten of die leven onder buitenlandse bezetting, beschermen. E.2: Buitensporige militaire uitgaven terugdringen en de beschikbaarheid van wapentuig beheersen. E.3: Niet-gewelddadige vormen van conflictoplossing bevorderen en schendingen van de mensenrechten in conflictsituaties tegengaan. E.4: De bijdrage van vrouwen aan de totstandbrenging van een cultuur van vrede bevorderen. E.5: Zorgen voor bescherming, ondersteuning en opleidingen voor vrouwelijke vluchtelingen, andere ontheemde vrouwen die behoefte hebben aan internationale bescherming, en binnenslands ontheemde vrouwen. Hiermee stond het onderwerp Vrouwen en gewapende conflicten definitief op de internationale agenda. Echter in Nederland was dat beduidend minder gezien Nationale Implementatie Rapportage Nederland vijf jaar na Beijing en de Nederlandse NGO-rapportage Beijing +5, die in 1999 werden uitgebracht. In beide documenten wordt slechts aandacht besteed aan vijf aandachtsgebieden uit het Plan of Action. Het aandachtgebied Vrouwen en Gewapend Conflict viel daar niet onder 2. Internationaal daarentegen kwam er binnen de Verenigde Naties een lobby tot stand om te komen tot een Veiligheidsraad resolutie over het onderwerp. Een belangrijke rol bij de totstandkoming van resolutie 1325 werd gespeeld door de NGO Working Group on Women and Peace. Deze coalitie van non-gouvernementele organisaties bestond uit: International Alert, Amnesty International, de Women s Commission for Refugee Women and Children, de Hague Appeal for Peace en WILPF. Deze NGO s speelden het voor elkaar om met het Beijing Plan of Action als belangrijk instrument en met de steun van UNIFEM (United Nations Development Fund for Women) en de VN-afdeling voor de Vooruitgang van Vrouwen (DAW), de rol en positie van vrouwen voor, tijdens en na gewapende conflicten op de internationale agenda te zetten. In de laatste week van oktober 2000 was het dan ook erg druk op de publieke tribune van de VN Veiligheidsraad. Er werd veel geapplaudisseerd en vaak werd het woord historisch in de mond genomen. Op 31 oktober werd resolutie 1325 Vrouwen, Vrede, Veiligheid (die toen haar nummer en naam kreeg) unaniem door de Veiligheidsraad aangenomen 3. Een mijlpaal, maar niet het moment om op de lauweren te gaan rusten, er was werk aan de winkel; zowel nationaal als internationaal. Internationaal startte de NGO coalitie in het jaar na de aanvaarding van de resolutie een wereldwijd project om de resolutie daadwerkelijk in de praktijk te gaan brengen. Op de eerste verjaardag van de resolutie in 2001 werd er een nieuwe website geopend om in kaart te brengen waar overal ter wereld vrouwen betrokken zijn bij gewapende conflicten, welke hun activiteiten is en met welke resultaten. Doel van de website is zowel de betrokkenheid van vrouwen bij gewapende conflicten zichtbaar te maken, een uitwisseling tussen vrouwen ter plaatse en op beleidsniveaus tot stand te brengen en vrouwen informatie te geven over elkaars werk zodat niet steeds opnieuw het wiel moet worden uitgevonden. Deze website is nog steeds de bron van informatie over resolutie Begin oktober was er te lezen dat resolutie 1325 in 95 talen vertaald is, de meest recente talen zijn Fijisch (officiële taal op de Fiji eilanden), Montenegrijns, Pidgin (Papoea Nieuw Guinea) en Sloveens. Men is druk bezig met het vertalen van 1325 in de verschillende talen die in Soedan gesproken worden. Daarnaast staat op de website informatie over de ontwikkelingen op nationaal niveau, daar is te lezen dat een aantal landen al een Nationale Actie Plan (NAP) heeft. Hierbij valt op dat dit vooral een West-Europees feestje is: er zijn al NAP s in Denemarken, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland, Zweden, Oostenrijk, Nederland, Spanje, IJsland en Finland, en er wordt gewerkt aan NAP s in Canada, Duitsland en opvallend de Filippijnen. In Nederland kwamen de eerste initiatieven vanuit de vrouwenbeweging. Met subsidie van de NCDO organiseerden de NVR (Nederlandse Vrouwen Raad) en WILPF in september 2001 een studiebijeenkomst onder de titel Vrouwen en gewapende conflicten, mede door het tijdstip (kort na de aanslagen van 11 september) kwamen er veel vrouwen op deze bijeenkomst in Den Haag af. In 2002 volgde een voor Nederland belangrijke stap, de Conflict Research Unit van het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael, presenteerde een boek, dat zij samen met enkele andere instituten op verzoek van de Directie Coördinatie Emancipatiebeleid van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid had samengesteld, naar aanleiding van een onderzoek naar de rol van vrouwen in conflictpreventie, conflictoplossing en naoorlogse wederopbouw 4. Het boek met als titel Women s Roles in Conflict Prevention, Conflict Resolution and Post-Conflict Reconstruction: Literature Review and Institutional Analysis biedt nog steeds veel inzicht in met name de achtergronden over de rol van vrouwen in gewapende conflicten. Behalve het onderscheid tussen de zogenoemde genderkarakteristieken van respectievelijk mannen en vrouwen, moeten ook de verschillen tussen vrouwen onderling en hun verschillende rollen in gewapende conflicten in de beschouwingen worden betrokken. Vrouwen zijn een gedifferentieerde groep sociale actoren, die enerzijds door conflictomstandigheden in bepaalde posities en rollen worden gedrongen, maar die anderzijds ook opzettelijk deze rollen kunnen beïnvloeden en veranderen volgens eigen agenda s en strategieën. In dit verband zijn vrouwen niet slechts passieve slachtoffers van conflicten, maar weten zij op actieve wijze de hun in conflictsituaties geboden ruimte voor keuze en onderhandeling te benutten. Ondanks alle problemen die vrouwen onder conflictomstandigheden kunnen ervaren, zijn er ook voorbeelden bekend waarin vrouwen hun positie hebben kunnen verbeteren. Er worden zeven verschillende rollen van vrouwen voor, gedurende en na conflict te onderscheiden. In de praktijk kunnen deze rollen overlappen of samenvallen, terwijl zij vanzelfsprekend ook kunnen verschillen naar tijd en plaats. Individuele vrouwen kunnen meerdere rollen tegelijk vervullen. (1) Vrouwen als slachtoffers: dit is de rol die we vaak in de media terugzien, vrouwen die doelwit zijn van systematische verkrachting en andere vormen van seksueel geweld. Dit geweld is vaak een bewuste strategie om de gehele gemeenschap te vernederen. In de postconflict fase worden vrouwen vaak slachtoffer van huiselijk geweld door hun echtgenoten of familieleden die getraumatiseerd van het slagveld terugkeren. (2) Vrouwen als strijders: met dezelfde motieven als mannen zijn vrouwen als strijders actief in conflicten. Verschillen met mannen komen met name na het conflict naar buiten: er zijn nauwelijks demobilisatie- en reïntegratieprogramma s voor vrouwen en ze worden na terugkeer sociaal minder geaccepteerd, terwijl ze dikwijls ernstig zijn getraumatiseerd. (3) Vrouwen als vredesactivisten: vredesactivisten in nietgouvernementele sector. Tijdens een gewapend conflict worden vrouwen dikwijls gedwongen zich te organiseren om hun basisvoorzieningen veilig te stellen en activiteiten op het terrein van onderwijs, medische zorg, voedseldistributie en opvang van familie en vluchtelingen uit te voeren. Ook politiek worden vrouwen actiever, een belangrijke emanciperende trend. (4) Vrouwen in vredesonderhandelingen: dit is een treurig verhaal, slechts een klein aantal vrouwen heeft weten door te dringen tot formele vredesonderhandelingen. Vrouwen blijken echter vaak een positief verschil te maken bij conflictbeheersing en vredesopbouw. Zij brengen andere ervaringen naar voren, representeren andere belangen en prioriteiten, en zijn vaak in staat diepe geschillen te overbruggen. Hun deelname in vredesbesprekingen leiden vaak tot een breder en meer duurzaam vredesmandaat. De politieke participatie van vrouwen in een postconflict fase bij het herschrijven van de grondwet en andere regelgeving is van groot belang om hun behoeften en belangen op de lange termijn veilig te stellen. Hier is dus een wereld te winnen. (5) Vrouwen als overlevers: vrouwen overleven onder extreem moeilijke omstandigheden, mede omdat vrouwen vaak blijken te beschikken over een scala aan overlevingsmechanismen, waarbij zij een opmerkelijk veerkracht vertonen en zij zich goed weten aan te passen aan nieuwe leefomstandigheden. (6) Vrouwen als gezinshoofd: conflicten dwingen vrouwen vaak in de positie van gezinshoofd en broodwinner, waarbij zij allerlei activiteiten moeten uitvoeren, die traditioneel door mannen werden gedaan. Het einde van het conflict laten de vrouwen die alleen achterblijven in deze rol, vrouwen wiens partner terugkomt, worden vaak weer in hun oude rol teruggezet. (7) Vrouwen en de arbeidsmarkt: omdat er bij het wederopbouwproces vaak grote behoefte bestaat aan menselijke hulpbronnen, ontstaat er na het conflict vaak eerst werkgelegenheid voor vrouwen, maar deze kans op werkgelegenheid voor vrouwen neemt snel weer af door de terugkeer van de mannen en daarmee van de traditionele arbeidsverhoudingen. Gedurende het conflict worden vrouwen ingezet in de oorlogsindustrie om zo de productie gaande te houden. Wat dient er te gebeuren om de situatie voor vrouwen te verbeteren? In het boek worden verschillende maatregelen genoemd, die ook door resolutie 1325 worden gepropageerd. Zoals: (A) Het instellen van effectieve vroegtijdige waarschuwingssystemen op het terrein van gewapende conflicten, waarbij een actieve deelname van vrouwen geboden is. (B) De deelname van vrouwen in politiediensten en andere veiligheidsorganen is van belang voor de bescherming van vrouwen in zowel het publieke domein als privésfeer. Het is van belang deze instituties meer gevoelig voor genderverhoudingen te maken. (C) Een adequate traumabehandeling, ook wanneer het conflict zelf al over is. Hierbij moet worden uitgegaan van de verschillende wijzen waarop mannen en vrouwen omgaan met traumatische ervaringen. (D) Geweld tegen vrouwen en specifieke behoeften en belangen van vrouwen moeten worden meegenomen in herstelbetalingen en andere vormen van compensatie. Bij het werk van tribunalen moeten speciale voorzieningen worden getroffen voor slachtoffers en getuigen voor (seksueel) geweld tegen vrouwen. (E) Vrouwen moeten een veilige plek krijgen om zich van het geweld te kunnen ontkoppelen en zo een stem te verschaffen aan vreedzame ideeën en conflictoplossingen. (F) Demobilisatie- en reintegratieprogramma s moeten rekening houden met vrouwen. (G) Er moeten vrouwenorganisaties worden opgezet en versterkt opdat deze een vreedzame en positieve rol kunnen vervullen bij het voorkomen of oplossen van conflicten. (H) Politieke participatie van vrouwen moet vergroot worden door training, bewustwordingsactiviteiten en quota s. In de aanbiedingsbrief van het Clingendaelrapport aan de Tweede Kamer, kondigde de Nederlandse regering de oprichting van een Taskforce Vrouwen, Veiligheid en Conflict aan. In november 2003 werd de Taskforce door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ingesteld. Doel van de Taskforce was het vergroten van de rol van vrouwen op nationaal en internationaal niveau in conflictpreventie, conflictoplossing en internationaal op het terrein van naoorlogse wederopbouw. Eén van haar taken was het actief bevorderen van een optimale uitvoering van de volgende aanbevelingen uit het Clingendaelrapport die gericht zijn op acties in Nederland, zoals het vergroten van de expertise van het personeel binnen de departementen en in het veld (ook van lokale vrouwen en vrouwenorganisaties) door 6 7

5 middel van training, het vergroten van de rol van lokale vrouwen in conflictgebieden in de voorbereiding, implementatie en monitoring van alle activiteiten die te maken hebben met de rol van vrouwen in conflictsituaties. De Taskforce bestond van 2003 tot 2006, bij het einde van haar mandaat presenteerde de Taskforce een boekje Spoedcursus , omdat de uitvoer van resolutie 1325 zowel in beleid als praktijk blijvend prioriteit verdient. De presentatie volgde kort na het uitbrengen van de brochure Vrouwen Vrede Veiligheid door het Platform Vrouwen & Duurzame Vrede 6. De internationale gemeenschap stond ook niet stil na de aanname van resolutie Het Europees parlement nam in december 2000 een resolutie aan: De rol van vrouwen bij de vreedzame conflictregeling (2000/2025(INI)), de Europese variant van 1325, die echter (ook in Europa) nauwelijks een rol speelt. Het Statuut van het Internationaal Strafhof maakt melding van mogelijke vervolging van seksueel geweld gericht tegen vrouwen, in het bijzonder verkrachting en systematische verkrachting in gewapend conflict. Ook het Comité van ministers van de Raad van Europa droeg haar steentje bij, begin 2003 nam het comité op een ministeriële conferentie een resolutie aan over het genderperspectief en de rol van vrouwen en mannen in conflictpreventie, conflictoplossing en naoorlogse wederopbouw. Nu weer even terug naar de rol van de non-gouvernementele organisaties in Nederland. Door samenwerking aan de Workshop Vrouwen en Gewapende Conflicten, tijdens de Beijing +10-manifestatie in januari 2005, hebben Nederlandse vrouwenorganisaties zich gerealiseerd dat een bundeling van krachten zinvol zou zijn, en het werken aan vrede en veiligheid zou kunnen versterken 7. Daarom en omdat de Taskforce bijna aan het einde van haar mandaat was, hebben zij het Platform Vrouwen & Duurzame Vrede (Platform VDV) opgericht. Het Platform VDV wil met haar gebundelde kennis en ervaring bijdragen aan het voorkómen van conflictescalatie en werken aan conflictoplossing. Het Platform VDV staat open voor alle organisaties die zich met deze doelstelling kunnen verenigen en is dan ook sinds de oprichting flink gegroeid. In november 2005 vroegen vrouwen binnen de vredesbeweging aandacht voor 1325 tijdens het LBVO-symposium Oorlog en Vrede: Liggen de rollen al vast? 8. Hoewel de belangstelling groot was, bleek dat er nog heel hard gewerkt moet worden aan bewustwording ten aanzien van de problematiek van vrouwen, vrede en veiligheid, zowel bij de overheid als bij het algemene publiek, waarbij ook de mannen binnen de vredesbeweging niet vergeten mogen worden. Na het aflopen van het mandaat van de Taskforce dreigde er een periode van stilstand aan te breken. Gelukkig is dat niet gebeurd, door inspanningen van de Nederlandse NGO s (waaronder Platform VDV) werd in december 2007 het Nederlandse Nationaal Actieplan gepresenteerd. Met dit plan in de hand kan de vrouwenvredesbeweging in Nederland verder op weg. 1325: meer dan een nummer. Zoveel is nu wel duidelijk: het gaat om vrouwen en hun rol in deze wereld, het nummer doet dan niet ter zake. Wel moet het voor iedereen duidelijk zijn dat VN Veiligheidsraadresolutie Vrouwen, Vrede, Veiligheid een belangrijk instrument is en 1325 is toch wel makkelijker te onthouden dan die naam. Aanvullende documentatie: Gender mainstreaming in peace support operations: moving beyond rhetoric to practice; International Alert; Geweld tegen vrouwen. Enkele rechtsontwikkelingen; Adviesraad Internationale Vraagstukken; rapport nummer 18; Den Haag, Peace and Security for All. A feminist critique of the current peace and security policy; Feminist Institute of the Heinrich Böll Foundation; Berlijn, Securing Equality, Engendering Peace: A guide to policy and planning on women, peace and security (UN SCR 1325); INSTRAW; Santo Domingo, The ESDP Crisis Management Operation of the European Union and Human Rights; Jana Arloth & Frauke Seidensticker; Berlijn 2007; ISBN Warming-up voor de expertmeeting over een genderperspectief bij vredes- en veiligheidsoperaties in Europa in het bijzonder bij de EU politiemissie in Bosnië en Herzegovina; NVR, WILPF en European Women s Lobby; Den Haag, Women and War; Vickers, Jeanne; Londen, 1993; ISBN I Women, peace and security; WILPF Swedish section; Stockholm, Women, culture and violence (A development, health and human rights issue) Annemiek Richters Leiden, 1994 ISBN Nederlandse NGO-rapportage Beijing +5 E-Quality & Platform Actieplan 2000 Den Haag, EN Nederland Vijf jaar na Beijing. Nationale Implementatie Rapportage Directie Coördinatie Emancipatiebeleid (DCE) van Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Den Haag, Zie voor nadere informatie 4 Women s Roles in Conflict Prevention, Conflict Resolution and Post-Conflict Reconstruction: Literature Review and Institutional Analysis. Nederlands instituutt voor internationale betrekkingen Clingendael. T. Bouta and G. Frerks (eds). Den Haag, Spoedcursus 1325 (Toelichting op Veiligheidraadresoluttie 1325 over Vrouwen, Vrede en Conflict TaskforceVrouwen, Veiligheid en Conflict Den Haag, Vrouwen Vrede Veiligheid (Wat is resolutie 1325 van de VN Veiligheidsraad?) Platform Vrouwen & Duurzame Vrede Den Haag, Vrouwen en gewapende conflicten (Reader voor de workshop) Utrecht, Oorlog & vrede: liggen de rollen al vast? VN-Veiligheidsraad resolutie 1325 in de schijnwerpers (Bloemlezing bij het LBVO-vredessymposium 2005) Utrecht, Nederlands Nationaal Actieplan (Voor de implementatie van VN Veiligheidsraadresolutie 1325 (2000) over Vrouwen, Vrede en Veiligheid; Ministerie van Buitenlandse Zaken; Den Haag 2007; Bestelcode BZDR6628/N. MWPN debat VN Resolutie 1325 in de praktijk Women, who know the price of conflict so well, are also often better equipped than men to prevent or resolve it. Kofi Annan Het debat VN Resolutie 1325 in de praktijk vond plaats op 17 januari 2009 in Amsterdam en was georganiseerd door MWPN (Multicultural Women Peacemakers Netherlands) met financiële steun van Oxfam Novib. Meer dan 40 deelnemers, vrouwen uit verschillende (post)conflictgebieden, Somalie, Burundi, Sudan, Ethiopie, Molukken, Filippijnen, Rwanda, namen deel aan het debat. Naast verdieping van kennis over de kansen die deze resolutie met zich meebrengt voor vrouwen in conflictgebieden was dit ook een belangrijke ontmoetingsdag van actieve diaspora vredesvrouwen in Nederland. De betekenis van VN Resolutie 1325 Op 31 oktober 2000 werd door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (VN) resolutie 1325 aangenomen. Dit is een belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van de vrouwenvredesbeweging. Deze resolutie garandeert niet alleen bescherming aan vrouwen in (post)conflictgebieden, maar erkent ook de bijzondere rol die vrouwen kunnen spelen in conflictpreventie en in de politieke en sociaal-economische wederopbouw van het land. Deze resolutie onderstreept het belang van vrouwen als belangrijke actoren in vredesbesprekingen. Minister Koenders heeft zijn ondersteuning gegeven in de vorm van een Nationaal Actieplan 1325, de nationale invulling van VN Veiligheidsraadresolutie Vrouwen, vrede en veiligheid MWPN (Multicultural Women Peacemakers Network-Netherlands) vindt het belangrijk dat diaspora vrouwenorganisaties binnen haar netwerk en vrouwenorganisaties in het bijzonder, bekend raken met de mogelijkheden die VN resolutie 1325 hen biedt. Deze resolutie, die de komende jaren een belangrijke leidraad gaat worden binnen vredesopbouw, gaat over vrouwen, vrede en veiligheid. Het effect zal vooral in de thuislanden conflictgebieden en/of postconflictgebieden van grote betekenis zijn. In drie workshops wordt dieper ingegaan op de praktijk in relatie tot deze resolutie. Een minuut stilte Alem Desta, voorzitter van MWPN, richtte een kort welkomstwoord tot de vrouwen, waarin zij het belang van VN Resolutie 1325 onderstreepte. Waarna zij een kaars aanstak en samen met de aanwezige vrouwen een minuut stilte in acht nam voor alle slachtoffers van conflicten waar dan ook in de wereld. De VN Resolutie 1325 meer dan een nummer De inleiding over VN Resolutie 1325 van Anjo Kerkhofs, die lid is van WILPF Nederland (Women s International League for Peace and Freedom) en NVR en Platform Vrouwen Duurzame Vrede, ging over het proces van het ontstaan van VN Resolutie Zij begon met de constatering dat er een verschuiving heeft plaatsgevonden over het soort slachtoffers bij oorlogen. Vroeger waren het meestal de oorlogvoerenden slachtoffer, tegenwoordig blijkt dat 90% van de 8 9

6 van haar mandaat in 2006 presenteerde de Taskforce een boekje Spoedcursus 1325, omdat de uitvoer van resolutie 1325 zowel in beleid als praktijk blijvend prioriteit verdient. De presentatie volgde kort na het uitbrengen van de brochure Vrouwen Vrede Veiligheid door het Platform Vrouwen & Duurzame Vredei. slachtoffers burgers zijn, van wie 70% vrouwen en kinderen. Geweld tegen vrouwen - verkrachting, verminkt en vernederd - is een strategie geworden om de tegenstander te vernederen. Deze verschuiving heeft er toe geleid dat Vrouwen en Geweld op de agenda kwam van de internationale vrouwenbeweging met het doel om de rol van vrouwen bij conflictpreventie en -resolutie te vergroten. Het is belangrijk om de vier fasen van geweld met betrekking tot de rol van vrouwen daarin te onderscheiden: De voorfase van geweld; de fase bij het uitbreken van een gewapend conflict en de strijd; de fase van vredesonderhandelingen en de fase van wederopbouw. Het Europees Parlement nam in december 2000 een resolutie aan: De rol van vrouwen bij de vreedzame conflictregeling (2000/2025(INI)), de Europese variant van Het Comité van ministers van de Raad van Europa nam in 2003 een resolutie aan over het genderperspectief en de rol van vrouwen en mannen in conflictpreventie, conflictoplossing en naoorlogse wederopbouw. Door krachtig lobbywerk van de internationale vrouwenbeweging kwam gender violence op de agenda van de Internationale Conferentie over de Rechten van de Mens in Wenen in Amnesty International voerde de actie vrouwenrechten zijn mensenrechten. Tijdens de VN Wereld Vrouwenconferentie 1995 in Beijing werd vrouwen en gewapende conflicten op de internationale Agenda geplaatst. Pas daarna kwam een krachtige lobby tot stand om te komen tot een VN resolutie. De NGO Working Group on Women and Peace speelde een belangrijke rol bij de totstandkoming van deze resolutie. Deze coalitie van non-gouvernementele organisaties bestond uit: International Alert, Amnesty International, de Women s Commission for Refugee Women and Children, de Hague Appeal for Peace en WILPF. Zij werden in hun lobbywerk ondersteund door UNIFEM (United Nations Development Fund for Women) en de VN-afdeling voor de Vooruitgang van Vrouwen (DAW). Uiteindelijk werd op 31 oktober 2000 resolutie 1325 Vrouwen, Vrede, Veiligheid unaniem door de Veiligheidsraad aangenomen. Er kwam een website - met informatie over resolutie 1325 met betrekking tot de rol van vrouwen binnen gewapende conflicten. De resolutie is in 95 talen vertaald. Ook informatie over Nationale Actie Plan (NAP) in verschillende landen als Denemarken, Noorwegen, Engeland, Zwitserland, Zweden, Oostenrijk, Nederland, Spanje, IJsland en Finland. Verder ook ontwikkelingen over NAP s in Canada, Duitsland en de Filippijnen. Through cooperation between twenty women from different background, large NGO s, diaspora networks and human rights organisation at the outset of the national action plan 1325, their voice became stronger towards the Dutch Government. success of the plan cannot depend on individual engagement alone without policy adjustments and looking critical at the way we engage in peace missions. Progress must be monitored structurally and information must be made more accessible. The Werkgroep 1325 issued a report One year National Action Plan, in which they stated that the road ahead is still very long. Although a lot has been done at the level of embassies, defence and in projects, they still need to explore what others were doing with resolution Information flow is crucial; knowing what is done by individuals or by organisations. This Action Plan will only succeed if we all give women in war zones a voice, participate in debates. Share information. Let others be aware of our activities. Teach by example. Cooperate, strategise and show others how to do the same. The Werkgroep 1325 believes that cooperation and coordination is the key to making this action plan work. The Werkgroep 1325 is aware that to be sustainable, better coordination and cooperation structures are needed. The Door samenwerking aan de Workshop Vrouwen en Gewapende Conflicten, tijdens de Beijing +10-manifestatie in januari 2005, hebben Nederlandse vrouwenorganisaties zich gerealiseerd dat een bundeling van krachten zinvol is, en het werken aan vrede en veiligheid zou kunnen versterken. Zo werd het Platform Vrouwen & Duurzame Vrede (Platform VDV) opgericht. Deze Platform VDV wil met haar gebundelde kennis en ervaring bijdragen aan het voorkómen van conflict en werken aan conflictoplossing. Het Platform VDV staat open voor alle organisaties die zich met deze doelstelling kunnen verenigen en is dan ook sinds de oprichting flink gegroeid. In november 2005 vroegen vrouwen binnen de vredesbeweging aandacht voor 1325 tijdens het LBVO-symposium Oorlog en Vrede: Liggen de rollen al vast. Gebleken is dat er nog heel hard gewerkt moet worden aan bewustwording ten aanzien van de problematiek van vrouwen, vrede en veiligheid, zowel bij de overheid als bij het algemene publiek, waarbij ook de mannen binnen de vredesbeweging niet vergeten mogen worden. Op 4 december 2007 werd het Nederlandse Nationaal Actieplan gepresenteerd. VN Resolutie 1325 is meer dan een nummer. Het gaat om vrouwen en hun rol in deze wereld. Het is een belangrijk instrument geworden. In Nederland begon het proces van de totstandkoming van het Nationaal Aktieplan 1325 in 2001 met een studiebijeenkomst Vrouwen en gewapende conflicten georganiseerd door de Nederlandse Vrouwen Raad en WILPF. Er kwam een boek uit in 2002: Women s Roles in Conflict Prevention, Conflict Resolution and Post-Conflict Reconstruction: Literature Review and Institutional Analysis. Uitgegeven door de Conflict Research Unit van het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael. Dit boek biedt inzicht in de zeven verschillende rollen van vrouwen met betrekking tot gewapende conflicten: vrouwen als slachtoffers; als strijders; als vredesactivisten; in vredesonderhandelingen; als overlevers; als gezinshoofd en op de arbeidsmarkt. In het boek worden verschillende maatregelen genoemd, die ook door resolutie 1325 worden gepropageerd om de positie van vrouwen na het conflict te verbeteren. The importance of resolution 1325 by Zairah Khan Zairah Khan is a member of the Werkgroep She is the first generation in her family to grow up without war. Her parents have experienced conflict in their lives. She remembered stories of her grandfather fighting the war of independence. While her grandmother had to flee with their seven children. Although she caught tuberculosis twice, she managed through the period of war. When her grandfather showed her his medal for bravery, she was wondering why nobody think of giving her grandmother a medal. These feelings explain her personal involvement with the resolution 1325: the role of women in conflict, crucial but undervalued. The silent forces that keep society and families running inspite of the horror of war. In november 2003 werd de Taskforce Vrouwen, Veiligheid en Conflict door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ingesteld. Doel was het vergroten van de rol van vrouwen op nationaal en internationaal niveau in conflictpreventie, conflictoplossing en internationaal op het terrein van naoorlogse wederopbouw. Bij het einde This is why the resolution 1325 on the role of women in conflict, conflict prevention and resolution is so important. And also the Dutch action plan The involvement of individuals and women s groups in the Dutch Action Plan is crucial. 10 De Workshops Workshop 1 Capaciteitsopbouw voor vrouwen resource persons: Fatima Yassin (Somalia) en Farida Pattisahusiwa (Molukken) Notulist: Gloria Uwishema Reporter: Fatima Yassin Er zijn 3 workshops gehouden in relatie tot VN Resolutie 1325: De workshop is begonnen met een korte introductie over de situatie van vrouwen in de Molukken door Farida Pattisahusiwa. Educatie is belangrijk voor vrouwen. Velen zijn analfabeet. Er is nog zoveel te doen om de bewustwording van de vrouwen te versterken. Er moet vanaf grassrootniveau ontwikkelingen komen. Veel vrouwen hebben geen idee waar we over praten. Ze hebben het veel te druk met het dagelijks overleven. Dit vraagt van ons om samen te werken met de overheid, of ze nou corrupt zijn of niet, we moeten samenwerken. Het is belangrijk om te werken aan een mentaliteits- Capaciteitsopbouw Seksueel geweld Politieke participatie Het doel van de workshops was om met bruikbare aanbevelingen te komen tot nieuwe inzichten op de thema s. Voor de workshops werd een uur uitgetrokken. In elke workshop zatten twee recourse persons uit verschillende conflictgebieden die zich bezighouden met hetzelfde topic. 11

7 girls. If you improve their economy incomes, they will not be forced to make that choice, and could send all the children to school. This will make a change. verandering binnen de Molukse patriarchale samenleving, waarin vrouwen tweederangs burgers zijn. Daarna heeft Fatima Yassin verteld over de situatie van vrouwen in Somalie. Vrouwen kunnen alleen maar versterkt worden door capaciteitsopbouw. Om een vrouw tot iets in staat te doen, is het nodig om haar te ondersteunen met trainingen en workshops. Ze moet door dit proces heen. Door dit proces worden vrouwen ontwikkeld. De regeringen moeten zulke trainingen financieel ondersteunen. Workshop 2 Seksueel geweld resource persons: Mekka Abdelgabar (Sudan/Darfur) en Veronique Walu (Congo) Notulist: Christine Among (Uganda) Reporter: Zairah Khan (Netherlands/Pakistan) Question: How can NGO s get to work with women, when the Government is telling us that the help we are offering is not needed? Farida: In these countries women are not a priority to the government! More reason why you have to work with the Government, to inform them and get them involved in reaching out to these women. Present: Shukri Ismael (Somalia), Shugrina Ismael (Somalia), Mariam Osman (Somalia), Hadema Mohammed (Somalia), Zahira Nalesi (Somalia, Karti), First a panel speech was given by three women from different organizations. Three workshops followed. Sexual abuse, peace building and Gender dimension. Chaired by Mrs. Mekka Abdelgabar from Sudan, the workshop started with an introduction of the members. Mrs. Veronique Walu from Congo opened the workshop by starting to give some background information about Congo. She explained that, some people are confusing the two Congo. There is; The Republic of Congo & its Capital is the city Brazzaville and the Democratic Republic of Congo with Kinshasa as Capital city. The focus was on the late Congo, i.e. the DRC. Veronique states that lots of women suffer the abuse of rape. In Congo, raping of women becomes part of the culture therefore it is practiced by almost everyone. The DRC National Police, National army including local men, and even the United Nations peace keepers are involved in this non-humane act of violence. In one case mentioned by Mrs. Walu, the cruelty, she describes is beyond imagination; a French man from the peacekeepers offered a ride to a teenage girl, instead of bringing her to her destination he took her to his home, offered her a drink which is mixed with drug and raped her over and over again. As a result of this systematic violation of women s rights; the raping of innocent women including children, young girls and old women, many women developed a disease called FISTULA. Fistula develops when blood supply to the tissues of the vagina and the bladder (and/or rectum) is cut off during prolonged obstructed labor. In 2003 thousands of women in eastern Congo presented themselves for treatment of traumatic fistula caused by systematic, violent gang rape that occurred during the country s five years of war. So many cases have been reported that the destruction of the vagina is considered a war injury and recorded by doctors as a crime of combat. In such horrific situation one wonders about the role of international peacekeeping missions who suppose to protect civilians, instead of doing so, sometimes they watch when the raping is taking place and they do nothing about it. In many cases the rebels order fathers to sleep with their own daughters, and if they refuse they will be killed instantly. The UN representative of Violence Against Women visited Congo for 12 days to look at the situation on rape especially in Goma town. Ms. Jasmine Masika got awarded for her fight to protect women s right in Congo. According to Mrs. Masika, raping of women in DRC has become a culture since the National Army and Police are doing it. The women have nowhere to turn to. Fatima: In Somalia we don t even have a Government to govern the country, leave speaking for women rights! Within a conflict it s difficult and most of the time even dangerous to speak up. You might find yourself dead because of speaking up! Now thanks to Resolution 1325, the International community is starting to reach out to help Somalian woman! This women group, starting to be heard has been struggling for women for the last 18 years and it is now that they are being recognized as partners in solution finding. Question: In Moloch, by working with the government, will you not be manipulated by them especially because they are corrupted? Farida: The groups of women working there are independent groups. So only by working with the government, they can implicate the government to take their responsibility. In these meetings, women can expose their issues to the government face to face, through NGO s and these women groups. Comment participant: We need to build up women capacities to prepare them to face the government. Without strengthening these women first, they will have no chance to face the government. Comment participant: Women improvement can sometimes even work against women itself, when it s western culture!! Comment participant: We have to approach from bottom up. We must educate them how to say YES to themselves. Man must be educated and emancipated as well. Without this nothing is going to change. Social economy is a bigger issue. It is the base and the main issue in our countries. It really must be included in Resolution 1325!! Prioritize the needs of a woman. Most of the time that is the only way to reach them: BY THEIR NEEDS!! Making education available to women, we have to help them to be able to participate in politics and by doing so empowering them to defend themselves and make their voices stronger. Example: a family with 2 boys and 2 girls. Because of their low income, they will send the 2 boys to school and not the 12 of conflict, economic and social crisis must be resolved by all means right now. This, according to the participants is the task for women to work on immediately. Luckily the UNSCRs 1325 and 1820 are effective instruments for the women around the globe to use in combating this chronic problem against women and in taking direct actions. Mrs. Mekka gives outline points on both resolutions and pointed out the shortcomings in Resolution 1325 which are filled in by Resolution That means that the later resolution; 1820, is a complementary resolution which is originally adopted by the UNSC to solve sexual violence and rape of women of DRC and Darfur. Mrs. Mekka enumerates the types of sexual violence against women. These can be: (a) domestic violence with different abuses, which can be physical, mental, emotional or sexual. (b) Trafficking in persons is another ugly face of violence; it is an increasing problem that involves both sexual exploitation and labor exploitation of its victims. Both men and women may be victims of trafficking, but the primary victims worldwide are women and girls, the majority of whom are trafficked for the purpose of sexual exploitation. Traffickers primarily target women because they are disproportionately affected by poverty and discrimination, factors that impede their access to employment. (c) Violence against women in armed conflict situations is one of the worst cases; it is largely based on traditional views of women as property, and often as sexual objects. Around the globe, women have long been attributed the role of transmitters of culture and symbols of nation or community. Violence directed against women is often considered an attack against the values or honor of a society and therefore a particularly potent tool of war. Indeed, violence against women is instrument of war. The consequences for victims of sexual violence in war are grave and may affect women for the rest of their lives. These include serious and chronic medical problems, psychological damage, life-threatening diseases such as, the above note Fistula, and/or HIV/AIDS, forced pregnancy, infertility, stigmatization and/or rejection by family members and communities. Wartime sexual violence has been one of history s greatest silences. Rape, when used as a weapon of war, is systematically employed for a variety of purposes, including intimidation, humiliation, political terror, extracting information, rewarding soldiers, and ethnic cleansing. According to Mekka, in Islam, sexual violence is rated as the worst crime, because it is the only crime that has ongoing consequences, therefore deserves the highest punishment. The women of Darfur also suffer this problem especially those living in IDP camps. They encounter the same problems facing women in DRC, Somalia and other parts of Africa. Probably the scale of rape in Darfur is not as bad as it s in Congo, but it is one of daily life s problems. Darfur women are targeted by the government militia called Janjaweed as well as the rebels. The IDP camps in Darfur and in Tchad which are, allegedly, protected by the peacekeeping missions; unfortunately turned out to lawless places where rape by the men living in these camps, is one of the byproducts of that false protection. Finally the participants were asked to formulate recommendations on this issue. According to Mekka, having in mind these two resolutions women organizations need to do much more than what they are doing. They must use the strong instruments of SCRs as guidance, master them and disseminate them to the women around the globe, especially the grassroots women in order for them to know their human rights and to start working on them. Participants agree on the following: We have to say NO to SVAW Now. We should approach all channels, national and international to seek solutions, we need to mobilize the women around the world to work together. Women are peace makers by nature; our power is impeded in our numbers, our solidarity, emotions and sisterhood. Workshop 3 Politieke participatie Resource persons: Stephanie Mbanzendore (Burundi) en Abigail Gonowolo (Liberia) notulist: Corrie Oudhoff Er werden twee inleidingen gehouden door respectievelijk Abigayl Gonowolo en Stephanie Mbanzendore. Na de twee inleidingen wordt met elkaar gesproken over politieke participatie en peacebuilding, de opbouw van vrede. De ervaring uit het herkomstland is daarbij de leidraad. Centraal staat de oproep jezelf te leren de power te pakken. Empowerment is: jezelf sterk maken en de macht nemen om te veranderen. Die verandering begint bij jezelf. Empowerment is een proces. Some concise background on historical backdrops is the followings: 20,000 50,000 women raped during war in Bosnia and Herzegovina, early 1990s. 250, ,000 women raped during 1994 Rwandan genocide. 50,000 64,000 internally displaced women in Sierra Leone sexually attacked by combatants. An average of 40 women raped every day in South Kivu, DRC. Sterke, krachtige vrouwen kunnen werken aan peacebuilding. Vredesopbouw is het begin van de verandering. Vredesopbouw gaat aan politieke participatie vooraf. Peacebuilding is een voorwaarde om politiek te kunnen participeren. Voor politieke participatie moet je al empowered zijn. Alleen onder de conditie van vrede kan goede politiek worden gevoerd. Dan is er een basis voor het politieke werk zoals wetten maken. Apparently sexual and gender-based violence against women becomes epidemic. It is equivalent to genocide and therefore needs drastic change in juridical handling. Accordingly, drastic changes are badly needed, not only in attitudes, cultures and values, but also to solve the root causes In Nigeria nemen vrouwen deel aan het politieke proces. In de politiek kun je invloed hebben maar dat is niet hetzelfde als macht hebben. In de politiek maak je deel uit van een groter geheel. In de postconflictgebieden gaat het niet in de eerste plaats 13

Nieuwsbrief Speciale editie 2010, Jaargang 1, Nummer 1

Nieuwsbrief Speciale editie 2010, Jaargang 1, Nummer 1 Multicultural Women Peacemakers Network Network-Netherlands Netherlands Nieuwsbrief Speciale editie 2010, Jaargang 1, Nummer 1 MWPN Women Claiming Rights and Working for Genuine Peace, Human Security and

Nadere informatie

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact

Nadere informatie

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU

Nadere informatie

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency NETWORK CHARTER 1 WHAT IS THE EREK NETWORK? EREK stands for the European Resource Efficiency Knowledge Centre, a vibrant platform to enable and reinforce businesses and especially small and medium sized

Nadere informatie

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn Chapter 4 Understanding Families In this chapter, you will learn Topic 4-1 What Is a Family? In this topic, you will learn about the factors that make the family such an important unit, as well as Roles

Nadere informatie

It s all about the money Group work

It s all about the money Group work It s all about the money Group work Tijdsduur: 45 minuten Kernwoorden: money (geld) coin (munt), banknote (bankbiljet), currency (munteenheid) Herhalings-/uitbreidingswoorden: debate (debat), proposal

Nadere informatie

1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland?

1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland? First part of the Inburgering examination - the KNS-test Of course, the questions in this exam you will hear in Dutch and you have to answer in Dutch. Solutions and English version on last page 1. In welk

Nadere informatie

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN STAFLEU

Nadere informatie

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine

Nadere informatie

Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition)

Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Stichting tegen Kanker Click here if your download doesn"t start automatically Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Stichting tegen Kanker

Nadere informatie

Understanding and being understood begins with speaking Dutch

Understanding and being understood begins with speaking Dutch Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.

Nadere informatie

De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition)

De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition) De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition) L. A. te Winkel Click here if your download doesn"t start automatically

Nadere informatie

Topic 10-5 Meeting Children s Intellectual Needs

Topic 10-5 Meeting Children s Intellectual Needs Topic 10-5 Meeting Children s Intellectual Needs In this topic, you will learn how to help children develop the ability to reason and use complex thought, as well as The role of play in intellectual development

Nadere informatie

Teksten van de liederen die gospelkoor Inspiration tijdens deze Openluchtdienst zingt.

Teksten van de liederen die gospelkoor Inspiration tijdens deze Openluchtdienst zingt. Don t you worry There s an eternity behind us And many days are yet to come, This world will turn around without us Yes all the work will still be done. Look at ever thing God has made See the birds above

Nadere informatie

Summary 124

Summary 124 Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities

Nadere informatie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie 1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011

Nadere informatie

Update Empowermentproject Awasi Kenia september 2013

Update Empowermentproject Awasi Kenia september 2013 Update Empowermentproject Kenia september 2013 Het Empowerment-project in Kenia van de Rotaryclub Rhenen-Veendaal begint aan de derde fase: een derde en laatste bezoek, met een Empowerment workshop voor

Nadere informatie

Value based healthcare door een quality improvement bril

Value based healthcare door een quality improvement bril Rotterdam, 7 december 2017 Value based healthcare door een quality improvement bril Ralph So, intensivist en medisch manager Kwaliteit, Veiligheid & Innovatie 16.35-17.00 uur Everybody in healthcare really

Nadere informatie

APPROACHING THE FAMILY

APPROACHING THE FAMILY 1 Journalists Workshop Organ Donation and Transplantation APPROACHING THE FAMILY COLENBIE LUC TRANSPLANTATION COORDINATION 9 October 2012 2 Everybody arriving hospital Start the fight for saving life Family

Nadere informatie

S e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g

S e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g S e v e n P h o t o s f o r O A S E K r i j n d e K o n i n g Even with the most fundamental of truths, we can have big questions. And especially truths that at first sight are concrete, tangible and proven

Nadere informatie

Read this story in English. My personal story

Read this story in English. My personal story My personal story Netherlands 32 Female Primary Topic: SOCIETAL CONTEXT Topics: CHILDHOOD / FAMILY LIFE / RELATIONSHIPS IDENTITY Year: 1990 2010 marriage/co-habitation name/naming court/justice/legal rights

Nadere informatie

PSO bij Ericsson. Loet Pessers Head of HR Netherlands

PSO bij Ericsson. Loet Pessers Head of HR Netherlands PSO bij Ericsson Loet Pessers Head of HR Netherlands AGENDA 1 2 3 4 Introductie van Ericsson PSO bij Ericsson De lokale praktijk En nu verder. PSO within Ericsson Ericsson Internal Ericsson AB 2017 2017-06-07

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

voltooid tegenwoordige tijd

voltooid tegenwoordige tijd SirPalsrok @meestergijs It has taken me a while to make this grammar explanation. My life has been quite busy and for that reason I had little time. My week was full of highs and lows. This past weekend

Nadere informatie

Vergaderen in het Engels

Vergaderen in het Engels Vergaderen in het Engels In dit artikel beschrijven we verschillende situaties die zich kunnen voordoen tijdens een business meeting. Na het doorlopen van deze zinnen zal je genoeg kennis hebben om je

Nadere informatie

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas University of Groningen Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version

Nadere informatie

Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2

Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2 167 Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2 Task clarity 1. I understand exactly what the task is 2. I understand exactly what is required of

Nadere informatie

Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur

Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen

Nadere informatie

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 1 Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Structure of the presentation - What is intercultural mediation through the internet? - Why

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this

Nadere informatie

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel.

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. Puzzle a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. een beloning voor de winnaar iemand die piano speelt een uitvoering 4 wat je wil gaan doen; voornemens 5 niet dezelfde 6 deze heb je

Nadere informatie

NUCHTER, EEN HELDERE KIJK EN NO-NONSENSE

NUCHTER, EEN HELDERE KIJK EN NO-NONSENSE NUCHTER, EEN HELDERE KIJK EN NO-NONSENSE NATUURLIJK SAMEN NATURALLY DUTCH. Koolhaas Natuurlijk is a typically Dutch company: Sober, with a clear vision and no-nonsense. That s what our customers may expect

Nadere informatie

150 ECG-problemen (Dutch Edition)

150 ECG-problemen (Dutch Edition) 150 ECG-problemen (Dutch Edition) John R. Hampton, Piet Machielse Click here if your download doesn"t start automatically 150 ECG-problemen (Dutch Edition) John R. Hampton, Piet Machielse 150 ECG-problemen

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This

Nadere informatie

Externalisering van het migratiebeleid en de schaduwzijde van de EU-Turkije Deal.

Externalisering van het migratiebeleid en de schaduwzijde van de EU-Turkije Deal. Externalisering van het migratiebeleid en de schaduwzijde van de EU-Turkije Deal. Ilse van Liempt, Sociale Geografie en Planologie, Universiteit Utrecht 1 Een ramp? Een crisis? Ilse van Liempt, Sociale

Nadere informatie

2010 Integrated reporting

2010 Integrated reporting 2010 Integrated reporting Source: Discussion Paper, IIRC, September 2011 1 20/80 2 Source: The International framework, IIRC, December 2013 3 Integrated reporting in eight questions Organizational

Nadere informatie

Empowerment project. Driejarig project van Rotaryclub Rhenen-Veenendaal

Empowerment project. Driejarig project van Rotaryclub Rhenen-Veenendaal Empowerment project Awasi Kenya Driejarig project van Rotaryclub Rhenen-Veenendaal Empowerment*van* kinderen*in*kenia De#afgelopen#drie#jaren# hebben#we#met#steun#van#de# Rotaryclub##Rhenen: Veenendaal#een#

Nadere informatie

Group work to study a new subject.

Group work to study a new subject. CONTEXT SUBJECT AGE LEVEL AND COUNTRY FEATURE OF GROUP STUDENTS NUMBER MATERIALS AND TOOLS KIND OF GAME DURATION Order of operations 12 13 years 1 ste year of secundary school (technical class) Belgium

Nadere informatie

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager.

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager. Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager www.bpmo-academy.nl Wat is kwaliteitsmanagement? Kwaliteitsmanagement beoogt aan te sturen op het verbeteren van kwaliteit. Tevens houdt het zich bezig met het verbinden

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

The training courses are only offered in Dutch.

The training courses are only offered in Dutch. Training courses NWO Academy Do you want to focus on the competencies we want to develop throughout the organisation, on what is important for your job and working in projects, or on strengthening your

Nadere informatie

Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition)

Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition) Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition) D.J. Peek Click here if your download doesn"t start automatically Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition) D.J. Peek Een vrouw, een kind en azijn (Dutch

Nadere informatie

OPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt.

OPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. OPEN TRAINING Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. Philip Meyers Making sure to come well prepared at the negotiation

Nadere informatie

Disclosure belofte. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Doel van de patient staat centraal

Disclosure belofte. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Doel van de patient staat centraal Disclosure: belofte Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen Ik zal aan de patiënt geen schade doen Ik luister en zal hem goed inlichten Disclosure: belofte Ik stel het belang

Nadere informatie

CREATING VALUE THROUGH AN INNOVATIVE HRM DESIGN CONFERENCE 20 NOVEMBER 2012 DE ORGANISATIE VAN DE HRM AFDELING IN WOELIGE TIJDEN

CREATING VALUE THROUGH AN INNOVATIVE HRM DESIGN CONFERENCE 20 NOVEMBER 2012 DE ORGANISATIE VAN DE HRM AFDELING IN WOELIGE TIJDEN CREATING VALUE THROUGH AN INNOVATIVE HRM DESIGN CONFERENCE 20 NOVEMBER 2012 DE ORGANISATIE VAN DE HRM AFDELING IN WOELIGE TIJDEN Mieke Audenaert 2010-2011 1 HISTORY The HRM department or manager was born

Nadere informatie

Mondeling tentamen Havo - ERK niveau B1 / B1 +

Mondeling tentamen Havo - ERK niveau B1 / B1 + Mondeling tentamen Havo - ERK niveau B / B + Het mondeling voor Engels Havo duurt 5 minuten en bestaat uit een gesprek met je docent waarin de volgende onderdelen aan de orde komen: *Je moet een stukje

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017 www.iuscommune.eu INVITATION Ius Commune Masterclass 22 June 2017 Amsterdam Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers,

Nadere informatie

Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing

Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Date 7-12-2011 1 Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Prof. Dr. Inge Hutter Demographer, anthropologist Coordinator Healthy Ageing Alpha Gamma RUG Dean Faculty Spatial Sciences Date 7-12-2011

Nadere informatie

Talentmanagement in tijden van crisis

Talentmanagement in tijden van crisis Talentmanagement in tijden van crisis Drs. Bas Puts Page 1 Copyright Siemens 2009. All rights reserved Mission: Achieving the perfect fit Organisatie Finance Sales Customer Engineering Project management

Nadere informatie

Comics FILE 4 COMICS BK 2

Comics FILE 4 COMICS BK 2 Comics FILE 4 COMICS BK 2 The funny characters in comic books or animation films can put smiles on people s faces all over the world. Wouldn t it be great to create your own funny character that will give

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Governance.

Opleiding PECB IT Governance. Opleiding PECB IT Governance www.bpmo-academy.nl Wat is IT Governance? Information Technology (IT) governance, ook wel ICT-besturing genoemd, is een onderdeel van het integrale Corporate governance (ondernemingsbestuur)

Nadere informatie

Effecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en

Effecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en Effecten van een op MBSR gebaseerde training van hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en compassionele tevredenheid. Een pilot Effects of a MBSR based training program of hospice caregivers

Nadere informatie

Sessie Centrumsteden VVJ

Sessie Centrumsteden VVJ Sessie Centrumsteden VVJ Bram Vermeiren Steunpunt Jeugd vzw Arenbergstraat 1D I 1000 Brussel T 02 551 13 50 I F 02 551 13 85 info@steunpuntjeugd.be I www.steunpuntjeugd.be missie Jeugdwerk brengt kinderen

Nadere informatie

Het Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten. Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017

Het Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten. Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017 Het Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017 Er is veel vraag naar nieuwe medicijnen voor zeldzame

Nadere informatie

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 0 - -19 1 WELCOME TO SUNEX DISTRIBUTOR PORTAL This user manual will cover all the screens and functions of our site. MAIN SCREEN: Welcome message. 2 LOGIN SCREEN:

Nadere informatie

Travel Survey Questionnaires

Travel Survey Questionnaires Travel Survey Questionnaires Prot of Rotterdam and TU Delft, 16 June, 2009 Introduction To improve the accessibility to the Rotterdam Port and the efficiency of the public transport systems at the Rotterdam

Nadere informatie

Stars FILE 7 STARS BK 2

Stars FILE 7 STARS BK 2 Stars FILE 7 STARS BK 2 Of course you have seen X-Factor, The Voice or Got Talent on TV or via the Internet. What is your favourite act? Do you like the dancing performances or would you rather listen

Nadere informatie

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University

Nadere informatie

Opening Kunst & Kultuur Pride Datum: 30 juli 2017 Locatie: Xbank Amsterdam

Opening Kunst & Kultuur Pride Datum: 30 juli 2017 Locatie: Xbank Amsterdam Opening Kunst & Kultuur Pride Datum: 30 juli 2017 Locatie: Xbank Amsterdam Beatrix Ruf & Siep de Haan foto Pieter Dammen Siep de Haan: Zondag 30 juli 2017, de opening van de Kunst & Cultuur Pride 2017

Nadere informatie

UNIT 2 Begeleiding. Coaching proces, Instrumenten and vaardigheden voor Coacing en mobiliteit for Coaching and Mobility

UNIT 2 Begeleiding. Coaching proces, Instrumenten and vaardigheden voor Coacing en mobiliteit for Coaching and Mobility UNIT 2 Begeleiding Coaching proces, Instrumenten and vaardigheden voor Coacing en mobiliteit for Coaching and Mobility 1 2 Wat is coaching? Coaching is een methode voor het ontwikkelen van potentieel

Nadere informatie

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education *7261263430* DUTCH 0515/03 Paper 3 Speaking Role Play Card One 1 March 30 April 2011 No Additional

Nadere informatie

Vertaling Engels Gedicht / songteksten

Vertaling Engels Gedicht / songteksten Vertaling Engels Gedicht / songteksten Vertaling door een scholier 1460 woorden 23 januari 2002 5,4 399 keer beoordeeld Vak Engels Songtekst 1 Another day in paradise Artiest: Brandy & Ray J She calls

Nadere informatie

KWETSBAARHEID EN CO-PRODUCTIE VAN PUBLIEKE DIENSTEN

KWETSBAARHEID EN CO-PRODUCTIE VAN PUBLIEKE DIENSTEN VAKGROEP PUBLIEKE GOVERNANCE, MANAGEMENT & FINANCIËN KWETSBAARHEID EN CO-PRODUCTIE VAN PUBLIEKE DIENSTEN LEZING DEMOS VZW STAD KORTRIJK, 15 JUNI 2018 Prof. Dr. Bram Verschuere HET HEFT IN EIGEN HANDEN

Nadere informatie

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary

Nadere informatie

Ik kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb of niet compleet

Ik kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb of niet compleet 1 2 3 4 MATERIAL PREPARING LESSON ATTITUDE TOWARD WORK Ik kom er vaak tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb Ik kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet

Nadere informatie

General info on using shopping carts with Ingenico epayments

General info on using shopping carts with Ingenico epayments Inhoudsopgave 1. Disclaimer 2. What is a PSPID? 3. What is an API user? How is it different from other users? 4. What is an operation code? And should I choose "Authorisation" or "Sale"? 5. What is an

Nadere informatie

Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland

Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland 1. Londen In Londen kunnen gebruikers van een scootmobiel contact opnemen met een dienst

Nadere informatie

Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve en reflectieve cognitie.

Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve en reflectieve cognitie. 0 Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve en reflectieve cognitie. Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve

Nadere informatie

Welcome in the Ferraris Building!

Welcome in the Ferraris Building! Welkom Welcome in the Ferraris Building! Paul van Snick Algemeen directeur Departement Leefmilieu, Natuur en Energie General Director Environment, Nature and Energy Department Vlaamse overheid / Flemish

Nadere informatie

Uw mening telt! Onderwerp: aankondiging vragenlijst wel of niet afsluiten groene hoven. Beste bewoner(s),

Uw mening telt! Onderwerp: aankondiging vragenlijst wel of niet afsluiten groene hoven. Beste bewoner(s), Uw mening telt! Is het afsluiten van de groene hoven een goed idee? Wij horen het graag van u. Vanaf maandag 11 juni komen enquêteurs bij u langs om u daarover een aantal vragen te stellen. Onderwerp:

Nadere informatie

Preschool Kindergarten

Preschool Kindergarten Preschool Kindergarten Objectives Students will recognize the values of numerals 1 to 10. Students will use objects to solve addition problems with sums from 1 to 10. Materials Needed Large number cards

Nadere informatie

Mijn ervaringen bij Rotary Conventie Atlanta. Welcome to Atlanta! 2017 Rotary International Convention

Mijn ervaringen bij Rotary Conventie Atlanta. Welcome to Atlanta! 2017 Rotary International Convention Mijn ervaringen bij Rotary Conventie Atlanta Welcome to Atlanta! 2017 Rotary International Convention 10-14 juni 2017 108th Rotary Convention Nearly 40,000 Rotary members from more than 170 countries are

Nadere informatie

Business Architectuur vanuit de Business

Business Architectuur vanuit de Business Business Architectuur vanuit de Business CGI GROUP INC. All rights reserved Jaap Schekkerman _experience the commitment TM Organization Facilities Processes Business & Informatie Architectuur, kun je vanuit

Nadere informatie

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education *0535502859* DUTCH 0515/03 Paper 3 Speaking Role Play Card One 1 March 30 April 2010 No Additional

Nadere informatie

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Woordkennis 1 Bestuderen Hoe leer je 2000 woorden? Als je een nieuwe taal wilt spreken en schrijven, heb je vooral veel nieuwe woorden nodig. Je

Nadere informatie

The first line of the input contains an integer $t \in \mathbb{n}$. This is followed by $t$ lines of text. This text consists of:

The first line of the input contains an integer $t \in \mathbb{n}$. This is followed by $t$ lines of text. This text consists of: Document properties Most word processors show some properties of the text in a document, such as the number of words or the number of letters in that document. Write a program that can determine some of

Nadere informatie

Persoonlijke informatie / Personal information

Persoonlijke informatie / Personal information LOB-cv Answers Persoonlijke informatie / Personal information Naam / Name Place of residence Woonplaats Country of residence School / School Nationaliteit / Nationality Geboortedatum / Date-of-birth Place-of-birth

Nadere informatie

GROEPSTOEBEHOREN. Wat doen leden van een evangelische gemeente wanneer zij spanning ervaren tussen individualiteit en groepstoebehoren?

GROEPSTOEBEHOREN. Wat doen leden van een evangelische gemeente wanneer zij spanning ervaren tussen individualiteit en groepstoebehoren? INDIVIDUALITEIT EN GROEPSTOEBEHOREN Wat doen leden van een evangelische gemeente wanneer zij spanning ervaren tussen individualiteit en groepstoebehoren? Individuality and membership of a group What do

Nadere informatie

Alcohol policy in Belgium: recent developments

Alcohol policy in Belgium: recent developments 1 Alcohol policy in Belgium: recent developments Kurt Doms, Head Drug Unit DG Health Care FPS Health, Food Chain Safety and Environment www.health.belgium.be/drugs Meeting Alcohol Policy Network 26th November

Nadere informatie

ROTARY HELPT MENSEN Wat kunnen wij doen?

ROTARY HELPT MENSEN Wat kunnen wij doen? ROTARY HELPT MENSEN Wat kunnen wij doen? Doel van de Workshop Hoe kan de Rotary Foundation bijdragen aan club plannen Hoe kan de club de Rotary Foundation gebruiken Door: Uitwisselen ervaring, kruisbestuiving,

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel

Nadere informatie

Next Generation Poultry Health Redt Innovatie de Vleeskuikenhouder?

Next Generation Poultry Health Redt Innovatie de Vleeskuikenhouder? Next Generation Poultry Health Redt Innovatie de Vleeskuikenhouder? Paul Louis Iske Professor Open Innovation & Business Venturing, Maastricht University De wereld wordt steeds complexer Dit vraagt om

Nadere informatie

Controller waar gaat gij heen?

Controller waar gaat gij heen? Controller waar gaat gij heen? Business partner? Of ook politieagent? Concerncontrol binnen de Gemeente Seminar de Reehorst Ede 15 maart 2018 rob@schapink.nl Achtergrond / aanleiding seminar Seminar concern

Nadere informatie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en Discrepantie The Relationship between Involvement in Bullying and Well-Being and the Influence of Social Support

Nadere informatie

Introductie in flowcharts

Introductie in flowcharts Introductie in flowcharts Flow Charts Een flow chart kan gebruikt worden om: Processen definieren en analyseren. Een beeld vormen van een proces voor analyse, discussie of communicatie. Het definieren,

Nadere informatie

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie

Duurzaam projectmanagement - De nieuwe realiteit van de projectmanager (Dutch Edition)

Duurzaam projectmanagement - De nieuwe realiteit van de projectmanager (Dutch Edition) Duurzaam projectmanagement - De nieuwe realiteit van de projectmanager (Dutch Edition) Ron Schipper Click here if your download doesn"t start automatically Duurzaam projectmanagement - De nieuwe realiteit

Nadere informatie

Rethinking leadership and middle management

Rethinking leadership and middle management Rethinking leadership and middle management 17 October 2013 Prof. dr. Jesse Segers The Future Leadership Initiative @Segersjesse challenging thoughts about leadership. Ego-dominant ( macht ) Rationeel

Nadere informatie

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children 1 Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working mothers with spouse and young children Verschil in stress en stressreactiviteit tussen hoogopgeleide thuisblijf-

Nadere informatie

Ik heb zo n angst. De laatste 12 uren heb ik met een koevoet geslapen, een fles naast mijn bed en de telefoon binnen handbereik.

Ik heb zo n angst. De laatste 12 uren heb ik met een koevoet geslapen, een fles naast mijn bed en de telefoon binnen handbereik. Ik heb zo n angst. De laatste 12 uren heb ik met een koevoet geslapen, een fles naast mijn bed en de telefoon binnen handbereik. Ik ben niet makkelijk te verslaan, maar nu is het over. Ik zie geen uitweg

Nadere informatie

Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen.

Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen. Lesbrief Les 2.1: My family Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen. Nouns: brother, sister, cousin, mother, father, aunt, uncle, grandmother,

Nadere informatie

Nationaal Agentschap Erasmus+ Volwasseneneducatie EDOS

Nationaal Agentschap Erasmus+ Volwasseneneducatie EDOS Erasmus+ Nationaal Agentschap Erasmus+ Volwasseneneducatie EDOS 27-11-2019 Peter van Deursen Programma 1. Wat is Erasmus+ 2. Welke actielijnen zijn er? 3. wat valt er onder volwasseneneducatie binnen Erasmus+?

Nadere informatie

B1 Woordkennis: Spelling

B1 Woordkennis: Spelling B1 Woordkennis: Spelling Bestuderen Inleiding Op B1 niveau gaan we wat meer aandacht schenken aan spelling. Je mag niet meer zoveel fouten maken als op A1 en A2 niveau. We bespreken een aantal belangrijke

Nadere informatie

Wij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois

Wij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois Wij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois Wat mij gelijk opviel is dat iedereen hier fietst. Ik vind het jammer dat iedereen

Nadere informatie

Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education

Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education *3745107457* Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education DUTCH 0515/03 Paper 3 Speaking Role Play Card One 1 March 30 April 2015 Approx. 15 minutes

Nadere informatie

Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher

Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher Consultant Education Sick Pupils Educational Service Centre University Medical Centre The Netherlands

Nadere informatie

Add the standing fingers to get the tens and multiply the closed fingers to get the units.

Add the standing fingers to get the tens and multiply the closed fingers to get the units. Digit work Here's a useful system of finger reckoning from the Middle Ages. To multiply $6 \times 9$, hold up one finger to represent the difference between the five fingers on that hand and the first

Nadere informatie

Quality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities. Marga Nieuwenhuijse maart 2016

Quality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities. Marga Nieuwenhuijse maart 2016 Quality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities Marga Nieuwenhuijse maart 2016 Beoogde resultaten Literatuuronderzoek naar de bestaande concepten van kwaliteit van leven

Nadere informatie