DE TOEKOMST VAN DE GEMEENTELIJKE ADMINISTRATIEVE SANCTIE

Transcriptie

1 DE TOEKOMST VAN DE GEMEENTELIJKE ADMINISTRATIEVE SANCTIE Aantal woorden: Jeroen Tassenoy Studentennummer: Promotor: Prof. dr. Jelle Janssens Commissaris: Anke De Vos Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de richting Master in de rechten Academiejaar:

2 VOORWOORD Deze masterproef vormt het sluitstuk op vijf jaar rechtenstudies. Gedurende die vijf jaar werd ik meermaals geconfronteerd met een enorme massa aan mogelijkheden die de opleiding bood. Vooral tijdens de laatste jaren groeide de interesse in de verschillende facetten van het strafrecht. Het is dan ook vanuit die interesse dat ik gekozen heb om mijn masterproef over de beruchte GAS-boetes te schrijven. Gemeentelijke administratieve sancties raken het klassieke strafrecht en op heel wat punten is er zelfs een overlap. Dit resulteerde in een bijzonder boeiende studie die, gezien de vaak vurige opiniestukken over GAS-boetes, met de nodige nuance aangepakt moest worden. Wat volgt is een studie over de positieve en negatieve aspecten van gemeentelijke administratieve sancties, de mogelijkheden en de beperkingen. Een vaak gehoorde commentaar is dat je een thesis niet alleen schrijft. Ik kan dit alleen maar beamen en daarom zijn er een aantal mensen die ik zou willen bedanken. In de eerste plaats wil ik mijn promotor, professor Jelle Janssens, bedanken. Hij zorgde reeds bij het opstellen van het onderzoeksplan voor de nodige inspiratie en wees mij de weg in de uitgebreide wereld van bestuurlijke handhaving. Vragen of mails werden vrijwel onmiddellijk beantwoord, wat dan weer voor de nodige gemoedsrust zorgde. Ook mijn ouders verdienen een welgemeend dankwoord. Het is dankzij hen dat ik de opleiding rechten heb kunnen volgen. Ik wil hen dan ook bedanken, niet alleen om deze masterproef na te lezen, maar ook om er gedurende vijf jaar te zijn voor mij en mij bij te staan met de nodige raad en daad. Tot slot wens ik ook nog mijn vrienden te bedanken. Zij zorgden voor een uitlaatklep die iedereen wel eens nodig heeft. Dankzij hen zal ik mijn studies herinneren als een opeenvolging van leuke anekdotes.

3 Inhoudsopgave Thesis Inleiding Stand van zaken Probleemstelling Relevantie Beperkingen Onderzoeksvragen Onderzoeksmethode Zijn de oorspronkelijke doelstellingen behaald? Antwoord op overlast? Begrip overlast Handhaven van overlast Alternatieven Gedogen Private aanpak Belastingen Conclusie Werklast parketten Klassieke rechtspleging Administratieve procedure Vier soorten inbreuken De procedure De beroepsprocedure De seponering Sanctionerend ambtenaar bij het parket? Conclusie: is er nu een verminderde werklast? Lokaal beleid vs beleid parket tegen overlast Beleid parket Strafrecht verzadigd? Lokaal beleid Integrale veiligheid Bevoegdheidsverschuiving Inzetten op politionele afhandeling? Autonome Politionele Afhandeling Te weinig afhandelingsbekwaamheid

4 2.3.4 Verhouding Openbaar Ministerie en het lokaal bestuur Conclusie GAS: de gevaren De gemeente is geen moraalridder Legaliteitsbeginsel Morele openbare orde Bevoegdheidsoverschrijding Conclusie: nood aan een sterker federaal kader? Gemeentelijke administratieve sancties, symptoombestrijding? Individualisering van de overlast Stigmatiseren van bepaalde groepen GAS als ticket naar hulpverlening? Bemiddeling en de gemeenschapsdienst Bemiddeling Ouderlijke betrokkenheid Conclusie Strafvervolging in gevaar? Ne bis in idem Lichte en zware gemengde inbreuken Protocolakkoord Conclusie Te zware procedure? Hoe verloopt de procedure? Te veel rechtswaarborgen voor kleine feiten (Lichte) administratieve sancties en het EHRM Conclusie Rechtsongelijkheid tussen de gemeenten Lokale versnippering brengt rechtsonzekerheid met zich mee Intergemeentelijke samenwerking als oplossing Eén reglement voor verschillende gemeenten Gemeenschappelijke sanctionerend ambtenaar Conlusie Positie van het slachtoffer Slachtoffer in het strafproces Het slachtoffer in de GAS-procedure Conclusie Scheiding der machten

5 3.7.1 Sanctionerend ambtenaar als onafhankelijke rechter? Beroep bij rechter met volle rechtsmacht Motiveringsplicht Conclusie GAS en minderjarigen De strafrechtelijke verantwoordelijkheid van minderjarigen GAS als uitzondering op de jeugdbescherming Nog eens een leeftijdsverlaging (Niet) voldoende waarborgen voor minderjarigen Conclusie Herstelrechtelijke perspectieven van GAS Kenmerken van het herstelrecht in de GAS-wet (Herstel)bemiddeling in strafzaken Minnelijke schikking Maatschappelijke dialoog Conclusie GAS overbodig? De mogelijkheden van snelrecht Oproeping bij proces-verbaal De onmiddellijke verschijning Alternatief Conclusie Rechtsvergelijking: administratieve sancties in Nederland Gemeentelijk optreden tegen overlast Wet bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte Vierde tranche AWB Bestuurlijke strafbeschikking Wat kan België leren van Nederland? Uniforme lijst van overtredingen Meer bevoegdheden voor het Openbaar Ministerie Conclusie Bibliografie

6 Thesis 1 Inleiding 1.1 Stand van zaken De gemeentelijke administratieve sancties zijn ingevoerd met de wet van 13 mei Hiertoe werd een nieuw artikel 119bis ingeschreven in de Nieuwe Gemeentewet. Daar waar de gemeenten vroeger bevoegd waren de openbare orde te handhaven, wordt dit verruimd tot alle vormen van openbare overlast. 2 Gemeenten kunnen vanaf dan overtredingen op hun politieverordeningen ook bestuurlijk laten afhandelen met een administratieve sanctie, naast de (klassieke) strafrechtelijke weg. Voorwaarde is wel dat de desbetreffende gedraging niet reeds bestraft wordt door een wet, decreet of ordonnantie. 3 Er is dus met andere woorden een samenloopverbod. Bovendien kreeg de burgemeester in art. 134ter van de Nieuwe Gemeentewet de bevoegdheid om in hoogdringende gevallen een instelling voorlopig te sluiten of een vergunning tijdelijk te schorsen, mits bekrachtiging door het college. 4 Er zijn vier types van administratieve sancties mogelijk. Naast de administratieve geldboete bestaat ook de administratieve schorsing van een door de gemeente afgeleverde toelating of vergunning, de intrekking van dergelijke vergunning en de tijdelijke of definitieve administratieve sluiting van een inrichting. Gemeenten moeten binnen deze 4 mogelijkheden blijven. Zelf kunnen ze geen andere sancties invoeren. 5 De schorsing en de intrekking kunnen bovendien enkel toegepast worden op vergunningen afgeleverd door de gemeente zelf. Het tijdelijk plaatsverbod moet hier apart van gezien worden. Dit is geen administratieve sanctie, maar een maatregel van bestuurlijke politie die door de burgemeester kan opgelegd worden. Een van de belangrijkste motieven tot invoering van de gemeentelijke administratieve sancties was de vaststelling dat kleine overtredingen vaak zonder gevolg geklasseerd worden door het parket. Op die manier kon men moeilijk de politieverordeningen effectief afdwingen. Met de administratieve sancties zou een daadwerkelijk gemeentelijk handhavingsrecht mogelijk worden. 6 Toch werden deze administratieve sancties in de gemeenten weinig toegepast. Met de wetten van 7 mei 2004 en 17 juni 2004 heeft men geprobeerd hieraan een oplossing te geven. 7 Er 1 Wet 13 mei 1999 tot invoering van gemeentelijke administratieve sancties, BS 10 juni Art.135, 2, 7 Nieuwe Gemeentewet van 24 juni 1988, BS 3 september 1988 (verder N.Gem.Wet) 3 oud Art. 119bis, 1 N.Gem.Wet. 4 F. SCHUERMANS, Het hindernissenparcours van de gemeentelijke administratieve sancties: een status questionis, T. Strafr. 2005, P. PONSAERS en T. VANDER BEKEN, Onderzoek naar de implementatie van de GAS-wet in België: cijfers en discussies in M. COOLS, B. DE RUYVER, P. PONSAERS, T. VANDER BEKEN (eds.), Update in de criminologie, Mechelen, Wolters Kluwer, 2008, 60 6 Wetsontwerp tot invoering van gemeentelijke administratieve sancties, Parl. St. Kamer , nr.2031/1, Wet 7 mei 2004 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming en de nieuwe gemeentewet, BS 25 juni 2004; Wet 17 juni 2004 tot wijziging van de nieuwe gemeentewet, BS 23 juli

7 werden een aantal bepalingen uit het strafwetboek gedepenaliseerd, waardoor de gemeenten ze administratief konden bestraffen. Onder de oude wet konden gemeenten immers enkel gebruik maken van een gemeentelijke administratieve sanctie voor zaken die niet door een wet, decreet of ordonnantie bestraft werden. Bovendien werd de figuur van de gemengde inbreuken in het leven geroepen, waardoor gemeenten ook kunnen voorzien in een administratieve geldboete voor strafbare feiten die nog in het strafwetboek vermeld staan. 8 Het samenloopverbod wordt hierdoor gemilderd. Deze wijzigingen werden echter gedeeltelijk teruggeschroefd met de wet van 20 juli De depenalisering in de wetten van 2004 had er immers voor gezorgd dat minderjarigen onder de 16 jaar niet meer konden vervolgd worden. Noch het strafrecht noch de bestuurlijke rechtshandhaving konden optreden tegen hun gedragingen. Toch zijn het vooral jongeren die verantwoordelijk zijn voor gevallen van overlast waartegen men met de administratieve sancties wou optreden. 10 Daarom werden enkele bepalingen gerepenaliseerd door ze opnieuw in de strafwet te schrijven. 11 Ook enkele praktische en procedurele zaken werden door deze wet aangepakt. De wet van 24 juni (verder: GAS-wet) vormt een voorlopig eindpunt in deze ontwikkeling. Van deze wet werd vooral verwacht dat hij duidelijkheid schiep in de administratieve procedure, die vooral als een zware procedure werd gezien. 13 Er was duidelijk nood aan verdere uitwerking. Met een nieuw wetsontwerp wenste men niet langer aanpassingen uit te voeren aan art. 119bis van de Nieuwe Gemeentewet, maar wel een volledig nieuwe wet te creëren. Deze wet is tot op heden de meest recente wet en voert heel wat nieuwigheden in, zoals de verlaging van de leeftijdgrens naar 14 jaar. 14 Hij vormt dan ook de huidige basis van de gemeentelijke administratieve sancties. Tijdens hun 17-jarig bestaan is er heel wat discussie geweest over de GAS-boetes. Op enkele grote vragen is er in de rechtspraak een antwoord gekomen. Zo heeft het Grondwettelijk Hof in zijn arrest van 23 april 2015 enkele beroepen tot nietigverklaring van de wet afgewezen. Het Hof besloot in zijn arrest dat de gemeenten inbreuken op hun reglementen strafbaar kunnen stellen, zonder in strijd te zijn met het strafrechtelijk wettigheidsbeginsel. 15 Ook voor wat betreft de aard van de gemeentelijke administratieve sancties, lijkt de discussie afgelopen. Volgens het EHRM (Europees Hof voor de Rechten van de Mens) wordt de kwalificatie van de administratieve procedures ontwikkeld op basis van 3 criteria: de internrechtelijke kwalificatie, de aard van de overtreding, de aard en de mogelijke zwaarte van 8 Oud art. 119bis, 2, tweede lid, N.Gem.Wet 9 Wet 20 juli 2005 houdende diverse bepalingen, BS 29 juli P. PONSAERS en T. VANDER BEKEN, Onderzoek naar de implementatie van de GAS-wet in België: cijfers en discussies in X., Overlast en de maatschappelijke aanpak ervan, Mechelen, Kluwer, 2008, F. SCHUERMANS, Het hindernissenparcours van de gemeentelijke administratieve sancties: een status questionis, T.Strafr. 2005, Wet 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties, BS 1 juli S. MALEFASON, De GAS-Wet: op het kruispunt van bestuurlijk sanctierecht en strafrecht, T.Strafr. 2015, Art. 14 ev Wet 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties, BS 1 juli GwH 23 april 2015, nr. 44/2015, T.Strafr. 2015/3, 119 5

8 de sanctie. 16 Dit is ook aanvaard in de Belgische rechtspraak door het Hof van Cassatie en het Grondwettelijk Hof Probleemstelling Zoals reeds in de stand van zaken is aangetoond, heeft men veel moeten sleutelen aan de wetgeving omtrent de administratieve sancties. Men kan zich dan ook afvragen of het uiteindelijke resultaat van al die veranderingen, de wet van 24 juni 2013, nu eindelijk volledig is. We zijn 18 jaar verder na de eerste wet. In die 18 jaar heeft de GAS-wet een belangrijke plaats ingewonnen en is ze geëvolueerd naar een soort strafrecht bis. Dit schept de mogelijkheid om over te gaan tot een evaluatie van het systeem. Uit de evaluatie kan blijken of de huidige wetgeving voldoet aan de verwachtingen die men had bij de invoering van het systeem van de administratieve sancties in Hebben gemeentelijke administratieve sancties zoals ze nu bestaan een toekomst? Zo was een van de doelstellingen om de werklast bij het parket te verminderen. Met de GASwet blijft er echter een werklast bestaan voor de parketten, zeker bij de lichte en zware gemengde inbreuken worden er inspanningen van het Openbaar Ministerie gevraagd. Wil het parket in deze zaken overgaan tot vervolging dan moet ze binnen een termijn van 2 maanden hiervan een mededeling doen. Doet ze dat niet, dan vervalt de strafvordering. 18 In de memorie van toelichting kunnen we lezen dat de inbreuken op de politiereglementen vaak geseponeerd werden. Het parket kan er echter om beleidsmatige redenen voor kiezen om in een bepaald dossier niet over te gaan tot vervolging, wat tot een technisch sepot leidt. Dit is niet noodzakelijk een slecht iets, aangezien de overlast waartegen gemeenten kunnen optreden, heel ruim is. We kunnen ons dan ook afvragen of het beleid van het parket, dat nu op arrondissementsniveau gevoerd wordt, niet te versnipperd raakt door een verschillend beleid van de verschillende gemeenten. 19 Ook het College van Procureurs-generaal drong aan op overleg tussen het Openbaar Ministerie en de gemeenten om uniformiteit te garanderen. 20 Dit kan verder gaan dan het reeds bestaande protocolakkoord, dat niet verplicht is. De gemeentelijke administratieve sancties nemen de plaats in van het klassieke strafrecht voor heel wat overtredingen en zelfs sommige wanbedrijven. De vraag is dan ook of de procedure evenveel bescherming biedt aan daders en slachtoffers. In het klassieke strafrecht zijn er heel wat beschermingsmechanismen die door de jaren heen door rechtspraak en wetgeving zijn ontwikkeld. Zo lijkt de positie van het slachtoffer in de GAS-procedure slechter te zijn dan in de strafvervolging. In het klassieke strafrecht kan het slachtoffer zijn vordering tot schadevergoeding koppelen aan de strafvordering of de strafvordering zelf op gang brengen door een klacht met burgerlijke partijstelling. In de administratieve procedure zal het slachtoffer 16 J. PUT, Rechtshandhaving door administratieve sancties in het recht, RW 2002, nr. 34, Cass. 5 februari 1999, RW 1999, 1352; Cass. 5 februari 1999, RW 1999, 640; Arbitragehof 18 november 1992, nr. 72/92 18 Luik 30 maart 2007, T.Strafr. 2008, afl. 1, T. VAN DEN HENDE, Strafrecht light tegen overlast is overbodig, De juristenkrant 2009, afl. 191, Omz.Col 1/2006 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties (10 februari 2006) 6

9 echter een afzonderlijke burgerlijke vordering moeten instellen, wil hij zijn schade vergoed zien. 21 Bovendien beslissen de gemeenten zowel over de vaststelling van de inbreuk, de eventuele vervolging ervan en de strafsanctie zelf. Dit concentreert de macht bij de gemeenten. De gemeente neemt met andere woorden de positie in van zowel wetgever als rechter. 22 De vraag is dan ook of er geen bijkomende procedurele waarborgen nodig zijn. Ten slotte kan er ook gekeken worden of er geen betere alternatieven voorhanden zijn zoals een gedoogbeleid of meer inzetten op bemiddeling. 1.3 Relevantie Kunnen we het systeem van de gemeentelijke administratieve sancties als een volwaardig geheel naast het klassieke strafrecht stellen? Met de administratieve sancties hebben we een middel in handen waarmee snel en efficiënt tegen overlast kan opgetreden worden. Dit systeem is echter niet perfect. Een evaluatie hiervan kan de fouten er uithalen. Een vergelijking met de klassieke strafrechtelijke keten kan aantonen of het systeem van de GAS-boetes een volwaardig systeem is. Als er hier een antwoord op is, kan men ook de mogelijkheid inschatten van een ruimere publieke rechtshandhaving. In Nederland maakt men hier al gebruik van en noemt men het gewapend bestuursrecht. De overheid kan hiermee criminele organisaties in de tang nemen, niet alleen repressief vanuit het strafrecht, maar ook preventief via de bestuursomgeving. 23 Daar waar de GAS-boetes vooral een punitief karakter hebben, kan men met het gewapend bestuursrecht meer preventief optreden. In ons huidige systeem van de gemeentelijke administratieve sancties heeft het strafrecht nog steeds voorrang. Dit blijkt onder meer uit het feit dat lichte en zware gemengde inbreuken eerst worden voorgelegd aan de procureur des Konings alvorens ze eventueel administratief vervolgd kunnen worden. Vooral Nederland kan als voorbeeld dienen voor de bestuurlijke aanpak. De daar ingevoerde BIBOB-Wet zorgt voor een wettelijke grondslag waardoor vergunningen ingetrokken of geweigerd kunnen worden als men vermoedt dat er criminele activiteiten mee worden gesteund. 24 Dat de Belgische regering potentieel zag in een soort van gewapend bestuursrecht blijkt al uit haar actieplan uit Hierin ziet ze het als een wapen tegen onder andere georganiseerde criminaliteit. 25 Men erkende dus dat zaken als georganiseerde criminaliteit niet alleen een zaak zijn van het strafrecht, maar ook bestuurlijk aangepakt moeten worden. De plannen die men toen had en die in de daaropvolgende jaren verder zijn uitgewerkt bleven echter vooral plannen. Er is geen 21 S. MALEFASON, De GAS-Wet: op het kruispunt van bestuurlijk sanctierecht en strafrecht, T.Strafr. 2015, J. DE WIT, GAS-wet maakt van gemeenten rechters, Juristenkrant 2005 afl. 107, 2 23 L.M. VENY, L. DE GEYTER, F. VANDENDRIESSCHE, De invoering van gemeentelijke administratieve sancties of naar publieke rechtshandhaving op lokaal vlak in België? A.J.T. 1999, K. VAN HEDDEGHEM en T. VANDERBEKEN, Bijtend bestuur. Op zoek naar de juridische mogelijkheden van een gewapend bestuursrecht in België, T.Strafr. 2002, Actieplan van de Regering tegen de georganiseerde criminaliteit, goedgekeurd op de Ministerraad van 28 juni 1996, 14 7

10 duidelijke visie en concrete maatregelen zijn uitgebleven. 26 De huidige problemen met terrorisme en aanslagen kunnen de gesprekken echter weer nieuw leven inblazen. 1.4 Beperkingen Het systeem van de gemeentelijke administratieve sancties is heel ruim. Verschillende rechtsgebieden, zoals het publiekrecht en het strafrecht worden geraakt. Het is dan ook niet opportuun om dit allemaal te bespreken in deze thesis. In de masterproef zal er vooral gefocust worden op het systeem van de gemeentelijke administratieve sancties. De concrete totstandkoming van de reglementen en verordeningen waarin de administratieve sancties worden opgenomen zijn minder relevant. Dit is ook eerder bestuursrecht en past minder in het opzet van de thesis. Ook is er, zoals reeds in de stand van zaken gezegd, aan heel wat discussies omtrent de GASwet reeds een einde gekomen. De beroepen omtrent de nietigheid van de GAS-wet zijn (gedeeltelijk of volledig) verworpen. Een diepgaande discussie hierover is in het kader van deze thesis daarom niet nodig. Een korte vermelding om de feiten te schetsen zal volgens mij volstaan. Dat de administratieve sancties een strafrechtelijk karakter hebben in de zin van art. 6 EVRM staat ook vast. De hele evolutie in de rechtspraak van de verschillende instanties (EHRM, Grondwettelijk Hof, Raad van State, ) zal in deze thesis niet besproken worden. De gevolgen van deze kwalificatie zullen echter wel een belangrijk deel van de thesis omvatten. Art. 6 EVRM bepaalt immers in grote mate wat de rechten van de verdediging precies moeten inhouden. Op die manier garandeert men een eerlijk proces. Inzake de bestuurlijke aanpak zal vooral gekeken worden naar Nederland. De bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit is daar reeds verder gevorderd en men heeft er de nodige organen en instrumenten voor ontwikkeld. 1.5 Onderzoeksvragen De evaluatie van de GAS-boetes: hebben ze hun vervaldatum bereikt of vormen ze de ideale bodem voor een uitgebreider gewapend bestuursrecht? A. Zijn de doelstellingen die men voor ogen had bereikt? Is de werklast bij het parket verlicht? B. Zijn de rechten van dader en slachtoffer voldoende beschermd? C. Hoe verhoudt de gemeentelijke administratieve sanctie zich tot het klassieke strafrecht? Kan men sneller en efficiënter optreden? Kunnen beiden naast elkaar bestaan of begeven ze zich in elkaars werkveld? 26 D. VAN DAELE, T. KOOIJMANS, B. VAN DER VORM, K. VERBIST, C. FIJNAUT, Criminaliteit en rechtshandhaving in de Euregio Maas-Rijn. Deel 3. De bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit in Nederland en België, Antwerpen, Intersentia, 2010, 55 8

11 1.6 Onderzoeksmethode Voor deelvragen A, B en C zal vooral literatuuronderzoek belangrijk zijn. Er wordt vertrokken vanuit de basiswerken van enkele belangrijke auteurs in deze materie, zoals Veny, Devos, De Sutter, Devroe Belangrijke verzamelwerken zoals Gemeentelijke administratieve sancties: balans en Overzicht van het Belgische administratief recht geven een algemeen beeld van de bestaande regelgeving, rechtspraak en rechtsleer. Er is ondertussen ook een evaluatie gekomen op de nieuwe GAS-wet van Hier zal regelmatig naar verwezen worden als er bepaalde cijfergegevens nodig zijn. Ook wordt er over de grens gekeken. Vooral Nederland beschikt over een uitgebreide regelgeving als het op bestuurlijke sancties aankomt. De studie van enkele Nederlandse bronnen is dan ook aangewezen. 2 Zijn de oorspronkelijke doelstellingen behaald? De gemeentelijke administratieve sancties werden oorspronkelijk ingevoerd als snel en efficiënt instrument om de lokale overlast in gemeenten aan te pakken. Achttien jaar na datum kunnen we ons dan ook afvragen of de administratieve sancties nog steeds gekend staan als een efficiënt instrument. Bij de invoering van de nieuwe wet van 24 juni 2013 werd voorzien in een tweejaarlijkse evaluatie. In die evaluatie moet minstens het aantal administratieve geldboetes die werden opgelegd in de gemeenten vermeld worden, alsook eventuele procedurele moeilijkheden die men hierbij ondervond. 28 Een eerste evaluatie vond plaats op 1 januari In het kader van deze evaluatie werd een vragenlijst met een 30-tal vragen naar de gemeenten gestuurd. Van de gemeenten die deze vragenlijst beantwoordden maakte 90% gebruik van GAS-boetes voor inbreuken op hun reglementen en verordeningen. 29 GAS-boetes worden het meest gebruikt voor administratieve inbreuken (waarbij het vooral gaat over sluikstorten en lawaaihinder), gevolgd door de lichte gemengde inbreuken. Administratieve sancties worden echter in een minderheid van de gemeentes voor zware gemengde inbreuken gebruikt. Naar aanleiding van dit onderzoek werd door de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) een advies uitgebracht. De VVSG kwam tot de conclusie dat er aan de GAS-wet geen grote structurele problemen verbonden zijn, maar dat ze wel voor verbetering vatbaar is. Zo pleit men voor meer afdwingingsmogelijkheden van de administratieve sancties en meer inspraak van de gemeentes bij de totstandkoming van de protocolakkoorden met het Openbaar Ministerie. Uit de evaluatie en het advies kan afgeleid worden dat de GAS-wet effectief door de gemeenten wordt gebruikt. De VVSG pleit zelfs voor een uitbreiding van de GAS en probeert hiermee de greep van steden en gemeenten op justitie te vergroten. Hoe meer feiten er onder het GAS- 27 FOD BINNENLANDSE ZAKEN, Tweejaarlijks verslag over de toepassing van de GAS-wet, Art. 52 GAS-wet 29 FOD BINNENLANDSE ZAKEN, Tweejaarlijks verslag over de toepassing van de GAS-wet, 2015, 6 9

12 systeem gebracht worden, hoe minder die steden en gemeenten afhankelijk zijn van justitie om hun reglementen af te dwingen. 30 Toch blijken gemeenten op zoek te zijn naar alternatieven die lichter en sneller zijn dan gemeentelijke administratieve sancties. Dit is een bizarre vaststelling, aangezien de GASboetes oorspronkelijk gezien werden als een snel alternatief om lokale overlast te bestrijden. Een van de alternatieven is het heffen van belastingen, zoals een combitaks voor het vervoer naar het politiecommissariaat. 31 Deze alternatieven zullen later verder worden behandeld, maar het toont wel aan dat men op zoek is naar systemen buiten de administratieve sancties die flexibeler zijn. Er zijn ook stemmen die de andere kant opgaan. Depenalisering en administratieve sanctionering zou geen oplossing zijn om overlast aan te pakken. Zo zal men geen politiecapaciteit winnen omdat alles nog in een proces-verbaal moet gegoten worden. Een rechterlijke macht biedt meer garanties op het vlak van onafhankelijkheid en onpartijdigheid. In dit opzicht kan dan ook gepleit worden om aan de parketten juist meer middelen te geven. Kleine misdrijven als sluikstorten en nachtlawaai die zorgen voor overlast zullen dan minder geseponeerd worden. Het was immers die systematische seponering die de gemeenten frustreerde. 32 Om een antwoord te vinden op de vraag of de gemeentelijke administratieve sancties nu hun oorspronkelijk doel, namelijk een snel en efficiënt instrument voor gemeenten om lokale overlast te bestrijden, verwezenlijkt hebben, moet er gekeken worden naar verschillende probleemstellingen. 2.1 Antwoord op overlast? Om te zien of de GAS-wetgeving een antwoord kan bieden op de lokale overlast volstaat het niet om gewoon naar het totaal aantal opgelegde boetes of de deelnemende gemeentes te kijken. Men moet zich de vraag stellen of er door de GAS-wetgeving sprake is van een merkbare vermindering van overlast. Als er puur naar de cijfers gekeken wordt, dan kan de implementatie van de GAS-boetes als volgt beschreven worden. De meeste gemeenten in België maken gebruik van GAS-boetes voor de inbreuken op hun reglementen. Dit blijkt uit een tweejaarlijks verslag over de nieuwe GAS-wet van Niet alle gemeenten hebben geantwoord op die vragenlijst, maar er mag aangenomen worden dat de GAS-boetes wel degelijk gebruikt worden. Gas-boetes worden voornamelijk uitgeschreven voor administratieve inbreuken en lichte gemengde inbreuken. Voor zware gemengde inbreuken is het blijkbaar een minder populair instrument. Beroep is iets wat zelden of nooit wordt ingesteld tegen GAS-boetes. Opvallend is dat het totaal aantal GAS-boetes die opgelegd worden aan minderjarigen zo goed als verwaarloosbaar is. Uit het tweejaarlijks verslag blijkt dat het om minder dan 1% gaat. Uit 30 F. VROMAN en S. MALEFASON, De GAS-wetgeving: een kind van zijn tijd? O tempora! O mores! Orde dag 2016, T. BAUWENS, S. PLEYSIER, E. DE PAUW, T. VAN DEN BROECK, De nieuwe GAS-wet. Zuurstof of stikstof voor gemeenten? Orde dag 2016, 8 32 P. LENAERTS, Overlastbestrijding begint met de bestrijding van nieuwe overlastsancties, Orde dag, 2003, afl. 24, FOD BINNENLANDSE ZAKEN, Tweejaarlijks verslag over de toepassing van de GAS-wet, 2015, 6 10

13 cijfers kan je niet zo veel afleiden, maar een mogelijke verklaring is dat men bij minderjarigen veelvuldig gebruik maakt van de bemiddeling en de ouderlijke betrokkenheid. Ook is de verlaging van de leeftijdsgrens van 16 naar 14 jaar niet in alle gemeenten doorgevoerd Begrip overlast Overlast is geen duidelijk begrip waar er een afgelijnde definitie van bestaat. Overlast heeft een heel subjectief karakter, wat tevens een van de kritiekpunten op de GAS is. Is de definitie namelijk vaag, dan zal de invulling ervan door de gemeenten ook vaag zijn. Er kan een definitie van overlast gevonden worden in de ministeriële omzendbrief OOP30. Daarin definieert men overlast als iets dat betrekking heeft op voornamelijk individuele, materiële gedragingen die het harmonieuze verloop van de menselijke activiteiten kunnen verstoren en de levenskwaliteit van de inwoners van een gemeente, een wijk, een straat, kunnen beperken op een manier die de normale druk van het sociale leven overschrijdt. Men kan openbare overlast beschouwen als lichte vormen van verstoring van de openbare rust, veiligheid, gezondheid en zindelijkheid. 34 In OOP30bis heeft men een aantal voorbeelden opgesomd, maar dit was louter als voorbeeld. Het gaat niet om een limitatieve lijst. Nu men die omschrijving vaag heeft gelaten hebben de steden en gemeenten meer vrijheid om het zelf in te vullen. Dit is op het eerste zicht geen nadeel, want het laat de lokale overheden toe om problemen aan te pakken die enkel lokaal een probleem vormen en niet in andere gebieden. Bovendien zijn bepaalde fenomenen tijdsgebonden. Een voorbeeld hiervan zijn de problemen die door Pokémon Go werden veroorzaakt in Lillo, een klein dorpje in Antwerpen. Het werd overspoeld door een massa Pokémon-jagers, met de nodige overlast tot gevolg. Het gaat hier duidelijk over een tijdelijk en lokaal probleem, wat ideaal is om met GAS-boetes aan te pakken. Als overlast heel strikt afgebakend zou zijn, is die speelruimte minder. Toch mag men de nadelen van dergelijke vaagheid niet vergeten. De basis waarop men op lokaal niveau beslist welke gedragingen al dan niet worden beboet en welk maatschappelijk draagvlak daarvoor bestaat is niet altijd duidelijk. 35 Bepaalde groepen zoals jongeren en allochtonen kunnen zich geviseerd voelen. Het is de meerderheid die oordeelt dat het gedrag van bepaalde minderheden als overlast moet worden gezien en bestraft. Bij het ontwerpen van de GAS-wet van 2013 werd er reeds voorgesteld om een objectieve lijst op te stellen van gedragingen die als overtreding beschouwd kunnen worden. De reden die de indieners van het amendement voor ogen hadden was dat gemeentelijke administratieve sancties een doordacht beleid verdienen. Is dit beleid er niet, dan dreigen de sancties te vervallen in een louter repressief middel tegen bepaalde gedragingen Omz. OOP 30bis aangaande de uitvoering van de wetten van 13 mei 1999 tot invoering van gemeentelijke administratieve sancties, van 7 mei 2004 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming en de nieuwe gemeentewet en van 17 juni 2004 tot wijziging van de nieuwe gemeentewet, BS 20 januari D. COPS, J. PUT, S. PLEYSIER, De GAS-wetgeving als instrument voor de aanpak van overlast, Panopticon 2012, afl. 33, Amendement nr. 14 bij het wetsontwerp betreffende de gemeentelijke administratieve sancties, Parl.St. Kamer , nr. 2712/002, 12 11

14 Het is dan ook niet evident om te kijken of GAS-boetes een effectieve oplossing bieden voor overlastfenomenen. Er staan verschillende instrumenten klaar voor gemeenten om overlast aan te pakken en gemeenten kunnen uit deze instrumenten kiezen wat zij het meest passend achten. Zoals hieronder zal worden geduid, bestaan er naast GAS nog andere buitengerechtelijke mechanismen die gemeenten kunnen toepassen. Het ene instrument zal beter passen in de ene gemeente dan de andere, wat het geven van een totaal overzicht moeilijk maakt Handhaven van overlast Er zijn verschillende manieren om overlast aan te pakken. Burgers zelf kunnen langs privaatrechtelijke weg geschillen oplossen. Overlast van de ene op de andere persoon kan opgelost worden door vergoeding van de schade langs gerechtelijke weg. Uiteraard moet de vereiste fout-schade-oorzakelijk verband dan wel ingevuld zijn. Daarnaast is er de strafrechtelijke handhaving. Dit omvat een strafrechtelijke keten gaande van de opsporing en vervolging tot de tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen. Politie is hierbij vaak de eerste schakel en doet de vaststellingen. Het dossier zal dan via de procureur des Konings of de onderzoeksrechter bij de bevoegde rechtbank komen. Die rechter zal de correcte straf toemeten. De uiteindelijke bedoeling is de genoegdoening. De verhoudingen zijn weer hersteld en er is recht gedaan. 38 Een derde handhavingsmanier is de bestuurlijke handhaving. Het bestuur treedt hier zelf, binnen de grenzen van de wet, op tegen schendingen van bepaalde voorschriften. In bepaalde gevallen heeft de wetgever immers gekozen voor bestuurlijke handhaving omdat het strafrecht in die gevallen te traag of niet deskundig genoeg was. 39 Er is ook nog zoiets als het gewapend bestuursrecht waarbij men bepaalde personen een vergunning, aanbesteding of subsidie weigert. Hiermee kan de overheid optreden tegen de georganiseerde criminaliteit. In die optiek kan het gewapend bestuursrecht gezien worden als een versteviging van het administratief recht. Men kan het criminele entiteiten onmogelijk maken om legale instrumenten te misbruiken Alternatieven Bepaalde auteurs pleiten zelfs dat het de beleidsmakers zijn die de overlast veroorzaken. Mensen verdragen minder, kinderen worden steeds vaker als overlast aanzien en om de haverklap verschijnt in de media een bericht dat bepaalde crèches of speelpleinen moeten verdwijnen. Voorstanders menen dat dit nodig is om de rust in bepaalde wijken te bewaren, tegenstanders noemen de voorstanders dan weer verzuurd. De waarheid zal zoals altijd ergens in het midden liggen. Het is wel zo dat het de beleidsmakers zijn die bepalen wat precies als overlast wordt gezien en bestraft. Men kan hierbij overlast moeilijk loskoppelen van 37 T. DE SCHEPPER, M. RASSCHAERT, Meten is weten, enkele obstakels bij het meten van gemeentelijke administratieve sancties in E. DEVROE, E. DE RAEDT, H. ELFFERS, D. SCHAAP (eds.), Meten is weten, Antwerpen, Maklu, 2016, (179) F. SCHRAM, J. LIEVENS, Gemeentelijke administratieve sancties. Een antwoord op overlast? Brugge, Vanden Broele, 2013, F. SCHRAM, J. LIEVENS, Gemeentelijke administratieve sancties. Een antwoord op overlast? Brugge, Vanden Broele, 2013, K. VAN HEDDEGEM EN T. VANDER BEKEN, bijtend bestuur. Op zoek naar de juridishe mogelijkheden van een gewapend bestuur in België, T. Strafr. 2002,

15 tolerantie. 41 Er zou in de eerste plaats moeten gekeken worden of er geen andere structurele maatregelen mogelijk zijn om bepaalde fenomenen aan te pakken. Het is soms al te gemakkelijk om bepaalde problemen te kwalificeren als overlast en te bestraffen. Het onderliggende probleem wordt hiermee niet aangepakt. Gemeenten hebben nochtans tal van mogelijkheden om overlast te bestrijden. Enkele daarvan worden hieronder besproken Gedogen In Nederland heeft men het zogenaamde gedoogbeleid. Hoewel dat gedogen niet altijd wenselijk is, is het soms wel noodzakelijk. Concreet houdt het in dat er wel een regel is waarvan de overtreding bestraft kan worden, maar dat gebeurt niet. Men kan niet elke onregelmatigheid bestraffen en vervolgen. Dat gedogen moet wel open en actief gedaan worden. Wanneer men duidelijk de grenzen aangeeft komt men eigenlijk tot een secundaire regelgeving. 42 In Nederland maakt het gedoogbeleid deel uit van het strafrecht en wordt het vooral gebruikt voor het drugsbeleid. Men stelt daar dat men van vervolging kan afzien op grond van het algemeen belang. Het wordt gebruikt daar waar de wet en de praktijk te ver uit elkaar liggen, of als de kosten van handhaving groter zijn dan de baten. Gedogen mag wel geen nattevingerwerk zijn, er moeten wel degelijk motieven achter zitten waarom. Anderzijds moet men er ook voor zorgen dat het slachtoffer zich niet in de steek gelaten voelt. Men kan dit ook de keuze voor het nultarief noemen. Het voordeel om hiervoor te kiezen is dat men kleine gedragingen, die vroeger door het parket geseponeerd zouden worden, met de administratieve sancties toch bestraft. Dit zorgt voor de nodige ergernis bij de burger. Nultarief kan hier een alternatief vormen Private aanpak Als men overlast via een private weg aanpakt, houdt dat in eerste instantie in dat de publieke ruimte beperkt zal moeten worden. Behoren goederen tot het openbaar domein, dan zijn ze in principe niet vervreemdbaar, zolang ze de maatschappij tot dienst zijn. Privatiseren zal dus niet op grote schaal kunnen gebeuren. Een tussenvorm is die waar private personen (beperkte) gebruiksrechten krijgen op het openbaar domein. Men moet hierbij denken aan concessies, wegvergunningen, Wat men wel kan doen, is bepaalde vormen van overlast laten bestrijden door private partners. Zo kunnen de gemeenten voor bepaalde activiteiten private bewakingsfirma s inschakelen. Momenteel kan dit echter niet op het openbare terrein. De private veiligheid staat wel op het punt om uitgebreid te worden. Er komt immers een nieuwe wet inzake de private veiligheid die op dit moment door de ministerraad is goedgekeurd. Het parlement moet er wel nog over stemmen, wat voor het zomerreces zou moeten gebeuren. Door die nieuwe wet zullen de bevoegdheden van de private bewakingsfirma s uitgebreid worden. Gemeenteraden zullen de 41 K. VERFAILLE, zijn beleidsmakers overlastveroorzakers? Over verantwoordelijkheid en reflexiviteit in beleidsprocessen in M. COOLS, B. DE RUYVER, E. DE WREE, P. HEBBERECHT, L. PAUWELS, P. PONSAERS, E. VAN DEN HERREWEGEN, T. VANDER BEKEN, S. VAN MALDEREN, G. VERMEULEN, Overlast en de maatschappelijke aanpak ervan, Mechelen, Kluwer, 2008, E. DEVROE, last van overlast: volle GAS vooruit?, Orde Dag, 2003, afl. 24, 14 13

16 bevoegdheid krijgen om (tijdelijk) een deel van de publieke ruimte te laten bewaken door bewakingsagenten. 43 Personeelsleden van bewakingsondernemingen kunnen louter administratieve inbreuken vaststellen. 44 Hun bevoegdheid is dus beperkt tot inbreuken die enkel met administratieve sancties kunnen bestraft worden, niet de gemengde inbreuken. Het voordeel hiervan is dat het nog steeds de gemeenten zijn die de reglementen vaststellen en dus ook nog steeds het beleid kunnen bepalen. Een derde vorm is de publiek private samenwerking. Private en publieke actoren gaan hier samen werken. De overheid kan ook hier duidelijk beschrijven wat ze precies van de private actor verwacht Belastingen De overheid kan ook belastingen en retributies gebruiken om overlast terug te dringen. Een voorbeeld hiervan is de belasting op leegstaande gebouwen. Belastingen en retributies onderscheiden zich doordat er bij belastingen geen aanwijsbare tegenprestatie is. Het verschilt echter per gemeente of de heffingen gezien worden als een belasting, dan wel als een retributie. Een voorbeeld waarbij belastingen gebruikt worden als middel om overlast te bestrijden, is het NERO-project in Mechelen. Indien minderjarigen door de politie naar het commissariaat werden gevoerd, wordt er overleg gepleegd met de ouders. Met hen wordt dan een overeenkomst gesloten met enkele voorwaarden die nageleefd moeten worden. Worden die voorwaarden niet nageleefd dan moet er een combitaks betaald worden. Op die manier wordt overlast daadwerkelijk aangepakt en niet beperkt tot een proces-verbaal. Mechelen kan hierdoor ook een overlastbeleid voeren ten aanzien van minderjarigen, zonder leeftijdsbeperking die in de GAS-wet wordt bepaald. Hierbij moet wel vermeld worden dat het NERO-project tot stand kwam toen de leeftijdsgrens van de gemeentelijke administratieve sancties nog op 16 jaar lag. Het pervers effect hiervan is wel dat men dergelijke taks ook kan opleggen aan een vijfjarige als men van oordeel is dat hij overlast veroorzaakt. 46 Ook in andere gemeenten worden dergelijke overlasttaksen of combitaksen opgelegd. Retributies geheven op de opsluiting in cellen, belastingen voor bepaalde tussenkomsten van de lokale politie, zijn maar enkele voorbeelden van de overlasttaksen die in steden en gemeenten gelden. 47 De vraag is ook in hoeverre dit kan gezien worden als een belasting. Die dienen namelijk om de algemeenheid van de uitgaven te dekken. Kosten die worden doorgerekend aan een persoon hebben dan eigenlijk het karakter van een boete in plaats van een belasting. 48 Hij moet immers opdraaien voor de overlast die hij veroorzaakt heeft, waarbij de sanctie dan de doorgerekende kosten zijn. Een gemeentebelasting mag dus niet gebruikt worden als een vervangmiddel voor 43 Z. SAERENS, Privébewakingsagenten krijgen meer bevoegdheden, Deredactie.be, 26 november 2016, 44 Art GAS-wet 45 F. SCHRAM en J. LIEVENS, Gemeentelijke administratieve sancties. Een antwoord op overlast?, Brugge, Vanden Broele, 2013, F. VROMAN, Jongeren en gemeentelijke administratieve sancties: citius, altius, fortius, Orde Dag, 2012/58, D. DEVOS, De overlasttaks of ( ) een overlast aan taksen?, LRB, 2004, afl.3, D. DEVOS, De overlasttaks of ( ) een overlast aan taksen?, LRB, 2004, afl.3,

17 een straf. Hoewel de gemeenten dus autonoom de aanslagvoet kunnen bepalen, mag het bedrag niet zo hoog zijn dat het gezien wordt als een straf. 49 Benadrukt wordt dat een straf op voorhand in de wet bepaald moet worden. Een en ander werd verduidelijkt in een uitspraak van de politierechtbank te Brugge. 50 De feiten betroffen een dronken man die door de politie werd meegenomen om een nachtje in de cel te blijven. De gemeenteraad had eerder al een retributie op het vervoer van dronken personen uitgewerkt. De persoon in kwestie weigerde dit echter te betalen waardoor het voor de rechtbank kwam. De rechtbank oordeelde in eerste instantie dat de overheid haar uitgaven om de openbare orde te handhaven kan verhalen op diegene die de openbare orde verstoort. Het ging hier volgens de rechtbank om een vordering tot betaling van een belasting en niet om een vordering tot vergoeding van schade. Op die grond werd de vordering van de gemeente dan ook afgewezen. Het gaat dus volgens deze rechtbank wel degelijk om een retributie en geen schadevergoeding. Overlast bestraffen via taksen heeft het nadeel (of het voordeel) dat de rechtswaarborgen die spelen bij de GAS niet meer gelden. Beroep op een raadsman is bijvoorbeeld niet mogelijk. Voor minderjarigen valt het kosteloos beroep bij de jeugdrechter weg. De garanties van art. 6 EVRM zoals het recht op toegang tot de rechter, behandeling van de zaak door een onafhankelijke en onpartijdige rechter, vermoeden van onschuld en het recht op bijstand van een advocaat zijn echter niet vervuld. Bovendien ontneemt men aan het parket de mogelijkheid om een strafvervolging in te stellen. Het ne bis in idem-beginsel zal zich hier namelijk tegen verzetten. 51 In de rechtsleer wordt vandaag aanvaard dat belastingen die naast het fiscaal doel nog een ander doel hebben mogelijk zijn. Is het hoofddoel echter een niet-fiscaal doel, dan zal de belasting niet geheven kunnen worden Conclusie Het is in deze masterproef op dit punt nog te vroeg om al te stellen of GAS-sancties een effectief en efficiënt antwoord bieden op overlast. Dit verdient een meer doorgedreven onderzoek waar de plus- en minpunten van gemeentelijke administratieve sancties naast elkaar geplaatst worden. Toch kunnen er nu al enkele vaststellingen gedaan worden. Uit een de eerste (tweejaarlijkse) evaluatie van de nieuwe GAS-wet van 2013 blijkt dat 90% van de gemeenten gebruik maken van GAS-boetes om overtredingen op hun reglementen te bestraffen. 53 Dit wijst erop dat gemeentelijke administratieve sancties wel degelijk gewild zijn door steden en gemeenten en ze effectief ook gebruikt worden. 49 Hand. Vl. Parl , 11 februari 2003, nr. 133, Pol. Brugge 19 november 2002, NJW 2003, EHRM 16 juni 2010, nr /03, Ruotsalainen/Finland in B. COOPMAN en K. HENS, samenloop van straf en boete in fiscalibus niet meer mogelijk ingevolge recente rechtspraak Europees Hof?, 52 M. DE JONCKHEERE, De gemeentelijke en provenciale belastingsbevoegdheid in M. DE JONCKHEERE, K. DEKETELAERE en N. PLETS, Lokale en regionale belastingen, Brugge, die Keure, 2004, (1) FOD BINNENLANDSE ZAKEN, Tweejaarlijks verslag over de toepassing van de GAS-wet, 2015, 6 15

18 Ook de VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten) uit zich positief over het GASsysteem. Hoewel er volgens hen technische verbeteringen nodig zijn om het geheel efficiënter te maken, zijn er geen grote problemen vast te stellen. 54 Het spreekt voor zich dat dit slechts subjectieve vaststellingen zijn. Gemeentelijke administratieve sancties laten zich namelijk niet zomaar meten. Zoals aangetoond gaan gemeentelijke administratieve sancties samen met overlast. Overlast heeft echter geen vaste definitie, waardoor het moeilijk is om het te registreren. De invulling ervan kan verschillen van gemeente tot gemeente. Het is dan ook niet altijd eenvoudig om aan te tonen dat het stijgen of dalen van bepaalde overlastfenomenen het gevolg is van gemeentelijke administratieve sancties. Bovendien kunnen problemen zich eenvoudigweg ook verplaatsen. Zelfs het weer kan ervoor zorgen dat er zich op een bepaalde plaats al dan niet overlast voordoet. 55 Een laatste argument is dat gemeentelijke administratieve sancties waren oorspronkelijk in het leven geroepen voor het bestrijden van overlast, maar kunnen nu ook gebruikt worden voor de bestrijding van kleine misdrijven. Alleen focussen op overlast geeft dus geen goed totaalbeeld van gemeentelijke administratieve sancties. Om een goede evaluatie van gemeentelijke administratieve sancties op te stellen is het vereist dat verschillende sterkte en zwaktes van het systeem naast elkaar geplaatst worden. Dit wordt hieronder verder besproken. Op het einde zal dan een algemene conclusie volgen. 2.2 Werklast parketten Een tweede doelstelling van de GAS-wet is om de parketten te ontlasten. Kleine vormen van overlast werden door de werkdruk niet langer vervolgd, want dan weer voor frustratie zorgde bij gemeenten. Door het invoeren van GAS-sancties wordt de bestrijding van de kleinere feiten aan het Openbaar Ministerie ontnomen, zodat die zich bezig kunnen houden met het bestrijden van georganiseerde criminaliteit. 56 Om te kijken of er nu wel degelijk sprake is van een verminderde werklast wordt de klassieke rechtspleging, waarmee overlast voor de invoering van de GAS-wet werd bestreden, vergeleken met de werkzaamheden van het Openbaar Ministerie bij gemeentelijke administratieve sancties Klassieke rechtspleging In het klassieke strafrecht is de rol van het parket duidelijk en cruciaal. De politie stelt de feiten vast in een proces-verbaal en het Openbaar Ministerie heeft de leiding van het opsporings- en vervolgingsonderzoek. De parketmagistraat bepaalt welke daden er in het onderzoek moeten gesteld worden en of men al dan niet overgaat tot vervolging. Het Openbaar Ministerie moet dus gezien worden als de motor en waakhond van de strafvordering en is in de 54 VVSG, VVSG-evaluatie nieuwe GAS-wet, 2015, 55 A. VAN LIEMPT, Leefbaarheid in Sint-Truiden: hoe te meten? in E. DE WREE, E. DEVROE, W. BROER, P. VAN DER LAAN, Evidence based policing, Antwerpen, Maklu, 2011, (339) Wetsontwerp tot invoering van gemeentelijke administratieve sancties, Parl.St., Kamer , nr. 2031/1, 13 16

19 strafrechtspleging belast met de toepassing van de strafwet. 57 Artikel 28ter 1 Sv. stelt dat de procureur des Konings een algemene opsporingsplicht en algemeen opsporingsrecht heeft. Hij is dus degene die bepaalt hoe misdrijven aangepakt worden. Hoewel de procureur zelf de accenten en prioriteiten legt, is hij wel gebonden door het opsporingsbeleid vastgesteld door de minister van Justitie. Die richtlijnen worden door de minister van Justitie genomen na advies van het College van Procureurs-generaal. Die zijn ook verantwoordelijk voor de uitvoering ervan binnen hun rechtsgebied. 58 Het Openbaar Ministerie kan beslissen om een zaak buiten het proces af te handelen. Naast het sepot bestaan er nog de mogelijkheden van de minnelijke schikking en de bemiddeling in strafzaken. Beslist het parket om over te gaan tot vervolging dan zal de zaak uiteindelijk voor de bevoegde rechtbank terecht komen Administratieve procedure Vier soorten inbreuken Het College van Procureurs-generaal spreekt in zijn omzendbrief over vier soorten inbreuken. De eerste soort betreft zaken die uit het strafrecht zijn gelicht en die dus enkel het voorwerp kunnen uitmaken van administratieve vervolging. De tweede soort zijn de lichte gemengde inbreuken. Deze zijn niet gedepenaliseerd en als de procureur des Konings binnen een termijn van twee maanden laat weten dat hij het niet opportuun acht om over te gaan tot vervolging en hij geen gevolg gaat geven aan de feiten of niets laat weten, kunnen ze administratiefrechtelijk vervolgd worden. Geeft hij binnen deze termijn van twee maanden dus geen antwoord dan is enkel administratieve vervolging nog mogelijk. De mogelijkheid tot strafrechtelijke vervolging is dan vervallen. De derde soort, de zware gemengde inbreuken, worden bij voorkeur strafrechtelijk afgehandeld. Toch is ook hier administratieve vervolging mogelijk als de procureur des Konings binnen een termijn van twee maanden laat weten dat hij dit opportuun acht en zelf geen vervolging gaat instellen. Een antwoord van de procureur is hier dus vereist in tegenstelling tot de lichte gemengde inbreuken. Hij moet groen licht geven, anders is enkel strafrechtelijke vervolging toegelaten. De vierde soort inbreuken tenslotte betreft de inbreuken op stilstaan en parkeren en de inbreuken op de verkeersborden C3 en F103, vastgesteld door automatisch werkende toestellen. Voor deze is het vereist dat er een protocolakkoord wordt afgesloten tussen de procureur des Konings en het college van burgemeester en schepenen. 59 Voor deze inbreuken geldt een aparte procedure. De overtreder wordt binnen de vijftien dagen op de hoogte gesteld van de overtreding en moet binnen de dertig dagen betalen, tenzij hij verweer aantekent C. VAN DEN WYNGAERT en B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2014, Art. 143 bis en quater Ger.W. 59 Art. 23, 1 GAS-wet 60 Art. 29, 1 GAS-wet 17