Universal Design. Fysieke omgeving voor integraal en inclusief onderwijs...

Transcriptie

1 Universal Design. Fysieke omgeving voor integraal en inclusief onderwijs... Hubert Froyen, PHL Departement Architectuur. PHL onderzoeksinstituut ArcK / Universal Design. UGent, Faculteit Ingenieurswetenschappen Ontmoetingsdag SIHO (Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs). 24 november Vlaamse Overheid, Ellipsgebouw, Brussel

2 NATUURLIJKE OMGEVINGEN ZIJN VOOR MENSEN MEESTAL ONBEWOONBAAR Mensen maken omgevingen toegankelijk en bewoonbaar, maar met de groeiende omvang en complexiteit van deze mensgemaakte omgevingen neemt ook het gevaar toe dat aanzienlijke groepen gebruikers gediscrimineerd, uitgesloten of alleszins ernstig beperkt worden in het optimaal functioneren daarbinnen. PHL, Elfde-Liniestraat 24 B-3500 Hasselt, Belgium tel. +32(0) fax. +32(0) e phl@phl.be

3 Mens versus mens-gemaakte-omgeving Ontwerpbenaderingen vanuit historisch perspectief Door de eeuwen heen : DESIGN voor MODALE GEBRUIKERS, Exclusief. Misfits leiden tot Adaptation de soi.. (Grosbois, L-P.) Naoorlogs : Design voor modale gebruikers + categoriaal DESIGN for SPECIAL NEEDS. 21st Eeuw : DESIGN for ALL of UNIVERSAL DESIGN, + Inclusief. Misfits leiden tot Adaptation à soi.. (Grosbois, L-P.)

4 FYSIEKE OMGEVINGEN SOCIALE OMGEVINGEN VIRTUELE OMGEVINGEN AANVANG 21 ste EEUW : NIET DE TECHNOLOGISCHE VRAAG CENTRAAL, MAAR VEELEER DE ANTROPOLOGISCHE Toegankelijk en bruikbaar, in welke mate en voor wie?

5 Leonardo Da Vinci's Vitruvian Man (1492) The Enabler, Steinfeld, Eeuwenlang werd de mens-gemaakte omgeving ontworpen en gemaakt voor de ideale gebruiker, niet gehinderd door enige motorische, zintuiglijke en / of mentale functiebeperking. - Momenteel wordt het Renaissance ideaal van ontwerpen voor de universele persoon geleidelijk vervangen door de postmoderne doelstelling van universeel ontwerpen voor de relevante diversiteit van gebruikers

6 Maatschappelijke en politieke context : integrale & inclusieve toegankelijkheid en bruikbaarheid voor iedereen Mensen ageren in complexe Sociale / Fysieke / Virtuele omgevingen Demografische veroudering als conceptuele impuls Gelijke Kansen zijn omgevingsgerelateerd Verschuiving: Handicap Handicapsituatie Handicap (medische model) Handicapsituatie (sociale model, omgevingsgerelateerd)

7 Academische en professionele respons : UNIVERSAL DESIGN Verschuiving: Design for Special Needs Design for All ( Universal Design ) Evidence-based design (Hamilton, 2003 ) An evidence-based designer, together with an informed client, makes decisions based on the best information available from research and project evaluations. Human-centred design (Whitney, 2003) Niet designer-centred, niet technology centred, niet market-centred Design-centred (Niet designer-centred) Elegant, niet stigmatiserend, esthetisch

8 Universal Design (USA) Universal Designing Design for All (EUR) Design for More Ontwerpen voor iedereen, integraal en inclusief

9 Zeven principes van Universal Design

10 Musée du Louvre, Paris, 1989 arch: I.M.Pei Foto s: Ria Ceyssens

11 Perceptie van menselijke handicap, en van handicapeliminatie Medische model De rehabilitatiebenadering Medische model, personal tragedy model, causale keten (WHO) OORZAAK STOORNIS (klinisch begrip: orgaanniveau) BEPERKING (klinisch begrip: lichaamsniveau, persoon) HANDICAP (sociaal begrip: functieniveau) Sociale model De sociale benadering Sociale model, handicapsituatie, sociale en/of ruimtelijke obstakels en faciliteiten. MENS OMGEVING

12 ALGEMENE VISIE : dynamische interrelatie tussen fysieke, sociale en virtuele omgevingen. De mens observeert en handelt in het globale fenomenale veld. SECIFIEKE VISIE : als academici (architecten, ontwerpers) richt onze aandacht zich vooral op ontwerpen en produceren van fysieke objecten en omgevingen. SLEUTELWOORDEN : Ontwerpen (Formeel / Informeel) Ontwerpwetenschappen (Research by Design) Mensgemaakte omgevingen zoals ze zouden moeten zijn

13 Universal Design als tool bij de aanpak van toegankelijkheid TOEGANKELIJKHEID in de zin van conform aan wetten en voorschriften, gesteund door PRESCRIPTIEVE Tools (voornamelijk de fysieke, mens-gemaakte omgevingen) Focus op gehandicapte gebruikers (Medische Model) Versus UNIVERSAL DESIGN, met nadruk op integraal & inclusief ontwerpen voor iedereen, via DESCRIPTIEVE Tools (globale sociale, ruimtelijke en virtuele omgeving) Focus op gebruikers in handicapsituaties (Sociale Model)

14 USA, mee onder invloed van Americans with Disability Act (ADA, 1990) NYC Apple Store, May 2006, arch. Bohlin Cywinski Jackson Foto: Jurvetson

15 Foto: Kelp Foto: Stewin Apple is committed to providing assistance to its customers with special needs. If you require a sign-language interpreter or other special assistance to attend any of our events, please let us know with reasonable advance notice. Geraadpleegd op , op:

16 GROTE DIVERSITEIT VAN PERMANENTE, TIJDELIJKE EN SITUATIONELE FUNCTIONELE BEPERKINGEN (waarneembaar en niet waarneembaar) Damsgaard & Lange design proposal for an information system 'A Travel Guide for All'

17 Universal Design kan beschouwd worden als een academisch en een professioneel research- en ontwerpantwoord op een democratische eis en op een maatschappelijk concept voor integrale en inclusieve toegankelijkheid en bruikbaarheid. Het is een tweeledig begrip, waarbij Universal verwijst naar menselijke diversiteit (dis-abilities) en naar een radicale mensgerichte benadering (usercentered ), en Design appelleert aan uiterst creatieve en kwalitatieve ontwerpoplossingen op basis van empirische fundamenten (evidence-based ). (Froyen, 2008)

18 UNIVERSAL DESIGN VOOR FYSIEKE, SOCIALE EN VIRTUELE OMGEVINGEN En-abling versus Dis-abling environments Fysieke toegankelijkheid van gebouwen en open ruimten, transport, parking, leslokalen, labo s, toestellen, administratieve diensten, sanitaire voorzieningen, restaurant. Enabling environments Psychosociale toegankelijkheid verwijst naar sociale interactie, verdraagzaamheid, bewustzijn, respectvolle omgangsvormen, imagovorming in de media, kennis en inzicht. Enabling society Toegang tot informatie via diverse media: auditief, visueel, braille, pictogrammen. Enabling interfaces Toegang tot communicatie via diverse aangepaste kanalen. Enabling interfaces Toegang tot besluitvormingsprocessen, omvat wetgeving, politiek, beleid, lokale besluitvorming, administratie. Enabling processes

19 Op woensdag 13 december 2006 hechtte de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in consensus haar goedkeuring aan het nieuwe bindende Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. Art. 24 van deze conventie stelt dat personen met een handicap recht hebben op onderwijs, en stelt bovendien dat de VNlidstaten er toe gehouden zijn om full inclusion te realiseren op het vlak van onderwijs.

20 De principes van Universal Design voor onderwijs en vorming De principes van Universal Design zijn recent eveneens aangepast voor onderwijs en vorming, en dit via een aantal modellen zoals Universal Design for Learning (Rose, 2001; Rose & Meyer, 2000) Universal Design for Instruction (Scott, McGuire, & Shaw, 2001, 2003) Universal Instructional Design (Silver, Bourke, & Strehorn, 1998).

21 Systematische eliminatie van handicap situaties: bvb. Automatische, brede, drempelloze deur - pragmatische oplossing, voor non-ambulanten - betere Gestalt kwaliteit, voor iedereen

22 TOT SLOT De inclusieve en integrale toegankelijkheid en bruikbaarheid van sociaal-ruimtelijke onderwijsinfrastructuur is een essentiële voorwaarde voor Gelijke Kansen, maar bovendien heeft de waarneembare toegankelijkheid en inclusie ook een zeer grote symbolische en pedagogisch-didactische waarde en betekenis. Inclusieve en integrale toegankelijkheid dient een pragmatisch doel maar is tevens een materialisatie van een mission statement, waaruit discriminatie adequaat en tastbaar geëlimineerd is.

23 DANK U HFroyen@mail.phl.be PHL, Departement Architectuur. Universitaire Campus, Gebouw E, 3590 Diepenbeek

24