Datum raadsvergadering 16 juni 2016

Transcriptie

1 Raadsvoorstel Datum vaststelling voorstel door het college 3 mei Datum raadsvergadering 16 juni 2016 Nummer raadsvoorstel Bijbehorend veld van de programmabegroting WMO, Sociale Zaken en minimabeleid Naam portefeuillehouder college / Initiatiefnemer raad J.A. Nijhof Wettelijke basis Participatiewet Onderwerp Toekomst BIGA Groep BV Samenvatting In april 2015 stemde u in met de overname van de Sociale Werkvoorziening (SW) BIGA Groep BV (verder: BIGA). We onderzochten op welke wijze de begeleiding van arbeidsgehandicapten konden organiseren bij BIGA en komen nu met het voorstel om dit bedrijf om te vormen tot een Social Enterprise. U stemde er ook mee in om de BIGA-infrastructuur te gebruiken om naast SW-geïndiceerden ook andere doelgroepen met een afstand tot de arbeidsmarkt te begeleiden. We onderzochten op welke wijze we dit moeten organiseren en leggen u nu de resultaten van dit onderzoek voor. Voorgesteld besluit 1. opdracht te verlenen aan de BIGA Groep BV om de komende vijf jaar inwoners van de gemeente Utrechte Heuvelrug met een sw-indicatie gepast werk aan te bieden en te begeleiden bij deze werkzaamheden; 2. na 31 december 2016 eigenaar te blijven van de aandelen van de BIGA Groep BV zoals in dit voorstel omschreven; 3. na 3 jaar de ingeslagen weg evalueren; 4. de BIGA Groep BV de opdracht te geven zich verder te ontwikkelen als social enterprise en daarvoor nieuw personeel met afstand tot de arbeidsmarkt te werven; 5. de BIGA zoals toegelicht in het voorstel voldoende groen- en schoonmaakopdrachten laten uitvoeren. Duurzaamheid Niet van toepassing Werkgelegenheid 1. Heeft het besluit gevolgen voor de werkgelegenheid? In bijlage 2A hebben we benoemd hoeveel inwoners er minimaal jaarlijks moeten instromen om een tekort op de begroting BIGA te voorkomen. In 2020 moeten minimaal circa 50 fte zijn ingestroomd om de omzet van de BIGA op hetzelfde niveau te houden. In de loop van 2015 heeft BIGA een aantal nieuwe opdrachten

2 2 voor 2016 e.v. binnen gehaald waardoor de instroom 10 fte meer kan/moet zijn. Nieuwe instroom en personeel vallen onder de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) van BIGA. 2. Draagt het besluit bij aan het versterken van het vestigingsbeleid? Nee 3. Is social return toegepast om (oudere) werklozen aan het werk te helpen? Met het project BIGA bieden we inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt perspectief op werk. Onze investering heeft een direct gevolg op de werkgelegenheid voor arbeidsgehandicapten. Financiële consequenties / wijze van dekking Met de oud aandeelhouders is overeengekomen dat het eigen vermogen van BIGA wordt ingezet voor de participatie van inwoners van de vijf gemeenten met afstand tot de arbeidsmarkt. Met dit raadsvoorstel geven wij hieraan uitvoering. Niet door op voorhand middelen te onttrekken aan het eigen vermogen maar door beheerst ondernemersrisico s aan te gaan om nieuw personeel (met afstand tot de arbeidsmarkt) (tijdelijk) aan te nemen om verliezen in de toekomst te voorkomen. Het ondernemersrisico is beperkt doordat gemiddeld 50% van het salaris (minimumloon) wordt gedekt door loonkostensubsidie. De loonkostensubsidie wordt betaald door de RDWI uit het BUIG budget (budget voor het verstrekken van uitkeringen). Dit is door de participatiewet toegestaan en wordt gedekt door het vervallen van de uitkering aan de inwoner die (tijdelijk) in dienst treedt bij de BIGA. Uitgaande van de noodzakelijke vervangingsinstroom, zal dit binnen de RDWI een besparing opleveren van Hierbij is er van uitgegaan de loonkostensubsidie op 50% wordt gehandhaafd, maar zijn de inverdieneffecten bij uitstroom naar andere werkgevers niet meegenomen. De kosten voor jobcoaching worden door de RDWI betaald uit het Participatiebudget. De voordelen bij de RDWI zijn natuurlijk directe voordelen voor onze gemeente (lagere kosten voor uitkeringen). De winst bij de BIGA is nodig om dividend aan de gemeente uit te keren (25% van de winst) om de (rente)kosten voor de aandelen te dekken. Verder staat voorop dat de doelstellingen van de Participatiewet binnen de budgettaire kaders worden gerealiseerd. Eerdere raadsbesluiten - Op 16 april 2015 stemde de raad in met de voorgenomen overname van aandelen van BIGA. - Op 3 december 2015 stemde de raad in met het voorstel Toekomst Sociale Werkvoorziening BIGA Groep BV. - Op 3 december 2015 stemde de raad in met het voorstel Onderhandelingsresultaat aandelenovername BIGA Groep BV. Reacties van derden / communicatie Na akkoord stellen we een persbericht op. Participatie Niet van toepassing.

3 3 Vervolgtraject Wanneer alle vijf gemeenten binnen de regio Zuidoost Utrecht hebben besloten het aanbieden van gepast werk en de begeleiding van SW-ers voor de komende vijf jaar aan BIGA te gunnen en aandeelhouder te blijven van BIGA, dan zullen de noodzakelijke verdere stappen worden ondernomen om samen met de RDWI en BIGA een onderling convenant op te stellen over de instroom van nieuwe medewerkers en de voorwaarden daaromtrent. Binnen de GR RDWI zullen voorstellen aan het bestuur gedaan worden om invulling te geven aan deze voorwaarden. In het derde kwartaal zullen de voorwaarden worden uitgewerkt zodat de BIGA zowel aan het toezicht als merendeelcriterium voldoet. Dit is de verantwoordelijkheid van de directie, de RvC en de AVA van de BIGA. De projectgroep die geformeerd is voor de overname van de aandelen van BIGA begeleidt het huidige proces en doet de voorbereiding tot de visievorming. Voor de zomer zal een conferentie worden georganiseerd met de wethouders, beide directeuren van beide organisaties en de secretarissen om een gezamenlijke visie uit te werken op de samenwerking. Voor de uitwerking hiervan zal een plan van aanpak volgen door de (nieuwe) projectgroep (opdrachtgever is het secretarissenoverleg voor het sociaal domein). De BIGA en de RDWI blijven binnen hun bevoegdheden en verantwoordelijkheid die rol in samenwerking pakken om inwoners (met afstand tot de arbeidsmarkt) zo goed mogelijk te laten participeren en te re-integreren in de samenleving. De bevoegdheden en verantwoordelijkheden voor de gemeenten, RDWI en de BIGA hierin zijn in kaart gebracht. Naar aanleiding van de visievorming zal de (ondernemende) BIGA samen met GR RDWI deze visie invulling geven. Minimaal na drie jaar wordt de voorgestelde werkwijze geëvalueerd om te bezien of deze goed functioneert binnen deze visie en in de snel veranderende (sociale) wereld. Wanneer aanpassingen noodzakelijk zijn, zal de resterende termijn van de vijf jaar voldoende zijn om eventuele nieuwe keuzes voor te bereiden en te implementeren. Bijlage(n): Bijlage 1 Toekomst BIGA; Bijlage 2A Verslag Werkgroep Participatie; Bijlage 2B Doelgroepen en instrumenten RSD en aanbod BIGA. Nadere informatie te verkrijgen bij 1. D. van Rijn, Dick.van.Rijn@Heuvelrug.nl, , 2. B. Burema, Beja.Burema@Heuvelrug.nl, Toelichting op gevraagde beslissing Vanwege ons samenwerkingsverband wordt een eensluidend voorstel tegelijkertijd in de raden van de gemeenten Bunnik, De Bilt, Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede en Zeist voorgelegd. Inleiding Als gevolg van de nieuwe Participatiewet kunnen mensen geen indicatie meer krijgen voor plaatsing bij een Sociale Werkplaats (SW). Hierdoor stopt de nieuwe instroom bij de BIGA. Daarnaast loopt de rijkssubsidie per medewerker van de Sociale Werkplaats (SW-medewerker) jaarlijks met 500,-- af (tot en met het jaar 2020). Deze beide oorzaken hebben grote financiële gevolgen voor de BIGA. Zonder aanpassingen zal de BIGA verliesgevend worden. Proces Vorig jaar april heeft u besloten tot overname van de aandelen van BIGA Groep BV (hierna: BIGA). Vervolgens heeft u afgelopen december besloten de BIGA-infrastructuur te gebruiken om naast SW-geïndiceerden ook andere doelgroepen met een afstand tot de arbeidsmarkt te begeleiden en te onderzoeken welke publieke of private organisatiestructuur daartoe voor de komende vijf jaar het meest doeltreffend en doelmatig is. Per 1 januari 2016 zijn de vijf gemeenten in het regionale samenwerkingsverband Bunnik, De Bilt, Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede en Zeist formeel eigenaar van BIGA. Om het raadsbesluit van december 2015 tot

4 4 uitvoering te brengen is via een projectstructuur in regionaal verband scenario-onderzoek gedaan. Dit heeft geresulteerd in het voorliggende raadsvoorstel. Publiek/privaat? Het onderzoek naar de meest doeltreffende en doelmatige publieke of private organisatiestructuur heeft zich in eerste instantie toegelegd op de mogelijkheden voor een private BIGA. Op basis van de 17 toetsingscriteria bleek dat alleen een private BIGA mogelijk zou kunnen zijn bij een Management buy Out (MBO). Verkoop aan een derde bleek op basis van deze criteria geen goede optie. Door de veranderingen in de (Europese) aanbestedingswetgeving is de huidige vorm van preferred suppliership niet te handhaven. Het succes van de BIGA is grotendeels gebaseerd op de gemeentelijke opdrachten in de openbare ruimte en de schoonmaak. Wanneer de zekerheid voor de BIGA van voldoende werk bij de gemeenten wegvalt, is het risico te groot dat de meest rendabele onderdelen van de BIGA groenonderhoud en schoonmaak onvoldoende winst maken om de verliezen op BIGA Intern te compenseren. Gevolg zal zijn dat dit ten koste gaat van de doelgroep (huidige SW-ers en/of instroom uit de Participatiewet) of dat dit moet worden gecompenseerd door extra gemeentelijke (inkomens)subsidies. Hiermee komen 2 belangrijkste toetsingscriteria onder druk, waardoor een MBO zich nog maar nauwelijks onderscheidt van verkoop aan externen. Naar onze mening is een publiek BIGA de beste optie. Rechtsvorm Bij het vervolg onderzoek naar de meest doelmatige en doeltreffende publieke organisatiestructuur zijn wij vervolgens voor een dilemma gesteld. Streven wij naar een maximaal bedrijfsresultaat bij de BIGA of kiezen wij nadrukkelijk voor de doelgroep (mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt)? Wij hebben hierbij de doelgroep centraal gesteld en daarnaast gekeken hoe het bedrijf daarbinnen optimaal kan functioneren. Dit resulteerde in het dilemma van de te kiezen rechtsvorm. In de zoektocht naar mogelijkheden om BIGA voldoende gemeentelijk werk te gunnen hebben wij een aantal methoden op hun merites onderzocht. Daarbij is essentieel dat het gunnen van opdrachten zonder aanbesteding (boven een drempelwaarde) aan eigen bedrijven niet meer mogelijk is als dat bedrijf meer dan 20% van haar opdrachten uit de private markt haalt. Dat is bij de BIGA het geval (52%). Wij hebben de volgende methoden onderzocht: 1. Samenwerkingsverbanden tussen aanbestedende diensten. 2. Gebruik maken van voorbehoud sociale ondernemers. 3. Splitsing BIGA in publiek en privaat deel. Ad 1. Samenwerkingsverbanden tussen aanbestedende diensten Met de gewijzigde wetgeving op het gebied van aanbesteden is de variant samenwerking tussen aanbestedende diensten ontstaan. Twee aanbestedende diensten (zoals bijvoorbeeld gemeenten) gaan een samenwerkingsverband aan om een publieke taak gezamenlijk uit te voeren. Er is daarbij geen sprake van een opdrachtgever opdrachtnemer relatie maar van een gelijkwaardige verhouding waarbij taken worden verdeeld. Deze variant leek voor de gemeenten en de BIGA begaanbaar. Nadere bestudering leidde tot de volgende bevindingen: De rechter zou op basis van het verleden en de specifieke functies van BIGA en de gemeenten kunnen oordelen dat er in feite nog steeds sprake is van een opdrachtgever opdrachtnemer relatie. Aangezien BIGA meer dan de helft van haar omzet uit private opdrachten haalt, is het de vraag in hoeverre BIGA te beschouwen is als een aanbestedende dienst. Bovendien is er nog nauwelijks jurisprudentie op dit gebied: er is slechts één casus (in Duitsland) en die is niet goed vergelijkbaar met onze casus. Ad 2. Gebruik maken van voorbehoud sociale ondernemers Tot voor kort konden gemeenten werk exclusief gunnen aan WSW-bedrijven. Er moest dan wel aanbesteed worden, maar alleen bedrijven met WSW-ers in dienst konden hierop inschrijven. Hier werd in Nederland veel gebruik van gemaakt hoewel het risico er altijd was dat niet het eigen WSW-bedrijf de opdracht gegund kreeg, maar een naburig WSW-bedrijf met medewerkers uit andere gemeenten. Met name in midden Nederland waren/zijn meerdere WSW-bedrijven actief in het inschrijven op opdrachten buiten hun eigen gebied. Met de

5 5 nieuwe wet- en regelgeving is voorbehoud tot WSW verruimd tot voorbehoud sociale ondernemers. Het betreft niet meer exclusief WSW-bedrijven maar kan gaan om iedere willekeurige onderneming waarvan meer dan 30% van de medewerkers een arbeidsbeperking hebben. Een (groot) aantal bedrijven, met name vanuit de schoonmaak en de groensector, heeft zich de afgelopen jaren gericht op de verwerving van gemeentelijke opdrachten en heeft daarvoor (onderdelen van) WSW-bedrijven overgenomen om aan de criteria te voldoen. De kans is reëel dat deze bedrijven inschrijven op opdrachten met het voorbehoud sociale ondernemers en deze opdrachten gegund krijgen. BIGA is voor een groot deel afhankelijk van deze opdrachten en maakt hierop ook het meeste rendement. Ad 3. Splitsing BIGA in publiek en privaat deel Een pragmatische manier om BIGA gemeentelijke opdrachten te gunnen zonder aan te besteden is de splitsing van BIGA in een deel voor private en een deel voor publieke opdrachten. Het publieke deel voldoet dan aan de eis dat minder dan 20% van de omzet op de private markt wordt gegenereerd. Dit betekent dat risicoloos werk kan worden gegund. Het uitsluiten van het risico dat andere sociale ondernemingen werk van de BIGAgemeenten verwerven heeft een prijs: splitsing betekent extra beheerskosten. De overhead moet zodanig worden toegerekend dat wij overheidssteun vermijden. Toename van de belastingdruk kunnen wij hoogst waarschijnlijk vermijden door de vorming van een fiscale eenheid. Hierdoor kunnen de verliezen van de éne BV (de private) met de winst van de andere (de publieke) worden gecompenseerd. We concluderen dat de derde optie de beste is met de minste risico s. Voldoende instroom Voor voldoende instroom is het nodig dat het aandeel van de gemeenten in de omzet van BIGA voor groen en schoonmaak ongeveer 48% is op het totaal aan contractvolume dat benodigd is voor werkvoorzieningen aan kwetsbare werknemers. Er zullen uitvoeringsafspraken worden opgesteld over de hoeveelheid werk hiervoor wordt neergelegd bij BIGA om deze werknemers aan het werk te houden. Gemeenten zullen over het benodigde volume per werksoort jaarlijks met BIGA afspraken maken. Indien na instemming met een gezamenlijk uitvoeringsjaarplan blijkt dat er meer werk is of dat BIGA om wat voor reden dan ook niet in staat is om het werk uit te voeren is deze gemeente vrij om deze opdracht met toepassing van SROI-voorwaarden aan te besteden op de reguliere markt. Door instroom van nieuwe medewerkers is BIGA in staat om de (natuurlijke) uitstroom van de SWgeïndiceerden nu en in de toekomst op te vangen. Hierdoor worden nu en in de toekomst inwoners in de RDWIgemeenten met afstand tot de arbeidsmarkt (SW-geïndiceerd of niet) op een bewezen goede wijze opgevangen en wordt hen werk en begeleiding aangeboden. Tegelijk behoudt BIGA voldoende capaciteit om een breed pallet aan diensten in de markt te zetten om haar medewerkers gepast werk te blijven aanbieden. Onderstaand overzicht laat de vervangingsinstroom zien hoe de bedrijfsvoering gegarandeerd kan worden. Prognose Instromers (vervanging uitstroom) 3,8 10,1 9,5 8,9 8,4 7,9 Formatie instroom (fte) 3,8 13,9 23,3 32,3 40,6 48,5 Dit betekent dat in 2020 circa 50 fte moet zijn ingestroomd om de omzet van de BIGA op hetzelfde niveau te houden. In de bovenstaande tabel is de reeks opgenomen die voldoende instroom biedt om tekorten op de begroting te voorkomen. In onderstaande tabel is de mogelijke verdeling van instroom verdeeld over de gemeenten opgenomen gebaseerd op de huidige verdeling. Gemeente Aantal personen Bunnik 2 De Bilt 7 Wijk bij Duurstede 7 Zeist 24 Utrechtse Heuvelrug 10

6 6 Mogelijk dat dit meer kan zijn als BIGA nieuwe opdrachten binnen haalt. In de loop van 2015 heeft BIGA een aantal nieuwe opdrachten voor 2016 e.v. binnen gehaald waardoor de instroom 10 fte meer kan/moet zijn. Nieuwe instroom en personeel vallen onder de cao van BIGA. BIGA kan de mogelijke risicotoename beheersen door te sturen op haar aanname beleid (eerst een tijdelijk contract) en afdekken door haar sterke weerstandscapaciteit (eigen vermogen). Conclusie Alles afwegend is naar onze mening is het de beste optie om BIGA om te vormen tot een publieke social enterprise. Het doel van de sociale onderneming is maatschappelijke meerwaarde creëren. BIGA hanteert deze werkwijze al. Daardoor is het een eenvoudig model om in te voeren. Bovendien kunnen we daarmee de onzekerheden bij het gunnen van schoonmaak- en groenopdrachten ondervangen. Wij kiezen voor financiële zekerheid en voor onze meest kwetsbare SW-ers. Bij een publieke BIGA geven wij vervolgens de voorkeur aan splitsing van de BIGA. Belangrijkste argument daarbij is dat dit de zekerheid biedt dat er voldoende werk is voor onze WSW-ers. Het belang van de doelgroep is dan ook het zwaarst wegend in de toetsingscriteria. De ontwikkeling van de laatste jaren waarbij er steeds meer sociale ondernemingen actief zijn op deze markt, biedt te veel onzekerheden. Voor de zomer start de volgende fase om de samenwerking tussen de RDWI en de BIGA verder te intensiveren om de (re-)integratie van alle burgers in de samenleving vorm te geven. De gemeenten beschikken over twee organisaties De Regionale Dienst Werk en Inkomen (RDWI) en BIGA die elkaar hierin zeer goed kunnen versterken. De beelden zijn met beide partijen gedeeld en worden door beide enthousiast omarmd, maar zal nog de nodige uitwerking vergen.