GERONTOLOOG IN OUDERENZORG WAT IS ER ALLEMAAL MOGELIJK, VOOR WIE EN WAAROM IS DAT ZINVOL?"

Transcriptie

1 GERONTOLOOG IN OUDERENZORG WAT IS ER ALLEMAAL MOGELIJK, VOOR WIE EN WAAROM IS DAT ZINVOL?" Drs. M. Plate Gerontoloog/Psycholoog N.I.P. EMDR-therapeut Cognitieve gedragstherapeut i/o

2 Overizcht Psychische klachten Behandeling oudere Begeleiding Mantelzorgers

3 Psychische klachten Bij psychische klachten is er in de achtergrond vaak sprake van onverwerkt leed en/of gebrek aan (coping)vaardigheden in de omgang met moeilijke omstandigheden of met emoties. Absolute overtuigingen (Problematisch) Gedrag Gevoel Gevolgen = aanmeldklacht

4 Voorbeelden Life-event Emotie/Cognitie Klachten /Situatie Fysieke mishandeling jeugd Gepest worden Machteloos / Hulpeloos Ik zit gevangen Pijnklachten CVA Depressieve ouder Bijna verdronken Angst Ik kan niks doen Ik ben in gevaar Benauwdheid (bv door astma/hartklachten) PTSS in relatie tot patient OF PTSS/Gestagneerde nav ziektebed overleden andere ouder Angst, Verdriet, Wrok Spanningsklachten Mantelzorger

5 Voorbeelden Life events Overtuiging Coping Actuele trigger Mishandeling psychisch/fysiek Ik ben hulpeloos Ik zit gevangen Vermijden Verlamming en Afasie na CVA = gevangen in eigen lichaam. - Afhankelijk van verzorging (hulpeloos) - Op rug liggen (hulpeloos) - Aanraking bij verzorging. Vroeg overlijden ouder(s) Ik ben alleen, verlaten Ik kan het niet alleen Passief Claimen Scheiding, verlies partner/kind

6 Wat is er mogelijk? Kernelementen behandeling: Eye Movement Desesitization and Reprocessing (EMDR) Cognitieve Gedragstherapeutische interventies, waaronder: - Gedachtenschema s / The Work - Assertiviteitstraining (individueel) t.b.v. effectieve communicatieve, sociale en probleemoplossende vaardigheden. - Relaxatietraining / spanningsthermometer - Mindfullness t.b.v. affecttolerantie

7 Wat is er mogelijk? EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing, en is een effectief bewezen behandelmethode om nare ervaringen te verwerken. Ontwikkeld om traumatische gebeurtenissen te verwerken. Inmiddels ook ingezet bij andere problemen en klachten, zoals rouwverwerking en chronische pijn. Ook wanneer iemand last heeft van een negatief zelfbeeld kan EMDR als onderdeel van een behandeling worden toegepast.

8 Wat is er mogelijk? Cognitieve gedragstherapeutische interventies Inzicht in de wisselwerking tussen denken, voelen en gedrag en hoe deze wisselwerking bewust te beïnvloeden teneinde efficiënter om te gaan met moeilijke of stressvolle situaties, tegenslagen, teleurstellingen, onvrede, etc. - Doorbreken automatisch denkpatroon - Overtuigingen bevragen en ontkrachten - Anders denken of doen

9 CGT Situatie Gebeurtenis / Persoon/ Lichaam Gevoel Angstig, Boos, Bedroefd, Somber, enz. Gedachten - Automatische niet helpende gedachte -Basale assumpties -Kerngedachten Gedrag - Vermijden - Passief - agressief - Opkroppen - Piekeren -Agressie Etc.

10 Wat is er mogelijk? Relaxatietraining / ademhalingsoefeningen / Spanningsthermometer Inzicht in de eigen signalen (lichaam, emoties, gedachten en gedrag) die duiden op spanningsopbouw en daartegenover maatregelen plaatsen. Met ontspanningsoefeningen leren spanningssignalen tijdig te herkennen.

11 Wat is er mogelijk? Affect tolerantie via mindfullness Aandacht voor emoties Leren verdragen van de emoties

12 Wat is er mogelijk? Assertiviteitstraining individueel Psycho-educatie en gedragstherapie t.b.v. zelfwaarde en sociale en communicatieve vaardigheden; emoties uiten, boosheid uiten of reageren op andermans boosheid, genegenheid uiten, grenzen stellen en bewaken, hulp vragen, nee zeggen / onderhandelen, kritiek geven en ontvangen), actief problemen oplossen.

13 Wat is er mogelijk? In samenwerking met andere collega s en disciplines meermogelijk; Dementieconsulenten/Thuiszorg; signaleren, verwijzen en ondersteunen cliënt en/of overbelaste Mantelzorgers. Muziektherapie: bij dementerenden. Collega psycholoog: Ondersteuning mantelzorgers, alsook begeleiding Familie en Teams bij bv observaties en analyses probleem(gedrag), zoals slaapproblemen dwalen, roepen, dwangmatig gedrag. SVB medewerking nodig. Weinig psychologen met affiniteit ouderen; mogelijk maken deze samenwerking uitermate zinvol. Ook /Juist als het gaat om verminderen zorgconsumptie.

14 Psychische klachten Psychische klachten, zoals: Spanningsklachten, Rouwverwerkingsproblematiek (verlies persoon, gezondheid, vertrouwde omgeving), Eenzaamheid en Angststoornissen waaronder Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS). De klachten worden soms anders gepresenteerd door ouderen; lichamelijke klachten, slaapproblemen, vermoeidheid, lichamelijk onverklaarde klachten, concentratie- en geheugenproblemen of uiten zich soms in gedrag; prikkelbaar, interesseverlies, terugtrekken.

15 Psychische klachten De oudere gelooft soms zelf dat hij niet meer geholpen kan worden vanwege leeftijd of langdurende problematiek. Oudere (en diens omgeving) beschouwt het als normaal dat men lijdt onder een specifieke situatie (bv. overlijden kind/partner, verlies gezondheid, overval). Blijven daarom lang rondlopen met rouwverwerking, zorgen, post traumatische stress die vervolgens weer uitmonden in depressie. (Med. behandeling depressie met beperkt effect of recidief)

16 Voor wie? De oudere cliënt De mantelzorger (Team) Zorgpersoneel

17 Voor wie? De Mantelzorgers Ervaren soms spanningsklachten in de zorg voor een dementerende, soms dientengevolge gezondheidsproblemen. Psycho-educatie: wat is het, wat zijn de gevolgen vloeit vanzelf uit voort initiatief: wat moet ik wel/niet doen (vb; weerstand, dwaalneiging, slaapproblemen) Informeren over zorgmogelijkheden: waar kan ik heen? CGT en Assertiviteitstraining (met name in omgang met oudere met psychische, psychiatrische, persoonlijkheidsproblematiek. Soms ook verwerking onverwerkt leed uit het verleden in relatie tot zorgbehoevende persoon.

18 Voor wie? Het (team) zorgpersoneel - Kennis en kunde versterken middels bijscholing - Gedrag zien als signaal en niet als last/probleem - Begeleiding bij observeren gedrag, bedenken en toepassen interventies.

19 Waarom zinvol? Met Therapie vergroten draagkracht en waar mogelijk verminderen draaglast met als resultaat onder andere toegenomen levenskwaliteit.

20 Draagkracht: Alles wat de persoon sterker maakt en beter bestand tegen tegenslagen. Bv: - Vaardigheden; zich uiten, omgaan met emoties/spanningen, assertief optreden, actief problemen oplossen etc. - Zelfwaardering, contact met en vertouwen in anderen (overtuigingen) - Zingeving/Doelen: muziek, dans, sport, werk, zorg voor anderen, meditatie, schrijven, etc. - Religie / Geloof Draaglast: Dat wat de persoon verzwakt: Bv: (Gebrek aan vaardigheden voor het omgaan met) tegenslagen en verliezen, zoals overlijden dierbare, lichamelijke ziekte, pijn, stress, trauma, eenzaamheid, financiële problemen, verhuizing, etc. Draagkracht < draaglast leidt tot disbalans zich uitend in o.a. psychische klachten of (probleem)gedrag!

21 Waarom zinvol? Verlichting danwel verwerking of oplossing mogelijk: Ongeacht (!!) lft, duur of complexiteit van het leed = vermindering draaglast Vergoten draagkracht en zelfredzaamheid Vergroten levensvreugde en levenskwaliteit Toename gezonde levensjaren Voorkomen terugval en/of verergering Verlichten zorgzwaarte mantelzorger /professional

22 Eigen levenservaringen in de jeugd - Constant Spanningen / ruzies - Fysieke / Psychische mishandeling - Vroeg overlijden ouder/verzorger - Extreme strengheid -Seksueel misbruik Aboslute overtuigingen over Zelf /ander/ wereld Ik ben niet goed genoeg Ik kan het niet uithouden Ik heb iets verkeerds gedaan / ik ben schuldig Ik ben niet belangrijk Ik heb geen controle Ik ben hulpeloos Ik doe het niet goed Ik moet perfect zijn Ik kan het niet (alleen) Ik zit gevangen Ik ben alleen, verlaten Ik ben zwak/dom De ander is niet te vertouwen Ik ben in gevaar Basisemotie / Stemming Angstig, Bedroefd, boos, somber, etc. (probleem) gedrag Onderdrukken emoties, mond houden, vermijden conflicten, terugtrekken, misbruik alcohol/medicatie. Gevolgen Eenzaamheid, Depressie, verslaving, relatieproblemen Vaardigheidstekorten Omgaan /uiten emoties Omgaan met spanningen Actief problemen oplossen Grenzen stellen en bewaken Effectief Communiceren sociale vaardigheden Actuele stresserende Life events Gezondheidsproblemen /pijn Verworven handicap Mantelzorg voor de dader Verlieservaring