Samenstelling adviescommissie buitenschoolse cultuureducatie: Voorzitter: Mevrouw Mariet Paes.

Transcriptie

1 Samenstelling adviescommissie buitenschoolse cultuureducatie: Voorzitter: Mevrouw Mariet Paes. Mevrouw Paes was tot eind 2014 directeur van de Provinciale Raad Gezondheid Brabant. Tevens is zij lid van de Raad van Toezicht van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Zowel in haar professionele werk als in haar vrijwilligerswerk heeft zij zich steeds ingezet voor de positie van patiënten en cliënten in de zorg. Zo was zij tot voor kort onder meer voorzitter van het Kenniscentrum Zelfhulp en Ervaringsdeskundigheid. In 2008 promoveerde zij op een onderwerp op het gebied van het Wijkgezondheidswerk. Leden: De heer Kees Jongmans (voorgedragen door VBG) De heer Jongmans is oud wethouder van de gemeente Roosendaal ( ) De heer Jongmans had m.n. het sociale domein in zijn portefeuille. Momenteel is hij o.a. voorzitter van t Heft. t Heft is sinds 1999 het platform voor gemeenschapshuizen in Noord-Brabant en stimuleert de ontwikkeling van toekomstbestendige gemeenschapshuizen in Noord-Brabant. Zij behartigt belangen, adviseert, verspreidt kennis en verbindt gemeenschapshuizen en partijen met elkaar. De heer Geert Overdam De heer Overdam was tot 1 december 2014 directeur van Bosse Nova en Festival Boulevard. Hij is thans nog verbonden aan Bosse Nova tot 1 september a.s. Door de veelheid aan functies die hij de afgelopen periode (sinds 1971) heeft vervuld beschikt hij over een brede expertise. Hij kent de overheid- en de fondsenpraktijk en is goed ingevoerd in de inhoudelijke en zakelijke kant van culturele instellingen, makers, gezelschappen, podia en festivals. De heer Riny van Rinsum (voorgedragen door VBG) De heer Van Rinsum is sinds 2008 wethouder van de gemeente Veghel met als portefeuille Maatschappelijke Zorg en Cultuur. Daarvoor was de heer van Rinsum verbonden aan het ROC Eindhoven. Eerst als docent maatschappijleer en later als teamcoördinator. De heer David Romanello De heer Romanello behaalde in 2012 zijn Bachelor Muziek aan het Conservatorium te Tilburg. Waarna hij vervolgens in 2014 zijn Master Of Music met een 9 én een eigen CD, genaamd Youngster, afrondde. Daarnaast heeft de heer Romanello zich tijdens zijn studie ook bezig gehouden met beleidsmatige aspecten rond kunst en cultuur. Mevrouw Allies Swinnen Mevrouw Swinnen werkt sinds 1989 als docent, consulent en adviseur in de danswereld en is sinds 2008 als zelfstandig professional aan de slag in de wereld van Kunst en Cultuur. Vanaf 2002 werkt zij ook als trainer en coach. Sinds 2008 is zij ook bestuurslid van het Prins Bernard Cultuurfonds Noord-Brabant

2 De heer Rien van der Vleuten De heer Van der Vleuten heeft een grote affiniteit met cultuur, onderwijs en welzijn. Momenteel werkt hij als zelfstandig adviseur. Tot 2014 was de heer van der Vleuten algemeen directeur van de Fontys Hogeschool voor de Kunsten. Daarvoor was hij directeur Fontys Hogeschool Sociaal Pedagogische Hulpverlening. Tenslotte is de heer Van der Vleuten o.a. voorzitter van de vereniging De Kunst van Brabant. De vereniging heeft tot doel invloed uit te oefenen op het kunst- en cultuurbeleid in Noord- Brabant, van provincie en gemeenten, het volgen van kunst- en cultuurbeleid in Noord- Brabant en telt momenteel 71 leden. Secretariaat: Max van Alphen (Kunstbalie) en Addy van Hemert (Provincie) Ondersteuning: Samenwerking PON Brabant en BMC in de personen van mevrouw Marianne van Bommel en mevrouw Jolanda Luijten (PON) en de heer Cor Wijn (BMC)

3 Van instelling naar netwerk Samen verantwoordelijk voor de culturele levensloop Mindbiz.nl - Visiedocument Centra voor de Kunsten in Noord-Brabant en Zeeland (DOKe) en provinciale ontwikkelorganisatie Kunstbalie - 1

4 Aanleiding Heroverweging Manifest van Veghel De wereld van kunsteducatie en amateurkunst verandert snel. Anderhalf jaar nadat de directies van Kunstbalie (KB) en het bestuur van DOKe ( vereniging van centra voor de kunsten, muziekscholen en creativiteitscentra in Brabant en Zeeland) het Manifest van Veghel* vaststelden, bleek een heroverweging noodzakelijk en zijn de partijen in drie sessies in het voorjaar van 2015 bijeengekomen voor het aanscherpen van hun visie. *mei 2013 De borging van het gemeenschappelijk uitgangspunt Kennismaken, leren, doen, vormde de rode draad van deze sessies. In een tijd van gemeentelijke bezuinigingen en een veranderende klantvraag zien de kunstencentra en Kunstbalie zich namelijk gesteld voor een stevige uitdaging. Hoe voorkom (of stop) je de versnippering en verschraling van het lokale culturele landschap? Wie houdt de regie over de culturele levensloop? Ofwel: wat is er nodig voor de realisatie van een goede toekomstbestendige infrastructuur voor cultuureducatie en amateurkunst? 2

5 Ontwikkelingen De rol en opdracht van de overheid verandert snel en vraagt anno 2015 om een enorme flexibiliteit van organisaties. Op gemeentelijk niveau schuiven culturele functies ineen (bibliotheek, kunstencentrum, poppodia, theater), zoals bij de Nieuwe Nobelaer in Etten-Leur. Gemeenten en andere opdrachtgevers willen betalen voor adequate en kwalitatieve uitvoering van taken en programma s op het gebied van cultuur, vaak in samenhang met onderwijs, zorg en welzijn. Voor hoe het bedrijf of de instelling daarachter georganiseerd is, voelen opdrachtgevers zich niet langer (mede) verantwoordelijk. Veel gemeenten kennen óf een rugzakjesmodel (Hilvarenbeek, Boekel) óf hebben de cultuureducatie geheel geprivatiseerd óf willen dat op eigen kleine gemeentelijk schaal organiseren en stappen uit grotere samenwerkingsverbanden. De markt heeft een deel van de dienstverlening van de kunstencentra overgenomen, in de vorm van o.a. buitenschoolse opvang, internetleren, particuliere dansscholen. De effecten van gemeentelijke bezuinigingen en keuzes, bedreigen zo de lokale culturele infrastructuur en daarmee de basis van de culturele piramide van Brabant. Bovenstaande ontwikkeling komt op een moment dat voor veel Centra voor de kunsten in de goede tijd nieuwe (lees: dure) gebouwen zijn gerealiseerd. Onder meer de zware huisvestingslasten en de weinig flexibele en dure cao Kunsteducatie, maakt dat zij niet of nauwelijks kunnen meebewegen met de markt. De bedrijfscontinuïteit is in een aantal gevallen in het geding: het is (mee)buigen of barsten. 3

6 Visie Lokaal/regionaal bouwen van netwerken De markt neemt dienstverlening over, maar laat ook zaken liggen. Voor het aanjagen van projecten en het maken van verbindingen en het voeren van de regie, is minder (of geen) aandacht. Hier ligt een belangrijke taak voor de kunstencentra, als partij die vanuit een lokale publieke opdracht zich verantwoordelijk voelt voor de culturele levensloop (kennismaken, leren, doen) van de inwoners. Voor het adequaat vervullen van deze rol is verandering nodig. Meer nog dan een verandering van het organogram, gaat het om een verandering van mentaliteit, van bedrijfscultuur en mogelijk zelfs van omgangsvormen. In die nieuwe wereld bestaan geen concurrenten. De kracht van het kunstencentrum nieuwe stijl zit hem in een sterke basis van programmamanagers (inhoud) en netwerkers (relaties, ophalen van de vraag, bouwen en onderhouden van de netwerken). Dit nieuwe projectbedrijf fungeert als spin in het web en is een publieke verantwoordelijkheid. Deze zou daarom gedragen moeten worden door gemeentelijk beleid en subsidie. De schaalgrootte en inrichting van de organisatie in een grootstedelijk of kleine regio zal verschillend zijn. Een grootstedelijk projectbedrijf heeft meer mogelijkheden om een personeelsbestand met vakdocenten op peil te houden. Samen met lokale aanbieders kan ze garant staan voor pluriform aanbod, vanwege het omvangrijke verzorgingsgebied. Onder invloed van deze netwerkrol, die verbindingen heeft met zorg, onderwijs en andere domeinen, wordt het traditionele kunstencentrum van binnenuit geïnnoveerd. 4

7 Centra in kleine gemeenten zijn in dat opzicht kwetsbaarder; dienstverlening met een vast team van vakdocenten voor cursorisch aanbod is vaak niet langer haalbaar. Ook de interne vernieuwingsslag door het projectbedrijf met netwerkfunctie is vaak minder omvangrijk en impactvol dan in de grotere steden. Het kunstencentrum in de kleinere gemeente moet passen bij de lokale culturele identiteit. De verbinding tussen het kunstencentrum nieuwe stijl (dus cursorisch aanbod maar vooral ook de netwerkfunctie) en bijvoorbeeld de bibliotheek, het theater of een ander kunstcluster kan zorgen voor stabiliteit. Het blijven investeren als gemeente in het kunstencentrum nieuwe stijl (projectbedrijf) is noodzakelijk voor een sterk cultureel klimaat en als het gaat om de bouw en het onderhoud van lokale netwerken en bieden van maatschappelijke meerwaarde. Netwerken en flexibele samenwerkingsverbanden dus, als antwoord op de vraag vanuit de samenleving. Van instelling naar netwerk. Voor de Centra voor Kunsten zijn er op dat gebied volop mogelijkheden. Ontwikkel activiteiten aansluitend op een leven lang leren, op de doorlopende leerlijn, ensemblevorming, (hafa)verenigingsleven, wijk- en buurtgericht werken, breng creativiteit en cultuur in de zorgsector. 5

8 Model Grootstedelijke centra en lokale entiteiten: aanjagen en verbinden De kunstencentra van de toekomst moeten lokaal geworteld zijn: er worden passende programmalijnen in cultuur & creativiteit ontwikkeld t.a.v. onderwijs, vrije tijd, communicatie, art & technology, bedrijven en organisaties en zorg. Gemeenten, maatschappelijke organisaties en (soms) bedrijven kopen programma s en/of programmalijnen in. Grote centra kunnen worden ingericht als een zelfstandige entiteit die nagenoeg alle diensten zelf kan leveren, zoals bijvoorbeeld het CKE in Eindhoven. In kleine gemeenten waar het nieuwe projectbedrijf onderdeel is van een groter geheel, kan het bedrijfsmatig efficiënter zijn om lokale netwerken en facilitaire diensten te delen. Op vakinhoudelijk gebied (kunst en educatie) is het, wanneer niet alle disciplines of vakgebieden in huis zijn, een meerwaarde om hiervoor samen te werken met of in te kopen bij collega instellingen. De klant/cursist merkt daar niets van en beleeft zijn of haar eigen centrum. Kleinere centra zullen meer en vaker gebruik gaan maken van een pool van zelfstandig werkende docenten/kunstenaars. Al dan niet in een coöperatieve vereniging of zelfstandige stichting, gerund door de kunstenaars/docenten zelf en ondersteund door een lokaal of grootstedelijk centrum. Ook het uitwisselen van kennis tussen de centra op het gebied van administratie, coördinatie, scholing en P&O is denkbaar. Hier liggen kansen voor de rol van DOKe en voor de samenwerking met Kunstbalie en bkkc op provinciaal niveau. 6

9 De kracht van de Nieuwe Organisatie zit hem in een sterke basis van relaties en netwerken. Zowel in grote als kleine gemeenten zullen netwerkers verbindingen leggen en onderhouden met maatschappelijke (en soms commerciële) organisaties. Zij gaan actief op zoek naar de vraag, brengen die in kaart en zoeken daar vervolgens met de vakinhoudelijk specialisten het goede antwoord (product of dienst) bij. Ze doen wat de markt (nog) niet doet en waar wel behoefte aan is: aanjagen en verbindingen maken. Visueel ziet de transitie naar het nieuwe model er als volgt uit: 7

10 8

11 Wat betekent dit voor DOKe en Kunstbalie? DOKe: - Belangen behartigen van de sector en ondersteunen van instellingen in de ontwikkeling naar spin in het web en lokale regisseur. - Doorontwikkelen naar een provinciaal dekkende partner, waarbij ook andere type organisaties, die zich hard maken voor de culturele levensloop, kunnen aansluiten. - Het delen van kennis en onderhouden van provinciale netwerken. - Het ontwikkelen van inhoudelijke programmalijnen met thema s en kansen. Deze op provinciaal niveau oppakken met onder andere de provinciale ontwikkelorganisaties. Kunstbalie - Met expertise ondersteunen van de kunstencentra en DOKe in deze ontwikkeling, op basis van het jaarprogramma DOKe. - Gezamenlijk met DOKe oppakken van kansen in de ontwikkeling van de kunstencentra van de toekomst. - Aandacht voor lokale situatie blijven houden en in kaart brengen (nieuwe) partners. - Op provinciaal en landelijk niveau hard maken voor ondersteuning en tegengaan van de lokale afbrokkeling. 9

12 Nawoord Balans opmaken en route uitstippelen Hoewel de overheid zegt groot belang te hechten aan talentontwikkeling en de sociale cohesie van de amateurkunst, zien we dat de lokale basis waar talent gespot en geschoold wordt, afbrokkelt. Als gevolg hiervan zal het fundament onder de culturele piramide van Brabant in de nabije toekomst ernstig verzwakken. De deelnemers aan het overleg zijn het erover eens dat het een goede zaak is dat ook de provincie Noord-Brabant zich de ontwikkeling aantrekt. Kennisdeling en niet vrijblijvende samenwerking zijn noodzakelijk voor het behoud van de culturele basis in Brabant. Daarmee worden de drie sessies, die op zichzelf een mooi voorbeeld van kennisdeling vormen, afgesloten. Niet om nooit meer te worden opgepakt; integendeel. Maar om een tussentijdse balans op te maken en te bezien hoe de weg vervolgd kan worden. En dat is goed: al gaande wordt de weg gebaand. Waarvan akte. 2015, DOKe & Kunstbalie Dagvoorzitter: Loek Sijbers / Cultuurbouw Illustratie: Mindbiz 10

13 Inzicht in de situatie van de lokale buitenschoolse cultuureducatie. 13 juli 2015 Max van Alphen - Kunstbalie. 1. Inleiding. In dit document wordt geprobeerd om invulling te geven aan met name de eerste vraag van de opdracht van de ad-hoc commissie cultuureducatieve voorzieningen. Er is gepoogd aan de hand van bestaande gegevens een beeld te schetsen van de situatie van de lokale buitenschoolse cultuureducatie. Voor de volledigheid vindt u hieronder eerst de opdracht van de commissie en daarna de vragen en antwoorden. 2. Opdracht van de commissie: Kom met een samenhangend beeld van de ontwikkelingen op lokaal niveau aan de hand van bestaande gegevens. Laat zien wat de consequenties hiervan zijn. Belangrijke aandachts-punten hierbij zijn: * het effect op de hoeveelheid banen in deze sector, * de arbeidsvoorwaarden voor werknemers en zelfstandigen in de sector * het effect van de ontwikkelingen op de kwaliteit van de dienstverlening Kom met een advies aan de VBG en de provincie op welke wijze gemeenten en provincie kunnen samenwerken om de kwaliteit en de toegankelijkheid van cultuureducatie op een aanvaardbaar peil te houden. In dit document richten wij ons op het beantwoorden van de eerste opdracht van de commissie. het tweede deel zal worden beantwoord na een kort maar intensief onderzoekstraject. 3. Vragen: De eerste opdracht van de commissie geeft aanleiding om te zoeken naar antwoorden op de volgende vragen: 1. Welke ontwikkelingen zijn er momenteel lokaal gaande op het gebied van lokale buitenschoolse cultuureducatie? 2. Wat is het effect van deze ontwikkelingen op de hoeveelheid banen in deze sector? 3. Wat is het effect van deze ontwikkelingen op de arbeidsvoorwaarden voor werknemers en zelfstandigen in deze sector? 4. Wat is het effect van deze ontwikkelingen op de kwaliteit van de dienstverlening? 5. Wat is het effect van deze ontwikkelingen op de toegankelijkheid van de lokale buitenschoolse cultuureducatie? 4. Een aantal gegevens en opmerkingen vooraf: 4.1 Opmerking ten aanzien van de bronnen en periode Aangezien de onderzoeksvragen gericht zijn op het identificeren van trends en ontwikkelingen zou het voor de hand liggen om daarvoor een periode vast te stellen waarbinnen deze trends zich dienen af te spelen. Aangezien we werken met bestaand onderzoeksmateriaal is dat erg lastig. Grofweg spelen de meeste onderzoeken zich af in de periode We zullen per bewering aangeven voor welke periode deze geldt. 1

14 4.2 Algemene gegevens ten aanzien van de cultuurparticipatie: Uit de Cultuurindex (2014) blijkt dat de cultuurparticipatie (amateurkunstbeoefening in ruime zin en buitenschoolse cultuureducatie) in Nederland daalt. In de periode zien we een daling van het aantal mensen dat zingt (-14%), een muziekinstrument bespeelt (-17%), aan beeldende kunst (-26%) of aan podiumkunsten doet (-32%). Interessant is wel dat degenen die aan kunstbeoefening doen, er wel meer tijd aan besteden. Hoe dat moet worden geïnterpreteerd behoeft nader onderzoek. Ondanks de hiervoor beschreven daling is de actieve en passieve cultuurparticipatie in Nederland vanuit het Europese perspectief nog steeds hoog. Samen met de Scandinavische landen heeft Nederland de hoogste cultuurparticipatie in Europa. Wat betreft de actieve cultuurparticipatie staat Nederland op de derde plaats met een (actieve) deelname van 34% van de bevolking, tegen een Europees gemiddelde van 18% (Cultuur in Beeld, 2014). In 2011 werd 20% van de lessen verzorgd door de centra voor de kunsten en dus 80% door overige organisaties of zelfstandige docenten (onderzoek behoeften amateurkunst 2011). Net als in het regulier onderwijs geldt in deze sector dat de factor mens zeer bepalend is voor het behalen van resultaten. Het kan betekenen dat in een bepaalde gemeenschap met een beperkte infrastructuur er toch flinke resultaten kunnen worden geboekt, terwijl in een plaats met uitstekende faciliteiten er weinig van de grond kan komen. 4.3 De culturele levensloop als brede context voor de lokale buitenschoolse cultuureducatie. Idealiter is de buitenschoolse kunsteducatie ingebed in een keten van instellingen en activiteiten. De keten zorgt voor instroom (onder andere vanuit het regulier onderwijs) en uitstroom (naar de amateurkunst). In de visie kennismaken, leren, doen (2012) is die keten als volgt beschreven: De term culturele levensloop geeft de culturele en kunstzinnige ontwikkeling van een mens weer, van de eerste zintuiglijke kennismaking met muziek, beweging, vormen en kleuren naar het ontwikkelen van basale kunstzinnige competenties; vervolgens het verder bekwamen in eigen kunstzinnige talenten. Thuis, onder schooltijd en op les in de vrije tijd; voor wie daarvoor ontvankelijk is, leidt dit tot actieve kunstbeoefening in vrije tijd en soms tot ontwikkeling van toptalent. Het gaat om drie aspecten: kennismaken, leren en doen. Bij sommige mensen blijft de culturele levensloop beperkt tot het kennismaken; anderen ontwikkelen een continu proces van telkens opnieuw kennismaken, leren en doen. In de illustratie wordt dit verbeeld. Ieder individu volgt een eigen weg, maakt keuzes en legt unieke accenten. Je culturele levensloop is individueel bepaald en niet te standaardiseren. Ieder mens heeft hoe kortstondig soms ook steeds opnieuw te maken met kennismaken, leren en doen. Bekend is dat jonge kinderen die actief worden gestimuleerd in hun kunstzinnige, culturele ontwikkeling, in hun latere leven vaker cultureel geïnteresseerd en kunstzinnig actief blijven. (pag 3, kennismaken, leren doen, 2012). De instellingen op het gebied van de buitenschoolse cultuureducatie spelen een rol spelen in de culturele levensloop bij het kennismaken, het leren en het doen. Vrijwel alle instellingen op het 2

15 gebied van de buitenschoolse cultuureducatie in Brabant werken samen met het onderwijs. Dat geldt voor de kunstencentra maar ook voor alle particuliere organisaties waar Kunstbalie mee heeft gesproken. Ook zijn zij in de meeste gevallen verbonden met de amateurkunstsector in hun omgeving. 5. Beantwoording van de onderzoeksvragen: 1. Welke ontwikkelingen zijn er momenteel lokaal gaande op het gebied van lokale buitenschoolse cultuureducatie? 1.1 Welke ontwikkelingen zijn er momenteel gaande bij de centra voor de kunsten? Van cursushuis naar culturele onderneming (vooral naar dienstverlening richting onderwijs en wijken). Voor een nadere beschrijving wordt verwezen naar het visiedocument DOKe Kunstbalie 2015 (reeds toegestuurd). Opdrachtgevers (gemeenten) bezuinigen fors of haken in zijn geheel af. Dat betekent dat sommige centra verdwijnen (landelijk van 181 in 2009 naar 152 in 2013) (in Brabant van 25 in 2009 naar 17 in 2015) en dat het werkgebied van de overgebleven centra kleiner wordt (bijv Factorium -1 gemeente; RICK -2 gemeenten). (zie ook de afbeeldingen hieronder). Wat betreft bezuinigingen op kunstencentra in Brabant lopen de kortingen uiteen van 5% tot 52% (situatieschets 2014). afbeelding 1 en 2: werkgebieden van de centra in Brabant in juli 2012 en juli Welke ontwikkelingen zijn er momenteel gaande bij particuliere organisaties en zzp-ers die kunstonderwijs verzorgen? We zien een snelle groei van het aantal zelfstandigen en particuliere organisaties: volgens een van de geïnterviewden is er zelfs sprake van wildgroei. Uit landelijk onderzoek blijkt dat het salaris docenten - ondernemers laag is. Meer dan de helft geeft aan niet of nauwelijks te kunnen rondkomen. Onze eigen observaties bevestigen dit. Particuliere organisaties hebben in toenemende mate ook belangstelling voor de lokale regierol, met name richting het regulier onderwijs. Uit onze gesprekken met aanbieders blijkt hetzelfde. Particuliere ondernemers constateren dat er te weinig aandacht is voor ondernemerschap en onderwijs in de kunstvakopleidingen. Zelfstandige docenten zijn niet allemaal echte ondernemers; meer dan de helft van de zzp-ers is op zoek naar een (vaste) baan in loondienst. 3

16 (Bron: Zicht op actieve cultuurparticipatie, 2014) 2. Wat is het effect van deze ontwikkelingen op de hoeveelheid banen in deze sector? Over het totaal aantal banen in deze sector hebben we nog geen concrete gegevens. Onze inschatting is dat het totaal aantal banen licht zakt. Deze vraag ligt momenteel bij de cultuurconnectie (landelijke koepel van centra voor de kunsten) ; wij wachten nog een reactie. Het is wel duidelijk dat het aantal reguliere banen in het publieke deel van de sector snel terugloopt (manifest OAK, 2014). 3. Wat is het effect van deze ontwikkelingen op de arbeidsvoorwaarden voor werknemers en zelfstandigen in deze sector? Veel vaste banen verdwijnen en worden vervangen door waarbij een docent als zzp-er (losjes) verbonden is aan een organisatie. In 60% van dit soort zzp-constructies wordt gerekend met een te laag uurtarief. Als gevolg daarvan heeft een zzp-er niet voldoende inkomen om een pensioen op te bouwen of een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten. Op termijn verwacht men dat heeft dit gevolgen voor de instroom in de sector; het huidige toekomstperspectief zal jonge mensen ontmoedigen om muziekdocent te worden (Zicht op actieve cultuurparticipatie, 2014). Organisaties die op deze manier met zzp-ers werken, lopen grote kans op naheffingen (werkgeverslasten). De belastingdienst gaat hier strenger op controleren. Bij de kleine marges in deze sector en de geslonken reserves kan dit gemakkelijk leiden tot faillissementen. Samenvattend; de kunstvakdocent blijft hetzelfde werk doen maar tegen een lager salaris en een slechtere rechtspositie (RvC, Meedoen is de kunst, 2014). (Bron: Manifest OAK 2014, tenzij anders vermeld). 4. Wat is het effect van deze ontwikkelingen op de kwaliteit van de dienstverlening? Dat is nu nog niet duidelijk. Zowel centra als particuliere organisaties zeggen docenten te selecteren met een goede vooropleiding. Zij signaleren ook dat sommige gemeenten en culturele organisaties dermate lage tarieven bieden dat zij in voorkomende gevallen ervoor kiezen om in zee te gaan met organisaties waarin kwaliteit in mindere mate belangrijk is (Zicht op actieve cultuurparticipatie, 2014). Bovenstaande komt ook in Brabant voor; er zijn hierover geen harde gegevens beschikbaar. 5. Wat is het effect van deze ontwikkelingen op de toegankelijkheid van de buitenschoolse cultuureducatie? (zowel financi le toegankelijkheid als nabijheid van een organisatie). We hebben al eerder geconstateerd dat het aantal publiek gefinancierde organisaties afneemt. Daar tegenover staat een groei van het aantal particuliere organisaties. Wij hebben nog geen signalen ontvangen dat er in Brabant op dit vlak problemen zijn ontstaan (wat natuurlijk niet wil zeggen dat dit nergens tot problemen heeft geleid). Wat de rol op dit vlak van scholing via internet is zou nader moeten worden bekeken. De meeste gemeenten maken actief beleid om de kosten voor kinderen die kunsteducatieve lessen willen volgen te beperken. Meestal wordt dit meegenomen in het armoedebeleid. Acht gemeenten hebben via het Jeugdcultuurfonds Brabant fondsen gevormd om deelname van arme kinderen aan culturele activiteiten mogelijk te maken. Dit aantal groeit; de provincie stimuleert gemeenten hieraan deel te nemen door middel van het verstrekken van een startbijdrage. Daarnaast zijn er gemeenten die aan alle kinderen of zelfs volwassenen een bijdrage verstrekken voor het volgen van lessen in een bepaalde kunstdiscipline (het 4

17 zogenaamde rugzakjesmodel). We weten dat dit in ieder geval in 5 gemeenten gebeurt. Wat het effect hiervan is weten we niet; er zijn geen cijfers op provinciaal niveau over het bereik en de effectiviteit van dit soort maatregelen. 6. Conclusie: is er sprake van verschraling van het het lokale aanbod? In het Boekmancahier 103 (zomer 2015) wordt geconstateerd dat er ook in de kunsteducatie sprake is van kaalslag: er wordt immers fors bezuinigd op kunstencentra (-40%); tegelijkertijd vindt er ook een cultuuromslag plaats; er wordt meer en beter samengewerkt en in sommige gevallen nemen marktpartijen de rol van de kunstencentra over. Onze gegevens over de situatie in Brabant bevestigen dit beeld. Samenvattend: De actieve cultuurparticipatie in Nederland daalt (in de periode %) maar is nog steeds hoog in vergelijking met andere Europese landen. Het aantal kunstencentra in Brabant daalt (van 25 in 2011 naar 17 in 2015). Het werkgebied van de centra worden steeds kleiner (van 56 gemeenten in 2011 naar 30 gemeenten in 2015). De kunstencentra die overblijven bevinden zich over het algemeen in de grote en middelgrote steden. Het aantal zzp-ers en particuliere instituten neemt toe. Het is niet bekend met hoeveel. Het is niet duidelijk wat het precieze effect is op de totale werkgelegenheid in de sector. Het is wel duidelijk dat het aantal reguliere banen in het publieke deel van de sector snel terugloopt. Exacte cijfers hierover zijn er niet. Uit landelijke onderzoeken blijkt dat de arbeidsvoorwaarden voor docenten behoorlijk zijn verslechterd. Meer dan de helft van de docenten geeft aan niet of nauwelijks rond te kunnen komen. Er is geen reden om aan te nemen dat dit niet voor Brabant zou gelden. Het effect van deze ontwikkelingen op de kwaliteit van de dienstverlening is moeilijk vast te stellen. Uit de gegevens die wij daarover hebben ontstaat een diffuus beeld. Ook hier lijkt het beeld in Brabant overeen te stemmen met het landelijk beeld. Zowel kunstencentra als particuliere instituten richten zich op zowel het onderwijs, de cursusmarkt en de amateurkunst (de gehele culturele loopbaan). Op het gebied van de zorg wordt veel geëxperimenteerd; uit de experimenten die wij volgen blijkt dat het nog te vroeg is om te spreken over structurele samenwerking tussen kunst en zorg. Er zijn weinig gegevens beschikbaar over de toegankelijkheid van kunstonderwijs voor burgers, zowel niet over de ontwikkeling van de kosten als over en de (fysieke) nabijheid van instellingen. Het antwoord op de vraag of er verschraling is binnen de lokale buitenschoolse cultuureducatie in Brabant is complex; ja, er is verschraling vanuit de constatering dat er minder geld vanuit de (lokale) overheid beschikbaar is; het aantal publiek gefinancierde organisaties daalt fors. Docenten worden het hardst getroffen; zij verdienen minder en hun rechtspositie verslechtert. Echter, of de consument dat ook zo ervaart is moeilijk te zeggen; in veel gevallen nemen particuliere organisaties de taken van verdwenen instellingen over. Over het vakmanschap bij deze organisaties valt weinig te zeggen; het onderzoek hiernaar geeft een diffuus beeld. Er zijn geen gegevens beschikbaar over de ontwikkeling van de kosten of de toegankelijkheid. Daarnaast zijn de overgebleven instellingen in rap tempo bezig zich aan te passen aan de nieuwe situatie. Of zij daarin slagen is lastig te voorspellen. 5

18 7. Gegevens Hieronder staan de documenten vermeld die zijn gebruikt voor het opstellen van deze notitie. Daarnaast heb ik voor de geinteresseerde lezer gegevens van andere documenten vermeld die op dit vlak interessant zijn. Landelijke gegevens Manifest: onjuiste inzet zzp-ers bij centra voor de kunsten (OAK, mei 2014) Wie geeft er aan cultuur?(boekmanstichting, zomer 2015) Zicht op actieve cultuurparticipatie (LKCA, 2014) Lokaal stelsel actieve cultuurparticipatie in transitie (LKCA, maart 2014) Analyse bezuinigingen centra voor de kunsten en muziekscholen 2013 Cultuur in de kanteling (LKCA, januari 2015) Cultuur in beeld (ministerie van OCW, dec 2014). Beschikbare gegevens (specifiek voor de Brabantse situatie): Onderzoek behoeften amateurkunst Noord-Brabant (Kunstbalie en DOKe, nov 2011) Opbrengsten gespreksrondes met centra voor de kunsten (Kunstbalie, eind 2014) Analyse van deelname van (organisaties binnen) gemeenten aan projecten van Kunstbalie (Kunstbalie, 2015) Visiedocument DOKe-Kunstbalie 2015 (Kunstbalie en DOKe, juli 2015) Ervaringsgegevens van Kunstbalie zoals gesprekken met nieuwe initiatieven gegevens uit subsidieaanvragen en gezamenlijke projecten. 6

19 Thema s(ronde(tafel(gesprek(adviescommissie(cultuureducatie(14;07;2015( 6"verschillende"thema s:"cultuurparticipatie,"kunstencentra,"verbinding"met"andere"sectoren,"rol" van"de"overheid,"arbeidsvoorwaarden"en"vakmanschap,"overige"thema s." ( Thema:(Cultuurparticipatie( Hoe"kan"buitenschoolse"cultuureducatie"worden"bevorderd?"(denk"hierbij"zowel"aan"binnen"als" buiten"verenigingsverband)" Hoge(prioriteit:( De(relatie(met(het(onderwijs:"De"relatie"tussen"scholen"en"het"verenigingsleven"versterken" (3 1 ),"de"basis"leggen"in"het"basisonderwijs"(2),"eerste"contacten"op"school"(1),"jong"beginnen" met"kennismaken"(1),"binnen"schools"verbinden"met"buitenschools"(3),"het"onderwijs"hierbij" betrekken"(1),"stimuleren"vanuit"/naar"scholen"(1)"buurten"en"verenigingen,"vervolgcursussen" aansluitend"op"schooltijden"(1)"(ook"duurzaamheid"binnen"het"onderwijs,"eerst"kennismaken" dan"verleiden"dan"leren,"oriëntatie"en"de"basis"op"school)." Het(zichtbaar(maken(van(buitenschoolse(cultuur(educatie:(Zichtbaar"maken"(2),"verbinden" met"de"stad"(1)"(zien"="doen,"maak"persoonlijk"en"dichtbij,"ook"bekendheid"van" buitenschoolse"cultuureducatie"op"school)."" Het(zoeken(naar(nieuwe(vormen(van(educatie:(nieuwe"vormen"van"educatie"(4)"(ook" aandacht"voor"nieuwe"kunstvormen"en"andere"werkwijzen"dan"les)." Het(aansluiten(op(de(moderne(leefwereld:(Aansluiten"op"de"leefwereld"(1),"traditionele" concerten"en"tentoonstellingen"zijn"niet"meer"van"deze"tijd"(3),"inspirerende"omgeving" maken." Ook:"Betaalbaarheid"(2),"MeesterSleerling"principe"(1),"nadruk"op"LOL"i.p.v."leren"(2),"vraag"en"aanbod" met"elkaar"mengen"(1),"crosssovers:"doelgroepen"samenbrengen"(1)" ( Thema:(Kunstencentra( Hoe"kunnen"kunstencentra"zich"voorbereiden"op"de"(veranderende)"toekomst?" Hoge(prioriteit:( Samenwerking:"tussen"kunstencentra"en"verenigingen"/"stichtingen"die"op"vrijwillige"basis" actief"zijn,"met"diverse"partijen,"met"verschillende"disciplines,"met"zorg"en"onderwijs,"met" community"(allen"samen"7),"denkkracht"met"andere"sectoren"(1)"(ook"werk"samen"met"alle" relevante"partners,"verbinden"met"lokale"partijen,"ook"met"de"vrije"markt,"onderzoeken"waar" je"verbindingen"kunt"aangaan"met"het"bedrijfsleven).( """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 1 "Het"cijfer"tussen"haakjes"geeft"het"aantal"stickers"aan"dat"het"item"heeft"gekregen"bij"de"prioritering"door"de" deelnemers"aan"de"rondetafelbijeenkomst."

20 Vernieuwing(en(verbetering:"beleid"durven"veranderen"(2),"kwaliteitsverbetering"stimuleren" (3),"wisselwerking"met"anderen,"inspelen"op"nieuwe"ontwikkelingen,"vraaggericht"werken" (3),"verdienmodellen"en"organisatiemodellen"(1),"publieksonderzoek"doen"(2)"(ook" flexibiliseren,"aansluiting"blijven"vinden"met"de"doelgroep,"meebewegen"met"de"vraag," ondernemerschap),"( Interdisciplinair(opleiden:(integreren"(2),"deskundigheid"bevorderen"voor"personeel"(3),"ook" algemeen"breed"opgeleide"cultuurdocenten.( Bereikbaar(en(zichtbaar:"fysiek"centrum"overeind"houden"om"ontmoeting"mogelijk"te"maken" (5),"volg"de"24Suurs"samenleving,"ben"zichtbaar"en"bereikbaar"(3),"imago"verbeteren"met" digitale"communicatie"(1).( Ook:"Clustering"vanuit"de"waarden"vanuit"functies"(1),"meer" fun "in"plaats"van" beoordelen"en" scoren "(1)." ( Thema:(Verbinding(met(andere(sectoren( Welke"verbindingen"kunnen"worden"gelegd"tussen"buitenschoolse"cultuureducatie"en"andere" sectoren?" Hoge(prioriteit:( Netwerken(creëren(en(elkaar(versterken:"elkaar"versterken"(1),"een"intermediair"inzetten" die"verbinding"maakt"en"adviseert"(1),"bouw"inspirerende"netwerken"en"niet"alleen" functionele"(1),"digitale"community"vorming"(1).( Kunst(als(verbindende(factor:(Luisteren"naar"de"vraag"vanuit"zorg,"overheid,"bedrijven"en" welzijn;"maak"het"via"kunst"universeel"(1).( Verbinding(met(welke(sectoren?(Voorbeelden(van(specifieke(verbindingen(worden(gegeven(en( kregen(veel(stickers((6).( Welzijn(en(zorg:"eenzaamheidsbestrijding"(1),"luisteren"naar"vraag"vanuit"zorg," overheidsinstellingen,"maatschappelijke"organisaties,"ouderenzorg,"jeugdzorg,"crisisopvang.( Onderwijs:"doorlopende"leerlijnen"creëren,"intensivering"aanbod"(2),"buitenschools" verbinden"met"binnenschools.( Sport:(combipakketten"(met"cultuur,"educatie"en"sport)"aanbieden"(1),"yoga"/"mindfullness."( Buurt(en(wijk:(leefbaarheidbevordering,"verenigingen,"buurt"en"wijk.( Duurzaamheid(en(milieu:(milieubewust"maken"d.m.v."kunst"(1)"( Bedrijfsleven:(effecten"van"cultuur"verbinden"met"het"bedrijfsleven,"ook"met" maatschappelijk"ondernemen.( Ook:"leg"de"nadruk"op"ambities."Acties"vanuit"eigen"drive"en"niet"vanuit"opdrachten"(3),"hierdoor" ontstaan"gemakkelijker"verbindingen"met"andere"sectoren,"stimuleer"kleine"initiatieven"van"onderaf" met"weinig"regelgeving"(1)." " (

21 Thema:(De(rol(van(de(overheid( Welke"rol"ziet"u"voor"de"overheid"(zowel"provincie"als"gemeente)"m.b.t."buitenschoolse" cultuureducatie?" " Hoge(prioriteit:( ( Minder(in(kaders(denken:(een"open"visie"hebben,"m.b.t."subsidies,"verantwoording"achteraf" laten"plaatsvinden"door"de"skills"die"je"ophaalt"(5),"en"minder"in"kaders"proberen"te"denken" als"er"goede"initiatieven"zijn"(1).( Investeren(in(cultuureducatie:(impulsgelden"voor"vernieuwing,"versterking"en"duurzaamheid" in"de"cultuureducatie"(3),"meer"euro s(3)."( Faciliteren(en(stimuleren:(coördineren"en"faciliteren"(1),"stimuleren"om"te"gaan" samenwerken"(1),"stimuleren"van"plannen"voor"innovatie"ondernemerschap"(1)," kruisbestuiving"faciliteren"(1),"structurele"netwerken"bouwen"en"daar"de"regie"op"nemen"(1)".( Niet(los(laten,(maar(wel(op(afstand(blijven:(faciliteren,"maar"niet"zelf"organiseren"(2),"de" overheid"moet"wel"op"afstand"blijven"(2),"laat"niet"los"maar"vul"je"rol"opnieuw"in"(2).( Heldere(afspraken:("de"provincie"en"de"gemeente"moeten"heldere"afspraken"maken"over" duurzame"faciliteiten"van"buitenschoolse"cultuureducatie"(4),"daarbij"moet"ook"duidelijke" communicatie"plaatsvinden"over"het"huidige"aanbod"van"de"provincie"(2).( Overheid(moet(verantwoordelijkheid(nemen:"cultuur"is"niet"alleen"marktdenken"maar"ook" een"wettelijke"taak,"toegankelijkheid"bewaren"(1)"maar"ook"bevorderen"(1),"betaalbaar" houden"(1),"overheid"moet"verantwoordelijkheid"nemen"voor"de"culturele"bodem"onder"de" taart"(3).( ( Ook:""Levensloop"van"het"kind"voorzien"in"alle"fasen"tot"volwassenheid""als"basisvoorziening"(3)," voldoende"omgang"organiseren"om"verbrokkeling"te"voorkomen"(1),"meedenken"met"de"samenleving" (1)","creatieve"vaardigheid"is"noodzakelijke"grondstof"voor"de"samenleving"(1)." Rol$voor$gemeente:(lokale"verbinding"(1),"faciliteren"van"bijv."leegstaande"panden"(1)." Uit$overige$thema s:"visie"op"lokaal"niveau,"lokale"aanpak"(1),"voel"je"verantwoordelijk"voor"je"eigen" culturele"basisstructuur"die"aansluit"bij"de"eigen"aard." ( Rol$voor$provincie:(de"provincie"moet"een"verbindende"rol"vervullen"en"regie"voeren"(),"niet"alles" aan"gemeenten"onderling"overlaten"(2),"gemeenten"verbinden"en"bijv."gemeenten"stimuleren"die" niet"bezuinigen"op"cultuur."provincie"kan"de"functie"vervullen"als"kenniscentrum,"kan" netwerkondersteuning"bieden"en"kennisdeling"en"best"practices"faciliteren." ( ( Thema:(Arbeidsvoorwaarden(en(vakmanschap( Hoe"kunnen"arbeidsvoorwaarden"en"vakmanschap"worden"gegarandeerd"i.v.m."noodzakelijke" kwaliteit"van"de"cultuureducatie?" Hoge(prioriteit:( Afspraken(maken(binnen(de(branche:(Er"moeten"heldere"afspraken"gemaakt"worden"over" goede"tarieven"voor"zzp ers"(bijv."minimum"uurloon"en"goede"werkomstandigheden)(4),"de"

22 verschuiving"van"werkgeverschap"verenigingen"versus"zzp ers"is"spannend"(1),"fatsoenlijk" salaris,"ruimte"in"arbeidsvoorwaarden.( Nascholing:(bijS"en"nascholing"(2),"verplichte"bijS"en"nascholing"van"de"laatste"ontwikkelingen" uit"het"veld"(1),"binnenschools"vaker"contact"met"vakmanschap,"docenten"basisscholen" trainen"(1),"werkervaringsplaatsen"maken"(2),"jonge"en"oude"professionals"mixen"(1),peerstos peer"trainingen,"kennis"vanuit"het"veld"overdragen.( Kwaliteit(vakmanschap:"kwaliteit"vakmanschap"is"een"combinatie"van"vakinhoudelijke"kennis" en"sociaal"pedagogische"component"en"ondernemerschap"(3),"de"kwaliteit"van"de" cultuureducatie"blijven"monitoren"(d.m.v."heldere"selectiecriteria,"hangt"ook"nauw"samen" met"bijscholing)"(1),"erkenning"(1),"diploma"en"certificering"(2),"beunhazen"voorkomen"en" kwalitatieve"faciliteiten"leveren"aan"docent"(1),"bewaken"van"professionaliteit"en"kwaliteit," ook"klantgericht"evalueren"(1)"en"de"graadmeter"bij"cliënten"en"leerlingen"leggen"(1)"(er"zit" een"groot"verschil"tussen"lesgeven"en"les"kunnen"geven"(1))." Belangen(behartiging:"door"een"koepel"in"te"richten"die"de"belangen"van"cultuureducatie" behartigd"(5),"nadenken"hoe"de"beroepsgroep"zichzelf"kan"versterken"(3)." Ook:"flexpool"(provincie"en"regio"breed)"als"oplossing"en"(1),"flexibiliteit"in"evenwicht"met" duurzaamheid"(1).( ( Thema:(Overige(" Hebt"u"nog"andere"issues"die"spelen"met"betrekking"tot"buitenschoolse"cultuuredcuatie?" Hoge(prioriteit:( Buiten(rendement(denken:(er"moet"ruimte"zijn"voor"experiment"en"mislukking"(2),"maak" creatief"gebruik"van"de"ruimte"die"er"is"(2),"denk"niet"in"beperkingen"maar"in"mogelijkheden" (3).( Sjors(creatief,(try;out(voor(cultuur((3).( Kust(en(cultuur(op(scholen:(leerarrangementen"op"scholen;"van"kennismaking"naar"toptalent" (1),"aansluiting"binnen"schools"op"buitenschools"(1).( Bereiken(van(bepaalde(groepen:(het"onvoldoende"kunnen"bereiken"van"(kinderen)"uit" andere"culturen,"een"groep"met"veel"talent"(2),"leg"je"prioriteit"bij"de" zwakkeren,"hoe" bereik"je"de"kinderen"die"cultuur"het"hardst"nodig"hebben?"(1).( Zoek(goede(ambassadeurs((4):(voor"beeldvorming"bij"derden,"particulieren"en"ondernemers.( Luister:(uiteindelijk"gaat"het"om"een"socialere,"tolerantere"wereld."Wij"denken"vanuit"ons" werk,"duw"iets"niet"door"de"strot"maar"luister"(2).( Cultuureducatie(als(facilitator,(organisator,(verbinder(en(kennisdeler((1).( Pas(op(dat(niet(alleen(de(grote(verenigingen(overleven((1):(meer"ondersteuning"voor" bottumsup"initiatieven"(1),"ook"kleine"groepen/initiatieven"zijn"belangrijk,"zorg"dat"kleine" spannende"initiatieven"kunnen"blijven"komen.( Desinteresse(politiek(en(media,(mediacampagne((1).( Het(publiek(mag(er(iets(van(vinden((1).( Verbinden(met(landelijke(trends((1).(

23 Bijlage 5 BrabantCommunity Buitenschoolse Cultuureducatie dinsdag 1 september dinsdag 15 september 2015

24 Profieldeelnemers: func8es Beleidsmedewerker,traineradviseur Architect,WethouderCultuur Medewerkercultuureduca8e TeamleiderTheaterenDans Hoofdkunsteduca8e Cultuurcoördinator Eigenaar Leerkracht Crea8efdirecteur CollegevanBestuur Educa8emanager Docentmuziek Zakelijkdirecteur Adviseurjeugd Hoofdamateurkunst Ar8s8ekleider Raadslid

25 Brabant Droomt Brabant Community DROMEN over de buitenschoolse cultuureducatie in Brabant Steltuzicheensvoor,wezijn25jaarverder.Allesismogelijk, nietsisondenkbaar.erzijngeenregelsenuhee>alle technologischeenfinanciëlemogelijkhedentotuwbeschikking, ookdiemogelijkhedendienogalstoekomstmuziekklinken.hoe zietdebuitenschoolsecultuureducabeinbrabanterdanuit? Watishetaanbod,hoeishetvormgegeven,wieneemtdeel,wie organiseert? Kuntuuwtoekomstdroomoverdebuitenschoolsecultuureduca8emetonsdelen? Datkanmetwoorden,maarookmetfoto'senfilmpjes. 1van2

26 Brabant Droomt Brabant Community Het%zou%mooi%zijn%als%er%een%plek%komt%waar%overdag%voor%scholen%in%de%stad/regio%theater%+%debat%+%tentoonstelling% etc.%=%vanuit%eigen%behoe>e%=%geprogrammeerd%kan%worden%en%'s%avonds%voor%jongeren%die%dat%vrijwillig%bezoeken.% Toegankelijk,%goed%georganiseerd,%met%kwaliteit.%En%waar%ze%zelf%ook%op%het%podium%kunnen%om%hun%talenten%met% anderen%te%delen.%een%ontmoedngsplaats%waar%cultuur%geen%kunstje%is,%maar%onderdeel%van%je%persoonlijke% ontwikkeling. Ik%droom%er%van%dat%we%iets%meer%gaan%doen%en%iets%minder%gaan%'praten'%over%wat%we%allemaal%kunnen%doen.%Er%zijn% teveel%organisades%gericht%op%'wat%zou%kunnen'%en%er%blijven%naar%mijn%idee%daardoor%te%weinig%middelen%over%voor%de% mensen%en%organisades%die%het%echt%doen. Dromen%dat%we%gewoon%beginnen%en%ons%niet%laten%remmen%door%de%regelgeving%van%onze%samenleving.%Precies%wat% kijk.nu%ook%droomt.%het%zou%fantasdsch%zijn%als%onze%cultuurhuizen%een%open%huis%kunnen%zijn%voor%de%jeugd.%geen% aparte%huizen%zoals%het%educadehuis,%en%presentadehuis%maar%alles%bij%elkaar.%hierdoor%kan%daadwerkelijk%meegemaakt% worden%hoe%fantasdsch,%mooi%en%lelijk%kunst%en%cultuur%kan%zijn,%de%drempel%wordt%laag%en%wordt%een% vanzelfsprekendheid%dat%muziek,%theater%en%dans%beleefd%kan%worden,%waar%je%je%aan%kunt%laven. Het%zou%geweldig%zijn%als%alle%kinderen%binnenschools%als%basis%binnen%het%curriculum,%cultuureducaDe,%in%alle% disciplines,%aangeboden%krijgen.%alle%disciplines%zijn%belangrijk%maar%mijn%voorkeur%gaat%vooral%uit%naar%zuiver%zingen% van%kinderen.%dit%is%de%muzikale%basis%die%ieder%kind%nodig%hee>.%en%helemaal%geweldig%als%al%die%kinderen%na%schooldjd% de%verdieping%in%gaan%door%les%te%nemen%in%deze%disciplines.%hierdoor%blijven%de%amateurverenigingen%bestaan,%de% conservatoria%en%de%orkesten. 2van2 %

27 Ontwikkeling buitenschoolse cultuureducatie Ontwikkelingen Verdwijnenzowelalsverschijnen.NaasttradiBonele kunstencentra,(semi)commerciëleinibabeven,inibabevenvanuit desamenleving. Versplinteringaanbod,verschralingaanbodplaMeland,op sommigeonderdelenteduur(niettoegankelijkvooriedereen). CultuureducaBeinzetalsonderdeelvaneencultureleacBviteit. Vaneenaanbodnaarvraagmarktisnodig,omvallencentra voordekunsten,teweinigondernemingszinbijbestaande instellingen. Hedendaagseafnemers Teweinigzichtopdeafnemers(verwachBng,kosten), consumentzoektaanbodzelfuiteniskribscher. Uitgangspunten CultuureducaBemoettoegankelijkblijvenvooriedereenen laagdrempeligzijn(zowelfinancieelalsdichtbij).cultuureducabe vanbelangvoorsociaalmaatschappelijkeeffectenenermoet eenvrijheidzijninkunstencultuurbeoefening. CultuureducaBemoeteigen8jdsgemaaktworden,nieuwe vormen,aansluitenbijnetwerken. Inhunwoorden Er%ontstaan%creaDeve%oplossingen%op%sommige%plaatsen,%op%andere%plaatsen% verdwijnt%de%georganiseerde%buitenschoolse%educade,%nieuwe%projecten% ontstaan.%ik%maak%me%zorgen%waar%het%zonder%regie%zich%naartoe%ontwikkelt.%wie% is%verantwoordelijk%voor%de%condnuïteit,%voor%de%kwaliteit,%voor%de%innovade%en% voor%de%toegankelijkheid%en%diversiteit. Een%goed%voorbeeld%is%de%Muzerije%in%Den%Bosch%zoals%die%is%ontstaan%nadat%de% subsidie%bijna%werd%gehalveerd.%nieuwe%acdviteiten,%andere%opzet%van%cursussen,% nieuwe%samenwerkingsverbanden%en%nieuwe%doelgroepen. De%sector%blij>%denken%vanuit%idealen%(verlichDng,%burgerschap,%...)%maar%ook% ideale%leer=infrastructuur%en%blij>%hierdoor%erg%in%een%aanbod=gerichte%houding% ziren.%deze%rechtlijnige,%schoolse,%vaste%stramienen%staan%soms%haaks%aan%wat% veel%creadevelingen%in%hun%vrije%djd%willen.%wat%ik%mis%is%een%frisse%blik%naar%hoe% mensen%verder%willen%komen%in%hun%kunsten,%met%behoud%van%passie%en% desgewenst%sociale%dimensie. De%kansen%liggen%volgens%mij%in%een%kunstzinnig%aanbod%dat%nog%meer%is% afgestemd%op%de%belevingswereld%van%de%kinderen.%dat%vraagt%methodisch%/% didakdsch%een%andere%insteek%dan%de%tradidonele%aanpak%vanuit%aangeleerde% vaardigheden%en%overdracht%van%het%kunstzinnig%erfgoed. % % CultuureducaDe%moet%toegankelijk%blijven%voor%iedereen.%Niet%alleen%financieel% maar%ook%dicht%bij%de%afnemer.cultuureducade%moet%ook%verder%gaan%dan% kunstbeoefening%alleen. % %

28 Bevorderen cultuureducatie door verschillende partijen Verbindenmetelkaar Zichtbaarzijnenverbindenmetandere(nietQculturele) sectoren. Elkaarversterkenindatgenewatjedoetenjekennis uitwisselen. EénparBjderegielatenvoeren,metkennisineenbreed netwerk(letop:nietoverorganiseren). Bevorderingdoor Onderzoektedoennaardevraag,wetenwatdegebruikerwil enaansluitenopdezebehoeten. CultuureducaBemodernerinrichten,zoekennaarnieuwe vormenvaneducabe. Lokaleoplossingenzoeken,specialistenuitderegiobetrekken bijbuitenschoolsecultuureducabe. Brugslaantussenbinnenschoolsenbuitenschools,derelaBe metelkaarversterken. Inhunwoorden BCE%valt%volgens%mij%te%bevorderen%door%heel%zichtbaar%te%zijn%in%stad%en%land,% door%te%laten%zien%hoe%leuk%het%is%om%acdef%te%zijn.%door%professionals%uit%andere%=% niet=culturele%=%disciplines%te%laten%zien,%horen%en%voelen%hoe%zij%cultuureducade% als%middel%voor%hun%doelen%kunnen%gebruiken. Buiten%de%gebaande%paden%kijken.%Kruisbestuiving.%Er%zullen%meer% overeenkomsten%of%gezamenlijke%belangen%zijn%dan%we%vaak%op%het%eerste%oog% denken/verwachten. Het%is%belangrijker%dat%er%iemand%een%verbindende%rol%kan%spelen%tussen% verschillende%pardjen%en%ondernemend%genoeg%is%om%over%de%eigen%schuvng% heen%te%kijken. Het%is%derhalve%noodzakelijk%vooral%ook%de%Vraag%(behoe>e)%aan%cultuureducaDe% te%onderzoeken.%en%net%als%de%zeer%nuvge%opmerkingen%over%in%kaart%brengen%en% plaxorm%bieden%aan%de%aanbodzijde,%dat%te%doen%voor%de%vraag.%we%kunnen% natuurlijk%hele%mooie%producten%ontwikkelen,%waarvan%we%zelf%vinden%dat%ze%erg% nuvg%en%belangrijk%zijn,%maar%als%de%vraag%er%niet%is%wordt%het%lasdg. Startend%vanuit%CultuureducaDe%met%Kwaliteit%en%de%partners%die%daar%in% samenwerken%kan%een%brug%geslagen%worden%van%binnenschools%naar% buitenschools%leren/ervaren,%wellicht%op%een%vindplaats%dichtbij%de%school.% Geslaagde%voorbeelden:%try=out%cultuur,%in%Tilburg%zijn%we%bezig%met%de%opzet%van% wijkorkesten%in%samenwerking%met%de%amateurkunst.%niet%denken%vanuit%het% aanbod%maar%vanuit%de%vraag. % %

29 Buitenschoolse cultuureducatie in relatie met maatschappelijke opgaven Ontwikkelingen Eenmaatschappelijkebijdragekandoelzijn,maarwordtook gevraagdvanuitdeoverheid ParBcipaBesamenlevingeist8jdvanmensen,Bjdtenkostevan vrijebjdsbesteding Veelrela8esmogelijk:armoede,zorg,sport,vrijeBjdssector, amateurkunst.maatschappelijkeopgavendanwelintegrerenin dedoelen. Nieuwegemeenschappen,verplaatsende verantwoordelijkheden. Benodigdheden Maakjealscultuursectoronmisbaar,ookvooranderesectoren Daarvoorisnodigdatjezichtbaarbent DeaansluiBnglooptnognietvanzelf,vergtveranderingvan denkenenwerkwijze Anderesectorenzullenzichopenmoetenstellenvoor samenwerking Devraaggoedinbeeldbrengen Verbindingmetanderesectorenverlangtookintegraaldenken enwerkenvandeoverheid Inhunwoorden De%overheden%stellen%steeds%vaker%de%vereiste%dat%organisaDes%verbindingen% leggen%met%andere%sectoren%om%in%aanmerking%te%kunnen%komen%voor% bekosdging.%dat%ontlokt%wel%de%reacde%dat%dat%verbindende,%noem%het%in% bestuurlijke%termen%integraal%denken%en%werken,%ook%van%de%overheid%verlangd% wordt. Een%professionele%instelling%als%een%theater%hee>%andere%belangen.%Cohesie%of% verankering%staat%wel%in%de%doelstelling,%maar%vaak%qua%publieksbereik,%niet%qua% samenwerking.%inzet%in%maatschappelijke%sectoren%vraagt%wel%vaak%ander% competendes%van%kunstenaars.%prima%om%kunst%in%te%zeren%maar%om%effecdef%te% zijn%ben%je%er%niet%met%kunst%alleen Het%gevoel%van%community,%gezamenlijkheid%en%het%kunnen%vragen%van%directe% steun,%met%kunst%en%cultuur%als%bindende%factor,%zal%toch%veel%eerder%daar%liggen% dan%bij%het%opgelegde%matchen%van%vraag%en%aanbod%vanuit%overheidsinstandes% of%insdtuten. %Amateurverenigingen%zullen%zich%meer%en%meer%als%nieuwe%sociale% cohesieplaxormen%profileren,%willen%ze%hun%toekomst%veilig%stellen. % Maak%je%onmisbaar%voor%veel%meer%sectoren%dan%alleen%de%culturele.%Naast%het% inhoudelijke%helpt%cultuureducade%mensen,%jong%en%oud,%namelijk%een%groot% aantal%dingen%te%ontwikkelen:%'vrij'%durven%handelen,%zelfvertrouwen,%goede% lichaamshouding,%improvisadevermogen,%creadviteit,%samenspel,%etc.%allemaal% zaken%die%ook%buitengewoon%nuvg%zijn%op%andere%vlakken. De%vraag%goed%in%beeld%brengen%dmv%het%concreet%raadplegen%van%verschillende% vragers,%zoals%zorginstellingen,%welzijn,%onderwijs,sport.

30 Vernieuwing in buitenschoolse cultuureducatie Vernieuwinginhetaanbod Enerzijdsvernieuwen,anderzijdsmogenoudeambachtenniet verlorengaan. Vernieuwingvooralinnieuwesamenwerkingen,sector overschrijdenddenken,kruisbestuiving. Duidelijkedoelen/visiesformulerenomsamenwerkingaante gaan. Ondernemende,zoekendehoudingaannemen. Benodigdheden Onderzoekhoemencultuurzelfervaart,ofwilervaren,hoeze willenlerenendeelnemen. Rolkunstencentra Inspelenopdevraagennieuweontwikkelingen,meekantelen, beleiddurvenveranderen. OndersteunenvanZZP ers. Inhunwoorden Voor%wat%betre>%het%inhoudelijke%deel:%naast%het%toelaten,%omarmen%en% implementeren%van%digitale%bronnen%wil%ik%toch%ook%pleiten%voor%het%behoud%of% terughalen%van%aanbod%van%oude%ambachten. Er%kunnen,%naast%de%kruisbestuivingen%binnen%de%kunstdisciplines,%ook% kruisbestuivingen%gemaakt%worden%met%andere%faceren%uit%de%samenleving% zoals:%sport,%zorg,%techniek%etc.%ook%is%het%belangrijk%nieuwe%doelgroepen%te% ontdekken%en%'op%locade'%projecten%te%ontwikkelen. Bovenal%is%vernieuwing%ook%een%ondernemende,%zoekende%houding%aannemen.% Voortdurend%je%voelsprieten%uit%hebben%staan%en%op%zoek%zijn%naar%nieuwe% mogelijkheden,%kansen%en%daar%iets%mee%doen. Als%je%mij%vraagt%welke%vernieuwing%er%in%aanbod%zelf%moet%komen%dan%denk%ik% dat%we%meer%moeten%onderzoeken%hoe%mensen,zowel%de%jonge%als%oudere% generade,%kunst=%en%cultuur%zelf%(willen)%ervaren,%hoe%ze%willen%deelnemen,%hoe%ze% willen%leren. Organisatorisch%zal%er%sneller%op%veranderingen%moeten%kunnen%worden% ingesprongen.%dus%meer%verantwoording%bij%uitvoerende%leggen.%helaas%dwingen% de%financiële%omstandigheden%waarschijnlijk%ook%tot%omvorming%naar%kleine% ondersteunende%organisades%die%mn%zzpérs%ondersteunen%en%projecten%inidëren.