Jaarverslag 2010 van de Stichting Dokumentatiecentrum Arnhem (Doca)

Transcriptie

1 Stichting Doca Jaarverslag 2010

2 Jaarverslag 2010 van de Stichting Dokumentatiecentrum Arnhem (Doca) Omslagontwerp: Afina van de Pol Stichting Doca Jaarverslag 2010

3 Inhoud - Profiel..... p. 4 - Intern.. p. 5 - Vredesvraagstukken en ontwikkelingssamenwerking... p. 7 - Duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen p. 9 - Multinationals in Arnhem.. p.10 - Ontwikkelingen rond multinationals in Arnhem in p.11 - Financiën p.12 - Balans 2009/ p.13 - Exploitatieoverzicht 2009/2010. p.14 - Publicaties... p.17 - Bedrijvenarchief Doca p.41 Stichting Doca Jaarverslag 2010

4 Profiel Doca staat voor Stichting Dokumentatiecentrum Arnhem. Het onderzoeksbureau is opgericht in 1987 en is actief in het spanningsveld tussen economie en samenleving. Met ons werk proberen we een bijdrage te leveren aan een maatschappij die gebaseerd is op solidariteit, verantwoord ondernemen en duurzame ontwikkeling. Aan de basis van dit werk ligt een inventarisatie van multinationale ondernemingen in Arnhem ten grondslag. Deze inventarisatie (1989) toonde de ongebreidelde macht aan die deze concerns in de loop der jaren hebben verworven. De machtsposities van deze mondiaal opererende bedrijven vormen ondanks de groeiende nadruk ook van overheidswege op de noodzaak van duurzame ontwikkeling, nog altijd een bedreiging voor milieu, grondstoffen- en energievoorraden en de sociale samenhang in de wereld. Met activiteiten richting het regionale bedrijfsleven legt Doca de nadruk op de noodzaak tot maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarnaast is Doca op bestuurlijk niveau en in platformverband actief op de terreinen vredesvraagstukken, internationale samenwerking en mensenrechten. Verder ondersteunt Doca de Millenniumcampagne die de gemeente Arnhem voert sinds zij in 2009 Millenniumgemeente werd. Stichting Doca Postbus AV Arnhem Tel: Internet: KvK: ING: Triodos Bank: Stichting Doca Jaarverslag 2010

5 Intern Algemeen In 2010 lag net als in het voorgaande jaar de nadruk van ons werk op de volgende onderdelen: - Documentatie over en onderzoek naar het regionale bedrijfsleven - Advisering op het gebied van lokaal vredes- en ontwikkelingsbeleid - Dienstverlening aan plaatselijke en landelijke vredes- en ontwikkelingsorganisaties - Initiatieven op het gebied van lokale duurzame ontwikkeling - Ondersteuning gemeentelijke Millenniumcampagne Deze kerntaken worden in de navolgende hoofdstukken van dit verslag toegelicht. Samenwerkingsverbanden Behalve op eigen initiatief en in opdracht van derden is Doca actief binnen de volgende samenwerkingsverbanden: - Platform tegen Wapenhandel (sinds 1991) - Platform Arnhem Mondiaal (sinds 1995) - Cluster Munitie Coalitie (sinds 2003) - Burger Alliantie Gezondheid en Milieu (sinds 2003) - Gelderse Milieufederatie (sinds 2005) Publicaties Doca brengt maandelijks twee Info s uit: de Info Arnhem Mondiaal en de PTW- Info. Eerstgenoemde Info documenteert activiteiten in Arnhem op het gebied van vredesvraagstukken, internationale samenwerking, mensenrechten en duurzame ontwikkeling. De berichtgeving is met name bedoeld voor organisaties die in Arnhem op een of meer van deze terreinen actief zijn. De jaargangen zijn bovendien te raadplegen in de Centrale Bibliotheek waar vooral scholieren veel gebruik van deze vorm van dienstverlening maken. De PTW-Info is bedoeld voor de organisaties die deel uitmaken van het landelijk Platform tegen Wapenhandel en behandelt de wapenexport en de militaire productie in Nederland. Financiën Het verslagjaar werd met een negatief saldo van afgesloten, een bedrag dat overigens in ruime mate wordt gecompenseerd door tegoeden op de balans. Het financieel overzicht over 2010 is opgenomen in dit verslag. Dankwoord Het bestuur kwam in het verslagjaar 6 maal bijeen. De bestuursleden hebben zich opnieuw met grote inzet van hun controlerende en ondersteunende taak gekweten en daarmee het goed functioneren van onze stichting mogelijk gemaakt. Veel dank gaat ook uit naar hen die op het gebied van archief, onderhoud website en financiële dienstverlening ons werk in het voorbije jaar hebben ondersteund. Voorts danken we de donateurs die in 2010 ons werk financieel steunden. Een speciaal woord van dank gaat bovendien uit naar de organisatie Oxfam Novib die de jaargang 2010 van de PTW-Info met een steunabonnement mogelijk maakte. Verantwoording De stichting Doca bestaat uit een bestuur van drie vrouwen en een uitvoerder die in dienst is van de stichting en het dagelijks documentatie- en onderzoekswerk verricht alsook de contacten verzorgt met de organisaties waarmee Doca samenwerkt. Doca is aangesloten bij energieleverancier Greenchoice en gebruikt voor het Stichting Doca Jaarverslag 2010

6 dagelijkse werk uitsluitend groene stroom. Website- en service wordt verzorgd door de non-commerciële provider Antenna te Nijmegen. Breedbanddiensten worden verzorgd door KPN/Planet Internet. De website van Doca ( wordt verzorgd door ControLuce Webdesign & Fotografie te Nijmegen. Doca maakt uitsluitend gebruik van chloorvrij gebleekt papier uit gesloten productiesystemen. Het hout dat als grondstof dienst voor dit papier beschikt over het FSC-keurmerk voor duurzaam onderhouden bossen. De financiële reserves van Doca worden beheerd door de Triodos Bank die dit geld gebruikt voor het financieren van projecten op het gebied van duurzame ontwikkeling in Nederland. Doca is per 1 januari 2008 door de Belastingdienst aangemerkt als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Arnhem, april 2011 Ed Bruinvis (projectuitvoering) Stichting Doca Jaarverslag 2010

7 Vredesvraagstukken en ontwikkelingssamenwerking Platform Arnhem Mondiaal Doca maakt sinds 1995 deel uit van het gemeentelijk Platform Arnhem Mondiaal. Dit Platform telt 13 plaatselijke organisaties die actief zijn op de terreinen vredesvraagstukken, ontwikkelingssamenwerking, mensenrechten en duurzame ontwikkeling. Doel van het Platform is het adviseren van de gemeente Arnhem bij haar vredes- en ontwikkelingsbeleid. Maar omdat de gemeente op deze terreinen slechts een beperkt beleid voert, komen de activiteiten in Arnhem op vredes- en ontwikkelingsgebied vooral neer op de lidorganisaties. Daarnaast kunnen de Platformorganisaties een beroep op elkaar doen waar eigen krachten tekort schieten of waar samenwerking op deelterreinen waardevol is. De derde doelstelling van het Platform betreft het opzetten van werkgroepen of het organiseren van themapresentaties. In dit verband coördineert Doca het project Arnhem Duurzaam. Sinds Arnhem Millenniumgemeente is (2009), assisteert het Platform bovendien bij de uitvoering van het gemeentelijk Millenniumbeleid. In dat kader organiseerden de gemeente en het Platform op 1 juli van het verslagjaar samen de Millenniumdag. Het Platform kwam gedurende het verslagjaar 7 maal bijeen. Doca levert sinds 1996 een bestuursfunctie aan dit Platform, vanaf 2000 in de vorm van het voorzitterschap. Info Arnhem Mondiaal Behalve bestuurswerk draagt Doca ook zorg voor de onderlinge informatievoorziening. Dit gebeurt door middel van de maandelijkse Info Arnhem Mondiaal. In 2010 gebeurde dat voor het 18 e opeenvolgende jaar. Deze Info bericht niet alleen over Arnhemse initiatieven op de terreinen vrede, ontwikkeling en mensenrechten, maar ook op het gebied van duurzame ontwikkeling zoals plaatselijk energiebeleid, waterbeheer en technologische innovatie. In juli van het verslagjaar werd een special in deze serie geproduceerd naar aanleiding van bovengenoemde Millenniumdag. Platform tegen Wapenhandel Doca maakt sinds 1991 deel uit van het landelijk Platform tegen Wapenhandel (PTW), een bundeling van 14 organisaties die actief zijn op het gebied van vredesvraagstukken en anti-militarisme. Dit Platform ziet het als zijn taak om de militaire productie in Nederland en de rol van de overheid als wapenexporteur aan de kaak te stellen. Door middel van publicitaire acties en het bijpraten van Kamerleden wordt gepoogd de aanzienlijke Nederlandse wapenexport in te dammen. Nederland behoort met het leveren van high-tech wapensystemen en de verkoop van verouderd defensiematerieel namelijk al jaren tot de tien grootste wapenexporteurs ter wereld. PTW-Info Ook voor het Platform tegen Wapenhandel stelt Doca (sinds november 1996) iedere maand een Info samen. Deze maandelijkse Info s berichten over militaire productie in Nederland en doen verslag van Kamerdiscussies over wapenexport en de aankoop van militair materieel door de krijgsmacht. Gedurende het verslagjaar werden 20 PTW-Info s uitgebracht, waarvan 11 reguliere nummers en 9 specials. Van deze specials handelden er 2 over de Nederlandse wapenexport en 7 over de voorgenomen vervanging van de F-16 door de JSF. Stichting Doca Jaarverslag 2010

8 Internationale Vredesdag In het kader van de VN-Dag voor de Vrede werd op 21 september van het verslagjaar samen met de Vredeswerkgroep Arnhem-Zuid een filmavond georganiseerd in het Arnhemse Filmtheater Focus. De film Not in our name; the Raytheon Nine uit 2009 van Gabrielle Tierney handelt over het verzet in een dorp in Noord-Ierland tegen een wapenfabriek van Raytheon tijdens de Libanon-oorlog in De Stichting Campagne tegen Wapenhandel organiseerde in combinatie met deze film een workshop over wapenhandel en duurzame ontwikkeling. Arnhem Millenniumgemeente Per 26 januari 2009 is Arnhem Millenniumgemeente. Ter ondersteuning van het gemeentelijk Millenniumbeleid en als voortzetting van de werkzaamheden die Doca in 2008 en 2009 verrichtte voor de gemeentelijke Millenniumwerkgroep, werd in 2010 het Millenniumarchief over het voorbije jaar verzorgd. Deze jaarlijkse archiefbijdragen zijn te vinden op de website Overige activiteiten In januari werd het archief van het Platform Arnhem Mondiaal over 2009 opgeleverd en geschikt gemaakt voor overdracht aan het Gelders Archief. Tevens werd het Millenniumarchief van een update over het voorbije jaar voorzien. 21 september 2010 Flyer filmavond over wapenhandel en duurzame ontwikkeling Stichting Doca Jaarverslag 2010

9 Duurzame ontwikkeling en verantwoord ondernemen Lokale duurzame ontwikkeling Doca zet zich sinds haar oprichting in op het terrein van duurzame ontwikkeling. Daarbij worden niet alleen plaatselijke maar ook regelmatig landelijke bedrijven aangesproken op het gebrek aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Vanwege de geplande productie-uitbreiding door het chemisch bedrijf Teijin Aramid in Arnhem werd in maart van het verslagjaar samen met de Gelderse Milieufederatie bezwaar aangetekend bij Rijkswaterstaat tegen het toestaan van forse toename van de sulfaatlozingen door het bedrijf. De door ons ingediende zienswijze leidde helaas echter niet tot het aanscherpen van de lozingsnorm. Naast het monitoren van de grote bedrijven in de regio volgt Doca ook de ontwikkelingen in Arnhem op het gebied van milieu en energietransitie. In dit kader vond in oktober een opmerkelijk initiatief van gemeentewege plaats met de ondertekening van de intentieverklaring Arnhem Energiestad. Samen met bedrijven, woningcorporaties, HBO-instellingen en buurtorganisaties streeft de gemeente Arnhem ernaar om binnen enkele jaren 30% van het energieverbruik in de stad uit duurzame bronnen te betrekken. Doca volgt de ontwikkeling op de voet en zorgt daarbij voor de nodige publicitaire ondersteuning. Ook met betrekking tot de Beleidsnota Geur van de gemeente die in november van het verslagjaar behandeld werd en waarbij Arnhemse bedrijven rekening moeten houden met strengere emissienormen, werd voor publicitaire steun gezorgd. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Op verzoek van Besi (BE Semiconductors Industries) te Duiven is het duurzaamheidsverslag 2009 van dit ICT-bedrijf becommentarieerd. In april is de campagne van de Vereniging Milieudefensie ondersteund om Shell aan te zetten tot het verwijderen van gelekte olie in de Niger-delta van Nigeria. In juli zijn naar aanleiding van de tv-documentaire Stroom stinkt door het actualiteitenprogramma Kenmerk (NCRV/EO), de energieconcerns Nuon en Essent aangeschreven over hun falend milieubeleid bij de steenkoolwinning in Colombia en Zuid-Afrika. Essent heeft in een reactie verbetering van toezicht op de milieueffecten bij de winning toegezegd. In augustus werd het duurzaamheidsverslag 2009 van het chemisch bedrijf Teijin Aramid in Arnhem van commentaar voorzien. Op16 november werd bezwaar aangetekend tegen de startnotie milieu-effectrapportage in verband met de bouw van een nieuwe kerncentrale bij Borssele. Stichting Doca Jaarverslag 2010

10 Multinationals in Arnhem Documentatie multinationals Het documenteren van het bedrijfsleven in Arnhem vormt de pijler van het onderzoekswerk van Doca. Bij de allereerste inventarisatie (1989) telde Arnhem 21 multinationale ondernemingen. Daarbij werd het klassieke criterium aangehouden dat de betreffende onderneming minimaal over een vestiging in Arnhem én over een vestiging in een of meer ontwikkelingslanden moesten beschikken. Sindsdien wordt 'de stand' jaarlijks bijgehouden. Het aantal multinationals in Arnhem is in 15 jaar tijd meer dan verdubbeld tot 46: - ABN Amro - Ahold - Akzo Nobel - Arcadis - A.S. Watson Group - Aspecto - Ballast Nedam - BAM Groep - BASF - Brunel International - C&A - CEEG Nanjing - Cordena Call Mmt. - CRV Holding - Deutsche Post - DHL - Eastman Kodak - Essent - Firestone - Fortis - Fugro - Heineken - Hoogwegt Int. - IBM - Imtech - ING - Kema - KPN - Lion Capital - Macintosh Retail - McDonald s - Mott MacDonald - Novartis - Nuon - Peja - Rabo Bank - Randstad - Schäfer - Shell - Sperwer Groep - SSI - Stork - Tata Steel Group - Teijin Aramid - TNT Post - TotalFina Militair apparaat Van deze 46 ondernemingen is vastgesteld dat 17 te maken hebben of hebben gehad met militaire productie en wapenhandel dan wel op ander wijze dienstverlenend waren aan het militair apparaat: Akzo Nobel, Arcadis, Ballast Nedam, BAM Groep, BASF, Eastman Kodak, Firestone, Fortis, Fugro, IBM, ING, Imtech, KPN, Mc-Donald's, Shell, Stork en Teijin Aramid. Milieuvervuiling Bovendien is vastgesteld dat van deze 46 ondernemingen er zich 10 schuldig maken of hebben gemaakt aan milieuvervuiling: Akzo Nobel, BASF, Eastman Kodak, Heineken, Kema, McDonald's, Novartis, Shell, Teijin Aramid en TotalFina. Atoomenergie Van deze 46 ondernemingen is bovendien vastgesteld dat er 11 betrokken zijn of zijn geweest bij de productie van atoomenergie of de (inter)nationale atoomlobby: ABN AMRO, Akzo Nobel, Arcadis, BAM Groep, Corus, DHV, Essent, Fugro, Kema, Shell en Stork. Fraude en corruptie Van 15 van de genoemde 46 ondernemingen is gebleken dat ze fraude plegen, gepleegd hebben of bij corruptie, octrooibreuk of kartelvorming betrokken waren: ABN AMRO, Ahold, Akzo Nobel, Arcadis, Ballast Nedam, BAM Groep, BASF, IBM, KPN, McDonald's, Novartis, Rabo, Shell, Stork en TotalFina. Stichting Doca Jaarverslag 2010

11 Ontwikkelingen rond multinationals in Arnhem in 2010 Tata Steel sluit vestiging Corus Tubes De in 2009 aangekondigde sluiting van de Arnhemse vestiging van Corus Tubes (voorheen Hoogovens Buizen) aan de Westervoortsedijk was in december van het verslagjaar een feit. Aanleiding was de in voorgaande twee jaar fors teruggelopen verkoop van speciale buizen voor autoframes. Van de 121 personeelsleden kon slechts een klein aantal meeverhuizen naar de overige vestigingen van Corus Tubes (thans Tata Steel Tubes geheten) in Zwijndrecht en Oosterhout. Arcadis schuift met kantoren tussen Arnhem, Amsterdam en Amersfoort In september verhuisde het ingenieursbureau Arcadis (het vroegere Heidemij) haar hoofdkantoor van Arnhem naar Amsterdam waar twee etages werden gehuurd in het Symphonie kantoorgebouw (eigendom van Philips Pensioenfonds). Samen met 40 personeelsleden verhuisde ook de Raad van Bestuur van de onderneming mee naar Amsterdam. De daardoor leegkomende Rijntoren in Arnhem nabij het Centraal Station werd vervolgens betrokken door de directie van Arcadis Nederland die daartoe van Amersfoort naar Arnhem verhuisde. De vrijkomende kantoorruimte in Amersfoort werd vervolgens weer benut door kleinere kantoren in de regio op te heffen, waardoor per saldo efficiencyverbetering werd gerealiseerd, aldus Arcadis. Essent grotendeels uit Arnhem verhuisd Met de verhuizing van bestuur en stafdiensten van Arnhem naar Den Bosch, raakte het hoofdkantoor van Essent in de Parktoren bij het Centraal Station in 2010 steeds verder leeg. In december was nog slechts één etage van de kantoorflat in gebruik door circa 30 flexwerkers van het energiebedrijf. Met het invoeren van het nieuwe werken denkt Essent in 2011 het aantal vestigingsplaatsen te hebben teruggebracht van 11 naar 5. Essent zal dan ook definitief uit Arnhem vertrokken zijn. Slechts de vestigingen in Den Bosch, Groningen, Zwolle, Roermond en Utrecht blijven dan nog in gebruik. Stichting Doca Jaarverslag 2010

12 Financiën Inkomstenbronnen Doca is voor wat betreft zijn inkomsten aangewezen op vier bronnen: - Betaald onderzoekswerk - Abonnementsgelden - Projectsubsidie - Reguliere donaties en eenmalige giften Uit deze inkomsten wordt het archief- en documentatiewerk bekostigd, worden de bureau- en bestuurskosten betaald, alsook de vervanging van apparatuur, de uitvoering van projecten en de productie van de maandelijkse Info s. Daarnaast wordt uit deze inkomsten de dienstverlening aan Doca (boekhouding, accountant, vormgeving en onderhoud website) betaald. Publicaties Voor wat betreft de reguliere publicaties konden de kosten voor deze vorm van dienstverlening ook in 2010 weer grotendeels worden gefinancierd uit de abonnementsbijdragen. Het jaarlijks tekort bij de productie van de PTW-Info kon in het verslagjaar opnieuw worden gecompenseerd door een steunabonnement van Oxfam Novib. Werkplek De financiering van de werkplek bij Doca geschiedt volgens een regeling die in 2001 met de gemeente Arnhem is overeengekomen op basis van minimumloon. Financiële reserves Behalve over een lopende rekening bij ING, beschikt Doca over een betaal- en spaarrekening bij Triodos Bank. Op de twee volgende pagina s zijn de balans en het exploitatieoverzicht 2009/2010 opgenomen. Dankwoord Uit de giften van een kleine kring van trouwe donateurs konden gedurende het verslagjaar de bureaukosten grotendeels worden gefinancierd. Het bestuur van de stichting wil op deze plaats nogmaals zijn erkentelijkheid uitspreken voor al degenen die met hun financiële ondersteuning het werk van Doca in 2010 mogelijk hebben gemaakt. Stichting Doca Jaarverslag 2010

13 Financieel overzicht 2010 Balans Activa Voorraad , ,--- Inventaris , ,--- Bibliotheek , ,--- Nabetaling loonsubsidie , ,62 Tegoeden (leningen) , ,--- Triodos Betaalrekening per 31/ , ,59 Triodos Spaarrekening per 31/ , ,18 ING Betaalrekening per 31/ , ,40 ING Spaarrekening (opgeheven) , ,94 Overige tegoeden , ,--- Totaal , ,73 Passiva Afschrijving apparatuur , ,--- Reservering apparatuur , ,--- Reservering accountant , ,--- Reservering boekhouder , ,--- Reservering projecten , ,--- Compensatieprojecten , ,--- Projectkosten , ,30 Loonheffing , ,--- Eigen vermogen , ,43 Totaal , ,73 Stichting Doca Jaarverslag 2010

14 Exploitatierekening Opbrengsten Loonsubsidiëring , ,38 Nabetaling loonsubsidie , ,95 Tegoeden en voorschotten , ,52 Projectsubsidies , ,--- Donaties en giften ,08-346,08 Abonnementen , ,--- Archiefwerk ,05-261,85 Renteopbrengsten ,51-298,37 Onvoorzien - 256,27-14,30 Totaal , ,45 Kosten Loonkosten , ,54 Projectkosten , ,34 Compensatieprojecten , ,--- Archief en documentatie ,33-397,21 Bureaukosten ,05-892,88 Bestuurskosten ,70-343,10 Informatieservice ,80-413,--- Financiële diensten , ,31 Bankkosten - 133, ,03 Apparatuur , ,94 Lidmaatschappen , ,--- Lening , ,--- Onvoorzien , ,--- Afschrijving , ,--- Saldo ,30 (-) ,10 Totaal , ,45 Stichting Doca Jaarverslag 2010

17 Publicaties - Vervanging F-16 door JSF (27)..... p.18 - Vervanging F-16 door JSF (28)..... p.20 - Maandrapportages uitvoer militaire goederen p.22 - Jaarrapportage 2009 Vervanging F p.24 - Vervanging F-16 door JSF (29) p.26 - Het Nederlandse wapenexportbeleid in p.28-1 juli 2010: Millenniumdag p.30 - Vervanging F-16 door JSF (30) p.32 - Vervanging F-16 door JSF (31) p.34 - Vervanging F-16 door JSF (32) p.36 Stichting Doca Jaarverslag 2010

19 Vervanging F-16 door JSF (27) Monitoring verwerving Joint Strike Fighter 2009 Special PTW-Info, februari 2010 De Algemene Rekenkamer in het rapport Monitoring verwerving Joint Strike Fighter; stand van zaken augustus 2009 (aangeboden aan de Tweede Kamer op 4 februari 2010): In ons vorige monitoringsrapport schreven wij dat het Ministerie van Defensie gericht is op de komst van de JSF en vooralsnog geen rekening lijkt te houden met de gevolgen van een eventuele keuze voor een ander toestel dan de JSF. Het Ministerie van Defensie beschouwt de JSF op basis van de kandidatenvergelijking als enige overgebleven kandidaat voor de vervanging van de F-16. Het ministerie gaat ervan uit dat in 2012 wordt gekozen voor of tegen de JSF. Volgens het ministerie is de kandidatenvergelijking uit 2008 duidelijk en is het daarom moeilijk om inspanningen te rechtvaardigen die niet op de JSF zijn gericht. Daarmee komen we ook dit jaar tot de conclusie: het Ministerie van Defensie bereidt zich nauwelijks voor op de mogelijkheid dat in 2012 wordt gekozen voor een ander toestel dan de JSF. De staatssecretaris van Defensie Jack de Vries in zijn reactie van 19 januari 2010 op het conceptrapport van de Algemene Rekenkamer (identiek aan zijn reactie in 2009 overigens): Gezien de deelneming aan de ontwikkeling van de F-35 is het project Vervanging F- 16 vooral gericht op de verwervingsvoorbereiding van de F-35. Op basis van openbare bronnen zal in de jaarrapportage Vervanging F-16 over 2009 worden ingegaan op de algemene ontwikkelingen rondom andere toestellen uit de kandidatenvergelijking. Openbare bronnen en algemene ontwikkelingen De staatssecretaris kan niet nauwkeuriger zijn omdat de vliegtuigfabrikanten Das-sault en EADS namelijk weigerden om nog langer gegevens over hun kandidaten Rafale en Eurofighter aan het ministerie te verstrekken. Zij voelden zich niet serieus genomen. Nederland had immers op voorhand al voor de JSF gekozen, wisten ze. Dezelfde reden ook waarom Saab slechts met grote tegenzin meedeed om de Gripen NG mee te laten dingen. Tijd, kosten en moeite voor niets. De JSF is volgens Defensie het beste toestel voor de beste prijs. Dat de JSF alsmaar duurder wordt en met steeds meer productieuitstel te kampen krijgt, zet de stelling van Defensie echter steeds verder onder druk. En dus waarschuwt de Algemene Rekenkamer voor aanpassing van de behoeftestelling: hoe duurder hoe minder toestellen er aangeschaft dreigen te zullen worden in plaats van te kijken hoeveel toestellen er voor de vervanging van de F-16 nodig zijn en dan pas het budget vast te stellen. Om dan misschien wel op heel andere (goedkopere) alternatieven uit te komen De documentatie Vervanging F-16 door JSF (27) (87 pag.) is ook voor niet-leden van het Platform tegen Wapenhandel verkrijgbaar door het overmaken van 5,- op Triodos Bank ten name van Stichting Doca te Arnhem onder vermelding van Vervanging F-16 door JSF (27). Stichting Doca Jaarverslag 2010

21 Vervanging F-16 door JSF (28) Eindvonnis arbitragecommissie afdracht luchtvaartindustrie Special PTW-Info, maart 2010 Het kostte twee jaar bakkeleien maar begin dit jaar waren overheid en luchtvaartindustrie er dan eindelijk uit. Na talloze herberekeningen en het inroepen van een arbitragecommissie was het gat tussen het kopen van de plank van de JSF en het meedoen aan de ontwikkeling van deze gedoodverfde opvolger van de F-16 gedicht. Hoewel, wat noem je gedicht? Werd het Tekort vorig jaar door EZ namelijk nog becijferd op 308 miljoen, na het (juridisch bindend) vonnis van de arbitragecommissie eerder dit jaar, bleef er nog maar een tekort over van 157 miljoen. Dankzij een kostenbesparing op het luchtvaartbudget van 52 miljoen werd dat gat nog kleiner en bleef er dus een bedrag van 105 miljoen over dat de 55 deelnemende luchtvaartbedrijven gezamenlijk moeten opbrengen. En daar hebben ze dan tot 2052 de tijd voor. Demissionair minister van EZ Maria van der Hoeven in haar brief van 24 maart j.l. aan de Kamer over het sterk geslonken afdrachtpercentage: Een hoog afdrachtpercentage heeft een nadelige invloed op de bedrijfseconomische situatie voor de Nederlandse bedrijven in het F-35-programma. Indien dit zou leiden tot minder orders en een lagere omzet, heeft dit een negatieve invloed op de afdrachten van de industrie aan de Staat en ook op de werkgelegenheid. Zo doe je dat dus in onderhandelingsland: of u krijgt wat minder of u krijgt misschien wel helemaal niets. Maar in 2002 verzekerden de toenmalige ministers Zalm en Jorritsma de Kamer nog dat deelname aan de ontwikkeling van de JSF de belastingbetaler niets meer zou kosten dan kopen van de plank. En dankzij die verzekering stemde een meerderheid van de Kamer toen in met de Medefinancieringsovereenkomst. Hoe dan nu dat mindere Tekort van 151 miljoen te verklaren? Het is de dalende dollarkoers die de Staat meer voordelen heeft opgeleverd dan toentertijd was voorzien, aldus de arbitragecommissie. Maar in 2002 was de deal toch for better and for worse juist om geen rekening met koersfluctuaties te hoeven houden? En de luchtvaartindustrie? Het blijft een fors bedrag, aldus Erick Vink, voorzitter van de Nifarp die de belangen van die 55 luchtvaartbedrijven behartigt over de deal van 105 miljoen, maar we zijn tevreden dat we nu een compromis met de overheid hebben kunnen bereiken. Die tevredenheid valt te begrijpen wanneer de voorzitter vervolgens de omzet aan JSFopdrachten toelicht: We hebben al voor zo n 1 miljard aan opdrachten uitgevoerd. In totaal verwacht onze industrie de komende decennia voor zo n 30 miljard aan omzet te genereren, waardoor gemiddeld zo n zesduizend mensen per jaar aan de JSF kunnen werken. Dertig miljard aan omzet, dan is terugbetalen van 308 miljoen (1%!) inderdaad de nagel aan je doodskist als bedrijf De documentatie Vervanging F-16 door JSF (28) (57 pag.) is ook voor niet-leden van het Platform tegen Wapenhandel verkrijgbaar door het overmaken van 5,- op Triodos Bank ten name van Stichting Doca te Arnhem onder vermelding van Vervanging F-16 door JSF (28). Stichting Doca Jaarverslag 2010

23 Maandrapportages uitvoer militaire goederen 2009 Special PTW-Info, april 2010 Omdat vanuit politieke partijen en matschappelijke organisaties de wens is geuit tot inzage in gegevens per afgegeven vergunning, zijn deze data toegankelijk gemaakt via deze pagina. Aldus het Ministerie van Economische Zaken bij de op 16 april j.l. gepresenteerde overzichten van in 2009 afgegeven vergunningen voor de uitvoer van militaire goederen. De maandlijsten zijn inderdaad indrukwekkend, echter niet alleen vanwege het geboden inzicht, maar vooral door confrontatie met de enorme wapenstromen die uit en via het kleine Nederland de wereld overgaan. Dat Nederland al jaren tot de top-10 van wapenexporterende landen behoort, mag onderhand als bekend worden verondersteld, maar wat te denken van de volgende details uit het voorbije jaar? De meest omvangrijke levering die vergund werd was op 23 september, toen de geplande levering van fregatten aan Marokko ter waarde van 555 miljoen in de boeken ging. Je zou denken dat een land als Marokko de schamele inkomsten toch beter kan besteden dan aan de aanschaf van dure oorlogsschepen. Qua omvang vervolgens in augustus een exportvergunning van 77 miljoen voor Leopard-tanks naar Portugal. Bevreemdend is echter dat bij de omschrijving in deze vergunning het land van herkomst niet staat vermeld terwijl de export dus wel vanuit of via Nederland plaatsgevonden moet hebben. Ook een post van grote omvang was de in maart afgegeven vergunning voor de uitvoer van delen van radarvuurleidingssystemen aan Indonesië ter waarde van 37 miljoen. Indonesië kent grote armoede en het land is bovendien een kruitvat vol interne spanningen. Nederland zou volgens de richtlijnen van het eigen wapenexportbeleid geen wapensystemen aan een dergelijk ontwikkelingsland mogen leveren. Dat het geboden inzicht in de maandrapportages niet overal even bevredigend is, blijkt bijvoorbeeld uit een op 27 februari afgegeven vergunning voor delen en/of documentatie t.b.v. toeleveranciers in EG. Vager kan bijna niet, maar het gaat hierbij wel om een bedrag van 250 miljoen. De omschrijving die voor wat betreft vaagheid echter de kroon spant is de doorvoervergunning die op 12 oktober afkwam voor de levering van de VS aan Jordanië van apparatuur voor tegenmaatregelen. Een omschrijving die dan weer in schril contrast staat met de omschrijving in een vergunning die op 12 november werd afgegeven voor de levering van een vliegtuigstoel met G-kracht nabootser voor vluchtsimulator aan de VS. De documentatie Maandrapportages uitvoer militaire goederen 2009 (69 pag.) is ook voor niet-leden van het Platform tegen Wapenhandel verkrijgbaar door het overmaken van 5,- op Triodos Bank ten name van Stichting Doca te Arnhem onder vermelding van Maandrapportages Stichting Doca Jaarverslag 2010

25 Jaarrapportage 2009 Vervanging F-16 Special PTW-Info, mei 2010 Op 13 april 2010 boden minister van Economische Zaken Maria van der Hoeven en voormalig staatssecretaris van Defensie Jack de Vries de Jaarrapportage 2009 Vervanging F-16 aan het parlement aan. Beiden konden op dat moment waarschijnlijk niet bevroeden dat er een maand later op basis van deze jaarrapportage een meerderheid in de Tweede Kamer zou ontstaan die zich tegen verder deelname aan de testfase van de JSF zou uitspreken. De gevolgen van deze gewijzigde stemverhouding (de PvdA in de Kamer was in 2002 nog schoorvoetend akkoord gegaan met de Nederlandse deelname aan de ontwikkeling van deze gedoodverfde opvolger van de F-16) kunnen verstrekkend worden. Stopzetting van deelname aan de testfase van de JSF betekent immers dat Nederland ook de twee testtoestellen schrapt. Dit terwijl er al een aanbetaling van 26 miljoen is gedaan voor de aankoop van het eerste testtoestel. Maar stoppen met testen houdt feitelijk ook stoppen met verdere deelname aan het ontwikkelingsproces in. En dat zal ongetwijfeld orderverlies voor de Nederlandse luchtvaartindustrie betekenen. En mocht Nederland toch besluiten om voor de JSF te kiezen als de opvolger van de F-16, dan zal het toestel van de plank gekocht moeten worden wat weer veel duurder is dan toestellen aanschaffen waaraan mee-ontwikkeld is. Geen wonder dat minister van Defensie Eimert van Middelkoop zich op zijn status van demissionair minister beriep toen hij stelde dat genomen kabinetsbesluiten niet gewijzigd konden worden zolang er niet een nieuw kabinet is aangetreden. Toch kon deze ommezwaai van de PvdA niet helemaal als een verrassing zijn gekomen. In de jaarrapportage stellen de betrokken bewindslieden immers al: De Amerikaanse minister van Defensie de heer Gates heeft begin 2010 besloten tot een herstructurering van het F-35 programma vanwege vertraging bij de productie van de F-35 toestellen, waardoor ook de testfase vertraging ondervindt. Ook is vertraging in de softwareontwikkeling van de F-35 opgetreden. De kosten voor de Verenigde Staten van de maatregelen bedragen $ 2,8 miljard. En dan mag het kabinet stellen dat Nederland niet meer aan deze kosten hoeft bij te dragen dan de $ 800 miljoen die in 2002 is overeengekomen, maar dat laat onverlet dat de JSF, toch al het duurste militaire project ooit, voor een klein land als Neder-land onbetaalbaar wordt. Vandaar dat de motie-eijsink (PvdA) op 20 mei op een Kamermeerderheid kon rekenen toen de partij het kabinet opriep om per directe ingang de investeringen in het 1 e JSF-testtoestel terug te draaien en af te zien van de deelname aan de operationele testfase (IOT&E) van het JSF-project. De documentatie Jaarrapportage 2009 Vervanging F-16 (98 pag.) is ook voor nietleden van het Platform tegen Wapenhandel verkrijgbaar door het overmaken van 5,- op Triodos Bank ten name van Stichting Doca te Arnhem onder vermelding van Jaarrapportage 2009 Vervanging F-16. Stichting Doca Jaarverslag 2010

27 Vervanging F-16 door JSF (29) Kamermeerderheid wenst geen tweede testtoestel Special PTW-Info, juli 2010 Zoals bekend heeft het Pentagon op 1 februari j.l. een herstructurering van het F-35 programma aangekondigd. De ontwikkelingsfase (SDD-fase) wordt verlengd, het aantal te produceren toestellen in de komende jaren wordt verminderd en er wordt meer geld uitgetrokken voor de ontwikkeling. Het GAO is van mening dat het Pentagon hiermee goede stappen heeft gezet die kunnen resulteren in een realistische planning en kostenraming. Aldus de toenmalige staatssecretaris van Defensie Jack de Vries in zijn brief van 17 april van dit jaar aan de Tweede Kamer. Wat de staatssecretaris ongetwijfeld wist, net als iedereen namelijk die de JSF-kwestie op de voet volgt, is dat drie weken daarvoor was uitgelekt dat die realistische planning en kostenraming alweer was achterhaald. In een nog niet gepubliceerd rapport van het Pentagon aan het Congres stond namelijk te lezen dat de JSF nog eens 60 miljard dollar méér zou kosten dan de GAO (de Amerikaanse Rekenkamer) had gemeld. Niet 328 miljard dollar voor het totale project (2.443 toestellen), maar 388 miljard dollar. Bedroeg de gemiddelde aanschafprijs van de JSF in 2002, toen Nederland besloot mee te doen aan de ontwikkeling van het toestel, nog naar verwachting 69 miljoen dollar, nu is die prijs al gestegen naar 133 miljoen dollar per stuk. Voor de PvdA in de Kamer was dit de druppel die de emmer deed overlopen. Tijdens het debat van 20 mei diende de partij samen met SP en GroenLinks een drietal moties in die het kabinet opriepen om te stoppen met de testfase van de JSF, de geplande aanschaf van een tweede testtoestel te schrappen en te onderzoeken of de aankoop van het eerste testtoestel ongedaan kan worden gemaakt. VVD en CDA en niet in de laatste plaats de Nederlandse luchtvaartindustrie reageerden geschrokken en probeerden in allerijl te redden wat er te redden viel. En minister van Defensie Eimert van Middelkoop probeerde nog met een uitstelmanoeuvre de schade enigszins te beperken: Zowel tijdens als na afloop van de beraadslagingen heb ik gewezen op de demissionaire status van het kabinet. Deze houdt onder meer in dat het kabinet niet de vrijheid heeft bij de uitvoering van moties onomkeerbare besluiten te nemen die ingrijpende gevolgen hebben voor het beleid van het komende kabinet. Met de verkiezingswinst van de PVV fervent tegenstander van de JSF is de nipte meerderheid in de Kamer om af te zien van de testfase van dit duurste vliegtuig aller tijden, echter alleen maar groter geworden. De documentatie Vervanging F-16 door JSF (29) (100 pag.) is ook voor niet-leden van het Platform tegen Wapenhandel verkrijgbaar door het overmaken van 5,- op Triodos Bank ten name van Stichting Doca te Arnhem onder vermelding van Vervanging F-16 door JSF (29). Stichting Doca Jaarverslag 2010

29 Het Nederlandse wapenexportbeleid 2009 Special PTW-Info, juli 2010 De totale Nederlandse export aan goederen en diensten bedroeg in ,5 miljard. Het aandeel militaire export (dat wil zeggen de waarde van afgegeven exportvergunningen) bedroeg in dat jaar 0,45%. Dat lijkt op het eerste oog niet veel, maar we spreken dan over een bedrag van 1,4 miljard, de hoogste jaarwaarde aan militaire export die Nederland ooit heeft behaald vanaf het moment althans dat deze exportcijfers worden bijgehouden en gepubliceerd (1996). Werd de hoogte van de Nederlandse wapenexport in de voorgaande paar jaar met name bepaald door de verkoop van door Defensie afgestoten materiaal (in 2009 voor 110 miljoen), in 2009 kwam het record aan militaire export vooral door de verkoop aan Marokko van drie in Nederland gebouwde korvetten ter waarde van 555 miljoen. Je vraagt je dan meteen af of een arm land als Marokko zijn budget niet beter kan besteden aan gezondheidszorg en armoedebestrijding in eigen land. En daarmee kun je meteen ook vraagtekens plaatsen bij het karakter van het Nederlandse wapenexportbeleid, want het heeft er alle schijn van dat deze verkoop in strijd is met criterium 8: de verenigbaarheid van de wapenexporten met het technische en economische vermogen van het ontvangende land. Nederlandse wapenexport in miljoenen euro s Jaar NAVO-landen Buiten NAVO Totaal ,6 49,6 419, ,8 833, , ,8 157,1 431, ,1 71,3 366, ,7 134,6 417, ,1 123,2 651, ,6 99,7 450, , , ,4 177,8 644, ,7 431, , ,6 674, , , , ,7 402, , ,3 735, ,9 Bron: Ministeries van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken De documentatie Het Nederlandse wapenexportbeleid 2009 (40 pag.) is ook voor niet-leden van het Platform tegen Wapenhandel verkrijgbaar door het overmaken van 5,- op Triodos Bank ten name van Stichting Doca te Arnhem onder vermelding van Wapenexport 2009 Stichting Doca Jaarverslag 2010

31 1 juli 2010: Millenniumdag in Arnhem Special Info Arnhem Mondiaal, juli 2010 Begin dit jaar startte het Platform Arnhem Mondiaal de voorbereidingen van wat een presentatie van plaatselijke Millenniumactiviteiten moest worden vanaf het moment dat Arnhem tot Millenniumgemeente was uitgeroepen (26 januari 2009). Onder de titel Eerst zien, dan geloven zou de vraag beantwoord moeten worden wat er in het voorbije jaar zowel binnen als buiten het gemeenteapparaat gerealiseerd is van de goede voornemens op het gebied van eerlijke handel, energiebesparing, duurzaam inkopen en armoedebestrijding, kortom duurzame ontwikkeling in de ruimste zin van het woord. Haar belofte waarmakend om plaatselijke initiatieven op Millenniumgebied te ondersteunen, haakte de gemeente op het Platformidee in, waarna de geplande activiteit al snel uitgroeide tot een manifestatie waarop tal van ontwikkelingen op Millenniumgebied aan het Arnhemse publiek getoond werden. De samenwerking leidde tot een veelkleurige manifestatie waarop zowel bedrijven, ontwikkelingsorganisaties en fair trade groepen als ook de gemeente zelf zich presenteerden. De discussie in de avonduren als afsluitend onderdeel van de Millenniumdag, werd inspirerend geleid door Hester Macrander en maar liefst 13 bedrijven en organisaties presenteerden zich middels powerpoint, foto s of met hun producten in de stadhuishal. Met dit initiatief werd een vervolg gegeven aan een eerdere publieksactiviteit van het Platform (21 oktober 2008) waarop de plannen om Arnhem tot Millenniumgemeente uit te roepen met film en discussie werden becommentarieerd. In haar Meerjarenplan heeft het Platform toegezegd om jaarlijks een of meer van dit soort publieksactiviteiten rond de verschillende Millenniumdoelen te zullen organiseren. Dit met het doel om zowel de noodzaak van mondiale armoedebestrijding onder de aandacht te houden als om de vorderingen op Millenniumgebied in Arnhem voor het voetlicht te brengen. In deze special wordt een beknopte weergave geboden van de op 1 juli j.l. gehouden Millenniumdag. Niet alleen het verslag van de avond en de berichtgeving in de pers zijn erin opgenomen, ook is de deelnemers gevraagd hun presentaties van die dag waar gewenst toe te lichten. Deze aanvullingen zijn als bijlagen in deze uitgave opgenomen. Stichting Doca Jaarverslag 2010

33 Vervanging F-16 door JSF (30) Uitstel Nederlandse deelname aan testfase JSF Special PTW-Info, september 2010 En vooral: we zijn tegen de aanschaf van de JSF, viel in juni te lezen in het verkiezingsprogramma van de PVV. Toentertijd misschien nog niet zo alarmerend voor de pro-jsf-lobby, maar na de enorme verkiezingswinst van deze partij klonken de alarmbellen. Vooral bij het Nifarp, het platform van de Nederlandse luchtvaartindustrie. Want van de ene dag op de andere was er een meerderheid in de Tweede Kamer ontstaan tegen de vervanging van de F-16 door de peperdure F-35 Joint Strike Fighter. Een maand eerder had de Kamer al drie moties aangenomen die het kabinet opriepen om de aanschaf van een tweede JSF-testtoestel te schrappen gezien de alsmaar oplopende kosten en vertragingen bij bouwer Lockheed Martin en om de investeringen in het eerste testtoestel terug te draaien. Stork, als het belangrijkste luchtvaartbedrijf dat op miljardenorders hoopt bij de bouw van het toestel, zag de bui al hangen: stopzetting van deelname en koop zou ongetwijfeld tot Amerikaanse repercussies leiden en het bedrijf zou dan wel naar zijn lucratieve orders kunnen fluiten. De onderneming dreigde dan ook meteen met het verhuizen van zijn productie naar een goedkoop buitenland. Het kabinet deed daarop wat het in tijden van nood altijd doet: tijd rekken. Minister Eimert van Middelkoop van Defensie herhaalde in zijn brief van 28 mei aan de Kamer nog eens wat hij in het debat van een week eerder had gesteld: Donderdag 20 mei j.l. heeft uw Kamer over het project Vervanging F-16 per motie uitspraken gedaan, waaronder het verstrekkende verzoek niet langer te investeren in het eerste JSF-testtoestel en niet meer deel te nemen aan de testfase. Zowel tijdens als na afloop van de beraadslagingen heb ik gewezen op de demissionaire status van het kabinet. Deze houdt onder meer in dat het kabinet niet de vrijheid heeft bij de uitvoering van moties onomkeerbare besluiten te nemen die ingrijpende gevolgen hebben voor het beleid van het komende kabinet. De gok is duidelijk: mocht er een kabinet komen van VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV, dan valt er binnen de eerste 4 jaar (indien het kabinet het al 4 jaar volhoudt) weliswaar geen winst te behalen in het Nederlandse JSF-traject, maar met alle vertragingen bij de ontwikkeling en bouw van het toestel zijn die 4 jaar misschien zonder al teveel kleerscheuren te overbruggen. En als de Nederlandse kiezers tegen die tijd weer met de PVV hebben afgerekend zoals het zo vaak gaat met partijen die als een komeet omhoogschieten, is er voor de aanschaf van de JSF tegen die tijd misschien weer dezelfde meerderheid als begin dit jaar. De documentatie Vervanging F-16 door JSF (30) (65 pag.) is ook voor niet-leden van het Platform tegen Wapenhandel verkrijgbaar door het overmaken van 5,- op Triodos Bank ten name van Stichting Doca te Arnhem onder vermelding van Vervanging F-16 door JSF (30). Stichting Doca Jaarverslag 2010

35 Vervanging F-16 door JSF (31) Herijking project Vervanging F-16 Special PTW-Info, december 2010 Toeval of niet, maar twee weken voordat de nieuwe minister van Defensie Hans Hillen de Kamer meedeelde dat de Nederlandse investeringskosten in de JSF 1,4 miljard hoger uitvallen dan de 6,2 miljard die begroot staan, meldde het NIFARP (Netherlands Industrial Fighter Aircraft Replacement Platform) dat de Nederlandse luchtvaartindustrie maar liefst acht nieuwe overeenkomsten heeft getekend met de Amerikaanse JSF-bouwers: De vandaag getekende overeenkomsten vertegenwoordigen zo n 1 miljard dollar aan concrete opdrachten en nog eens 3 miljard dollar aan potentiële omzet. Dit samen staat gelijk aan werkgelegenheid voor ongeveer 500 mensen op jaarbasis. NIFARPleden verwachten gedurende de gehele productie- en onderhoudsfase tot mensen aan het werk te zetten. Wat deze lobby-organisatie er in zijn persbericht niet bij schrijft, is dat het aantal te bouwen JSF s fors gereduceerd dreigt te worden. Ging Lockheed Martin tot voor kort bij zijn wervingsactiviteiten nog uit van een productie van toestellen, nu overweegt het Pentagon om zelfs de STOVL-versie (Short Take-Off and Vertical Landing) maar helemaal niet te bouwen gezien alle vertragingen en kostenoverschrijdingen. Alleen al in de VS staat een reductie van JSF-toestellen op het programma, terwijl bondgenoot Engeland niet verder meer wil gaan dan de bijna symbolische aanschaf van 40 JSF s, minder dan de helft van het geplande Neder-landse aantal van 85. Dat het JSF-budget nu even groot dreigt te worden als de gehele defensiebegroting van 8,5 miljard (minus de geplande bezuinigingen van 635 miljoen) doet zelfs bij de meest fervente JSF-voorstanders in Kamer en regering de paniek toeslaan. Immers, in drie jaar tijd is de JSF-begroting met 40% gestegen van 5,2 miljard naar 7,6 miljard. En zou de JSF in 2001, toen Nederland besloot mee te doen aan de ontwikkeling van het toestel, nog 57,2 miljoen kosten, met de nieuwste tegenvallers die de Amerikaanse regering onlangs bekend maakte, loopt de stuksprijs op tot maar liefst 176, 7 miljoen. De ontwikkelingen bezorgen het kabinet hoofdbrekens (minister Hillen: Hier voor u staat een boze potentiële afnemer en premier Rutte: We zijn niet met de JSF getrouwd. ). Maar uiteindelijk is de reactie van regeringswege toch weer zoals we die kennen uit andere crisissituaties: uitstel van de besluitvorming. Defensieminister Hans Hillen in zijn brief aan de Kamer van 14 december j.l.: Zoals gemeld zal een herijking van het project Vervanging F-16 deel uitmaken van de beleidsbrief die ik in het vroege voorjaar van 2011 naar de Kamer zal zenden. De documentatie Vervanging F-16 door JSF (31) (38 pag.) is ook voor niet-leden van het Platform tegen Wapenhandel verkrijgbaar door het overmaken van 5,- op Triodos Bank ten name van Stichting Doca te Arnhem onder vermelding van Vervanging F-16 door JSF (31). Stichting Doca Jaarverslag 2010

37 Vervanging F-16 door JSF (32) Kosten en geluid (3) Special PTW-Info, december 2010 In alle consternatie na de melding door de Director Cost Assessment and Program Evaluation van het Amerikaanse ministerie van Defensie (D-CAPE) dat de kosten van de JSF tot 37% hoger kunnen uitvallen dan tot nu toe was berekend, zouden we bijna vergeten dat er nog een aspect is dat van doorslaggevend belang is bij het besluit van de Nederlandse regering om de JSF al of niet aan te schaffen. En dat is het geluidsaspect. Naar verwachting namelijk zal de JSF nog veel meer geluidsoverlast veroorzaken dat de F-16 al doet. Reden voor de Tweede Kamer om in april 2009 in meerderheid de motie Hamer (PvdA) te ondersteunen die onder meer inhoudt dat voorafgaand aan de aanschaf van de JSF testtoestellen vast moet staan dat de geluidsoverlast niet boven de normen mag uitkomen. Met name de omwonenden van de vliegbases Volkel en Leeuwarden maken zich ernstig zorgen over de komst van de JSF die nog meer lawaai produceert dan de daar gestationeerde F-16 s. Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) deed in 2009 onderzoek naar de geluidsbelasting van de JSF op basis van gegevens uit de VS. Over de juistheid van dit onderzoek ontstond discussie bij de Provincie Gelderland en de gemeentebesturen rond de vliegbasis Leeuwarden. Reden voor het Ministerie van Defensie om het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) op te dragen het NLR-onderzoek op zijn merites te beoordelen. Op 22 december j.l. zond minister van Defensie Hans Hillen het RIVM-onderzoek naar de Kamer. Maar ook dit onderzoek zal de gemoederen niet kunnen bedaren: Het RIVM heeft verhelderd dat de geluidsmetingen aan de JSF bij de luchthaven Edwards (VS, 2008) tot nu toe de best beschikbare geluidsmetingen zijn. Andere betrouwbare metingen zijn er wereldwijd niet. De berekeningen over hoe goed de JSF binnen de geluidszones past, zijn door het NLR goed uitgevoerd. Bij analyse van de geluidsmetingen bij Edwards zijn er echter nog enkele onzekerheden. Het weer bij die metingen was namelijk heel anders dan gemiddeld in Nederland. Dit bemoeilijkt de precieze vertaling van die metingen naar de Nederlandse situatie. Meer zekerheid kan worden bereikt met aanvullende metingen. Dat is - zeker op korte termijn - echter moeilijk te realiseren. Het is beter om in de praktijk bij de vliegbasis Leeuwarden de geluidsbelasting te bewaken met een goed geluidsmeetprogramma. In de praktijk? Maar dat houdt in dat de JSF daar dan al gestationeerd is. Het ging er toch juist om van tevóren te weten of het toestel de geluidsnormen zou overschrijden of niet? De documentatie Vervanging F-16 door JSF (32) (47 pag.) is ook voor niet-leden van het Platform tegen Wapenhandel verkrijgbaar door het overmaken van 5,- op Triodos Bank ten name van Stichting Doca te Arnhem onder vermelding van Vervanging F-16 door JSF (32). Stichting Doca Jaarverslag 2010

41 Bedrijvenarchief Doca Het bedrijvenarchief van de stichting Doca bestaat uit een jaarverslaggedeelte, een persgedeelte, een tijdschriftengedeelte en een profieldeel. Onderstaande bedrijven in de regio Arnhem komen voor in ons persarchief. De ondernemingen die met een asterix zijn aangemerkt komen niet alleen in ons persarchief voor, maar ook in het jaarverslag- en profielarchief. (Tot de regio Arnhem rekenen wij: Arnhem, Bennekom, Dieren, Doorwerth, Driel, Duiven, Ede, Ellecom, Elst, Heelsum, Heteren, Huissen, Oosterbeek, Renkum, Rheden, De Steeg, Veenendaal, Velp, Wageningen, Westervoort, Wolfheze en Zevenaar.) Kopieën uit ons persarchief kunnen tegen geringe vergoeding worden verkregen. Mail daartoe met A Aalders De Aam AATC ABAB Abas ABC Logitrans ABC Vastgoed ABN AMRO* ABP* ABT AccoN ACF* Achmea Holding Acoma AC Restaurants Action Active Life Adco Adeco Adidas ADP ADT AEC Aegon Aetec Afab Agfa Gevaert* AGN Agrojobs Helicon AGS Ahold* Ahrend* AIB Air Cargo Center Air Castle Evenementen Airport-Service AKO-Kiosk Aktief Uitzendbureau Aktiesport Akzo Nobel* Albany International Albert Hoegen Albert Riksen Alboma Alcafood Alcan Aldi Aldipress Alerta Capital Partners Alfonso's Alliander Alpinvest Allround Allwave Alpha Soft Alumel Alva Alysis Zorggroep AMCO Amcosem Van Ameyde America Today* Ames Europe Amici* Amicon AMP AM NV Amstelland Vastgoed ANBD Anson's ANWB Apcoa Parking Apharmo APM APN Apple APS ARA Arbo ArboNed Arcadis Arcfeld Are/Reco Argos ARK Arke Reisburo Arma Verhuur Arnhem Arnhem Automaten Arnhems Vastgoed Arnhemsche Mij. ASB ASM-Fico Assink & Koerselman ASV ASVA A.S.Watson Group Atama ATM/Telesignaal Atos Origin ATU Audax Auping Autostad Arnhem AutoStoll AVA Avira AXA Stenman B B 32 Groep Baan Company Babcock Baby Center Baby Inn Backup Service Bacob Bank Babcock Bakker Bakker Bart Balans Ballast Nedam* BAM* Baptista Baptista s Carwash Barenbrug Stichting Doca Jaarverslag 2010

Nog meer weergeven