RAPPORT VAN BEVINDINGEN. Tussentijds kwaliteitsonderzoek bij. 'Tobiasschool - Zeist'

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN Tussentijds kwaliteitsonderzoek bij 'Tobiasschool - Zeist' Plaats : Zeist BRIN-nummer : 04FP Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 12 juni 2012 Rapport vastgesteld te Utrecht op 19 september 2012

2

3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 11 pagina 3 van 11

4

5 1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 12 juni 2012 een tussentijds kwaliteitsonderzoek (tko) uitgevoerd op de Tobiasschool te Zeist naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 14 september 2010 stelde de inspectie tekortkomingen vast in het onderwijsleerproces, op de Tobiasschool. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 13 december De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. In het kader hiervan voert de inspectie nu een tussentijds onderzoek uit om na te gaan in hoeverre de in het toezichtplan opgenomen tekortkomingen zijn opgeheven en aan de afspraken is voldaan. Toezichthistorie Uit het onderzoek van 2010 kwam naar voren dat in het onderwijsleerproces enkele cruciale onderdelen van onvoldoende kwaliteit waren. De inspectie stelde tekortkomingen vast op het gebied van het leerstofaanbod, de afstemming en de leerlingenzorg. Ook waren de leerlingen onvoldoende taakgericht met de lesstof bezig. Bovendien was het systeem van kwaliteitzorg onvoldoende waardoor de school en het bestuur onvoldoende zicht hadden op de onderwijskwaliteit. Het verbetertraject dat de school daarop volgend is gestart is door uiteenlopende redenen te langzaam op gang gekomen. In augustus 2011 heeft het bestuur de school overgedragen aan het huidige bestuur. In het voortgangsgesprek dat de inspectie op 1 november 2011 met het nieuwe bestuur heeft gevoerd, gaf het bestuur een stand van zaken van het verbetertraject (verslag vastgesteld op 11 januari 2012). In maart 2012 is een interim directeur aangesteld op de school. Het bestuur heeft daarop in een ingelast voortgangsgesprek (5 maart 2012) de stand van zaken toegelicht. Daarbij sprak het bestuur haar twijfel uit of in de resterende periode tot de uitvoering van het onderzoek naar de kwaliteitsverbetering, de onderwijskwaliteit weer volledig op niveau gebracht zou kunnen worden. De inspectie heeft het tussentijds kwaliteitsonderzoek verplaatst van april naar juni Het afsluitend onderzoek (OKV) vindt in oktober 2012 plaats. Onderzoeksopzet De onderzoeksopzet is gebaseerd op de afspraken die in het toezichtplan zijn opgenomen. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij de inspectie een aantal lessen heeft bijgewoond in alle 4 klassen of in niveaugroepen. Ten tijde van de lesbezoeken waren de meeste leerlingen van de Tobiasstroom (vmbo-lwoo), die regulier ook in dit gebouw zijn gehuisvest, niet aanwezig vanwege een schoolkamp. Gesprekken gevoerd met de interim-directie, de intern begeleider en leraren. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiger van het bestuur, na afloop van het schoolbezoek. pagina 5 van 11

6 Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: leerstofaanbod, schoolklimaat, begeleiding, leerlingenzorg en kwaliteitszorg, volgens de afspraken in het toezichtplan. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 11

7 2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.6 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op de afhandeling van incidenten in en om de school. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. pagina 7 van 11

8 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Het verbetertraject van de Tobiasschool is langzaam op gang gekomen. Vanaf eind 2010 zijn verschillende initiatieven en activiteiten ondernomen om de kwaliteit van het onderwijs te versterken, maar deze hebben in geringe mate tot zichtbare resultaten geleid. Sinds maart 2012 is daarin verandering gekomen. Met de komst van de huidige interim-directeur heeft de Tobiasschool op bijna alle cruciale onderwerpen, rigoureuze en duidelijke keuzes gemaakt en vervolgens gerichte veranderingen doorgevoerd en/of in gang gezet. In de eerste plaats is het pedagogisch klimaat schoolbreed aangepakt. De school heeft regels en afspraken ingevoerd die duidelijkheid en structuur bieden aan zowel het team als aan de leerlingen. Daarnaast heeft de school het didactisch proces geüniformeerd en gestructureerd. De vakgebieden rekenen, lezen en spelling worden klassendoorbrekend in niveaugroepen georganiseerd. Alle teamleden gebruiken hetzelfde format voor de lesvoorbereiding en hanteren eenzelfde lesopbouw, met voor de leerlingen herkenbare fasen, werkwijzen en afspraken. Daarbij doen de leraren een beroep op de zelfstandigheid van de leerlingen en hebben daarin ook elementen van coöperatief leren een duidelijke plaats. Voor spelling gebruiken de leraren een groepsplan. Het plan is om ook groepsplannen voor de andere vakgebieden op te stellen, om daarmee beter zicht te hebben op de leerdoelen en de verschillen tussen leerlingen. In het recent ingevoerde digitale leerlingvolgsysteem (volglijn) leggen de leraren de groepsplannen, lesvoorbereidingen en leerling-ontwikkelingen vast. Ook in het leerstofaanbod heeft de school het roer omgegooid. Voor de basisvakken heeft, of wil de school methoden als uitgangspunt gebruiken. Ten aanzien van de begeleiding van de leerlingen heeft de school vervolgens de al bestaande ontwikkelingsperspectieven verbeterd, zodat ze doelgerichter kunnen worden ingezet om het onderwijs te plannen. Tenslotte is de leerlingenzorg aangescherpt en is die vastgelegd in 'het zorgplan'. Daarin onderscheidt de school vijf niveaus van zorg en extra ondersteuning voor leerlingen die stagneren in hun ontwikkeling. Hoewel de hierboven beschreven verbeteringen pas onlangs en in korte tijd zijn doorgevoerd, blijken verschillende nieuwe werkwijzen in het team al gemeengoed en ook in de praktijk daadwerkelijk zichtbaar. Toch is op andere onderdelen meer tijd nodig om de geplande verbeteringen ook 'handen en voeten te geven', en te borgen in de praktijk van alledag. Daarom leiden de ingevoerde verbeteringen nog niet tot voldoende oordelen op alle onderzochte indicatoren. Zo is de leerlingenzorg nog niet volledig geïmplementeerd en uitgevoerd zoals beschreven in het zorgplan. Dat neemt niet weg dat de inspectie van oordeel is dat de school in korte tijd een aanzienlijke verbeterslag heeft weten te realiseren. Als de school erin slaagt om de tekortkomingen die zijn vastgesteld bij dit tussentijds onderzoek weg te werken en er ook in slaagt om met dezelfde voortvarendheid verbeteringen door te voeren op de overige cruciale onderdelen (zie het rapport van het kwaliteitsonderzoek), biedt dit perspectief voor het afsluitend onderzoek (OKV) in het najaar van Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. pagina 8 van 11

9 Toelichting Leerstofaanbod De school heeft ingrijpende veranderingen aangebracht in het leerstofaanbod. Sinds dit schooljaar werken de leraren voor Rekenen met een methode, namelijk 'Alles Telt' en voor technisch lezen met 'Leeslijn'. Voor Nederlandse taal voldoen de aangeboden leerinhouden echter nog niet aan alle kerndoelen. De school werkt vanuit de richtlijnen van 'Ik zie rond in de wereld'. Daarbij kan de school echter onvoldoende verantwoorden dat het leerstofaanbod voor de domeinen woordenschat, mondelinge taalvaardigheid, begrijpend lezen en schrijven (stellen) voldoen aan de kerndoelen; de leerstoflijnen voor deze domeinen zijn niet duidelijk genoeg. Sinds mei 2012 wordt in alle klassen voor spelling gewerkt met de methode 'Spelling in de lift', maar werkwoordspelling is daarbij onderbelicht. De school wil in korte tijd het leerstofaanbod verder verbeteren en is daarom van plan om daarvoor een methode voor Nederlandse taal te gebruiken. De keuze voor een methode wordt binnenkort gemaakt, en de school verwacht met ingang van volgend schooljaar hiermee te gaan werken. Ook voor begrijpend lezen wil de school in de hogere klassen gaan werken met een regulier programma, namelijk 'Nieuwsbegrip', in aanvulling op begrijpend leeslessen uit de beoogde taalmethode. De inrichting van het periodeonderwijs, ook in relatie tot het aanbod in de basisvaardigheden taal, lezen en rekenen met behulp van methoden, moet de school nog verder uitwerken. Wellicht kan het woordenschatonderwijs (aanbod; woordenschatdidactiek; passieve en actieve beheersing woorden) een plek krijgen in het periodeonderwijs. Ontwikkelingen in de klassen Sinds enkele maanden werkt de school klassendoorbrekend. Om dit te kunnen realiseren is het lesrooster zodanig aangepast dat de leerlingen op dezelfde tijd in alle vier de klassen aan hetzelfde vakgebied werken. De leerlingen uit de vier klassen zijn voor de vakgebieden lezen, spelling en rekenen in verschillende niveaugroepen ingedeeld op basis van de bereikte resultaten en andere kenmerken. De resultaten van de methodeonafhankelijke toetsen en de methodegebonden toetsen zijn daarvoor gebruikt. Hoewel het onderwijs via de niveaugroepen is afgestemd op aanzienlijke cognitieve verschillen tussen leerlingen, is de inspectie van mening dat de afstemming nog niet optimaal is. Dit geldt vooral de instructie van de leerstof. Binnen de niveaugroepen zijn er namelijk forse verschillen in het beheersingsniveau van de leerlingen. Dit blijkt uit de resultaten op de methodegebonden en de landelijk genormeerde toetsen. De leraren maken weliswaar foutenanalyses maar vertalen deze nog onvoldoende in doelgericht didactisch handelen (extra instructie gericht op het wegwerken van de hiaten in kennis, aan subgroepen en individuele leerlingen). Intensivering en precisering van de afstemming van de instructie, om te voorkomen dat leerlingen een achterstand oplopen. Om deze reden beoordeelt de inspectie indicator 7.2 nog als onvoldoende. Bovendien blijkt uit de eerste evaluaties van de ontwikkelingsperspectieven (OPP) dat sommige leerlingen zich sneller ontwikkelen dan andere. Ook daarop moeten leraren structureel anticiperen. pagina 9 van 11

10 Leerlingenzorg Terecht geeft de school in het zorgplan aan dat alle leerlingen op de Tobiasschool zorg nodig hebben. Tegelijkertijd geeft de school aan dat sommige leerlingen extra zorg nodig hebben, en daarbij onderscheidt de school vijf niveaus van extra zorg. De uitwerking van dit zorgplan in de praktijk - vooral voor begeleiding van stagnaties en achterstanden op cognitief gebied - moet echter nog diepgang en nadere uitvoering krijgen. Tot nu toe is de beschreven zorg vooral van toepassing op de sociaal- emotionele ontwikkeling en het gedrag van leerlingen. Op die gebieden heeft de inspectie adequate handelingsinterventies gezien die beschreven zijn in handelingsplannen. Voor de basisvaardigheden taal, lezen en rekenen staat dit echter nog in de kinderschoenen. Pas sinds kort plant de school - per leerling en per vakgebied - een concrete verwachte vaardigheidsgroei (VLR) aan de hand van het verwachte uitstroomniveau (OPP). Door met behulp van toetsen te volgen hoe leerlingen zich ontwikkelen, wordt nu beter zichtbaar dat bepaalde leerlingen de verwachte vaardigheidsgroei niet behalen, soms niet op meerdere vakgebieden. Voor die leerlingen is het van belang dat de leraren nagaan waarom dat zo is. Een dergelijke analyse vormt vervolgens de basis voor de keuze van een passende interventie. Analyses van (oorzaken van) stagnaties of achterblijvende ontwikkeling vinden op dit moment onvoldoende plaats en om die reden beoordeelt de inspectie indicator 8.2 als onvoldoende. Tot nu toe is de belangrijkste interventie op cognitief gebied vooral het veranderen van de niveaugroep waarin de leerling is geplaatst. Door verdere invoering van het zorgplan komt de school naar de mening van de directeur automatisch toe aan het beschrijven van individuele interventies in groepsplannen of in individuele handelingsplannen. Kwaliteitszorg De verbeteringen worden planmatig ingevoerd. Daarbij hanteert de school concreet geformuleerde doelen en legt afspraken en beleid vast in documenten die de leraren ondersteunen en sturen om ze uit te kunnen voeren. Het 'Vademecum voor leerkrachten en medewerkers' is daar een voorbeeld van. De interim-directeur geeft aan dat de veranderingen vooral vanuit het team geformuleerd en uitgewerkt worden; hierdoor is er draagvlak en wordt de beschikbare kennis en kundigheid gebruikt. Dit heeft ook als voordeel dat de kennis over de ingezette veranderingen op school aanwezig blijft bij de komst van een nieuwe directeur. Om de kwaliteitzorg te verbeteren en te verankeren is een handboek kwaliteitszorg en een handboek met de bijbehorende processen beschreven. De implementatie van het kwaliteitshandboek vindt de komende tijd plaats. Onderdeel van kwaliteitszorg is het gebruiken van de resultaten van de leerlingen om op schoolniveau inzicht te krijgen in trends. De afgelopen periode heeft de school hier ervaring mee opgedaan en analyses van de opbrengsten gemaakt. De vaardigheidsgroei per leerling wordt afgezet tegen de verwachte vaardigheidsgroei. Op deze wijze analyseert de schoolleiding op welke vakgebieden ontwikkelingen achterblijven. Door uit de analyses duidelijkere conclusies te trekken en deze vast te leggen kan de kwaliteitszorg op dit onderdeel nog versterkt worden. pagina 10 van 11

11 3 Toezichtarrangement Kwaliteit De kwaliteit van het onderwijs is op onderdelen aanzienlijk verbeterd, maar vertoont op andere onderdelen nog belangrijke tekortkomingen. Het eerder toegekende toezichtarrangement zwak blijft gehandhaafd. Het onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (OKV) zal in het vierde kwartaal van 2012 plaatsvinden. Daarbij bezoekt de inspectie wederom alle klassen en voert gesprekken met de directie, de leraren en de interne begeleider. Vooraf stuurt het bevoegd gezag een verslag van de stand van zaken van het verbetertraject. Ook heeft de school aangegeven het leerlingvolgsysteem "volglijn" twee weken voorafgaand aan het onderzoek voor de inspectie digitaal open te stellen om een betere voorbereiding door de inspectie mogelijk te maken. pagina 11 van 11