Informatie. 2de opgraving Archeologische Vereniging Philips van Horne 25 juli 08 augustus 2009 WERVIK BELGIË

Transcriptie

1 Informatie 2de opgraving Archeologische Vereniging Philips van Horne 25 juli 08 augustus 2009 WERVIK BELGIË

2 2 DE OPGRAVINGSCAMPAGNE ARCHEOLOGISCHE VERENIGING PHILIPS VAN HORNE WERVIK 2009 INLEIDING Met veel enthousiasme nodigt het bestuur van de Archeologische Vereniging Philips van Horne jullie uit voor de tweede opgravingscampagne van onze vereniging ofwel de 32 ste opgraving van onze club. De opgraving vindt dit jaar plaats in Wervik in België en staat onder leiding van de archeologe Arne Verbrugge. Wervik ligt in West-Vlaanderen, zo n 15 km van het ons welbekende Ieper. We kamperen in een paardenwei van de boerderij die naast de opgraving ligt. DE VERENIGING De Archeologische Vereniging Philips van Horne is opgericht op 31 maart De eerste Algemene Ledenvergadering had plaats op 18 mei Deze vereniging is het officiële vervolg op de voormalige Werkgroep Archeologie Philips van Horne, die 30 jaar lang onder leiding stond van geschiedenisleraar Gerrit Hasendonckx en verbonden was aan de scholengemeenschap Philips van Horne te Weert (Limburg, Nederland). In 2008 ontving Gerrit Hasendonckx uit handen van Koningin Beatrix de Zilveren Anjer van het Bernard Cultuurfonds als blijk van waardering voor zijn vele activiteiten op het gebied van archeologie, vooral de verspreiding en passie voor archeologie bij jongeren. De werkgroep heeft jarenlang meegewerkt aan opgravingen van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE). Dit Instituut staat onder leiding van Sonja Vanblaere. De Archeologische Vereniging Philips van Horne zet deze traditie voort. Het doel van de vereniging is het beoefenen van de archeologie, onder meer door het deelnemen aan een archeologische opgraving, archeologie in al zijn aspecten belichten en toegankelijk maken voor alle leeftijden. Dit archeologisch werk vraagt grote verantwoordelijkheidszin van iedere deelnemer. Op de eerste plaats is een opgraving een wetenschappelijke activiteit met een strak omlijnd doel, budget en tijdsplan. Opgraven is tegelijkertijd vernietigen en dus eenmalig. Vanwege dit alles is het erg belangrijk goed te luisteren naar ervaren krachten en je volledig in te zetten. Ten tweede is het vaak zwaar en gevaarlijk werk. Ook dit vraagt om de juiste instelling. Daarnaast willen we iedereen een aangename vakantie bezorgen. Daarom is er ook voldoende tijd voor het leren kennen van elkaar, voor genieten van de fraaie Belgische omgeving en van culinair België, en voor sport en vrije tijd. Het bestuur van de vereniging bestaat uit: Twan van Rooij (voorzitter), Ardine de Wit (penningmeester), Lisette van Erp (secretaris), Germie van den Berg, Simon Kuppens, José Salhi- Vossen en Rianne de Wit. 2

3 OPGRAVING EINDVERANTWOORDELIJKHEID De opgraving staat onder leiding van Arne Verbrugge, die in dienst is van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE). Een leuke wetenswaardigheid is dat Arne Verbrugge woont in Gent, maar geboren en getogen is in Wervik. Arne Verbrugge draagt de eindverantwoordelijkheid op het opgravingsterrein. Haar collega Griet Lambrecht is het tweede aanspreekpunt. De leden van de Archeologische Vereniging Philips van Horne van 16 jaar en ouder gaan graven en volgen te allen tijde de aanwijzingen van Arne Verbrugge op. Het archeologisch onderzoek in Oudenburg wordt uitgevoerd door het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE) in samenwerking met de stad Wervik. DE CAMPAGNE VAN DIT JAAR Wervik is een van de oudste steden van België en wordt aangeduid op de Peutingerkaart als Viroviacum of Virovino. De Peutingerkaart is een middeleeuwse kopie van een Romeinse wegenkaart waarop behalve Wervik alleen Tongeren aangeduid staat binnen het huidige Vlaanderen. De naam Wervik zou volgens velen afstammen van Virovios, het lokale stamhoofd van de Kelten. De Romeinen maakten er 'Viroviacum' van, dat is de plaats waar Virovios heerst. In het Keltisch betekent Virovius: de heldhaftige, de moedige. Virovios en zijn volk woonden omstreeks 200 voor Christus in Wervik. Het opgravingsterrein van ongeveer 6 ha. ligt aan de rand van de stad op iets minder dan 1 km ten noordwesten van het centrum. Dit terrein bestaat uit een aantal percelen ten westen van het sportcomplex De Pionier. De stad Wervik voorziet in de toekomst op deze percelen een uitbreiding van dit sportcomplex. In juni 2008 heeft er een proefsleuvenonderzoek plaatsgevonden onder leiding van Arne Verbrugge. Op de website van de stad Wervik, (via: vrije tijd en ontspanning > cultuur > erfgoed > lokaal erfgoed > archeologie) staat een rapport over het vooronderzoek bij de Pionier. De huidige opgraving loopt sinds 19 januari 2009 en gaat nog door tot half augustus De opgraving laat resten uit de ijzertijd, vroeg Romeinse tijd en middeleeuwen zien. Naast grachten zijn dubbele grachten gevonden die stammen uit de ijzertijd en vroeg-romeinse periode. Tevens zijn een aantal graven, putten en kuilen gevonden. Op de volgende pagina s treffen jullie een artikeltje aan van de archeologen Arne Verbrugge en Griet Lambrecht met de stand van zaken over de opgraving waaraan wij mee gaan werken. 3

4 Archeologisch onderzoek te Wervik (prov. West-Vlaanderen) - De Pionier : stand van zaken Naar aanleiding van de geplande uitbreiding (5ha) van de sportterreinen rond het sportcentrum De Pionier door de stad Wervik, voerde het Ename Expertisecentrum vzw (EEC) in 2008 op deze locatie een proefsleuvenonderzoek uit. Het onderzochte terrein bevindt zich op ca. 900m ten noordwesten van het huidige centrum, en tevens vicus, van Wervik. Tijdens het vooronderzoek kwamen vondsten en sporen uit verschillende perioden aan het licht, waarbij sporen uit de Romeinse periode goed vertegenwoordigd waren. Vooreerst werd de Romeinse weg Cassel - Doornik aangesneden, onderdeel van de weg Boulogne - Keulen. Het exacte tracé van de weg in de regio is slecht gekend. Wervik staat wel als plaats langs deze weg aangeduid op de Peutingerkaart, waar het wordt vermeld tussen Cassel en Doornik. Net onder de teelaarde is de weg 15 tot 20m breed. De weg kan op het terrein over een afstand van ca.150m gevolgd worden, wat een unieke kans biedt voor een onderzoek naar fasering, datering en opbouw. Opvallend is dat de weg, minstens ten dele is ingegraven, zoals bleek uit een coupe uitgevoerd tijdens het vooronderzoek. Het eigenlijke wegdek werd aangesneden op ca. 1,75m onder het maaiveld. In het landschap is ter hoogte van de weg nog een lichte glooiing zichtbaar. In de omgeving van de weg werden twee Romeinse brandrestengraven aangesneden. De weg en de graven moeten nog opgegraven worden. Een tweede interessante structuur was een brede en diepe gracht, waarin tijdens het vooronderzoek enkel handgevormd aardewerk en fragmenten Romeinse dakpannen werden aangetroffen. De breedte van de gracht bedraagt ca. 5m. De bodem werd tijdens het proefsleuvenonderzoek niet bereikt, maar ligt volgens een uitgevoerde coupe dieper dan 2m onder het maaiveld. De gracht kan over een grote afstand worden gevolgd en vertoont een licht gebogen verloop. Verder kwamen verspreid over het terrein nog enkele Romeinse kuilen aan het licht, alsook een dubbele gracht met aardewerk in ijzertijdtraditie. Na het vooronderzoek werd besloten om over te gaan tot een opgraving, die momenteel uitgevoerd wordt door het VIOE i.s.m. de stad Wervik. Het onderzoek startte op 19 januari 2009 en loopt nog tot half augustus Tot op heden concentreerde het onderzoek zich op de zone waar de grote gracht en de dubbele gracht werden aangesneden. Hier werd een complex grachtensysteem aangesneden, waaronder de hoek van een erf dat omsloten wordt door een dubbele gracht. Net in deze hoek werd een hoofdgebouw aangetroffen en opgegraven. Uit de kuilen en paalkuilen werd karakteristiek late ijzertijdaardewerk aangetroffen, vermoedelijk uit de laatste fase van de late ijzertijd. Er werden ook resten van metaalbewerking aangetroffen en fragmenten zoutcontainers. In verschillende sporen van het gebouw werd verbrande leem en verbrand bot verzameld. Het gebouw zal een interessante context opleveren voor deze nog slecht gekende periode in de regio. Vermoedelijk vormt deze dubbele gracht niet de grens van één erf, er werden ook bewoningssporen aangetroffen buiten dit systeem. Zo werd een waterput aangetroffen enkele meters ten zuiden van het erf. Het betreft een waterkuil, want er werd geen bekisting in aangetroffen. Wel werd onderaan de put een plank met aangepunte top gevonden, en ook de vermoedelijke resten van een ladder (eveneens met aangepunte onderzijde). Het aardewerk uit deze waterput is mogelijk iets ouder en dateert vermoedelijk uit de midden ijzertijd. Ook in werkput 2 werd nog een gracht aangesneden met opvallend veel aardewerk in ijzertijdtraditie, wat bewoning in de buurt doet vermoeden. Daarom moet het stuk tussen werkput 1 en 2 zeker opgegraven worden. 4

5 Aansluitend op de hoek van het erf treffen we de grote gracht. Het is nog niet duidelijk wat de relatie is met het ijzertijderf. Boven de gracht werd op verschillende plaatsen ook een Romeinse gracht aangetroffen die er parallel mee loopt. Dit zou betekenen dat de gracht ouder is dan deze Romeinse gracht, maar dat het tracé vermoedelijk toch nog zichtbaar was tijdens deze periode. De functie van de grote gracht is ons nog niet duidelijk. Naast de gracht wordt er ook een greppel aangesneden die er parallel mee loopt. Een coupe op de grote gracht toont een vlakke bodem, op ca. 2,75m onder het maaiveld. De gracht vertoont een geoxideerde vulling tot net boven de humeuze bodem. Daarnaast geven we nog mee dat in werkput 1 een deel van een laat-/postmiddeleeuws erf werd opgegraven. Het gaat om een reeks parallelle rijen paalsporen, mogelijk de resten van bijgebouwen of stallingen. De sporen liggen binnen een grote gracht, mogelijk de grens van het erf. Deze gracht is vermoedelijk ook zichtbaar op de kaart van Ferraris. Over het terrein werden ook verschillende relicten van WOI teruggevonden (bommen, bomkraters, onderdelen soldatenuniform). De opgraving zal verder de precieze aard van de grote gracht, alsook de relatie met de gebouwsporen, de Romeinse weg en de graven verder moeten onderzoeken. De opgraving loopt nog tot half augustus Recente afgravingen brachten ook aan het licht dat er vermoedelijk meer graven zijn. Verbrugge Arne (op de foto hieronder) Lambrecht Griet 5

6 KAMP LEIDING De dagelijkse leiding en eindverantwoordelijkheid op het kamp berust bij de bestuursleden van de vereniging, te weten Twan van Rooij, Ardine de Wit, Lisette van Erp, Germie van den Berg, Simon Kuppens, José Salhi-Vossen en Rianne de Wit. Het bestuur zorgt er voor dat gedurende de volledige twee weken van de campagne altijd minimaal twee bestuursleden aanwezig zijn. KAMPTERREIN Het kampterrein bevindt zich op een paardenwei bij de boerderij die naast de opgraving ligt. De familie Parez-Veys is eigenaar van de boerderij en deze wordt bewoond door mevrouw Van Daele. Het kampterrein ligt aan het eind van een doodlopende straat tussen de bomen. Omdat het terrein niet super ruim bemeten is, is het dit jaar bij de opbouw extra van belang te letten op een goede indeling van het terrein. Ons kampvuur zullen we zeer waarschijnlijk gaan stoken op het aangrenzende opgravingsterrein. DAGPROGRAMMA Om het kamp goed te laten verlopen, is gekozen voor een vaste dagindeling. Ook hierin zet de vereniging de traditie van de voormalige werkgroep voort. Op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag: uur opstaan uur ontbijt uur archeologie / kinderprogramma uur middageten en -pauze 6

7 uur archeologie / kinderprogramma uur vrij uur avondeten ????? uur vrij Woensdag en zaterdag: - graven en kinderprogramma tot uur, de gehele middag is vrij; en iedereen kan douchen. Zondag is de gehele dag vrij. KINDERPROGRAMMA Ook een vast element is het kinderprogramma. Van alle kinderen van 4 t/m 15 jaar wordt verwacht dat zij hieraan deelnemen. Dit kinderprogramma draait op dezelfde tijdstippen dat de gravers graven. Uitgangspunten zijn: per vijf kinderen één volwassen begeleider, de begeleiders zijn leden van de vereniging die deelnemen aan het kamp en dagelijks kunnen de volwassen kampleden zich via de traditionele takenlijst opgeven als kinderkampbegeleiders voor de volgende dag. De bedoeling is om de kinderen een gevarieerd programma te bieden, van knutselen tot speurtocht, van spetteren in een badje tot Romeins koken met de koks, van dansen tot een bezoekje in de omgeving aan een speeltuin of museum. Het kinderprogramma zal een aantal keer per week op de opgraving worden ingevuld. Dit gebeurt in overleg met de archeologe. De verantwoordelijke begeleiders van de dag begeleiden de kinderen bij het uitvoeren van de opdrachten van Arne Verbrugge. 7