STUDIEGIDS. Postmaster opleiding tot psychotherapeut

Transcriptie

1 STUDIEGIDS Postmaster opleiding tot psychotherapeut Stichting PDO-GGZ Utrecht en Stichting PDO-GGZ Leiden/Rotterdam St. Jacobsstraat BS Utrecht T (030) F (030) E servicebureaubig@rinogroep.nl

2 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 1 Voorwoord Geachte deelnemer, Dit is de studiegids van de postmaster opleiding tot psychotherapeut van de Stichtingen PDO- GGZ Utrecht en Leiden/Rotterdam. De, een samenwerkingsverband van de Universiteit Utrecht, Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam, de praktijkinstellingen in de regio s Utrecht en Leiden/Rotterdam en de RINO Groep, verzorgt sinds 2006 deze succesvolle opleiding. In onderlinge samenwerking en mede op basis van de ervaringen van docenten, praktijkopleiders en deelnemers heeft de opleiding haar huidige vorm gekregen. Deze studiegids is bedoeld als handleiding en naslagwerk gedurende uw opleiding. Er staat belangrijke informatie in over de organisatie en opbouw van uw opleiding en de diverse regelingen en voorzieningen. Mede namens de medewerkers van de RINO Groep wensen wij u een inspirerende en succesvolle opleidingsperiode toe. De hoofdopleider Psychotherapie van de Stichtingen PDO-GGZ Utrecht en Leiden/Rotterdam, Dr. Sjoerd Colijn

3 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 2 Inhoudsopgave 1 ALGEMENE ORGANISATIE VAN DE OPLEIDING TOT PSYCHOTHERAPEUT HET WETTELIJKE KADER VAN DE OPLEIDING DE VISIE VAN DE PT-OPLEIDING DE OPLEIDINGSVERANTWOORDELIJKEN Het stichtingsbestuur De participantenraad De hoofdopleider De manager opleidingen De hoofddocenten De jaargroepvertegenwoordiger De praktijkopleider De opleidingscommissie (OC) De curriculumcommissie (CC) De examencommissie (EC) Het Hoofdopleiders Coördinatoren Overleg (HCO) De Vereniging LOGO (Landelijk Overleg GGZ Opleidingen) OPLEIDINGSOVEREENKOMST/ LEERARBEIDSOVEREENKOMST FINANCIËLE ADMINISTRATIE EN SECRETARIAAT RINO PORTAL EN ONDERWIJSFACILITEITEN VRIJSTELLINGENBELEID ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING REGISTRATIE ALS PSYCHOTHERAPEUT IN HET BIG-REGISTER GESCHILLEN HET CURSORISCH ONDERWIJS OPBOUW VAN HET CURSORISCH PROGRAMMA IPAD DRAAIBOEK EN PROGRAMMA LITERATUUR TOETSING EN BEOORDELING DOSSIOMA EVALUATIE VAN DE CURSUSINHOUD AANWEZIGHEIDSVERPLICHTING EN VERVANGENDE OPDRACHTEN VAKANTIES HET PRAKTIJKONDERWIJS OPBOUW VAN HET PRAKTIJKONDERWIJS BEOORDELING EN EVALUATIE PRAKTIJKONDERWIJS COMPETENTIEGERICHT OPLEIDEN KWALIFICATIE-EISEN TAKEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN VAN DE PRAKTIJKBEGELEIDING De praktijkopleider en de praktijkbegeleiding De werkbegeleider en werkbegeleiding DE SUPERVISOR EN DE SUPERVISIE De opleidingstherapieën Supervisiedoelstelling Supervisieprogramma Overige supervisieregels Aanvang en afsluiting supervisie Leertherapie... 17

4 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 3 1 Algemene organisatie van de opleiding tot psychotherapeut 1.1 Het wettelijke kader van de opleiding Het met goed gevolg afronden van de postmaster opleiding tot psychotherapeut (PTopleiding) leidt tot opname in het Register van Beroepen Individuele Gezondheidszorg (BIG-register). Alleen geregistreerde psychotherapeuten zijn gerechtigd de titel psychotherapeut te voeren. Voor hen die ingeschreven staan in dit register geldt een wettelijke titelbescherming en een tuchtrechtregeling. De structuur en inhoud van de opleiding tot psychotherapeut is neergelegd in het Besluit Psychotherapeut, gepubliceerd in de Staatscourant van 17 maart 1998 (zie RINO Portal of klik hier). Met de invoering van de Wet BIG in 1998 zijn er zes regionale Stichtingen in het leven geroepen. Zij zijn door de Minister van VWS erkend en gerechtigd de opleidingen tot psychotherapeut, tot gezondheidszorgpsycholoog en tot klinisch (neuro) psycholoog te verzorgen. Voor de regio s Utrecht en Leiden/Rotterdam zijn dit de Stichting PDO-GGZ Utrecht en de Stichting PDO-GGZ Leiden/Rotterdam. Deelnemers in deze Stichtingen zijn de Universiteit Utrecht, Universiteit Leiden en Erasmus Universiteit Rotterdam, gezondheidszorginstellingen in de regio s Utrecht en Leiden/Rotterdam (verder genoemd: praktijkinstellingen) en de RINO Groep. Deze twee stichtingen bieden gezamenlijk de PT-opleiding aan in Utrecht. Doordat de praktijkinstellingen formeel deel uitmaken van de Stichting PDO-GGZ en ook vertegenwoordigd zijn in de opleidingscommissie kan het cursorisch onderwijs zoveel mogelijk worden afgestemd op de behoeften die in de praktijk leven. De Kamer Psychotherapeut was tot eind 2014 het orgaan dat namens de beroepsgroep toezicht hield op de opleidingen tot psychotherapeut. De regelgeving en het toezicht op alle BIG-opleidingen is vanaf 2015 ondergebracht bij de vereniging FGzPt (Federatie van Gezondheidszorgpsychologen en Psychotherapeuten). Deze vereniging heeft ten doel te fungeren als overkoepelend orgaan voor gezondheidszorgpsychologen en psychotherapeuten en hun specialismen, ter zake van opleiding, erkenning, registratie en toezicht. De FGzPt heeft drie leden: het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP), de Nederlandse Vereniging van pedagogen en Onderwijskundigen (NVO) en de Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie (NVP). Het College en de Registratiecommissie zijn twee organen van de FGzPt die belast zijn met resp. de regelgeving en het toezicht. De opleiding tot psychotherapeut duurt in beginsel vier jaar. De verkorte variant hiervan heeft op grond van generieke vrijstellingen die gelden voor GZ-psychologen een duur van drie jaar. De vierjarige opleiding is in deze studiegids als uitgangspunt genomen. Bij afwijkende informatie die geldt voor de verkorte opleiding zal dit worden aangeduid met post-gz De visie van de PT-opleiding Het belangrijkste uitgangspunt voor een opleiding tot psychotherapeut is te streven naar het hoogste kwaliteitsniveau van de geboden cursorische opleiding en praktijkopleiding. De visie die ten grondslag ligt aan de opleiding tot psychotherapeut Stichting PDO-GGZ Utrecht en Leiden/Rotterdam Hoofdstuk 1 Algemene organisatie van de PT-opleiding

5 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 4 in de regio s Utrecht en Leiden/Rotterdam is te lezen in het visiedocument (zie RINO Portal of klik hier) De opleiding is, zoals in het visiedocument te lezen is, opgezet vanuit een visie op goede psychotherapie: brede, empirisch ondersteunde psychotherapie, waarin verschillende theoretische perspectieven en praktische werkwijzen geïntegreerd worden. Dat betekent dat niet a priori rekening gehouden is met erkenningen door specialistische psychotherapieverenigingen. Wel wordt post-hoc door de hoofddocenten bekeken of en voor welk deel van het cursorisch onderwijs deze erkenning aangevraagd kan worden. Voor de PT V&O betekent dit tot op heden erkenning als VCgP-lid-psychotherapeut indien tenminste 25 sessies supervisie en 25 sessies leertherapie bij een door de VCgP erkende supervisor/leertherapeut zijn gevolgd. Voor de PJ betekent dit erkenning voor de gehele opleiding bij de VKJP. 1.2 De opleidingsverantwoordelijken Het stichtingsbestuur Het stichtingsbestuur PDO-GGZ is verantwoordelijk voor alle onder haar hoede vallende opleidingen. Het stichtingsbestuur delegeert de verantwoordelijkheid voor de opleidingen aan de hoofdopleiders De participantenraad De Stichtingen kennen een participantenraad, waarvan de directies van de participerende praktijkinstellingen deel uitmaken De hoofdopleider De hoofdopleider, dr. Sjoerd Colijn, is benoemd door het bestuur van de twee Stichtingen PDO-GGZ waaronder hij ressorteert. Hij is erkend door de landelijke toezichthouder, de Kamer Psychotherapeut. Hij treedt ook op als adviseur van het bestuur. De hoofdopleider draagt de facto de verantwoordelijkheid voor de gehele opleiding (cursorisch- en praktijkonderwijs) hetgeen in ieder geval omvat: De inhoud en kwaliteit van de cursorische opleiding De samenhang van de verschillende praktijk- en cursorische elementen De benoeming en het ontslag van (hoofd)docenten De zorg voor een goed opleidingsklimaat Het toezicht houden op een goede integratie van logistiek en inhoud van de opleiding De hoofdopleider wordt in deze taken bijgestaan door de curriculumcommissie (zie 1.2.9). De hoofdopleider is verantwoording schuldig aan, of kan ter verantwoording worden geroepen door, het bestuur van de Stichting PDO-GGZ, door de erkennende en registrerende instanties en door de psycholoog (psychotherapeut/ pedagoog/geestelijke gezondheidskundige/arts) in opleiding tot psychotherapeut (verder genoemd: deelnemer). Plaatsvervangend hoofdopleider mw. drs. C. Oele is inhoudelijk verantwoordelijk voor het curriculum Kinderen & Jeugd en de begeleiding van K&J-deelnemers, dit alles in nauwe samenspraak met de hoofdopleider. Stichting PDO-GGZ Utrecht en Leiden/Rotterdam Hoofdstuk 1 Algemene organisatie van de PT-opleiding

6 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut De manager opleidingen De manager opleidingen, mw. mr. Renée de Haan, wordt benoemd door de RINO Groep en is verantwoordelijk voor beheer, uitvoering en organisatie van de opleiding. Hij/zij werkt samen met de hoofdopleider en plaatsvervangend hoofdopleider in alle voorkomende zaken en leidt de administratieve/technische staf. Samen met de hoofdopleider bereidt hij/zij het opleidingsbeleid voor dat door het bestuur wordt vastgesteld De hoofddocenten De verantwoordelijkheid voor de verschillende vakgebieden wordt door de hoofdopleiders gedelegeerd aan de hoofddocenten. De hoofddocenten dragen zorg voor de invulling van de cursusblokken waarvoor zij verantwoordelijk zijn, voor de afstemming van de cursusonderdelen onderling, voor de werving van docenten, voor toetsing en evaluatie en voor het bijtijds aanleveren van literatuur, draaiboeken en dergelijke De jaargroepvertegenwoordiger De jaargroepvertegenwoordiger is een deelnemer die door de jaargroep wordt gekozen om haar te vertegenwoordigen. Hij/zij onderhoudt namens zijn/haar jaargroep het contact met de opleidingsverantwoordelijken betreffende groepsaangelegenheden en opleidingszaken, in het bijzonder het (cursorisch) onderwijs. De jaargroepvertegenwoordiger heeft een signaalfunctie en kan namens de groep in overleg treden met de opleidingsverantwoordelijken bij vragen, klachten en/of opmerkingen. De opleidingsverantwoordelijken zullen de jaargroepvertegenwoordiger als eerste benaderen indien er zaken zijn die de groep betreffen. De jaargroepvertegenwoordiger wordt uitgenodigd zitting te nemen in de opleidingscommissie (zie 1.2.8). Deze functie kan, indien gewenst, door één of door twee deelnemers (gelijktijdig of afwisselend) worden bekleed De praktijkopleider De verantwoordelijkheid voor het praktijkonderwijs van de opleiding ligt formeel bij de praktijkinstelling en de facto bij de praktijkopleider, in acht nemende de verantwoordelijkheid van de hoofdopleider. (Zie voor meer informatie over de praktijkopleider hoofdstuk 3). Eenmaal per jaar wordt een praktijkopleidersbijeenkomst georganiseerd, waar relevante thema s voor de opleiding worden besproken De opleidingscommissie (OC) De opleidingscommissie bestaat uit hoofddocenten, (een selectie van) praktijkopleiders en jaargroepvertegenwoordigers. De hoofdopleider is voorzitter en de manager opleidingen is secretaris. De opleidingscommissie komt twee à drie maal per jaar bijeen om de voortgang van de opleiding en de algemene zaken rondom de ontwikkeling van de opleiding te bespreken. De opleidingscommissie is een adviesorgaan; zij adviseert de hoofdopleider en eventueel het bestuur van de Stichting PDO-GGZ. De PT-opleiding wil graag haar relatie met de praktijkopleiders onderhouden op een wijze die zo informatief en efficiënt mogelijk is. Daarom worden niet alle, maar een selectie van de praktijkopleiders voor de opleidingscommissies (OC) uitgenodigd, mede omdat ook samengewerkt wordt met praktijkopleiders van buitenregionale instellingen. Stichting PDO-GGZ Utrecht en Leiden/Rotterdam Hoofdstuk 1 Algemene organisatie van de PT-opleiding

7 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 6 Drie praktijkopleiders, één namens de regio Zuid, één namens Noord en Oost, en één namens West, vertegenwoordigen hun collega s in de opleidingscommissie. Omdat de PJ-opleiding ook een landelijke markt bedient, zijn de instellingen buiten de regio's buiten Utrecht, Leiden en Rotterdam verdeeld over de 3 regiovertegenwoordigers. Praktijkopleiders uit de diverse regio's kunnen agendapunten voor de bijeenkomsten bij de regiovertegenwoordigers aanhangig maken of zich laten informeren over hetgeen in een OC-bijeenkomst is besproken. Om de binding met de opleiding verder te behouden en te versterken wordt het verslag van de vergaderingen van de OC ter informatie naar alle praktijkopleiders gestuurd De curriculumcommissie (CC) In de diverse curriculumcommissies hebben de hoofdopleiders, de hoofddocenten en de manager opleidingen zitting. De commissie komt periodiek bijeen om het curriculum actueel en optimaal te houden en maken. Hierbij wordt uitgebreid aandacht besteed aan de evaluaties van deelnemers en docenten, de uitspraken van de opleidingscommissie, de aanwijzingen vanuit de Kamer Psychotherapeut en/of ontwikkelingen in het vak of veld. De hoofdopleider is voorzitter, de manager opleidingen is secretaris. De curriculumcommissie doet verslag van de evaluaties en eventuele consequenties voor het onderwijsprogramma aan de opleidingscommissie De examencommissie (EC) De examencommissie wordt gevormd door de hoofdopleider, hoofddocenten, een delegatie van praktijkopleiders en de manager opleidingen. Zij stelt per deelnemer vast of alle onderdelen van de opleiding binnen de geldende termijn zijn afgerond en de behaalde resultaten als voldoende zijn gekwalificeerd, alvorens het getuigschrift wordt uitgereikt. Zij bewaakt de naleving van de Onderwijs- en Examenregeling (zie paragraaf 1.7) Het Hoofdopleiders Coördinatoren Overleg (HCO) De hoofdopleiders en managers opleidingen van de zes opleidingsinstellingen hebben een gezamenlijk landelijk overleg verenigd in het Hoofdopleiders Coördinatoren Overleg Psychotherapeut (HCO-PT). In dit overleg stemmen hoofdopleiders en managers opleidingen hun handelwijze af De Vereniging LOGO (Landelijk Overleg GGZ Opleidingen) In dit landelijk overleg van de opleidingsinstellingen zijn zeven stichtingen verenigd die verantwoordelijk zijn voor de opleidingen die leiden tot registratie in het BIG register gezondheidszorgpsycholoog, psychotherapeut, klinisch psycholoog en klinisch neuropsycholoog. De vereniging heeft zes vaste commissies, te weten de vier commissies Hoofdopleiders van de te onderscheiden opleidingen (HCO s), de commissie Directeuren en hoofden en de commissie Reglementen. Stichting PDO-GGZ Utrecht en Leiden/Rotterdam Hoofdstuk 1 Algemene organisatie van de PT-opleiding

8 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut Opleidingsovereenkomst/ leerarbeidsovereenkomst De deelnemer sluit vóór aanvang van de opleiding met de Stichting PDO-GGZ een opleidingsovereenkomst af waarin wederzijdse verplichtingen opgenomen zijn. Daarnaast sluit de deelnemer een leerarbeidsovereenkomst af met de praktijkinstelling, eveneens met de wederzijdse verplichtingen. Een belangrijk punt is dat de opleidingsovereenkomst met de stichting een sine qua non is voor de leerarbeidsovereenkomst met de praktijkinstelling en vice versa; bij het afbreken van één van de overeenkomsten vervalt in principe de andere ook. In beide overeenkomsten wordt er vanuit gegaan dat de Stichting PDO-GGZ en de praktijkinstelling een samenwerkingsovereenkomst hebben die de erkenning als opleidingspraktijk bevestigd. Zie onderstaand schema voor de juiste partijen en overeenkomsten: Opleidingsinstituut Samenwerkingsovereenkomst Praktijkinstelling Opleidingsovereenkomst Leerarbeidsovereenkomst Deelnemer 1.4 Financiële administratie en secretariaat Een belangrijk onderdeel van de organisatie van de PT-opleidingen wordt gevormd door de afdelingen financiële administratie en het secretariaat. De financiële administratie van de RINO Groep draagt zorg voor de afhandeling van financiële zaken rond de opleiding. Het secretariaat verzorgt de administratieve kant van de opleiding. Alle correspondentie met betrekking tot de opleiding verloopt via het secretariaat. Aan iedere opleidingsgroep is een vaste assistent-manager verbonden. Hij/zij draagt zorg voor de afhandeling, de doorzending en de archivering. De financiële administratie en het secretariaat zijn voor alle voorkomende vragen tijdens kantooruren telefonisch bereikbaar. 1.5 RINO Portal en onderwijsfaciliteiten Een belangrijk deel van de opleidingszaken verloopt online via RINO Portal ( Hier is persoonlijke informatie met betrekking tot het opleidingsverloop van de deelnemer te vinden. Vóór de start van de opleiding ontvangt iedere deelnemer een persoonlijke inlognaam en wachtwoord. Na inloggen heeft de deelnemer via het tabblad Opleidingsgegevens toegang tot zijn/haar agenda met bijeenkomsten en afspraken, de draaiboeken met het programma en de literatuur. Toetsen, het werkplan/iop en het halfjaarverslag worden via RINO Portal beschikbaar gesteld, ingeleverd en beoordeeld. Ook de praktijkopleider en de hoofdopleider hebben middels RINO Portal inzage in de opleidingsvoortgang van de deelnemer. Onder het kopje Contact binnen het tabblad Opleidingsgegevens is een overzicht van de opleidingsverantwoordelijken, participerende instellingen, praktijkopleiders, deelnemers en contactpersonen terug te vinden. Naast bovengenoemde digitale onderwijsondersteuning biedt RINO Portal een digitaal forum in de vorm van discussiegroepen met als doel het uitwisselen van informatie Stichting PDO-GGZ Utrecht en Leiden/Rotterdam Hoofdstuk 1 Algemene organisatie van de PT-opleiding

9 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 8 voor en door de gebruikers van RINO Portal. In de forums staan van elkaar leren en het delen van informatie en ervaringen centraal. Meer informatie over het gebruik van RINO Portal vindt u onder het kopje Hulp nodig?, onder het tabblad Opleidingsgegevens. 1.6 Vrijstellingenbeleid Door de Kamer Psychotherapeut is een vrijstellingenbeleid voor leden van erkende Specialistische Psychotherapie Verenigingen en voor geregistreerde GZ-psychologen vastgesteld (zie RINO Portal of klik hier). De vrijstellingsmogelijkheid is beperkt. Er is een aparte vrijstellingsregeling voor artsen. Vrijstellingen dienen tot uiterlijk bij aanvang van de opleiding schriftelijk te worden aangevraagd. Op grond van het schooloverstijgende integratieve karakter van de opleiding, wordt op basis van een SPV-lidmaatschap geen vrijstelling verleend voor eerder genoten cursorisch onderwijs, alleen maar voor leertherapie (max. 50 uur), supervisie (max. 25 sessies) en psychotherapie onder supervisie (max. 100 uur). 1.7 Onderwijs- en examenregeling De Onderwijs- en examenregeling (OER) is vastgesteld door de Stichtingen PDO-GGZ Utrecht en Leiden/Rotterdam (zie RINO Portal of klik hier). De examencommissie bewaakt de naleving van de OER. 1.8 Registratie als psychotherapeut in het BIG-register Na succesvolle afronding van de opleiding ontvangt de deelnemer het getuigschrift. Met een afschrift van het getuigschrift kan de BIG-registratie tot Psychotherapeut worden aangevraagd. Informatie over de BIG-registratie en een aanvraagformulier ontvangt u samen met het getuigschrift tijdens de diploma-uitreiking. Meer informatie hierover is te vinden op Geschillen Een deelnemer die het niet eens is met: Beslissingen met het oog op de toelating tot de opleiding, Beslissingen inzake de omvang van een vrijstelling, Beslissingen inzake de toelating tot examens, Beslissingen van examencommissies en examinatoren (hoofddocenten/praktijkopleider) neemt eerst contact op met de betreffende beoordelaar. Levert dit geen oplossing op waarin alle betrokken partijen zich kunnen vinden, dan is de Onderwijs- en examenregeling (OER) van toepassing (zie RINO Portal of klik hier). Naast geschillen omtrent het cursorisch onderwijs kunnen zich ook geschillen voordoen binnen de praktijkinstelling. Bij een dergelijk geschil gaat de deelnemer in eerste instantie in overleg met de praktijkopleider. Als dat om gegronde redenen niet lukt, neemt de deelnemer contact op met zijn/haar direct leidinggevende om tot een gezamenlijke oplossing te komen. De hoofdopleider wordt vanaf het begin op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen. De hoofdopleider zal een bemiddelende rol spelen in het conflict. Stichting PDO-GGZ Utrecht en Leiden/Rotterdam Hoofdstuk 1 Algemene organisatie van de PT-opleiding

10 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 9 2 Het cursorisch onderwijs 2.1 Opbouw van het cursorisch programma 2.2 ipad De PT-opleiding omvat minimaal 3680 uur (post-gz: 1975 uur), verdeeld over het cursorisch onderwijs en het praktijkdeel (hierna: praktijkonderwijs). Voor de opbouw van het cursorisch programma is gebruik gemaakt van de eisen zoals die wettelijk zijn vastgelegd in het Besluit psychotherapeut (zie RINO Portal of klik hier). Het cursorisch programma bestaat uit minimaal 400 uur (post-gz: 200) contacturen en wordt gevolgd in vier (post-gz: drie) jaar. Het cursorisch programma is zodanig ingedeeld dat vanaf het begin van de opleiding theoretische ondersteuning wordt gegeven aan de uitvoering van de diagnostiek en de behandeling binnen het praktijkonderwijs. In het vierjarige cursorische programma zijn er daarnaast 180 keuze-uren opgenomen. Een deel van deze vrije ruimte is door de curriculumcommissie ingepland. Het andere deel van de vrije ruimte levert keuze-uren op die besteed kunnen worden aan extra cursussen en supervisies, aan wetenschappelijk onderzoek en eventuele andere activiteit, mits gerelateerd aan psychotherapie. Plannen voor de invulling moeten vooraf aan de hoofdopleider ter goedkeuring worden voorgelegd. Deze uren zijn niet opgenomen in de opleidingsprijs. Bij voldoende aanmeldingen starten elk jaar twee opleidingsgroepen voor V&O en twee opleidingsgroepen voor K&J, per differentiatie één driejarige en één vierjarige. Bij minder aanmeldingen start er voor elke leeftijdsdifferentiatie één gecombineerde groep. Dit kan gevolgen hebben voor de startdatum en de frequentie van opleidingsdagen. Naast het verplicht bijwonen van de cursussen wordt van de deelnemers verwacht dat ze de opgegeven literatuur bestuderen. In de V&O-opleiding maakt om de beurt iedere deelnemer een beknopt verslag van de opleidingsdag (max. 2 A-4). Daarin wordt besproken hoe de groep functioneerde, wat de belangrijke thema s waren en memorabele gebeurtenissen. Aan het begin van elke bijeenkomst wordt het verslag van de vorige keer kort doorgenomen en eventuele open einden afgehecht. Het verslag wordt door de assistent-manager op RINO Portal geplaatst. Bij de K&J-opleiding wordt in de eerste twee jaar verslaglegging gemaakt van het PGO en in de laatste twee jaar van de intervisie. Elke cursus bestaat uit een aantal dagdelen van elk drie uur (exclusief pauze). Elke opleidingsdag begint met een uur therapeutgerichte intervisie (V&O) of probleemgestuurd onderwijs (K&J). Gedurende de opleiding wordt op een vaste dag les gegeven. In voorkomende gevallen kan worden uitgeweken naar een andere dag. Het overzicht van de cursusbijeenkomsten en uren voor uw opleidingsgroep vindt u op RINO Portal. Bij aanvang van de opleiding verstrekt de RINO Groep aan iedere deelnemer een ipad. De ipad biedt toegang tot RINO Portal, zodat de deelnemer informatie over de voortgang van de opleiding, behaalde resultaten en verdere documentatie kan inzien. 9 Hoofdstuk 3 Het praktijkonderwijs

11 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 10 Gedurende de opleiding worden draaiboeken en de daarbij behorende literatuur via RINO Portal beschikbaar gesteld. 2.3 Draaiboek en programma Voor aanvang van elk cursusonderdeel wordt een draaiboek met programma en literatuuropgave online beschikbaar gesteld via RINO Portal. In het draaiboek worden de volgende zaken in ieder geval vermeld: Inhoud en duur van het onderdeel Doelstellingen en/of eindtermen Werkwijze Beoordelingscriteria en toetsvorm Literatuur (verplicht en aanbevolen) 2.4 Literatuur De deelnemers worden verondersteld te beschikken over de handboeken die op de literatuurlijst worden vermeld (zie RINO Portal). Docenten wordt gevraagd waar mogelijk gebruik te maken van deze literatuur. Voor aanvang van elk cursusonderdeel wordt eventueel aanvullende literatuur via RINO Portal aan de deelnemers beschikbaar gesteld. De richtlijn voor de hoeveelheid literatuur is maximaal 30 pagina s (leerstof) per dagdeel van 3 uur. In een enkel geval kan het voorkomen dat deelnemers een boek moeten aanschaffen. 2.5 Toetsing en beoordeling De curriculumcommissie bepaalt welke onderdelen van het cursorisch onderwijs getoetst worden. Een toets kan bestaan uit een mondelinge of schriftelijke toets of een schriftelijke opdracht, bijvoorbeeld de beschrijving van een (aantal) casus(sen). De toetsen worden beoordeeld door de betreffende docent. Er wordt onderscheid gemaakt tussen ontwikkelingsgerichte toetsen en selectieve toetsen. Het complete toetsbeleid voor het cursorisch onderwijs vindt u op RINO Portal. 2.6 Dossioma Van elke deelnemer wordt een dossier met de studievoortgang, het zogenaamde dossioma, bijgehouden. In het dossioma zijn alle studieonderdelen van het curriculum opgenomen. Eventuele afwezigheid wordt in het dossioma weergegeven. Ook toetsresultaten en eventueel verleende vrijstellingen worden in het dossioma vermeld. Gegevens die vastgelegd worden op RINO Portal, zoals praktijkuren en toetsen, worden na beoordeling direct in het digitale dossioma opgenomen. Het dossioma is daarmee altijd actueel. Voor het registreren van praktijk- en supervisie-uren is de deelnemer zelf verantwoordelijk. 2.7 Evaluatie van de cursusinhoud Alle afzonderlijke cursusblokken worden geëvalueerd. De deelnemers ontvangen hiertoe per een melding dat het evaluatieformulier waarin zij hun oordeel kunnen geven over inhoud en opzet van het betreffende onderdeel, ingevuld kan worden. Deze evaluaties worden doorgestuurd naar de betreffende docent(en). 10 Hoofdstuk 3 Het praktijkonderwijs

12 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 11 Evalueren is onderdeel van de inspanningsverplichting van de deelnemers. Ook de docent wordt gevraagd om een evaluatie over het verloop van zijn/haar cursusonderdeel te geven. De evaluaties worden besproken in de curriculumcommissie. Deze doet daarvan verslag in de opleidingscommissie. 2.8 Aanwezigheidsverplichting en vervangende opdrachten Fysieke aanwezigheid bij alle cursusonderdelen is verplicht. Slechts bij overmacht is afwezigheid geoorloofd, maar tot een maximum van 10% van het totale aantal cursusuren. Wanneer er sprake is van overmacht of ziekte dient de deelnemer zich tijdig af te melden bij de assistent-manager opleidingen. Gemiste cursusonderdelen moeten altijd worden gecompenseerd. Aanwezigheid moet door de deelnemer worden geregistreerd op de presentielijst die bij iedere cursusbijeenkomst aanwezig is in het lokaal. Registratie hiervan is de persoonlijke verantwoordelijkheid van de deelnemer. Bij het ontbreken van een handtekening op de presentielijst zal in het dossioma worden vermeld dat de deelnemer bij dit cursusonderdeel afwezig was. Compensatie van een gemist cursusonderdeel vindt plaats middels een vervangende opdracht. De richtlijnen voor een vervangende opdracht staan op RINO Portal. Bij langer durende afwezigheid, zoals verlof of ziekte, neemt de deelnemer ruim van te voren of zo snel mogelijk contact op met de opleidingsmanager. De marges voor het maken van de vervangende opdracht zijn dan bespreekbaar. Als de afwezigheid een maximum van 10% van het totale aantal cursusuren per half jaar of cursusblok overschrijdt, moet er een afspraak met de hoofdopleider gemaakt worden op welke wijze de opleiding kan worden vervolgd. De Stichtingen PDO-GGZ Utrecht en Leiden/Rotterdam zullen zich bij langer durende afwezigheid inspannen om naar een oplossing te zoeken, maar hebben geen resultaatverplichting. Het kan voorkomen dat, bij wijze van uitzondering, de module na afronding van het cursorisch deel van de opleidingsgroep in een andere opleidingsgroep gevolgd kan worden, maar door het zich steeds ontwikkelende cursorische programma is dat niet altijd mogelijk. Het volgen van theoretisch onderwijs bij een andere opleiding, op eigen kosten, kan ook tot de mogelijkheden behoren. NB. Deze regeling staat los van de eventuele aanwezigheidsverplichting van Specialistische Psychotherapie Verenigingen voor cursusonderdelen, willen deze door hen erkend worden. De eisen daarvoor dient de deelnemer zelf in de gaten te houden. 2.9 Vakanties Voor de vakantieperiodes worden de schoolvakanties van het basisonderwijs van de Regio Midden aangehouden. Zie voor een actueel overzicht: Eventuele afwijkingen van dit overzicht worden ruim van tevoren bekendgemaakt. Het is niet toegestaan om tijdens de cursussen vakantie te nemen. 11 Hoofdstuk 3 Het praktijkonderwijs

13 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 12 3 Het praktijkonderwijs 3.1 Opbouw van het praktijkonderwijs Het praktijkonderwijs heeft een omvang van 2400 uur (post Gz: 1200) verdeeld over vier jaren (post Gz: drie jaar). Dit komt neer op een werkweek van 20 uur (post-gz: 16 uur). Het aantal praktijkuren dient te worden verspreid over vier jaren (post Gz: 3 jaar). Daarnaast moet minimaal 50 uur leertherapie worden gevolgd en 150 (post Gz: 125) uren supervisie worden gevolgd over nog eens 500 (post Gz: 400) uren psychotherapiesessies. In het praktijkonderwijs van de deelnemer worden taken uitgevoerd op het gebied van diagnostiek, indicatiestelling, behandeling en overige taken. Het totale aantal uren wordt verdeeld over deze aandachtsgebieden. Binnen het praktijkonderwijs wordt de deelnemer begeleid door de praktijkopleider, de werkbegeleider(s) en de supervisor(en). Het is voor het volgen van verschillende opleidingsonderdelen noodzakelijk dat de deelnemer op de praktijkopleidingsplaats de beschikking heeft over video- en audio-opnameapparatuur ten behoeve van praktijkopdrachten en supervisie. 3.2 Beoordeling en evaluatie praktijkonderwijs Bij aanvang van de opleiding stelt de deelnemer in samenspraak met de praktijkopleider een werkplan/individueel opleidingsplan (IOP) op dat aan de hoofdopleider of jaargroepopleider ter beoordeling en goedkeuring wordt voorgelegd. Daarin worden de verschillende werkplekken, de praktijkopleidingsactiviteiten en de begeleiding door supervisoren en werkbegeleiders in een tijdspad aangegeven. Tevens bevat het werkplan/iop de individuele leerdoelen van de deelnemer. Een IOP wordt gedurende de opleiding regelmatig geëvalueerd en indien nodig bijgesteld. De deelnemer maakt over ieder jaar een jaarverslag. Een evaluatie door de praktijkopleider van het afgelopen jaar maakt ook deel uit van het verslag. Beide maken gebruik van de competentiegerichte leerdoelen die aan het begin van de opleiding vastgelegd worden. Het verslag wordt via RINO Portal ter beoordeling voorgelegd aan de hoofdopleider. Halverwege de opleiding vindt een evaluatiegesprek plaats. Tijdens dit gesprek wordt het functioneren van de deelnemer in de praktijk besproken en worden afspraken gemaakt voor de volgende periode. Hierbij zijn de deelnemer, de hoofdopleider en de praktijkopleider aanwezig; de betreffende formulieren kunt u vinden op RINO Portal. De globale planning van de gesprekken en verslagen voor uw opleidingsgroep vindt u op RINO Portal. Bij langdurige afwezigheid (= langer dan een maand) tijdens het praktijkgedeelte van de opleiding dienen de hoofdopleider en de manager opleiding van de RINO Groep vooraf of zo spoedig mogelijk geïnformeerd te worden. 3.3 Competentiegericht opleiden Conform de landelijke ontwikkelingen wordt de PT-opleiding competentiegericht vormgegeven. De opleidingsplannen voor de verschillende BIG-opleidingen zijn 12 Hoofdstuk 3 Het praktijkonderwijs

14 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 13 landelijk vastgesteld. Het opleidingsplan Psychotherapeut vindt u op RINO Portal (of klik hier). Hiermee zijn de eindtermen van de opleidingen gespecificeerd. Met het competentiegericht opleiden krijgen de BIG-opleidingen een meer expliciet inhoudelijk en educatief karakter. Hiermee ontstaat meer transparantie en duidelijkheid voor zowel deelnemer als opleider. In aanvulling op dit opleidingsplan is een toetsboek ontwikkeld waarin alle praktijktoets- en beoordelingsinstrumenten zijn opgenomen die worden gehanteerd in de opleiding tot psychotherapeut. Dit toetsboek u op RINO Portal (of klik hier. De beoordelings- en evaluatiecriteria zijn afgeleid van de competenties en indicatoren uit het competentieprofiel. Alle toetsen die de deelnemer uitvoert in het praktijkonderwijs maken deel uit van het portfolio. Mede op basis van dit portfolio wordt de deelnemer beoordeeld. Het portfolio is een verzameling van documenten op grond waarvan de voortgang van de deelnemer kan worden beoordeeld, zoals onder andere het IOP (zie paragraaf 3.2), KBS-toetsen en CAT (zie toetsboek). Het portfolio is bedoeld om de opleiding voor de deelnemer en de (praktijk)opleider te structureren, om de deelnemer aan te zetten tot zelfreflectie en actief leren, en om de voortgang te volgen en zo nodig bij te sturen. De deelnemer is zelf verantwoordelijk voor het bijhouden. Bij aanvang van de opleiding beoordeelt de deelnemer, in samenspraak met de praktijkopleider, zijn/haar eigen competenties middels het invullen van de digitale competentiekaart. Op de competentiekaart wordt de voortgang van de competentieontwikkeling vastgelegd door zowel de deelnemer als de praktijkopleider. Vervolgens worden de competenties ieder half jaar geëvalueerd en wordt dit op de competentiekaart verwerkt. Bij elk jaarverslag worden de competenties door de deelnemer en de praktijkopleider besproken om tot concrete leerdoelen te komen voor de volgende periode. De competentiekaart is terug te vinden op RINO Portal bij opleidingsgegevens onder toetsing en rapportage. Daar is tevens een instructie te vinden over het invullen van de kaart. 3.4 Kwalificatie-eisen taken en verantwoordelijkheden van de praktijkbegeleiding De verantwoordelijkheden in de praktijkopleiding tot psychotherapeut zijn omschreven door de Kamer Psychotherapeut (zie RINO Portal of klik hier). De rollen van praktijkopleider, werkbegeleider, supervisor en leertherapeut moeten door verschillende mensen vervuld worden. In uitzonderlijke gevallen kan de praktijkopleider ook werkbegeleider zijn. In het Besluit Kwalificatie-eisen praktijkbegeleiders (zie RINO Portal of klik hier) van de Kamer Psychotherapeut staat omschreven aan welke eisen de verschillende begeleiders moeten voldoen. Een hoofdopleider kan conform artikel 6 van dat besluit wel dispensatie verlenen van de geformuleerde eisen mb.t. registratieduur en werkervaring van de praktijkbegeleider, indien hij/zij van oordeel is dat de betrokkene aantoonbaar beschikt over een niveau van functioneren dat overeenkomt met de gestelde eisen. Hiervoor dient door de praktijkopleider of door de werkgever (indien het de praktijkopleider betreft) een dispensatieverzoek worden ingediend d.m.v. het daarvoor beschikbare formulier. 13 Hoofdstuk 3 Het praktijkonderwijs

15 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 14 De uren die een praktijkopleider en werkbegeleider besteedt aan de opleiding dienen in zijn of haar taakstelling of functiebeschrijving te worden opgenomen. Onderstaand worden enkele punten onder de aandacht gebracht die van belang zijn bij de inrichting van de praktijkopleiding en het aanwijzen van de begeleiders De praktijkopleider en de praktijkbegeleiding Een praktijkopleider wordt door de praktijkinstelling aangewezen en schriftelijk voorgedragen aan de hoofdopleider voor erkenning. De hoofdopleider moet aan de voordracht goedkeuring verlenen. De praktijkopleider is verantwoordelijk voor de invulling en het goede verloop van het gehele praktijkopleidingstraject. Hij/zij wordt bijgestaan door supervisoren en werkbegeleiders. De praktijkopleider heeft minimaal één uur per maand beschikbaar voor structureel overleg met de deelnemer over de voortgang van de opleiding. De praktijkbegeleiding valt binnen de reguliere werktijd van de deelnemer De werkbegeleider en werkbegeleiding De werkbegeleider wordt door de praktijkopleider aangewezen. Voor de werkbegeleiding wordt minimaal één uur per week (later in de opleiding kan de frequentie teruglopen) gereserveerd, binnen de reguliere werktijd van de deelnemer. Eén uur werkbegeleiding is één uur face-to-face contact per week. Werkbegeleiding gebeurt altijd individueel. De werkbegeleiding betreft voornamelijk de begeleiding van de deelnemer in de inhoud van het werk in de dagelijkse praktijk. De werkbegeleider zorgt voor het inwerken van de deelnemer in het dagelijkse werk en begeleidt hem/haar op diverse inhoudelijke onderdelen van het werk. De inrichting van de werkbegeleiding geschiedt in opdracht van en in nauw overleg met de praktijkopleider. Er vindt periodiek afstemming plaats tussen de praktijkopleider en de werkbegeleider over de gang van zaken op de werkplek in relatie tot de opleidingseisen. Jaarlijks wordt de werkbegeleiding door de praktijkopleider en de deelnemer geëvalueerd. Deze evaluatie is onderdeel van het jaarverslag. De praktijkopleider betrekt de werkbegeleider bij deze evaluatie. De werkbegeleider is verantwoordelijk voor het professionele handelen van de deelnemer. Dat wil zeggen dat hij/zij medeverantwoordelijk is voor het ethisch handelen van de deelnemer binnen de kaders van verantwoordelijkheid van de praktijkinstelling/afdeling. De werkbegeleider draagt er zorg voor dat de deelnemer op de hoogte is van de beroepsethiek voor psychologen en dat ethische aspecten van de beroepsuitoefening regelmatig aan de orde komen in de voortgangsbesprekingen. 3.5 De supervisor en de supervisie De opleidingstherapieën Het praktijkdeel van de opleiding houdt tevens in het onder supervisie uitvoeren van tenminste acht volledige psychotherapieën. Deze zogeheten opleidingstherapieën 14 Hoofdstuk 3 Het praktijkonderwijs

16 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 15 dienen te geschieden volgens de normen, waarden en procedures van het psychotherapeutisch vakgebied, dit ter beoordeling van de leiding van de opleiding Supervisiedoelstelling De supervisor is verantwoordelijk voor de supervisie. De verantwoordelijkheid voor de uit te voeren psychotherapie ligt primair bij de supervisant. Het supervisieproces kent verschillende aspecten. De supervisant verbindt zich de supervisor een zo volledig mogelijk inzicht te geven in het verloop van de therapie en in zijn doen en laten tijdens de therapie. De supervisor verbindt zich zijn kennis en ervaring in te zetten ten gunste van de supervisant wat betreft inzicht in de technische en theoretische aspecten van de uitgevoerde therapie, ten einde deze verder tot ontwikkeling te laten komen, ook wat betreft de interferentie van eigen persoonlijkheid van de supervisant (voor zover deze het therapieproces bevordert of belemmert) in de uitgevoerde therapie. De supervisor dient de supervisant op de hoogte te stellen van de voor supervisie relevante regels, waaraan hij zelf gebonden is door de psychotherapievereniging die hem de supervisiebevoegdheid heeft toegekend. Het is de bedoeling dat de supervisant probeert de opmerkingen en inzichten van de supervisor te integreren in een eigen beleid bij de uitvoering van de therapie. De supervisierelatie is een leersituatie ten behoeve van de supervisant. De supervisor heeft geen tuchtrechtelijke aansprakelijkheid of verantwoordelijkheid ten aanzien van de door de supervisant voorgelegde casuïstiek. Het document Supervisie in een schooloverstijgende psychotherapieopleiding vindt u op RINO Portal (of klik hier) Supervisieprogramma Het Besluit Psychotherapeut ( ) maakt een onderscheid tussen (1) supervisie met betrekking tot de algemene vorming van een psychotherapeutische attitude en (2) supervisie over het doen van psychotherapieën in een bepaald referentiekader. 1. Algemene supervisie omvat 25 sessies en kan beginnen vanaf de start van de opleiding. De supervisie wordt gegeven door een ervaren psychotherapeut en is gericht op de specifieke attitude van de psychotherapeut en het werken in een ggz-instelling. De supervisor kan ook de werkbegeleider zijn, mits beide aspecten (supervisie en werkbegeleiding) herkenbaar onderscheiden worden en beide aan bod komen. In de driejarige opleiding (post GZ) is de algemene supervisie door vrijstelling komen te vervallen deze aspecten kunnen nu in de reguliere werkbegeleiding worden meegenomen uur supervisie over het doen van psychotherapieën in een bepaalde methodiek en/of ten behoeve van een bepaalde doelgroep. Het aantal en soort supervisies is gerelateerd aan de verschillende soorten psychotherapie die een deelnemer geacht wordt te doen. De planning van de supervisieonderdelen is afhankelijk van de samenstelling en volgorde van het cursorische programma. 15 Hoofdstuk 3 Het praktijkonderwijs

17 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 16 De 5 keer 25 sessies worden bij de PT Volwassenen en Ouderen als volgt ingedeeld: 1. psychotherapie bij individuele volwassenen: 50 supervisies over 200 therapiecontacten (zie RINO Portal, of klik hier); 2. psychotherapie bij individuele volwassenen: 25 supervisies over 100 therapiecontacten (zie RINO Portal, of klik hier); 3. psychotherapie bij kinderen- en jeugdigen of ouderen: 25 supervisies over 100 therapiecontacten; 4. psychotherapie in een systeemsetting of groepsbehandeling: 25 supervisies over 100 therapiecontacten. De 5 keer 25 sessies worden bij de PT Kinderen en Jeugd als volgt ingedeeld: uur supervisie over individuele psychotherapie bij kinderen uur supervisie over individuele psychotherapie bij adolescenten / jong volwassenen uur supervisie over systeemtherapie/groepen uur supervisie over ouderbegeleiding uur naar keuze te verdelen over de categorieën of een alternatief als ouderkind of volwassenen of groep-. De 50 supervisiesessies bij individuele kinderen en bij adolescent/jongvolwassenen moeten evenwichtig verdeeld zijn over minstens twee referentiekaders. Een reeks van 25 supervisies betreft 100 therapiecontacten. De supervisoren moeten voldoen aan de gestelde eisen. U vindt deze eisen op de BIGbegeleidersite Overige supervisieregels een serie supervisiezittingen omvat minstens 13 sessies bij dezelfde supervisor; dit betekent dat een supervisiereeks door 2 supervisoren gegeven kan worden, maar het totaal wordt dan 26 i.p.v. 25 sessies. 1 sessie met 1 deelnemer = 45 minuten; 1 sessie met 2 deelnemers = 1 uur; 1 sessie met 3 of 4 deelnemers = 1 ½ uur. De frequentie van de supervisiesessies mag niet hoger zijn dan 1 keer per week. In verband met het proceskarakter van de supervisie is het bundelen van sessies niet wenselijk. Waar het door omstandigheden noodzakelijk is, moet dat beperkt blijven tot ten hoogste 2 sessies in een blok met een tijdslimiet van ten hoogte 1 keer per 2 weken; De frequentie mag niet lager zijn dan gemiddeld 1 keer per 3 weken Per supervisiesessie dienen 4 cliëntcontacten over maximaal 2 cliënten met betrekking tot tenminste twee cliënt(systemen) ingebracht te worden. De supervisor mag niet tevens leertherapeut, praktijkopleider, werkbegeleider, leidinggevende of werkgever van een deelnemer zijn. 16 Hoofdstuk 3 Het praktijkonderwijs

18 Studiegids postmaster opleiding tot psychotherapeut 17 Men moet over de hele opleiding verdeeld, inclusief de supervisor voor het algemene gedeelte, minimaal drie supervisoren gehad hebben, bij voorkeur meer Aanvang en afsluiting supervisie Bij de PT-opleiding V&O zijn alle supervisieonderdelen gerelateerd aan een betreffend cursusonderdeel. De start van de desbetreffende supervisie mag plaatsvinden wanneer een betreffend cursusonderdeel van tenminste 30 uren is gevolgd. Bij de PT-opleiding K&J mag begonnen worden met inhoudelijke supervisie na module I. De supervisieperiode wordt gespreid over de volledige opleidingsperiode. In het werkplan/iop wordt door de deelnemer aangegeven, welk onderdeel op welke wijze en tijdstip plaatsvindt. De procedure m.b.t. het starten en afsluiten van de supervisie is als volgt: uw supervisor van de supervisie vult bij aanvang het formulier Aanvang supervisie in en bij het afsluiten het formulier Eindverklaring supervisie in. U als supervisant tekent het formulier voor gezien, daarna kunt u het formulier uploaden op RINO Portal. Uw praktijkopleider kan het formulier hierna accorderen. Uw praktijkopleider is namelijk verantwoordelijk voor het beoordelen van uw praktijkdeel, waaronder uw supervisie valt. Alle benodigde formulieren vindt u via RINO Portal. De supervisor wordt door de praktijkopleider aangewezen. Supervisanten dienen een (kort) verslag bij te houden van leer- en aandachtspunten van de supervisie. Jaarlijks wordt ook de supervisie door de praktijkopleider en de deelnemer geëvalueerd. Deze evaluatie is onderdeel van het jaarverslag. De praktijkopleider betrekt het oordeel van de supervisor bij deze evaluatie Leertherapie Onder een leertherapie wordt verstaan een psychotherapie die door de deelnemer, in het kader van zijn vorming tot psychotherapeut, gevolgd wordt bij een door een psychotherapievereniging daartoe erkende leertherapeut. De leertherapie is een verplicht onderdeel van de psychotherapieopleiding. In de keuze van vorm, setting en/of methode is de deelnemer vrij. Wanneer men na de opleiding tot psychotherapeut lid wil worden van een specialistische psychotherapievereniging moet men in alle gevallen een leertherapie gevolgd hebben in het referentiekader van de desbetreffende vereniging. Men kan hiermee rekening houden bij de keuze van het referentiekader van de leertherapie in de opleiding. Een leertherapie dient tenminste te bestaan uit 50 therapiezittingen van drie kwartier en kan bij aanvang van de opleiding starten en geschieden bij één leertherapeut. In uitzonderlijke gevallen kan de hoofdopleider twee reeksen van 25 sessies goedkeuren. Richt daarvoor een mailbericht aan de opleidingsmanager met een heldere onderbouwing voor deze keuze en een plan voor de waarborging van de continuïteit van het leerproces. Tenslotte: voor het afronden van de leertherapie geldt dat de leertherapeut schriftelijk verklaart hoeveel sessies met wie in welke periode er zijn afgerond. Een oordeel over het verloop van de sessies is hierbij niet nodig. Gebruik hiervoor het formulier Eindverklaring leertherapie. Dit formulier kunt u daarna uploaden op RINO Portal. 17 Hoofdstuk 3 Het praktijkonderwijs