Masterclass. Intergemeentelijke samenwerking bij ontwikkeling en uitvoering van afvalbeleid

Transcriptie

1 Waarderweg 33B-10 haarlem, postbus la haarlem, t , e info@iprnormag.nl. Samen op weg naar maximaal 100 kg restafval per inwoner per jaar in 2020 en 30 kg in 2025 Masterclass Intergemeentelijke samenwerking bij ontwikkeling en uitvoering van afvalbeleid Gemeentelijk Grondstoffencongres 2017 Drs. ing. Paul de Bruin Utrecht, IPR Normag

2 Inhoud 1. Inleiding en kaders 2. Het nut en belang van samenwerken 3. Samenwerkingsvormen en voorbeelden 4. Succesfactoren 5. Een routekaart voor samenwerking 2

3 I. Inleiding en kaders 3

4 Afval als maatschappelijk vraagstuk in historisch perspectief Bepaalde afvalstromen regelden zichzelf Reden voor rol overheid: Hygiëne Geen markt voor huishoudelijk restafval Duurzaamheid 4 Directe Invloed van nieuwe wet- en regelgeving Ophalen en storten door overheid: niet erg duurzaam. Jaren 80: verplicht gescheiden inzameling restafval en GFT Provinciale zelfvoorziening: AVI s Rol en betrokkenheid van de overheid beweegt mee met (of stuurt op) maatschappelijk belang

5 Focus: zo efficiënt mogelijk inzamelen van huishoudelijk afval Jaren 80 en 90 Ophalen van afval en legen van containers Tegen zo laag mogelijke kosten Dus bij voorkeur zo groot mogelijk container. Tot begin van deze eeuw.. 5

6 Naar een circulaire economie Duurzame producten Meer en beter recyclen 100 kg/inw kg/inw 2025 Duurzamer consumeren 6 9

7 Waarom? Toename wereldbevolking Doel: doorgeven van een duurzame samenleving Toename wereldbevolking én welvaart Bijna verdubbeling!! Dus: Meer consumptie Meer verstedelijking 7 Bron: 3 x meer grondstoffen nodig in

8 Gemeenten staan voor een uitdaging Wettelijke zorgplicht (doen) inzamelen huishoudelijk afval Maatschappelijke taak: bijdragen aan verduurzaming samenleving VANG-ambities als richtsnoer 8 Uiteraard ook rol en verantwoordelijkheid voor producenten en andere partners in de diverse productie/ en grondstofketens bijdragen

9 Wie ver wil komen, moet dichtbij beginnen een cruciale rol voor de inwoners 9

10 Afvalbeheer is meer dan inzamelen alleen 4 Communicatie Marketing Voorlichting 5 Handhaven Toezicht en controle Repressie, beboeten 6 Registreren / monitoren Afvalregistratie Realisatie doelstellingen Management-/beleidsinformatie 10 Burger inzamelen 3 Acceptatiebeleid Tarievenbeleid (gratis/betaald) Beschikbaarheidsbeleid Overslag en transport 2 Inrichting inzamelstructuur Haal- en brengfaciliteiten Containermanagement Be- en verwerking (contractbeheer) Recycling grondstoffen (materiaal en product hergebruik) Verbranding met energieterugwinning 1 Doelstellingen Afvalbeheerbeleid VANG-doelen LAP (preventie, hergebruik) Eigen door gemeente gestelde doelen

11 II Het nut van samenwerking op afvalbeleid Is het nu wel nuttig om samen te werken? 11

12 Actieprogramma VANG Actielijnen VANG (acties t/m 2017) 1. Gemeenten formuleren (ambitieuze) doelstellingen 2. Gemeenten gaan aan de slag. en beschikken over kennis, vaardigheden en hulpmiddelen 3. Burgers (inwoners) zijn gemotiveerd om bij te dragen aan preventie en betere scheiding van grondstoffen 4. Ketenpartijen werken samen aan het sluiten van ketens Ad 2. Meerwaarde van intergemeentelijke samenwerking 1. Onderzoek; inzicht in ervaringen, meerwaarde en mogelijkheden Ondersteunen, initiëren, stimuleren in de praktijk Onderscheid samenwerking: technische keten en beleidsketen

13 Waarom samenwerken? Samenwerking is geen doel op zich Urgentie: een trendbreuk is in veel gemeenten gewenst Kosten-efficiënter beleidsontwikkeling en implementatie Niet opnieuw het wiel uitvinden Samen opzoek naar oplossingen Effectiever afvalbeheerbeleid: werkveld is complexer Het gaat om gedrag: bewustwording, motivatie, stimulans België Duitsland Onderlinge afstemming gemeenten/ regio): betere mogelijkheden Regionaal: duurzame verankering van gedragsverandering (burger logica) 13 Efficiënter uitvoering, schaalgrootte, massa is kracht

14 Vormen van samenwerking in de praktijk 1. Kennis uitwisselen 3. Samenwerken bij ontwikkelen visie 5. Regionaal afvalbeleid Gezamenlijk kennis ontwikkelen 4. Samenwerken bij uitvoeren van (deel) afvalbeleid

15 Wat levert het op? Relatie samenwerking en beleidsprestatie Restafval kg/inw. jaar kg 2. Kennis ontwikkelen 1. Kennis delen Gezamenlijke visie of beleidskader 4. Samenwerken (onderdeel) afvalbeleid Regionaal beleid Afvalstoffenheffing per huishouden *Bron: CBS Statli ne (2014), bewerki ng IPR Norma g

16 III. Vormen en voorbeelden van samenwerking in de praktijk 1. Kennis uitwisselen 3. Samenwerken bij ontwikkelen visie 5. Regionaal afvalbeleid Gezamenlijk kennis ontwikkelen 4. Samenwerken bij uitvoeren van (deel) afvalbeleid

17 Wie doet dit zelf? Noem een goed voorbeeld Delen van kennis Terreinen en voorbeelden Uitwisselen van kennis, al dan niet gestructureerd Landelijke/regionale symposia Deelname aan landelijke benchmark Uitwisselen/delen van beleidsfunctionaris 1. Kennis uitwisselen Met wie? Breed en divers 17 Vanuit bestaande structuur zoals afvalcontract, inzamelorganisatie

18 Wie doet dit zelf? Noem een goed voorbeeld Samen ontwikkelen van kennis = efficiënt Terreinen en voorbeelden Sorteerprotocol en sorteeranalyses Grondstoffenmonitor ( aanjager ) Oplossingen voor specifieke problematiek hoogbouw, luier-/incontinentiemateriaal bron- of nascheiding PMD 2. Gezamenlijk kennis ontwikkelen Met wie? Samenwerkingsvorm Identieke informatiebehoefte of uitdagingen (gebiedstypen) 18 Ad hoc / gelegenheid / structureel platform Soms locatie of regio gebonden (praktisch oogpunt)

19 Voorbeeld grondstoffenmonitor: aanjagen, maar geen wedstrijd!!

20 Wie doet dit zelf? Noem een goed voorbeeld Een gezamenlijke (regionale) visie ontwikkelen Voorbeelden Gezamenlijke enthousiasmerende stip aan horizon Regionale overkoepelende visie Van algemeen (kader) tot specifiek (maatregelen / menukaart) Bestuursakkoord VANG 3. Samenwerken bij ontwikkelen visie Met wie? Samenwerkingsvorm Regio-gebonden 20 Vaak vanuit een gestructureerd model (GR, overlegplatform) Grote én kleine gemeenten. Stad én platteland

21 Gemeenten hebben toch hun eigen afvalbeleidsplan. Waarom een manifest of bestuursakkoord? Waarom? Helderheid naar elkaar, inwoners en betrokkenen Waarborg voor continuïteit Signaalwerking: deze gemeenten pakken dit gedegen op Inhoud van een manifest: een beknopte weergave van Gezamenlijke standpunten en uitgangspunten. Doelstellingen en ambities: individueel en gezamenlijk. Activiteiten individueel of gezamenlijk 21 Status Sluit aan op de (autonome) gemeentelijke beleidsplannen Niet juridisch bindend

22 Wie doet dit zelf? Noem een goed voorbeeld Samenwerken bij het uitvoeren van beleid (onderdelen) Voorbeelden Gezamenlijke / regionale campagne Regionale inzamelstructuur specifieke grondstoffen In combinatie met arbeidsparticipatie en re-activering Met wie? 4. Samen uitvoeren (deel) afvalbeleid Regio-gebonden Grote én kleine gemeenten. Stad én platteland 22

23 Voorbeeld: Regionaal uitvoeringsplan: cafetariamodel èn op afroep Vaak samen met (via / op initiatief van) gezamenlijke organisatie Visie + model inzamelstructuur + daarbij te hanteren instrumenten Omgekeerd inzamelen in laagbouw Beprijzen van restafval (diftar) / optioneel Communicatieplan (inclusief implementatieplan) Handhavingsplan 23 Elke gemeente kiest autonoom wanneer en welke onderdelen geïmplementeerd worden

24 Voorbeeld regionale campagne (generiek, sluit aan op gemeente) 24

25 Wie doet dit zelf? Noem een goed voorbeeld Regionaal afvalbeleid Beleid is overgedragen naar gezamenlijke organisatie Gemeenten worden als één samenhangend gebied benaderd In NL nog beperkt aantal, in tegenstelling tot B en D Voorbeelden GAD, AVRI Goede interactie met individuele gemeenten blijft noodzakelijk 5. Regionaal afvalbeleid 25 Met wie? Samenwerkingsvorm Gemeenschappelijke regeling

26 IV Succesfactoren Wat zijn voor u belangrijke succesfactoren? Waarom? 26

27 Succesfactoren op basis van onderzoek en adviespraktijk 1. Gedeeld belang en urgentiebesef 2. Samenwerking sluit aan op behoefte gemeente 3. Vertrouwen 4. Openheid, begrip en flexibiliteit 5. Duidelijk rolverdeling en heldere (zakelijke) afspraken 6. Transparante communicatie (prestaties) 7. Commitment Beleidsautonomie Dit vergt soms ook balanceren!!!

28 V. Routekaart voor samenwerken 28

29 Er is meer samenwerking mogelijk 29

30 Ondersteuning bij verkenning / inrichting samenwerking Vanuit het VANG-programma Door NVRD en functionarissen Ondersteuning bij het initiëren en vormgeven van samenwerking Selectie voorbeelden Regio West-Brabant (18 gemeenten) Sozog Noord-Oost Groningen (9 gemeenten) 30 Markerein / Vereniging Drentse Gemeenten (10)

31 En tot slot Pak het samen op!!! Loop je alleen, dan loop je sneller Loop je samen, dan kom je verder Er valt nog veel te winnen 31