Rijksuniversiteit Groningen

Transcriptie

1 Rijksuniversiteit Groningen TOLKEN EN VERTALERS IN DE EU Vergelijkend onderzoek naar de wetgeving aangaande tolken en vertalers, al ofniet beedigd, in enkele lidstaten van de Europese Unie met het oog op harmonisatie PROEFSCHRIFT ter verkrijging van het doctoraat in de Rechtsgeleerdheid aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de Rector Magnificus, dr. F. Zwarts, in het openbaar te verdedigen op donderdag7juli2005 om uur door Johanna Geurtina Heres Diddens-Wischmeijer geboren op 11 december 1920 te Heerlen

2 Inhoudsopgave Voorwoord 1 Inleiding 3 DEEL A ONDERZOEK NAAR DE WETGEVING AANGAANDE (BEEDIGDE) VERTALERS IN ENKELE LIDSTATEN VAN DE EUROPESE UNIE Hoofdstuk 1 Wetgeving aangaande (beedigde) vertalers en tolken in Nederland Inleiding Bronnen van het recht De rechterlijke organisatie Wettelijke bepalingen aangaande vertalers De Wet van 6 mei Nadere beschouwing van enkele artikelen van de Wet van Woonplaats Waarmerken en legalisatie Enkele wetten die bepalingen omtrent vertalers inhouden Auteurswet Wet op het Notarisambt Rijksoctrooiwet Wettelijke bepalingen aangaande tolken Het inschakelen van een tolk vreemde talen in het strafrecht Debeediging Eedsaflegging door een vreemdeling Wraking Het inschakelen van een tolk gebarentaal in het strafrecht Het inschakelen van een tolk in het civiele recht Het inschakelen van een tolk in het bestuursrecht Uitleveringswet Vreemdelingen wet Wettelijke bepalingen aangaande tolken en vertalers Wet gebruik Friese taal in het rechtsverkeer Geheimhoudingsplicht en verschoningsrecht Financien 30

3 VI 1.6 Verbetering positie en kwaliteit vertaler en tolk Erecodes en beroepsreglement Opleidingsmogelijkheden in Nederland Voorstellen tot wijziging van de Wet van Discussiestuk Conceptwet Conceptwet op de beedigde tolken en beedigde vertalers Advies Commissie Beediging Concept wetsvoorstel "Wet gerechtstolk en beedigde vertaler" Maatregelen Ministerie van Justitie Richtlijn tolkenbijstand in het opsporingsonderzoek in strafzaken Kwaliteitsregister van het Ministerie van Justitie Conclusie 41 Hoofdstuk 2 Wetgeving aangaande (beedigde) vertalers en tolken in Belgie Inleiding De organen van de rechterlijke macht Wettelijke bepalingen aangaande tolken en vertalers Algemeen Enkele wetsartikelen die bepalingen omtrent tolken en vertalers inhouden Inleiding Toewijzing van een tolk Geheimhoudingsplicht Deeed Leeftijd Wraking Auteursrecht Incompatibiliteiten Sancties Taalgebruik in gerechtszaken Taalgebruik vreemdelingen Gebarentaal Het waarmerken en legaliseren van een vertaling Waarmerken Legalisatie Apostille Voorstellen tot verbetering van de situatie van beedigde tolken en vertalers in Belgie Inleiding Project juridische tolken en vertalers (JTV) in Belgie Wetsvoorstel Project "Gerechtstolken (vertalers), medewerkers van het gerecht" 61

4 VII EU-Grotius-project Verdere activiteiten van de Belgische Kamer van Vertalers, Tolken en Filologen (BKVTF) Instructies betreffende de beediging Beroeps- en erecodes Conclusie 63 Hoofdstuk 3 Wetgeving aangaande (beedigde) vertalers en tolken in Denemarken Inleiding De Organen van de rechterlijke macht Rechtsbronnen Wettelijke bepalingen aangaande tolken en vertalers Inleiding De Deense vertalerswet van Het Scandinavische Taalverdrag (Den Nordiske Sprogkonvention) Andere wettelijke bepalingen Financien Tolken gebarentaal Auteursrecht van de vertaler Strafbepalingen Honorering Overige maatregelen Bekendmaking 1, Nr 11 (Kundg0relse I, N 11) Richtlijnen voor tolken (Instruks for Tolke) Het Stempel van de translat0r Legalisatie Enkele suggesties ter verbetering van de positie van de tolk in Denemarken De opleiding tot gesprekstolk Conclusie 78 Hoofdstuk 4 Wetgeving aangaande (beedigde) vertalers en tolken in de Bondsrepubliek Duitsland Inleiding Justitie Rechtsbronnen Wetgevingaangaande vertalers en tolken in de Bondsrepubliek Het gebruik van de Duitse taal als rechtstaal Het inschakelen van tolk of vertaler Het inschakelen van een tolk gebarentaal Het financiele aspect 86

5 VIII Kosten verbunden aan het inschakelen van een tolk Honorering van tolken en vertalers De Wet op het maken van akten Waarmerken en legalisatie De eed Auteursrecht Enkele andere wettelijke bepalingen Wetgeving aangaande tolken en vertalers in enkele deelstaten (Länder) Inleiding Toelatingseisen Staatsexamens Beediging Titulatuur Stempel Verklarung Register Plichten Zwijgplicht Beeindiging functie Honorering Merkblätter Enkele beschouwingen over opleidingen en examens Voorstellen tot verbetering van de positie van beedigde tolken vertalers in Duitsland Conclusie Hoofdstuk 5 Wetgeving aangaande (beedigde) vertalers en tolken in Frankrijk Inleiding De Organen van de rechterlijke macht Algemeen De gewone rechtspraak De administratieve rechtspraak Wettelijke bepalingen aangaande tolken en vertalers De wet op de experts judiciaires (gerechtelijke deskundigen) De voorwaarden tot toelating als deskundige Toelatingsprocedure De tolk-vertaler in strafzaken Tolken gebarentaal Technische hulpmiddelen Sancties Waarmerken en legalisatie 124

6 IX Auteursrecht van de vertaler Nog enkele regelingen aangaande vertalers en tolken Bezwaren ingebracht tegen de wet van 1971 en het decreet van Enkele voorstellen tot het opheffen van de gerezen bezwaren Een nieuw wetsvoorstel Conclusie 129 Hoofdstuk 6 Wetgeving aangaande (beedigde) vertalers en tolken in Groot-Brittannie Inleiding De rechtsbronnen De organen van de rechterlijke macht Het rechtsstelsel In Engeland en Wales Het rechtssysteem in Schotland De rechtsinstellingen in Noord-Ierland De Kanaaleüanden, het eiland Man en het Gemenebest Wetgeving aangaande tolken en vertalers Tolken in het algemeen Tolken vreemde talen Tolken gebarentaal De Terrorism Act Het Welsh als rechtstaal Practice Direction Juryrechtspraak De eed Het waarmerken en legaliseren van vertalingen De Youth Justice and Criminal Evidence Act Het auteursrecht van de vertaler Voorstellen tot verbetering van de positie van gerechtstolken in Groot-Brittannie Conclusie 158 DEEL B EXTERNE VERGELUKING Hoofdstuk 1 Wettelijke bepalingen voor tolken en vertalers Algemeen De nationaliteit van de tolk of vertaler Leeftijdsgrenzen De onderste leeftijdsgrens De bovenste leeftijdsgrens 166

7 X Nabeschouwmg Slotopmerking De door vertalers en tolken af te leggen eed Eedsgebaar Eedsformule Wettelijke regelingen aangaande de eed Meineed De huidige waarde van de eed Conclusie Waarmerken en legalisatie Waarmerken Legalisatie Het Haagse legalisatieverdrag Hoofdstuk 2 Enkele wettelijke regeis bestemd voor tolken en vertalers Rechtstaal Gebarentaal Inleiding Wettelijke regelingen in het algemeen Bijzondere bepalingen Technische hulpmiddelen Kwaliteitseisen Financiering Werkomstandigheden Officiele erkenningen van gebarentaal EFSLI Aanbevelingen Slotopmerking Juryrechtspraak en de tolk Wraking en incompatibiliteiten Sancties Omkoping en valse verklaringen Enkele bijzondere bepalingen in de Britse wetgeving Hoofdstuk 3 Wetteliike reeels niet sner.ififik vnnr tolken en vertalers Geheimhoudingsplicht en (pseudo)verschoningsrecht Geheimhoudingsplicht Verschoningsrecht Pseudo-verschoningsrecht 202

8 XI Geheimhoudingsplicht en verschoningsrecht in ere- en beroepscodes De zaak Katherine Gun Conclusie Aansprakelijkheid van de tolk-vertaler Aansprakelijkheid van de tolk-vertaler in Nederland Vrijwaring Aansprakelijkheid van de tolk-vertaler in Belgie Aansprakelijkheid van de tolk-vertaler in Frankrijk Aansprakelijkheid van de tolk-vertaler in het Verenigd Koninkrijk Aansprakelijkheid van de tolk-vertaler in Duitsland Privaatrechtelijke aansprakelijkheid Tolk-vertaler werkzaam voor de rechterlijke macht Tolk-vertaler werkzaam voor de overheid Blik op de toekomst Kwaliteitsnorm DIN Conclusie Auteursrecht van de vertaler Inleiding Internationale verdragen Nationale wetgeving Conclusie Enkele speciale beroepsbeoefenaren die de bevoegdheid hebben zelf als tolk of vertaler op te treden 224 Hoofdstuk 4 Kwaliteitseisen en opleidingen 227 Hoofdstuk 5 Financiele wetgeving Wettelijke regeis omtrent de honorering van tolken en vertalers en de financiering daarvan Tolken gebarentaal Europese verdragen Conclusie 233 Hoofdstuk 6 Enkele pogingen tot verbetering van de wettelijke en sociale positie van de tolk en/of vertaler Inleiding Pogingen tot verbetering in enkele lidstaten Pogingen tot verbetering binnen de Europese Unie Conclusie Erecodes Registratie van vertalers en tolken 241

9 XII DEEL C HET INTERNATIONALE ASPECT Hoofdstuk 1 Inleiding 247 Hoofdstuk 2 De aanbevelingen van Nairobi Inleiding Enkele aspecten van de Aanbeveling Auteursrecht hoofddoel van de Aanbeveling? Reacties uit de vertalerswereld Enkele verslagen uitgebracht tijdens het FTT-Congres in Warschau Conclusie 254 Hoofdstuk 3 Tolken en vertalers werkzaam bij internationale organisaties Inleiding Gerechtshoven ingesteld door de Verenigde Naties International Court of Justice International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia (ICTY) International Criminal Tribunal for Rwanda International Criminal Tribunal for the Law of the Sea (ITLOS) International Criminal Court (ICC) The Lockerbie Trial Europese Hof voor de Rechten van de Mens Tolk- en vertaaldiensten van de Europese Unie Hof van Justitie van de Europese Unie De voor het Hof gebezigde talen Tolkendienst Directie Vertalingen De Europese Commissie Gemeenschappelijke Tolken- en Conferentiedienst van de Europese Commissie (SCIC) Vertaaldienst van de Europese Commissie (SDT) Conclusie 268 Hoofdstuk 4 Europese vertalersorganisaties en -projecten Regional Centre Europe European Translation Platform European Language Council EU-Grotius Project 273

10 XIII Hoofdstuk 5 Het beroep van tolk en vertaler en het vrije verkeer van personen en diensten Inleiding Het vrije verkeer van werknemers, het recht van vestiging en de vrije dienstverlening Nationaliteit Beroepskwalificaties op grond van EU-richtlijnen Sectorale richtlijnen Het algemene stelsel Richtlijn 89/48/EEG Richtlijn 92/51/EEG Richtlijn 99/42/EG Combinatie van sectoraal en algemeen stelsel Richtlijn 2001/19/EG Verklarung van de Commissie Gezamenlijke verklaring Parlement/Raad/Commissie Een nieuw richtlijnontwerp Algemene bepalingen Vrijheid van dienstverrichting Vrijheid van vestiging Talenkennis Subsidiariteit en evenredigheid Uiteindelijk akkoord nieuwe richtlijn Implementatie van richtlijnen in nationale wetgeving Inleiding De implementatie in nationale wetgeving Erkenningsprocedures Algemeen stelsel Sectoraal stelsel Aanvragen tot erkenning Taaleisen Coördinatie De interne markt en het openbaar gezag Conclusie 302 Hoofdstuk 6 Analyse van het begrip gereglementeerd beroep Definitie Enige onzekerheid over het begrip gereglementeerd beroep Vaststelling van het begrip gereglementeerd beroep Niet-gereglementeerde beroepen Werknemers Werknemers naar en vanuit de nieuwe lidstaten 313

11 XIV Vrijheid van vestiging en dienstverlening Vertalen en tolken als gereglementeerd beroep Conclusie 320 DEELD DEPROCEDURELEWAARBORGENVANDE VERDACHTE IN STRAFZAKEN WAARONDER DE TOEGANG TOT VERTOLKING EN VERTALING Hoofdstuk 1 Inleiding 321 Hoofdstuk 2 Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden Inleiding Jurisprudentie van het Europese Hof Franse jurisprudentie Nederlandse jurisprudentie Conclusie 342 Hoofdstuk 3 Groenboek procedurele waarborgen Inleiding Raadplegen door de Commissie over het recht van toegang tot vertaling en vertolking Voorzieningenniveau Kosten van vertolking of vertaling Terbeschikkingstelling Afzonderlijke beroepsgroepen Speciale taalregeling Aanwerving van tolken en vertalers Tolken gebarentaal Naleving en toezicht Sancties Commentaar 350 Nabeschouwing 351 Resume 359 Summary 371

12 XV Lijst van afkortingen 383 Bibliografie 387 Bijlagen deel A 397 Bijlage deel B 433 Bijlage deel C 439 Bijlage Wetsteksten 445