Participatie in sport, hobby s, cultuur en vakantie

Transcriptie

1 1 Participatie in sport, hobby s, cultuur en vakantie Vrije tijd is op vele manieren in te vullen. Bijvoorbeeld met televisie kijken, internetten, sporten, hobby s, lidmaatschap van verenigingen en op vakantie gaan. Welke activiteiten zijn populair onder welke groepen Amsterdammers, welke ontwikkelingen zijn zichtbaar?

2 1 De Staat van de Stad Amsterdam VII Kernpunten Zeven van de tien Amsterdammers hebben een hobby. De helft van de Amsterdammers is lid van een vereniging. Sinds 24 is het totale aandeel Amsterdammers dat de afgelopen twaalf maanden tenminste een keer is uitgegaan ongeveer gelijk gebleven (8 in 212). Er zijn grote verschillen tussen stadsdelen: bewoners van Centrum gaan het meest uit, bewoners van Noord en Nieuw-West het minst. In 213 is 66 van de volwassen Amsterdammers een sporter volgens de RSO-norm (d.w.z. sport minimaal 12x per jaar). Het aandeel Amsterdammers dat voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen blijft stijgen en is nu 71. Dit is hoger dan landelijk (66). 92 van de Amsterdammers van 16 jaar en ouder heeft toegang tot internet (24 nog 79). Zeven van de tien Amsterdammers gaan jaarlijks op vakantie. Dit is al jaren een stabiel aandeel. Wat Amsterdammers in hun vrije tijd doen, staat centraal in dit hoofdstuk. Brengen ze deze buitenshuis door met bijvoorbeeld sporten en uitgaan? Of juist binnenshuis met tv-kijken, computeren en internetten? En hoe vaak gaan Amsterdammers per jaar op vakantie? Welke ontwikkelingen zijn hierin te zien? Al deze soorten vrijetijdsbesteding van Amsterdammers komen in dit hoofdstuk aan bod; eerst hobby s en het verenigingsleven, daarna uitgaan, sport, ontspanning in huis en vakantie. Hobby s Ruim zeven van de tien Amsterdammers van 18 jaar en ouder hebben een hobby (71). Zij antwoorden ja op de vraag Heeft u hobby s? Zoals musiceren, Afb. 1.1 Aandeel Amsterdammers dat zegt een of meer hobby s te hebben naar achtergrondkenmerken, 212 (procenten) gemiddeld ongeschoold laag middelbaar hoog Surinaams Turks Marokkaans overig niet-westers overig westers Nederlands 1e generatie allochtoon 2e generatie allochtoon autochtoon jaar jaar jaar jaar jaar jaar 75+ jaar zingen, ballet, toneelspelen, schilderen of tekenen, handwerken, doe-het-zelven, verzamelen, computeren, wandelen of fietsen. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren (21: 73, 28: 71, 26: 73, 24: 7). Van alle Amsterdammers heeft 35 drie of meer hobby s, 19 heeft er twee en 13 heeft één hobby. (Niet gevraagd is welke hobby s men heeft.) Het al dan niet hebben van hobby s verschilt tussen de verschillende bevolkingsgroepen (afb. 1.1). Hoe lager het opleidingsniveau, hoe minder vaak men een hobby heeft. Vooral Surinaamse, Antilliaanse, Marokkaanse en Turkse Amsterdammers hebben minder vaak een hobby dan andere Amsterdammers. Binnen die groepen heeft de eerste generatie minder vaak een hobby (en ook vaak een lagere opleiding). Naarmate men ouder is, heeft men minder vaak een hobby. Lidmaatschappen van verenigingen De helft van de Amsterdammers van 18 jaar en ouder is lid van een vereniging 1 (51), dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren. In vergelijking met 21 zijn er in 212 iets meer volwassenen lid van een sportvereniging en iets minder volwassenen lid van een organisatie met maatschappelijke doelen (afb. 1.2). Verder zijn er nauwelijks wijzigingen ten opzichte van 28 en 21 als men kijkt naar het soort verenigingen waarvan men lid is. Opleidingsniveau is de belangrijkste voorspeller: hoe hoger de opleiding, hoe vaker men lid is van een vereniging. Daarnaast zijn Amsterdammers van Nederlandse herkomst en Amsterdammers van de tweede generatie migranten vaker lid (57 resp. 58) dan eerste generatie Amsterdammers van niet- Nederlandse herkomst (37). Tot slot zijn vooral 18- t/m 34-jarigen en 45- t/m 64-jarigen lid van verenigingen (53 resp. 56). 35- t/m 44-jarigen (43) en 65- t/m 74-jarigen (44) en 75-plussers (38) zijn het minst vaak lid van verenigingen. Stadsdeel Centrum kent het grootste aandeel inwoners dat lid is van een vereniging (74, zie

3 1 Participatie in sport, hobby s, cultuur en vakantie 11 afb. 1.3). In de overige zes stadsdelen ligt dit aandeel een stuk lager. Dit heeft met de bevolkingssamenstelling te maken: in Centrum wonen relatief weinig Amsterdammers van niet-westerse afkomst en veel hoogopgeleiden. Lidmaatschap bibliotheek In 212 zijn bijna drie op de tien Amsterdammers van 18 jaar en ouder lid van de bibliotheek (28). De Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) heeft in Amsterdam één centrale bibliotheek en 23 filialen. In totaal zijn bijna 7. volwassenen lid (211). 3 Volwassen leden van de OBA zijn voornamelijk Amster dammers, maar ook niet-amsterdammers zijn lid. Afbeelding 1.4 laat op basis van de participatiemonitor de ontwikkeling zien van het werkelijke aantal lidmaatschappen en het aandeel volwassen Amsterdammers daarin. Beide lijnen laten eenzelfde patroon zien. In de periode 2-26 is er een lichte daling van het aantal volwassen leden, daarna zien we een stijging in de periode Vanaf daalt het aantal leden weer. Gemiddeld is 28 van de Amsterdammers lid van de bibliotheek. Op basis van de Participatiemonitor blijkt dat de volgende groepen vaker dan gemiddeld lid zijn: 18- t/m 24-jarigen (33), 35 t/m 44-jarigen (36), eenoudergezinnen (33) en volwassenen met kinderen (39). Vrouwen zijn vaker lid dan mannen. Hoe hoger opgeleid, hoe vaker men lid is van de bibliotheek. Uitgaan en cultuurbezoek Amsterdam heeft een groot aanbod van culturele voorzieningen en uitgaansgelegenheden. Daar maken zowel Amsterdammers als bezoekers van de stad gebruik van. In 21 is onderzoek gedaan naar de cultuurparticipatie van Amsterdammers, zowel in De Staat van de Stad als in de Kunst- en Cultuurmonitor Amsterdam. In De Staat van de Stad gaat het om cultuurparticipatie van Amsterdammers van 18 jaar en ouder in het algemeen, in de Kunsten Cultuurmonitor over cultuurparticipatie van Amsterdammers in Amsterdam. Daardoor is in de Kunst- en Cultuurmonitor het aandeel cultuurparticipatie op verschillende terreinen lager dan in De Staat van de Stad. Amsterdammers bezoeken ook popconcerten, musicals en klassieke concerten buiten de stad. In dit hoofdstuk gaan we uit van de cijfers uit de enquête van De Staat van de Stad, omdat het in deze monitor gaat om participatie van Amsterdammers. Participatie in uitgaansactiviteiten De participatie in uitgaansactiviteiten (het percentage dat minimaal één keer per jaar naar een film, museum, popconcert, multicultureel festival, dansavond, toneelvoorstelling, klassiek concert, cabaret, musical, homofestival, opera of ballet gaat) ligt op 8 voor de Amsterdammers. Dit is gelijk aan 21. In de jaren 28, 26 en 24 lag dit percentage op 78, in 22 Afb. 1.2 Lidmaatschap organisaties en verenigingen, 28, 21 en 212 (meer dan één antwoord mogelijk, procenten) Afb. 1.3 Aandeel dat lid is van een vereniging per stadsdeel, 212 (procenten) Centrum West Zuid Oost Noord Zuidoost Nieuw-West Amsterdam totaal op 87 en in 2 op 9. Het aandeel Amsterdammers dat uitgaat, is sinds 24 dus min of meer gelijk gebleven, maar ten opzichte van 2 en 22 gedaald. Uitgaan naar woongebied In de totale participatie in uitgaansactiviteiten zien we duidelijke verschillen tussen stadsdelen. Bewoners sportvereniging organisatie met maatschappelijke doelen (mensenrechten, natuur- of dierenbescherming) organisatie voor werknemers/werkgevers hobbyvereniging vereniging met godsdienstig/levensbeschouwelijk doel politieke organisatie zangvereniging of muziekvereniging vrouwenvereniging/bond allochtone vereniging/(zelf)organisatie toneelvereniging bibliotheek overige organisaties Afb. 1.4 Aandeel en aantal volwassen Amsterdammers dat lid is van bibliotheek, (procenten) aandeel lid van de bibliotheek (SvdS) aantal volwassen leden bibliotheek x bron aantal leden: OBA (aandeel leden: Staat van de Stad enquête)

4 12 De Staat van de Stad Amsterdam VII Afb. 1.5 Aandeel dat in de afgelopen twaalf maanden een van de uitgaansmogelijkheden heeft bezocht per stadsdeel, 212 (procenten) Centrum Zuid Oost West Zuidoost Nieuw-West Noord Amsterdam totaal Afb. 1.6 Aandeel dat in de afgelopen twaalf maanden een van de uitgaansmogelijkheden heeft bezocht naar mate waarin men kan rondkomen met het huishoudinkomen, 212 (procenten) zeer moeilijk moeilijk eerder moeilijk eerder gemakkelijk gemakkelijk zeer gemakkelijk Amsterdam totaal van stadsdeel Centrum participeren het meest, bewoners van Noord en Nieuw-West het minst. De verschillen wijzen erop dat Amsterdammers die verder van het centrum wonen minder participeren dan Amsterdammers die nabij het centrum wonen. Enerzijds zou dit verklaard kunnen worden uit het feit dat de meeste cultuurvoorzieningen zich in het centrum bevinden, anderzijds uit de verschillen in eerder genoemde achtergrondkenmerken tussen de inwoners van de verschillende stadsdelen in herkomst, leeftijd, maar vooral opleiding en inkomen. Uitgaan hangt ook samen met het type wijk waar men woont. Voor een beschrijving van de woonmilieus zie hoofdstuk 2. Inwoners van het woonmilieu transitie (een herstructureringswijk) participeren weinig op alle uitgaansterreinen. Ook inwoners van vergrijsde tuinstad (waar veel ouderen wonen) gaan weinig uit. Inwoners van centrum en centrumrand en van welgesteld stedelijk (grote delen van stadsdeel Centrum, Zuid en voormalig stadsdeel oud-west, vaak met een bovenmodaal sociaaleconomisch niveau) participeren juist veel op elk uitgaansterrein. Ook bewoners uit nieuwbouw 3, water en groen (o.a. de Oostelijke Eilanden, een deel van IJburg, een klein deel bij de Sloterplas) participeren veel. Uitgaan naar inkomen Amsterdammers met een inkomen tussen 1. en 1.35 euro netto per maand gaan het minst vaak uit (56), op afstand gevolgd door mensen met een inkomen tussen 7 en 1. euro (73). Amsterdammers die minder dan 7 euro of meer dan 1.35 euro per maand te besteden hebben gaan vaker dan gemiddeld uit. De groep die minder dan 7 euro per maand te besteden heeft, bestaat niet voornamelijk uit jongeren en studenten: krap eenderde valt in de leeftijdscategorie jaar. Doorgaans geldt dat hoe makkelijker Amsterdammers rond kunnen komen met hun geld, hoe vaker ze minimaal één keer in het jaar uit zijn gegaan. Afwijkend daarvan is de opvallend positieve piek bij het aandeel mensen dat zeer moeilijk rond kan komen: van hen is 73 uitgegaan in het afgelopen jaar, tegenover 55 van de mensen die moeilijk rond kan komen. Het gebruik van de Stadspas kan een verklaring zijn voor het feit dat mensen met een zeer laag inkomen en mensen die zeer moeilijk kunnen rondkomen met hun huishoudinkomen toch relatief vaak uit gaan. Daarnaast kent Amsterdam ook veel gratis festivals. Om de cultuurparticipatie van Amsterdammers die moeilijk rond kunnen komen te bevorderen en cultureel isolement te verkleinen, bieden diverse theaters in Amsterdam sinds 24 december 212 onder de naam Voedselbank Cultuurklanten van de Voedselbank Amsterdam onverkochte stoelen gratis aan. De volgende theaters doen mee: Afb. 1.7 Bezoek aan uitgaansmogelijkheden (afgelopen twaalf maanden), (procenten) film museum dansavond/ house popconcert toneel klassiek multicultureel festival cabaret musical homofestival of -activiteit ballet opera

5 1 Participatie in sport, hobby s, cultuur en vakantie 13 Stadsschouwburg, Het Concertgebouw, Theater Bellevue, DeLaMar Theater, De Krakeling, De Kleine Komedie, De Nieuwe Liefde, De Meervaart, Het Ketelhuis, Bimhuis, MuzyQ, Holland Festival, Het Veem Theater, Amsterdams Marionetten Theater, Eye. 4 Specifieke uitgaansactiviteiten Al jaren is de bioscoop de populairste uitgaansmogelijkheid onder Amsterdammers. Uit de enquête voor De Staat van de Stad blijkt dat 61 van de 18-plussers tenminste één keer per jaar naar de film gaat. Op de tweede plaats staat bij volwassen Amsterdammers het bezoek aan musea, 53 van hen heeft het afgelopen jaar wel eens een museum bezocht. Op de derde en vierde plaats staan bij volwassen Amsterdammers dansavonden of houseparty s (34) en popconcerten (32). Voor veel vormen van uitgaan, zoals film, museum, klassiek concert en multicultureel festival is een licht dalende trend te zien in het aandeel deelnemers (afb. 1.7). De frequentie waarmee men uitgaat, is echter sinds 28 niet veranderd (afb. 1.8). Of bewoners uitgaan hangt voor alle vormen van uitgaan (afb. 1.7) samen met het opleidingsniveau: vooral hoogopgeleiden gaan uit. Herkomst speelt een rol voor het bezoeken van een multicultureel festival, een klassiek concert, popconcert, opera, ballet en museum. Marokkaanse Amsterdammers participeren het minst in al deze uitgaansvormen en ook Turkse Amsterdammers zijn relatief weinig te vinden bij opera, ballet en musea. Multiculturele festivals worden vooral bezocht door Surinaamse en Antilliaanse Amsterdammers, balletvoorstellingen vooral door westerse Amsterdammers en ook klassieke concerten, popconcerten, opera en musea vooral door Nederlandse en westerse Amsterdammers. Of je van Nederlandse herkomst bent of tot de eerste of tweede generatie van niet-nederlandse herkomst behoort, speelt een rol bij het bezoeken van een dansavond of houseparty, popconcert, toneel, cabaret, film en museum. Eerste generatie Amsterdammers van niet-nederlandse herkomst participeren op al deze uitgaansvormen het minst. Ook leeftijd speelt een rol bij participatie aan verschillende uitgaansvormen. Jongeren tot en met 34 jaar gaan het vaakst naar dansfeesten, popconcerten, toneel, museum, cabaret, film, multiculturele festivals en homofestivals. Amsterdammers vanaf 55 jaar participeren op deze terreinen het minst vaak. Een klassiek concert, opera, ballet en musical zijn uitgaansvormen die door Amsterdammers van alle leeftijden bezocht worden. Theaterbezoek Half april 213 kopten de kranten dat het Koninklijk Theater Carré, de Stadsschouwburg en Het Concertgebouw in 212 minder bezoekers trokken dan het jaar er voor. Afbeelding 1.9 laat een breder perspectief vanaf 27 (voor de crisis) Afb. 1.8 Frequentie bezoek vier meest populaire uitgaansactiviteiten, 28, 21 en 212 (procenten) film museum dans/ house popconcert keer per maand of vaker 1 keer per jaar 4-11 keer per maand 2-3 keer per jaar niet bezocht Afb. 1.9 Index bezoekersaantallen theaters Amsterdam, (27 = 1) Koninklijk Theater Carré Stadsschouwburg De Kleine Komedie De Meervaart Theater Bellevue De Balie Jeugdtheater de Krakeling Theater de Engelenbak Het Veem Theater DeLaMar Theater bron: theaters/bewerking O+S Afb. 1.1 Index bezoekersaantallen muziektheaters Amsterdam, (27 = 1) Het Concertgebouw Paradiso Melkweg Het Muziektheater Amsterdam Muziekgebouw aan t IJ Bimhuis 212 bron: theaters/bewerking O+S

6 14 De Staat van de Stad Amsterdam VII zien. De bezoekers aantallen per theater zijn voor dat jaar op 1 gezet, zodat vergelijking tussen de theaters mogelijk is. Een waarde onder 1 betekent dat het aantal bezoekers in dat jaar lager is dan in 27; een waarde boven 1 geeft een hoger bezoekersaantal dan in 27 weer. Afbeelding 1.9 laat voor de helft van de grote theaters in Amsterdam een licht dalende trend in bezoekersaantallen zien. Bij de andere helft zijn de bezoekersaantallen hoger (en meestal stijgend). Carré trekt na een toename in 28 ieder jaar iets minder bezoekers (rode ononderbroken lijn). De Stadsschouwburg laat vanaf 27 een stijgend aantal bezoekers zien, waarna het vanaf 21 licht daalt. Afbeelding 1.1 laat de ontwikkeling van de bezoekers aantallen sinds 27 van muziektheaters en -podia in Amsterdam zien. De Melkweg ziet zijn bezoekersaantallen licht stijgen sinds 27, Paradiso houdt jaarlijks ongeveer eenzelfde aantal bezoekers en de bezoekersaantallen van de overige vier muziektheaters, waaronder Het Concertgebouw, vertonen een licht dalende trend. Afb Index bezoekersaantallen 1 meest bezochte musea Amsterdam, (27 = 1) Amsterdam Museum Het Scheepvaartmuseum Foam Fotografiemuseum Stedelijk Museum Rijksmuseum Hermitage Eye Film Instituut Nederland Van Goghmuseum Sexmuseum Amsterdam Venustempel Anne Frankhuis bron: musea/atcb/bewerking O+S Afb Stadspasbezitters naar herkomstgroep, (procenten) Surinaams Antilliaans Turks Marokkaans overige niet-westers Nederlands overig westers onbekend 1 totaal (aantallen) bron: Bureau Stadspas Musea De index van bezoekersaantallen van de tien meest bezochte musea in Amsterdam is weergegeven in afbeelding Daarin is te zien dat de bezoekersaantallen van enkele musea weinig zijn veranderd ten opzichte van 27. Verder kennen veel musea een toename van het aantal bezoekers, met als uitschieters de Hermitage, Eye Film Instituut en het in 21 heropende Scheepvaartmuseum. Stadspas De Stadspas geeft 65-plussers en mensen die tot 11 van het minimuminkomen ontvangen (en hun gezinsleden) korting op sportieve, recreatieve en culturele activiteiten. De pas is geldig bij ruim driehonderd verschillende bedrijven en instellingen, waaronder bioscopen, musea en diverse sportclubs. Naast de Stadspas zijn er ook maandelijkse kortingsbonnen. Deze zijn bestemd voor alle Stadspashouders, behalve (sinds 213) voor 65-plussers met een hoger inkomen dan 11 van het minimum. Van de circa plussers met een Stadspas hebben er 13. recht op deze bonnen. 5 In 211 hadden mensen een Stadspas. Dit is 78 van de doelgroep, een lichte daling ten opzichte van de drie jaren daarvoor (83, 84 resp. 83). De verdeling van de Stadpassen naar herkomstgroepering is in de periode nauwelijks gewijzigd (afb. 1.12). 6 Sport In het kader van de Sportmonitor Amsterdam zijn in 213 Amsterdammers bevraagd over hun sportgedrag. Hoewel ook kinderen zijn ondervraagd, richten we ons in deze paragraaf op het sportgedrag van Amsterdammers van 18 jaar en ouder. 7 Volgens de definitie van de landelijke Richtlijn Sportdeelname Onderzoek (RSO) is iemand sporter als hij of zij twaalf keer of vaker per jaar sport. In 213 is 66 van de volwassen Amsterdammers een sporter volgens de RSO-norm. In 26 lag dit aandeel op 63. Uit landelijke cijfers van het Mulier Instituut blijkt dat Amsterdam nauwelijks afwijkt van het Nederlands gemiddelde. 8 Het aandeel volwassen Amsterdammers dat wekelijks sport komt uit op 6. Verschillen tussen groepen Sportparticipatie verschilt tussen groepen Amsterdammers (afb. 1.13). Leeftijd speelt een duidelijke rol. Hoe ouder men is, des te minder men sport. Mannen sporten vaker dan vrouwen (7 versus 62). Tevens zien we dat hoogopgeleiden beduidend vaker sporten dan laagopgeleiden. De sportdeelname verschilt ook sterk per herkomstgroep. De sportdeelname is met 76 het hoogst onder Amsterdammers van Nederlandse herkomst. De sportdeelname van Amsterdammers van Turkse en Marokkaanse herkomst, met name van de eerste generatie, blijft hier met 41 sterk bij achter. Van de Amsterdammers van Surinaamse en Antilliaanse herkomst doet 55 aan sport.

7 1 Participatie in sport, hobby s, cultuur en vakantie 15 Het aandeel volwassen sporters varieert ook per stadsdeel (zie afb. 1.14). Zuid en Oost tellen met 78 de meeste sporters. In de stadsdelen Nieuw- West (53), Zuidoost en Noord (beide 56) ligt de sportdeelname onder het stedelijk gemiddelde. Fitness en hardlopen populair In afbeelding 1.15 zijn de favoriete sporten naar leeftijdsgroep weergegeven. Fitness is al jaren de meest populaire sport onder de volwassen sporters in Amsterdam en deze populariteit is alsmaar toegenomen. Naast fitness staan ook hardlopen (waaronder joggen en trimmen) en wielersport (waaronder wielrennen, mountainbiken en toerfietsen) in de top vijf voor alle drie de leeftijdsgroepen. Het hardlopen is met name in de leeftijdsgroep van 18 tot 55 jaar populair. In deze leeftijdsgroep is ook een hernieuwde belangstelling voor aerobics en steps waarneembaar, wat vermoedelijk deels komt doordat spinning aan deze categorie is toegevoegd. Onder 55-plussers is wandelen als sport populair, gevolgd door fietsen. De populariteit van zwemsport is juist iets tanende onder volwassenen, en dit zien we in alle leeftijdsgroepen terug. Met de toegenomen populariteit van fitness en in mindere mate van aerobics, steps en spinning, beoefenen steeds meer Amsterdammers hun sport in een sportschool of fitnesscentrum. Uit de Sportmonitor blijkt dat het aandeel Amsterdammers dat lid is van een sportvereniging de laatste jaren redelijk stabiel is. Daarnaast is ook een toename te zien van het aantal Amsterdammers dat in ongeorganiseerd verband sport, individueel of met anderen. Dit zal deels samenhangen met de toegenomen populariteit van een sport als hardlopen. Nederlandse Norm gezond bewegen De Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) houdt in: op minimaal vijf van de zeven werkdagen minimaal een half uur matig intensief bewegen. 9 In het Sportplan van de gemeente Amsterdam 1 is een van de doelen dat 6 van de volwassen Amsterdammers voldoet aan deze norm. Dit doel wordt al enkele jaren ruimschoots gehaald: in 212 voldoet 71 van de Amsterdammers van 18 jaar en ouder, in 21 was dit 74, in en in In heel Nederland voldeed in van de 19-jarigen en ouder aan de norm. 11 Ook hier zijn er verschillen tussen groepen Amsterdammers (afb. 1.13). Amsterdammers van Nederlandse en overige westerse herkomst voldoen het vaakst aan de NNGB, Surinaamse en Turkse Amsterdammers het minst vaak. Er is geen verschil tussen de eerste en tweede generatie Amsterdammers van niet-nederlandse herkomst in de mate waarin zij voldoen aan de NNGB. Wel voldoen beide groepen minder vaak dan Amsterdammers van Nederlandse herkomst. Vrouwen van niet-nederlandse herkomst voldoen minder vaak aan de NNGB dan overige vrouwen. Binnen de groep Amsterdamse mannen is er geen Afb Sporters (18+) naar achtergrondkenmerken, 213 (procenten) totaal man vrouw jaar jaar 55 jaar en ouder Surinaams/Antilliaans Turks/Marokkaans overig niet-westers westers allochtoon autochtoon 1e generatie allochtoon 2e generatie allochtoon autochtoon laag opleidingsniveau middelbaar hoog Afb Sporters (18+) per stadsdeel, 213 (procenten) Zuid Oost Centrum West Noord Zuidoost Nieuw-West bron: O+S/Sportmonitor 213 Amsterdam totaal bron: O+S/Sportmonitor 213 Afb Top 5 populaire sporten onder sportende Amsterdammers, 213 (procenten) jaar jaar 55-plus fitness hardlopen voetbal wielersport aerobics e.d. fitness hardlopen zwemsport aerobics e.d. wielersport fitness wandelsport wielersport zwemsport hardlopen bron: O+S/Sportmonitor 213

8 16 De Staat van de Stad Amsterdam VII Afb Amsterdammers (18+) die minimaal vijf dagen in de week tenminste een half uur matig intensief bewegen naar achtergrondkenmerken, 212 (procenten) gemiddeld man vrouw Surinaams Turks Marokkaans niet-westers allochtoon westers allochtoon autochtoon 1e generatie allochtoon 2e generatie allochtoon autochtoon verschil tussen Amsterdammers van Nederlandse en niet-nederlandse herkomst. Amsterdamse vrouwen voldoen vaker aan de NNGB dan Amsterdamse mannen. Ook uit landelijke cijfers blijkt dat Amsterdammers van niet-nederlandse herkomst en mannen minder vaak aan de NNGB voldoen dan Amsterdammers van Nederlandse herkomst en vrouwen. 12 Verder blijkt dat Amsterdammers die vaak fietsen in de stad vaker voldoen aan de NNGB (85) dan Amsterdammers die soms tot nooit fietsen of helemaal geen fiets hebben (62 resp. 61). Met de fiets naar je werk of school is een van de mogelijk heden om te voldoen aan de Norm Gezond Bewegen. Voor 35 van de Amsterdammers is de fiets het belangrijkste vervoermiddel om mee naar het werk te gaan. Van hen voldoet 88 aan de Norm Gezond Bewegen. Van de Amsterdammers die met de auto naar hun werk gaan voldoet 57 aan de norm. Er is een verband tussen voldoen aan de NNGB en de mate waarin iemand zich gezond voelt. Afb Kijkgedrag van Amsterdammers naar lokale zenders, (procenten) Amsterdammers die positiever oordelen over hun eigen gezondheid, voldoen vaker. En omgekeerd: hoe negatiever men de eigen gezondheid beoordeelt, hoe minder vaak men voldoet. Er is een verband, maar er kan niet gezegd worden dat dit een oorzakelijk verband is. Wie meer beweegt zal zich gezonder voelen, maar omgekeerd geldt ook dat wanneer je een slechte gezondheid hebt, de kans groot is dat je minder zult bewegen. Ontspanning in huis In de vorige paragrafen kwamen ontspanningsmogelijkheden buitenshuis naar voren: film, museum, sporten, bewegen. Ook binnenshuis zijn er verschillende mogelijkheden van vermaak, zoals internetten en televisiekijken. Televisiekijken voor ruim een kwart de belangrijkste vorm van vermaak Voor 27 van de volwassen Amsterdammers is televisiekijken de belangrijkste vorm van vermaak. Dit zijn vooral de lager opgeleiden, vooral ouderen. Daarnaast is voor (bijna) de helft van de Turkse, Surinaamse, Marokkaanse en overige niet-westerse Amsterdammers tv-kijken de belangrijkste vorm van vermaak. Uit De Amsterdamse Burgermonitor 211 blijkt dat ruim driekwart van de ondervraagde Amsterdammers naar Nederland 1 kijkt voor nieuws- en/of actualiteitenprogramma s. Ruim de helft gaf aan voor dergelijke programma s op Nederland 2 af te stemmen en Nederland 3 werd even vaak genoemd. Bijna de helft kijkt voor nieuws en actualiteiten naar AT5 en eveneens bijna de helft naar RTL4. 13 Bijna tweederde van de Amsterdammers kijkt regelmatig (in ieder geval een paar keer per week) naar AT5. Ten opzichte van 26, toen bijna acht op de tien Amsterdammers regelmatig de zender bekeken, is het percentage ieder jaar gedaald tot aan 21. Van 21 op 211 is het percentage gelijk gebleven, namelijk 63 (afb. 1.14). AT5, de meest bekeken lokale zender, is het populairst onder Marokkaanse en Surinaamse Amsterdammers; acht van de tien kijken ernaar. Amsterdammers tot 35 jaar kijken minder vaak naar AT5 dan oudere Amsterdammers. Verder kijken lager opgeleiden vaker naar AT5 dan hoger opgeleiden (77 van de laagopgeleiden, 67 van de middelbaar opgeleiden en 56 van de hoogopgeleiden) AT5 RTV-NH SALTO MTNL geen enkele bron: O+S/Amsterdamse Burgermonitor 211 RTV Noord-Holland wordt iets vaker bekeken dan in de jaren daarvoor. Zo keek in van de Amsterdammers daar regelmatig naar, in en in De zenders SALTO (6, 21 4) en MTNL (2, 21 1) worden veel minder vaak bekeken dan de andere lokale zenders, maar wel iets vaker dan in 21. Internet Van de Amsterdammers die toegang hebben tot internet, ziet 24 computeren of internetten als

9 1 Participatie in sport, hobby s, cultuur en vakantie 17 belangrijkste vorm van vermaak, dat is 22 van alle Amsterdammers. Dit zijn met name de lager opgeleiden en 18- t/m 34-jarigen. Overige niet-westerse Amsterdammers, Marokkaanse en Surinaamse Amster dammers zien computeren of internetten vaker dan gemiddeld als belangrijkste vorm van vermaak. Uit De Amsterdamse Burgermonitor blijkt dat in van de Amsterdammers van 16 jaar en ouder toegang heeft tot internet (thuis, op het werk, via studie of anderszins), onder de Nederlanders van 13 jaar en ouder is dat Het aandeel Amsterdammers met internettoegang blijft continu stijgen. Zo beschikten in 24 bijna acht van de tien Amsterdammers over internet (79), in resp. 92. De beschikking over internet neemt toe met het opleidingsniveau. Van de Amsterdammers zonder afgeronde opleiding heeft 68 toegang tot internet. Dit percentage loopt op tot 99 onder mensen met een afgeronde universitaire opleiding. Onder Nederlanders van 13 jaar en ouder zien we hetzelfde patroon: van de laagopgeleide Amsterdammers heeft 79 toegang tot internet, van de middelbaar opgeleiden 96 en van de hoogopgeleiden Ook verschilt de internettoegang tussen herkomstgroepen. Amsterdammers van niet-westerse afkomst hebben minder vaak toegang (88) dan Amsterdammers van Nederlandse herkomst (94), met name Turkse en Marokkaanse Amsterdammers (beide 83). Inmiddels heeft 9 van de ondervraagde Amsterdammers van 16 jaar en ouder (ook) thuis de beschikking over internet (21 88). In 24 was dit nog maar 7. De leeftijdsgroepen verschillen niet veel meer in internetbezit, alleen 65-plussers beschikken minder vaak over internet (67) dan gemiddeld. Onder ouderen neemt het internetgebruik wel het sterkst toe (afb. 1.18). Sociale netwerksites 16 De populariteit van sociale netwerksites neemt nog steeds toe. Zes van de tien Amsterdammers van 16 jaar en ouder met internet (61) zijn lid van een of meer van dergelijke sites. In 21 en 29 gold dat nog voor ongeveer de helft van de internetters (21 52, 29 48). Kijken we naar alle Amsterdammers van 16 jaar en ouder, dan is 57 lid van sociale netwerksites. In 21 gold dat nog voor 47. Van de Amsterdammers met internet zijn de jongere groepen het vaakst lid van sociale netwerken; acht van de tien. Het daalt vervolgens met de leeftijd, van de 65-plussers met internet is nog maar 18 lid, meestal van Facebook (14, zie afb. 1.19). Amsterdammers van Marokkaanse herkomst die beschikken over internet zijn het minst vaak lid van sociale netwerksites (38), daarna Surinaamse Amsterdammers (5) en Turkse Amsterdammers (49). De populariteit van deze netwerken is ten opzichte van 21 wel flink gestegen onder Marokkaanse Amsterdammers (van 25 naar 38). Verder blijkt dat vrouwen iets vaker lid van sociale Afb Toegang tot internet thuis per leeftijdscategorie, (procenten) jaar jaar jaar jaar jaar 65 jaar en ouder Amsterdam gemiddeld netwerken zijn dan mannen (63 resp. 58). Facebook is veruit de populairste sociale netwerksite en neemt nog steeds in populariteit toe. Ruim de helft van de Amsterdammers met internet (52) is lid van Facebook, waar dat in 21 nog voor ruim eenderde deel gold (35, zie fig. 1.2). Ook LinkedIn heeft een duidelijke groei doorgemaakt; van 16 in 29 naar 28 in 211. De populariteit van Hyves neemt daarentegen sterk af: van 33 in 29 naar 16 in bron: O+S/Amsterdamse Burgermonitor 211 Afb Gebruik van sociale media onder Amsterdammers met internet per leeftijdsgroep, 211 (procenten) jaar Facebook 2-34 jaar LinkedIn Hyves jaar 5-64 jaar 65 jaar e.o. bron: O+S/Amsterdamse Burgermonitor 211 Afb. 1.2 Lidmaatschap van sociale netwerksites onder Amsterdammers met internet, (procenten) Facebook LinkedIn Hyves bron: O+S/Amsterdamse Burgermonitor 211

10 18 De Staat van de Stad Amsterdam VII Ruim de helft van de leden van Facebook heeft meer dan honderd vrienden (55), in 21 gold dat voor ruim eenderde (34). Ook de netwerken bij LinkedIn zijn nu groter; in 21 had 38 van de leden meer dan honderd connecties, nu geldt dat voor 53. Voor Hyves trad geen verandering op: evenals in 21 heeft nu 4 van de leden meer dan honderd vrienden. De gebruikers van de afzonderlijke sociale netwerksites verschillen qua achtergrond. Zo is Hyves vooral populair onder jongeren en onder volwassenen tot 35 jaar en het populairst onder Amsterdammers van Surinaamse afkomst. LinkedIn wordt met name gebruikt door hoger opgeleiden, Amsterdammers van Nederlandse en overige westerse herkomst en door mensen tussen de 21 en 5 jaar. Het gebruik van Facebook daalt eveneens sterk vanaf 5 jaar en is relatief weinig populair onder Marokkaanse en Surinaamse Amsterdammers. Vrouwen zijn vaker lid van Hyves en Facebook, mannen vaker van LinkedIn. Twitter Driekwart van de Amsterdammers die over internet beschikken, geeft aan nooit iets op internet te schrijven (21 79), 22 zegt dit wel te doen (21 2). Daarbij is het schrijven op een blog (8, 9 in 21) of forum (7, 21 eveneens 7) niet populairder dan in 21, maar een Tweet schrijven wel. Het schrijven op Twitter is onder internetters toegenomen van 3 in 29 naar 7 in 21 en 1 in 211. Daarnaast geeft 1 van de Amsterdammers aan wel mensen te volgen op Twitter, maar er niet zelf op te schrijven. Tweederde van de twitteraars gebruikt Twitter dagelijks, in 21 gold dat voor de helft. Vijftien procent (21 25) twittert een paar keer per week en de overige 17 (21 25) minder dan een keer per week. In vergelijking met 21 wordt er vaker getwitterd. Ook het aantal mensen dat men volgt op Twitter is enorm toegenomen. Het actieve gebruik van Twitter, dat wil zeggen: niet alleen volgen maar ook zelf berichten schrijven, is gerelateerd aan opleiding. Hoogopgeleiden zijn hierin het vaakst actief (12, 21 1) en laagopgeleiden het minst (3, 21 3). Van de Amsterdammers tot 5 jaar twittert 12. Na die leeftijd neemt het aandeel af; onder de 5- t/m 64-jarigen 6 en onder de 65-plussers 1. Mannen en vrouwen zijn hierin even vaak actief. Kijken we naar de herkomstgroepen, dan is Twitteren duidelijk minder populair onder Marokkaanse en Surinaamse Amsterdammers. Amsterdammers van Nederlandse herkomst tussen de 16 en 35 jaar zijn het vaakst actief op Twitter en daarna hoogopgeleide Amsterdammers van Nederlandse herkomst van 35 jaar en ouder. Laagopgeleide 35-plussers zijn het minst vaak actief. Vakantie In 212 is 72 van de Amsterdammers van 18 jaar en ouder op vakantie geweest, een percentage dat sinds 2 vrij stabiel is. Ruim eenderde van alle Amsterdammers is in 212 vaker dan één keer op vakantie geweest (38). Ook dit percentage is vergelijkbaar met 21 (38) en 28 (4). Amsterdammers gaan minder vaak op vakantie dan landelijk gezien. In 212 ging 81,4 (211 81,9) van de Nederlanders minimaal één keer op vakantie tegenover 72 van de Amsterdammers. 17 Het aandeel Amsterdammers dat op vakantie gaat verschilt per opleidingsniveau (hoe hoger opgeleid, hoe vaker op vakantie), leeftijd (hoe ouder, hoe minder vaak) en inkomen (hoe lager het inkomen, hoe minder vaak). Ook blijken bijna vier van de tien alleenstaanden (38) en eenoudergezinnen (39) niet op vakantie te gaan. Gemiddeld gaat 28 niet. De helft van de Surinaamse Amsterdammers is in 212 niet op vakantie geweest (49). Onder andere groepen Amsterdammers ligt dit percentage veel lager. Amsterdammers van Nederlandse en overige westerse herkomst zijn vaak meer dan een keer op vakantie geweest. Amsterdammers van niet-nederlandse herkomst van de eerste generatie gaan vaker niet op vakantie dan gemiddeld en als ze op vakantie gaan, dan gaan ze meestal één keer per jaar. Van de Amsterdammers die in 212 op vakantie zijn geweest, ging 89 naar het buitenland. Het aandeel vakantiegangers dat naar het buitenland op vakantie gaat ligt sinds 2 tussen de 85 en 9. Noten 1 Exclusief lidmaatschap van de bibliotheek. 2 Het gaat hier om het percentage vrouwen dat lid is van een vrouwenvereniging of bond. 3 Gegevens OBA, zie: O+S. Amsterdam in cijfers maart Informatie DMO, gemeente Amsterdam, februari Gegevens van Bureau Stadspas, zie: O+S. Amsterdam in cijfers O+S. Sportmonitor 213: inzicht in het sportgedrag van Amsterdammers. Amsterdam, Mulier Instituut. Sportdeelname in Nederland: Factsheet april 213. Utrecht, Matig intensief betekent inspannende lichaamsbeweging waarvan men merkbaar sneller gaat ademen. Het gaat niet alleen om sporten, maar ook om wandelen, fietsen, huishoudelijke arbeid als stoffen, stofzuigen of tuinieren. 1 Sportplan , Gemeente Amsterdam, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, mei Gezondheidsmonitor 212, GGD en, CBS en RIVM. Voorlopige cijfers Resultaten TNO-monitor Bewegen en Gezondheid, Bewegen in Nederland O+S. De Amsterdamse Burgermonitor 211. Amsterdam, augustus NLO, NOM, SKO, STIR. Rapportage 212 Media Standaard Survey (MSS), februari idem. 16 O+S. De Amsterdamse Burgermonitor 211. Amsterdam, augustus CBS. Gegevens 211: CBS. Vakanties van Nederlanders 211. Den Haag/Heerlen, 212.