Creditnotes. Informatiebulletin voor kapitaalgoederenexporteurs, banken, internationaal opererende aannemingsbedrijven en ingenieursbureaus

Transcriptie

1 Dutch State Business Nummer 2/ april Creditnotes Informatiebulletin voor kapitaalgoederenexporteurs, banken, internationaal opererende aannemingsbedrijven en ingenieursbureaus Landenrapport: Rusland Handelsmissie naar Brazilië Lancering ORIO aansluiting met exportkredietverzekering IHC Merwede doet goede zaken in China Introductieseminar middellange exportkredietverzekering

2 Inhoudsopgave Hoewel bij het redigeren van Creditnotes de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht bestaat altijd de mogelijkheid dat bepaalde informatie na verloop van tijd verouderd of niet juist meer is. Atradius is dan ook niet aansprakelijk voor de gevolgen van activiteiten die worden ondernomen op basis van deze uitgave. Landenrapport: Rusland Handelsmissie naar Brazilië Lancering ORIO aansluiting met exportkredietverzekering IHC Merwede doet goede zaken in China Seminar: Duurzame energie biedt exportkansen Introductieseminar middellange exportkredietverzekering Houd uw polis up-to-date, ook in tijden van crisis! Personeelswijzigingen Landenbeleid Overname van artikelen is toegestaan, mits integraal en met bronvermelding ISSN Nummer 2/ april - Pagina 2 Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com

3 Landenrapport: Rusland Voor de middellange exportkredietverzekering hanteert Atradius momenteel een restrictief acceptatiebeleid op Russische afnemers. De betaalcapaciteit van particuliere kopers wordt extra zorgvuldig tegen het licht gehouden. Wat betreft de overheid en banken wordt de dekking beperkt tot de centrale overheid en banken die worden gesteund door de overheid. De huidige economische toestand in Rusland geeft alle aanleiding tot dit voorzichtige beleid. Binnenlandse economie: van hoogconjunctuur naar recessie De prognoses voor de reële ontwikkeling van het bruto binnenlands product (BBP) in Rusland worden in rap tempo neerwaarts bijgesteld; inmiddels is een krimp van 4% een realistisch scenario. De Russische economie is zwaar getroffen door de gekelderde olieprijs, door de internationale kredietcrisis en door de mondiale recessie na jaren van een hoge economische groei. Die groei was volledig gebaseerd op de hoge energieprijzen en op de accumulatie van buitenlandse schuldverplichtingen door de particuliere sector. De ruilvoetverbetering van dit decennium is niet gebruikt voor structurele hervorming van de Russische economie in een concurrerende, marktgeoriënteerde en minder olie- en gasafhankelijke volkshuishouding. In feite zijn alle meevallers als gevolg van de stijging van de roebel aangewend voor particuliere consumptie en hogere staatsuitgaven. En voor het creëren van fondsen die moeten dienen als buffer in tijden van tegenslag. Al medio 2008 begon de economische kentering toen de Russische inval in Georgië buitenlandse investeerders nog eens goed deed beseffen hoe groot het risico van Rusland is, als het gaat om het nakomen van contractuele verplichtingen en het respecteren van buitenlands eigendomsrecht. Terugkeer van portfolio- en investeringskapitaal zette de koers van de roebel onder druk en de deviezenreserves begonnen af te nemen. De kredietcrisis die begon in september 2008 betekende de nekslag voor de hoogconjunctuur. In het vierde kwartaal van 2008 is de industriële productie in Rusland met 6,1% op jaarbasis teruggelopen, met in december een krimp van 10,3%, het slechtste cijfer sinds de crisis van Dankzij het uitstekende eerste halfjaar heeft de reële BBP-groei over heel 2008 toch nog 5,6% kunnen bereiken. Het neerwaartse tempo van het productieverloop duidt op een dramatische omslag van de conjunctuur. De buitenlandse afzet van niet-olieproducten op markten in de regio is ingestort. De binnenlandse economie, zwaar getroffen door een tekort aan liquide middelen na het uitbreken van de kredietcrisis, is stilgevallen. Bedrijven en banken staakten betalingen uit vrees dat andere crediteuren aan hen in gebreke zouden blijven. Zodoende ontstond een negatieve economische spiraal die nog niet voorbij is ondanks de budgettaire injecties door de schatkist en de monetaire verruiming door de Centrale Bank. Veel particulieren staan in de rij voor noodkrediet van de Vnesheconombank (VEB) dat $ 50 mrd van de overheid ter beschikking heeft gekregen om liquiditeitssteun te verschaffen. Omdat banken inmiddels voor $ 28 mrd aan steun hebben gevraagd en bedrijven (zoals staalbedrijf Evraz en aluminium producent Rusal) voor $ 50 mrd, heeft VEB voor een aanvullende $ 34 mrd bij de autoriteiten aangeklopt. Financiële steun van de overheid De federale overheid heeft een financieel pakket aan maatregelen genomen ter ondersteuning van de particuliere sector, ter grootte van $ 200 mrd. Behalve de $ 50 mrd van de VEB is er $ 20 mrd gereserveerd voor additionele overheidsuitgaven om de economie te stimuleren: belastingverlaging, investeringen in infrastructuur en in stand houden van pensioenvoorzieningen. Een groot deel van deze roebelinjecties is overigens door bedrijven en banken aangewend om US$ te kopen, al dan niet voor het doen van rente- en aflossingsverplichtingen. Zo droegen de budgettaire impulsen bij aan een aanzienlijke vermindering van de deviezenvoorraad bij de Centrale Bank van Rusland, RCB, alsmede een dollarisering van het binnenlands geldverkeer. De extra overheidsuitgaven in combinatie met een forse daling van de inkomsten door de lagere energieprijzen zorgen voor een markante verslechtering van de overheidsfinanciën. De olie- en gassector is goed voor de helft van het federale budget (en voor 2/3 van de exportopbrengsten en 20% van het BBP). Na jaren van grote overschotten op de federale begroting (in 2008 nog 5,5% BBP) moet voor dit jaar op een tekort worden gerekend van 4,7% BBP (sommige bronnen, waaronder de officiële, houden inmiddels rekening met 7% BBP en zelfs meer). Een sluitende begroting vereist een olieprijs van $ 70 per vat. Het tekort kan voorlopig worden gefinancierd door het interen op in eerdere jaren opgerichte reservefondsen van $ 132 mrd. Bovendien beliep de federale overheidsschuld eind 2008 een verwaarloosbare 5,5% BBP na jaren van (vervroegde) schuldaflossing. De inflatie in Rusland blijft hardnekkig. Over heel 2008 lag de geldontwaarding met 14,2% ruim boven het gemiddelde van 2007 (9%) en de trend voor 2009 is slechts in beperkte mate neerwaarts. De voortdurende depreciatie Atradius, David Ricardostraat 1, Postbus 8982, 1006 AL Amsterdam Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com Nummer 2/ april - Pagina 3

4 van de roebel is een voedingsbodem voor hogere (invoer-) prijzen zodat ook voor dit jaar op een inflatie moet worden gerekend van ruim 12%. Externe financiën: van overschot naar tekort De ruilvoetverslechtering van bijna 30% in 2009 is verantwoordelijk voor een verslechtering van de externe financiën met 10% BBP: het overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans van 6% BBP in 2008 slaat om in een tekort van 4% BBP dit jaar. De uitvoerwaarde zal naar verwachting dalen van $ 469 mrd in 2008 naar $ 316 mrd in De teruggang bij de invoer is, ondanks de abrupte binnenlandse conjunctuuromslag, minder markant, waardoor het recordoverschot op de handelsbalans van $ 176 mrd in 2008 daalt tot $ 42 mrd in Het tekort op de lopende rekening kan niet worden gefinancierd met buitenlands kapitaal vanwege de kredietcrisis en de wereldrecessie. Al in het vierde kwartaal 2008 bedroeg het negatieve saldo op de kapitaalbalans $ 130 mrd (10% BBP). Buitenlandse investeringen in Rusland zullen sterk achterblijven bij het toch al teleurstellende niveau in de afgelopen jaren. De instroom van overig kapitaal is aanhoudend negatief: Russen blijven waar mogelijk roebels omzetten in US$/ -tegoeden/activa in het buitenland (kapitaalvlucht) en buitenlandse crediteuren zullen nu niet zeer genegen zijn om vervallende schuldverplichtingen door te rollen. Er zijn schattingen dat Rusland in 2009 voor $ 50 mrd zal moeten terugbetalen aan buitenlandse banken, vrijwel uitsluitend de particuliere sector. Het is dus geen wonder dat de RCB zal moeten kiezen tussen het verder laten zakken van de roebelkoers of het verder aanwenden van de deviezenreserves. Sinds de historische piek van $ 590 mrd in augustus 2008 zijn de reserves gaandeweg het jaar met zo n 25% teruggezakt naar $ 420 mrd. Dit jaar is de daling onverminderd voortgegaan ondanks de stapsgewijze depreciatie van de wisselkoers, gevolgd door een bodem die RCB in januari in de valutamarkt heeft gelegd (RUB 41 tegenover $/ basket) om verdere steunaankopen te voorkomen. Ondanks enige stabilisatie in maart zorgt de neerwaartse druk op de wisselkoers, die dit jaar wordt verwacht, voor een nieuwe aantasting van de deviezenvoorraad die eind 2009 in de richting van $ 300 mrd zal gaan (ca. 15 maanden invoerdekking). Wellicht zullen de autoriteiten hun toevlucht moeten nemen tot restricties in het kapitaalverkeer als een volgende stap in de regulering van het betalingsverkeer met het buitenland. Een verhoging van het officiële rentetarief om kapitaaluitvoer tegen te gaan, belemmert de binnenlandse economische activiteit alleen maar nog meer en is dus geen optie. Financiële sector: zware beproeving De internationale kredietcrisis heeft de structurele zwakte van de Russische financiële sector andermaal geaccentueerd. Al voor medio 2008 stond de soliditeit van het bankwezen niet hoog aangeschreven en moest de RCB bijsprin- gen om banken voor omvallen te behoeden. Met meer dan 1000 instellingen heeft Rusland veel te veel banken. De internationale risico-aversie heeft meer banken in de gevarenzone gebracht. Maar afgezien van een enkele deconfiture (van 18 kleinere banken werd sinds medio 2008 de licentie ingetrokken), zijn er geen grote instellingen omgevallen. Met het oog op het uitbreken van een systeemcrisis poogt de overheid deze banken van de ondergang te redden met financiële steun. Sinds september is de RCB actief bij het ondersteunen van de banken. Extra liquiditeit is gerealiseerd door het overnemen van overheidspapier van de commerciële banken (balansverlenging) en door kapitaalinjecties met de bedoeling om de binnenlandse kredietverlening aan te zwengelen. Veel liquiditeit is evenwel naar het buitenland weggelekt ten koste van de reserves. Behalve een doorrol-probleem kampen de banken steeds meer met de gevolgen van wanbetaling in de particuliere niet-financiële sector. Het aandeel oninbare leningen zal dit jaar aanzienlijk toenemen tot wellicht 12% van de uitstaande portefeuille, hetgeen een extra zware belasting zal zijn voor de positie van de financiële instellingen. De overheid heeft recentelijk nog eens bevestigd strategische banken overeind te houden met steun. Een additionele Rbs 1000 mrd (ca. $ 28 mrd) wordt aangewend om de bankensector te versterken in een consolidatie die ertoe moet leiden dat ongeveer 500 instituten zullen overleven. Bij deze staatssteun en een eventuele sanering van de sector moet de overheid steeds een afweging maken in hoeverre een echec van een bank op een algehele vertrouwenscrisis kan uitdraaien die het hele stelsel zal ondermijnen. Politieke situatie: wel stabiel maar spanning neemt toe Het eerste regeringsjaar is voor het duo Medvedev-Poetin minder rimpelloos verlopen dan zich begin 2008 liet aanzien. President en premier moesten noodmaatregelen nemen om de snel om zich heen grijpende economische verslechtering het hoofd te bieden. Zonder te suggereren dat er weldra een oppositie van betekenis is die de machtspositie van beide leiders zal ondergraven, kan worden geconcludeerd dat de relatieve rust van de vette jaren na 2000 voorbij is. Ontslagen en faillissementen hebben de verwende Russische middenklasse geconfronteerd met de keerzijde van het kapitalisme. Uitingen van sociale ontevredenheid met de abrupte economische omslag blijven vooralsnog beperkt tot ongestructureerde straatdemonstraties. Hoewel de economische crisis in Rusland nu dus geen directe politieke consequenties heeft, kan deze het Kremlin toch aanleiding geven om te streven naar (nog) meer autoritair gezag. In dit licht moet de verlenging worden gezien van de presidentiële termijn van 4 naar 6 jaar. De grondwetswijziging die hieraan ten grondslag ligt, effent de weg voor premier Poetins terugkeer als staatshoofd. De samenwerking van Poetin met de huidige president Medvedev Nummer 2/ april - Pagina 4 Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com

5 loopt over het algemeen bevredigend, al zijn er soms tekenen van een gebrekkige regie. Uitspraken en maatregelen van de premier zijn dan in tegenspraak met die van de president. Van een machtsstrijd tussen beide Russische leiders is evenwel geen sprake. De poging van de Georgische president Saakashvili in de zomer van 2008 om orde op zaken te stellen in de opstandige regio s in het zuiden van zijn land, kwam het Kremlin zeer gelegen. Het bood de autoriteiten het in de politiek dikwijls gebruikte argument dat van de verdrukte minderheden om militair in te grijpen. De interventie bekende de facto aansluiting van Abchazië en Zuid-Ossetië tot in de Russische invloedsfeer. De militaire invasie zette veel kwaad bloed in de regio en kwam Rusland te staan op een bevriezing van betere betrekkingen en economische integratie met het buitenland. De relatie met de nieuwe regering in Washington is nog pril en onduidelijk. Het eventueel niet doorgaan van de plaatsing door de Verenigde Staten van een anti-raketschild in Polen en Tsjechië kan de bilaterale relatie ten goede komen. Het dichtdraaien van de gaskraan in de pijpleiding naar het westen door een conflict over prijzen met Oekraïne illustreerde hoe onbetrouwbaar Rusland in feite nog steeds is als handelspartner en leverancier van energie, en als buurland in de regio. Vooruitzichten: moeizaam herstel, grote risico s De huidige economische crisis in Rusland is niet te vergelijken met de roebel-crisis van Toen bleef de Russische overheid in gebreke na een koersval van de roebel. Thans ligt het grootste risico bij de particuliere sector, banken en bedrijven. Dit jaar bestaat een verhoogde kans dat deze sectoren in gebreke zullen blijven vanwege een hoge terugbetalingsverplichting in steeds duurder wordende buitenlandse valuta. De overheid kan bijspringen maar niet onbeperkt omdat anders het landenrisico in het geding komt. Anders dan in 1998 zijn de perspectieven voor Rusland nu ook veel ongunstiger. De olieprijs zal zich dit jaar niet echt herstellen van ca. $ per vat gelet op de (ingezakte) vraag- en aanbodverhoudingen in de wereld. Dat is ruim beneden het niveau waarop de overheid de begroting voor 2009 had gebaseerd ($ 95 per vat). In de loop van de jaren 90 kon de Russische economie opveren op basis van stijging van de olieprijs en een concurrerende roebel. Dat laatste effect kan nu in principe weer optreden maar het ontbreekt aan effectieve vraag in het buitenland om van zo n koersval te profiteren. Bovendien blijven veel bedrijven worstelen met een tekort aan liquide middelen en met hoge schuldverplichtingen. In tegenstelling tot 1998 bevindt de wereldeconomie zich in een kredietcrisis met een ongekend proces van vraaguitval en kredietschaarste. In zo n extern klimaat kan Rusland een substantieel beroep op buitenlands commercieel kapitaal wel vergeten. Afhankelijk van de olieprijs en de stand van de wereldeconomie moeten voor Rusland zeer moeilijke tijden in het vooruitzicht worden gesteld. Na de diepe recessie van 2009 zal de economie nog slechts met een fractie groeien vergeleken met de voorbije jaren. Roebelschaarste blijft het economisch beeld domineren, nog geaccentueerd door een aanhoudende kapitaalvlucht. Het is aan de liquiditeitsteun door de overheid te danken dat veel bedrijven niet al eerder in betalingsproblemen zijn gekomen en banken in hun kielzog hebben meegesleurd. Economische cijfers Rusland Reële groei (% p.j.) 7,3 8,1 5,6-4 Inflatie (% p.j.) 9,7 9,0 14,2 12,6 Saldo overheidsfinanciën (% BBP) 7,4 5,4 5,5-4,7 Saldo lopende rekening (% BBP) 9,5 5,9 6,0-4 Deviezenreserves (mnd invoer) 19,2 22, Buitenlandse schuld (% export) Wilt u meer informatie over dit onderwerp dan kunt u contact opnemen met Paul Burger, Senior Economist, op telnr of per paul.burger@atradius.com. Atradius, David Ricardostraat 1, Postbus 8982, 1006 AL Amsterdam Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com Nummer 2/ april - Pagina 5

6 Handelsmissie naar Brazilië Van 1 tot en met 7 maart 2009 bracht een delegatie van Nederlandse bedrijven een bezoek aan Brazilië. De missie stond onder leiding van Camiel Eurlings, minister van Verkeer en Waterstaat in samenwerking met de EVD. Atradius DSB werd vertegenwoordigd door Taco Glastra, Underwriter en Regional Specialist North and South America. Hieronder vindt u onze visie op Brazilië en een verslag van de missie. Braziliaanse economie De economie van Brazilië heeft een aantal goede jaren achter de rug. Daarbij heeft het land vooral geprofiteerd van gunstige externe ontwikkelingen: de hoge prijzen van grondstoffen op de wereldmarkt en betere afzetmogelijkheden op markten in Azië. De uitvoer van Braziliaanse industrieproducten naar China lag ruim boven het gemiddelde. In deze jaren heeft het land ook gebruik gemaakt van de liquide en relatief goedkope financiële markten, zeker vergeleken met nu. Zo kon de buitenlandse schuld, jarenlang een molensteen om de nek van de economie, worden gereduceerd en geherstructureerd. Met een beter schuldenprofiel en een lagere schuldenlast bereikte Brazilië vorig jaar zelfs de felbegeerde investment-status bij de kredietbeoordelaars Standard and Poor s en Fitch en is het nu derhalve beter toegerust om het ongunstiger externe klimaat sinds de loop van 2008 te doorstaan. In eerste instantie leek de economie niet zwaar getroffen door de kredietcrisis en de wereldrecessie. De Braziliaanse economie is relatief gesloten met een exportaandeel van slechts 14% van het bruto binnenlands product, BBP. Maar de daling van de uitvoer is zo dramatisch dat andere sectoren mee omlaag worden getrokken. In januari lag het volume van de industriële productie bijna 20% onder het niveau van dezelfde maand 2008, vooral bij de afzet van auto s. De uitstraling naar andere sectoren heeft zodoende gevolgen voor de hele economie. Ook de binnenlandse markt vertoont nu tekenen van zwakte. Door de hoge rente die de centrale bank lange tijd hanteerde om de inflatie te bestrijden werden de consumptieve bestedingen geremd en zijn vooral de investeringen geraakt. Het is de vraag of in 2009 een algehele recessie kan worden vermeden. Dat is een tegenvaller voor president Lula da Silva die het land bij zijn vertrek in 2010 in een betere toestand had willen achterlaten. Niettemin kan hij terugzien op acht jaar voorspoedige economische ontwikkeling die Brazilië weliswaar niet immuun heeft gemaakt voor de wereldrecessie maar wel aanzienlijk beter heeft beschermd tegen de meest dramatische gevolgen ervan. Het marktperspectief blijft dus relatief goed. Minister-president Balkenende met de delegatie in de fabriek van Embraer voor een KLM cityhopper Nummer 2/ april - Pagina 6 Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com

7 Handelsmissie De week na het uitbundige Braziliaanse carnaval is een economische handelsmissie richting Brazilië vertrokken. Onder leiding van minister Camiel Eurlings gingen 60 bedrijven begin maart naar dit Latijns-Amerikaanse land. Met deze missie gaf minister Eurlings opvolging aan het eerdere bezoek van staatssecretaris Frank Heemskerk van Economische Zaken aan Brazilië een jaar geleden. Minister-president Balkenende was gedurende het eerste deel van de missie eveneens aanwezig. Dit was mede in reactie op het geslaagde bezoek van de president van Brazilië Luiz Inácio Lula da Silva (kortweg: Lula) aan Nederland afgelopen zomer. De handelsmissie was specifiek gericht op infrastructuur en logistiek. De handelsmissie kende daardoor een officië- Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , Nummer 2/ april - Pagina 7

8 le delegatie en 3 subdelegaties voor respectievelijk havenontwikkeling & binnenvaart, luchtvaart en maritieme industrie (HME). Atradius DSB heeft aan het programma voor de havenontwikkeling en binnenvaart deelgenomen. De leden van de delegatie verzamelden zich op zondagavond 1 maart in São Paulo ter voorbereiding op een overvol programma voor de dagen daaropvolgend, met verschillende binnenlandse vluchten om de beperkte tijd zo nuttig mogelijk te besteden. De missie begon met een korte briefing over de valkuilen van het zakendoen in Brazilië. Die dag werden we ontvangen bij FIESP, een organisatie voor de industrie van São Paulo, waar premier Balkenende en president Lula beiden een toespraak hielden over de relatie tussen Brazilië en Nederland. Na afloop wisselden zij voetbalshirts uit met hun beider achternamen op de rug. Bij de overhandiging van dit ludieke cadeau werd gespeculeerd over een finale tussen het gastland Brazilië en Nederland tijdens het WK-voetbal in 2014 waarbij de heren als teken van hun vriendschap het shirt van elkaars land zouden dragen. s Middags vond het seminar Brazil Netherlands: the future of global logistics plaats. Dinsdagochtend werd gevlogen naar Porto Alegre in het zuiden van Brazilië, waar Braziliaanse vertegenwoordigers presentaties gaven over de regio en de toekomstplannen. Met name op het gebied van havenontwikkeling zijn hier plannen waarbij Nederlandse expertise goed van pas kan komen. Er was gelegenheid voor de Nederlandse bedrijven om zich te presenteren of deel te nemen aan individuele matchmaking. s Avonds werd de delegatie ontvangen door de gouverneur van de deelstaat Rio Grande do Sul voor een diner met Braziliaanse bedrijven. Woensdagochtend werd er gereisd van Porto Alegre naar het centraal gelegen Brasília. Deze stad is in de jaren 50 ontworpen door de architect Oscar Niemeyer die de stad ontwierp in de vorm van een vliegtuig. Brasília is sinds 1960 formeel de hoofdstad van het land. Ter gelegenheid van de missie was er een 2-daags seminar over binnenvaart. Het seminar was erg druk bezocht en de presentaties van de bedrijven werden goed ontvangen. Brazilië is de mogelijkheden van transport door middel van binnenvaart aan het onderzoeken. Nu vindt het merendeel van het vervoer plaats over de weg. Deze dominante vorm van transport zorgt voor overbelasting van het wegennet, milieubelasting en het is relatief kostbaar (in vergelijking tot bijvoorbeeld scheepvaart). De Nederlandse kennis van de logistieke mogelijkheden van binnenvaart werd gedeeld tijdens het seminar. Ook hier was wederom mogelijkheid om individueel deel te nemen aan matchmaking met lokale partijen. Na afloop van het seminar werd doorgereisd naar Rio de Janeiro. De vrijdagochtend stond in het teken van matchmaking met bedrijven in Rio de Janeiro. In de middag werd een bezoek gebracht aan de olie- en gastransporteur van Brazilië, Transpetro. Tijdens de bijeenkomst gaf de bestuursvoorziter van Transpetro aan dat hij meer dan geïnteresseerd was in de producten die de Nederlandse bedrijven konden bieden. Tijdens deze bijeenkomst kregen zowel kleine als grote Nederlandse bedrijven de gelegenheid om zich kort te introduceren bij de directie van deze belangrijke speler in de olie- en gassector in Brazilië. Er zijn goede contacten gelegd gedurende de week die, wanneer er de juiste opvolging aan wordt gegeven, ongetwijfeld tot handelsrelaties zullen leiden. Minister-president Balkenende was zoals gezegd de eerste dagen van de missie in Brazilië aanwezig en heeft verschillende bezoeken afgelegd. Zo heeft hij o.a. de vliegtuigbouwer Embraer bezocht. KLM Cityhopper laat 10 toestellen bouwen door Embraer (zie foto). Tevens is samen met minister Eurlings en enkele bedrijven een bezoek gebracht aan de oliemaatschappij Petrobras. Voor Atradius DSB was het met name van belang om uit gesprekken met lokale partijen, ambassadepersoneel en exporteurs een actueel beeld te krijgen van de ontwikkelingen in Brazilië. De missie werd op vrijdagavond afgerond met een debriefing door minister Eurlings in Rio de Janeiro. Een kleinere groep bedrijven (van de HME-delegatie) heeft de missie nog 2 dagen voortgezet in Recife. Bent u bezig met een (potentiële) transactie op Brazilië? Het middellange landenbeleid op Brazilië kent geen beperkingen. Er geldt een signaleringsplafond van EUR 1500 miljoen, waaronder nog zeer veel ruimte beschikbaar is. Wilt u meer informatie over deze missie of heeft u vragen over exporteren naar Brazilië, dan kunt u contact opnemen met Taco Glastra, Underwriter North and South America op telnr of per taco.glastra@atradius.com. Voor vragen over de economie van Brazilië kunt u terecht bij Paul Burger op telnr of per paul.burger@atradius.com Nummer 2/ april - Pagina 8 Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com

9 Lancering ORIO aansluiting met exportkredietverzekering ORIO - Ontwikkelingsrelevante Infrastructuurontwikkeling - vervangt de inmiddels opgeheven ORET-regeling. ORIO wordt namens het Ministerie van Buitenlandse Zaken/Ontwikkelingssamenwerking uitgevoerd door de EVD. Atradius DSB kan de exportfinanciering in aanvulling op een ORIO-schenking verzekeren. Medio maart heeft de minister voor Ontwikkelingssamenwerking, Bert Koenders, de ORIO schenkings faciliteit gelanceerd. Deze heeft als doel bij te dragen aan projecten die grote groepen mensen in ontwikkelingslanden beter toegang zullen geven tot basisvoorzieningen. Het gaat om projecten op het gebied van bijvoorbeeld drinkwater, irrigatie, afvalwater, milieu, energie, transport, civiele werken, gezondheidszorg en onderwijs. Buitenlandse overheden hebben zelf aangegeven welke sectoren voor hun land prioriteit hebben. Daar de vraag van de overheid van het desbetreffende land centraal staat, dient die overheid de aanvraag voor een schenking in. De initiatiefnemer voor het project mag wel een particuliere onderneming zijn. Ook kan een (Nederlandse) exporteur samen met de aanvrager het projectvoorstel opstellen en/of uitwerken. Voor het te financieren (niet gebonden) deel van de transactie heeft Atradius speciale dekkingsmogelijkheden voor Nederlandse exporteurs en hun financiers. De landen die in aanmerking komen voor een ORIOschenking en de toepasselijke schenkingspercentages (35% -100%) en voorwaarden voor de ontwikkeling, implementatie- en exploitatiefase van een project worden vermeld op de individuele landenpagina s op de ORIOwebsite: De kenmerken van het ORIO-programma zijn: Budget 2009: 180 mln Budget 1e tenderronde (12 mrt-15 mei): 100 mln Budget 2e tenderronde (nog te bepalen, waarschijnlijk 15 mei-31 dec): 80 mln Minimum projectbudget: 2 mln Maximum projectbudget: 60 mln. Maximum bedrag voor Atradius DSB-dekking: 15 mln. - haalbaarheid - duurzaamheid - sociale en milieueffecten - betrokkenheid van midden- en kleinbedrijf Atradius DSB beoordeelt uw aanvraag voor verzekering van het te financieren deel van de transactie onafhankelijk van de schenkingsprocedure. Wel zullen wij als voorwaarde voor verzekering opnemen dat de schenking door EVD wordt toegewezen. Ook zullen Atradius DSB en EVD doublures in de aanvraagbehandeling zoveel mogelijk voorkomen. Zo hebben Atradius DSB en EVD afgesproken dat de milieubeoordeling door EVD wordt uitgevoerd. Voor veruit de meeste landen die in aanmerking komen voor een ORIO-schenking kan Atradius DSB in principe een kredietverzekering aanbieden onder het reguliere of het speciale (vroeger SENO/GOM) exportkredietverzekeringbeleid voor het te financieren deel van de transactie. U kunt hiervoor bij ons een aanvraag indienen. Voor het geldende landenbeleid voor exportkredietverzekering gaat u naar de Atradius-site en dan naar Landenbeleid, of u kunt contact opnemen met uw accountmanager. Wilt u meer informatie over dit onderwerp, dan kunt u contact opnemen met Suzanne Maugenest, Underwriter, op telnr of per Suzanne.maugenst@atradius.com Het beschikbare budget per tenderronde wordt toegewezen aan de aanvragen met de hoogste waardering. EVD stelt de waardering vast. Aan het eind van iedere tenderronde (in principe twee per jaar), worden de aanvragen beoordeeld en gerangschikt op: - vraag en relevantie voor het desbetreffende land - bijdrage aan economische groei - bijdrage aan ontwikkeling van private sector - bijdrage aan welzijn van armere bevolkingsgroepen Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com Nummer 2/ april - Pagina 9

10 IHC Merwede doet goede zaken in China Al ruim 100 jaar onderhoudt scheepsbouwer IHC Merwede een goede relatie met Chinese handelspartners. Zo leverde één van de voorlopers van IHC, de fa. Smit uit Kinderdijk, zijn eerste baggermolen aan China in Ook in de meer recente geschiedenis zijn er genoeg voorbeelden van de langlopende samenwerking. Begin 2000 kreeg IHC Merwede bijvoorbeeld nog drie grote contracten uit China gegund. Na die periode werd het een tijdje rustiger omdat de Chinese havenautoriteiten meer bestellingen plaatsten bij lokale scheepsbouwers. Dit was het gevolg van hoge invoerrechten die werden opgelegd door de Chinese overheid en de sterke euro. Aan import uit West-Europese landen hing dan ook een stevig prijskaartje. IHC is echter wereldmarktleider op het gebied van het ontwerpen en bouwen van custom-built en standaard baggermaterieel. Bij het bedrijf werken ongeveer medewerkers, verspreid over 9 bedrijfslocaties in Nederland en een aantal vestigingen in het buitenland, waaronder West-Afrika, Zuid-Oost Azië, China, Europa, India, het Midden-Oosten en Rusland. IHC heeft alle essentiële technologieën voor de ontwikkeling van baggermaterieel in eigen beheer, waaronder het ontwerpen en produceren van onderdelen, complete baggerinstallaties, hydraulische installaties en de instrumentatie en automatisering van de baggerwerktuigen. Deze technologische kennis en goede reputatie betaalde zich uit en de vraag vanuit China trok weer aan. Vandaag de dag heeft IHC Merwede meerdere contracten van Chinese afnemers in de boeken. bedrijf een investering gedaan in een nieuwe machinefabriek voor strategische onderdelen voor baggerschepen in Guangzhou in Zuid-China. Verder is IHC Merwede een joint-venture met Dalian Liaonon Shipyard aangegaan voor de bouw van de speciaal voor de Chinese markt ontworpen cutterzuigers. Een nieuwe stap in de relatie die IHC Merwede met China heeft! Wilt u meer informatie over dit onderwerp dan kunt u contact opnemen met Marieke Nes, Account Manager, op telnr of per marieke.nes@atradius.com De produktiefaciliteit in Guangzhou De meest recente opdrachten zijn afkomstig van een Chinese inkooporganisatie, in opdracht van het Yangtse Estuary Waterway Administration Bureau. Dit is een overheidsorgaan verantwoordelijk voor het beheer, infrastructuur en onderhoud van het mondingsgebied van de Yangtse-rivier. IHC Dredgers BV in Kinderdijk, een dochteronderneming van IHC Merwede, heeft contracten kunnen sluiten voor de levering van twee grote sleephopperzuigers. De twee schepen zijn identiek van bouw en hebben een baggercapaciteit van elk m3. De waarde van de transacties bij elkaar bedraagt circa Eur 200 miljoen. Het eerste schip zal naar verwachting het eerste halfjaar 2012 worden geleverd. Levering van het tweede schip vindt plaats begin Atradius DSB heeft voor deze transacties polissen kunnen afgeven op basis van L/C s die worden geopend door twee Chinese banken. Het betreft de Industrial & Commercial Bank of China Ltd en de Bank of Communications Co Ltd. Deze leveringen zijn voorlopig de meest recente toevoegingen aan een lange keten van transacties. Na die eerste levering in 1895, zijn er nog zo n 150 transacties tot stand gekomen. Dit onderstreept het belang van de Chinese markt voor IHC Merwede. Inmiddels heeft IHC Merwede de banden nog verder aangehaald. In 2008 heeft het Nummer 2/ april - Pagina 10 Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com

11 Xin Hai Long in 2002 geleverd aan Shanghai Dredging Company Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , Nummer 2/ april - Pagina 11

12 Seminar: Duurzame energie biedt exportkansen Op 31 maart j.l. vond op initiatief van Atradius DSB en Cleantech Holland het Seminar duurzame energie en exportfinanciering plaats. Ruim 100 exporteurs, ontwikkelaars en banken, actief op het gebied van duurzame energie, waren hierbij aanwezig. De bijeenkomst had onder meer als doel de duurzame sector kennis te laten maken met de mogelijkheden die Atradius DSB biedt op het vlak van de verzekering van exportkrediet. Het is de verwachting dat de sector duurzame energie in de toekomst wereldwijd steeds belangrijker wordt. Atradius DSB en Cleantech Holland spelen met dit seminar samen in op deze ontwikkeling. De leden van Cleantech zijn bedrijven die onder meer actief zijn op het gebied van export van duurzame technologie. Cleantech is opgericht door FME-CWM, het ministerie van Economisch Zaken en het ministerie van VROM. De deelnemers aan het seminar werden door de heer Peter Schmidt, lid van de raad van bestuur van de Atradius Groep en Hans van der Spek, directeur van Cleantech Holland welkom geheten, het brede perspectief werd geschetst door Kees van der Klein, adjunct-directeur van Energieonderzoek Centrum Nederland, met een presentatie over de toekomstige vraag naar energie en de mix aan energieaanbod die hierbij past. Duidelijk werd dat de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen blijft, maar dat de noodzaak tot een oplossing voor de klimaatcrisis zal leiden tot een sterke groei van vraag en aanbod van duurzame energie. Daarbij zal op korte termijn met name de offshore windenergiesector groeien. Op langere termijn zal, als gevolg van technologische innovaties, zonneenergie een forse inhaalslag maken. Aansluitend hierop gaf Freerk Bisschop, bestuursvoorzitter van Ecofys International, een verrassende kijk op de Nederlandse sectoren die actief zijn op het gebied van de export van duurzame technologie. De voorbeelden die hij aanhaalde, waaronder een door Ecofys ontwikkeld gesloten kassysteem, toonden aan dat Nederland juist vanuit traditionele sectoren als de handel in groente en fruit, transport, aannemerij en elektronica een behoorlijk potentieel heeft voor export van duurzame technologie. Niet zonnecellen of windmolens maar de paprika bleek het grootste duurzame exportproduct van Nederland te kunnen zijn. De financiering van deze export is, zeker onder de huidige Freerk Bisschop van Ecofys Een grote opkomst voor dit seminar Nummer 2/ april - Pagina 12 Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com

13 omstandigheden, geen sinecure. Victor Hoek, hoofd projectfinanciering van Atradius DSB, liet in zijn presentatie zien dat betalingsrisico s die niet in de markt zijn te verzekeren vanwege de forse transactieomvang en/of vanwege een verhoogd landenrisico, bij Atradius DSB kunnen worden ondergebracht onder door de overheid gegarandeerde regelingen. Op deze wijze wordt export mogelijk gemaakt die anders niet zou plaatsvinden. Zowel banken als exporteurs kunnen hiervoor bij Atradius DSB terecht. Verder kunnen Nederlandse ontwikkelaars die investeren in het buitenland zich bij Atradius DSB verzekeren tegen politieke risico s als onteigening, oorlog en (valuta)transfer beperkingen. Het Seminar werd afgesloten door twee sprekers namens Rabobank. Daan Dijk, adjunct- directeur MVO Rabobank, schetste eerst het ontstaan en de gevolgen van de kredietcrisis. Robert Spruijt, project finance manager bij Rabobank, presenteerde tenslotte een concrete casus van de financiering van een duurzaam energieproject op de Nederlandse Antillen. Voor vragen naar aanleiding van het seminar en/of de oplossingen die Atradius DSB kan bieden kunt u contact opnemen met Victor Hoek, Head of Project Finance, telefoonnummer: of Alexander Otten, Project Finance Manager, telefoonnummer: , of met uw accountmanager. Introductieseminar middellange exportkredietverzekering Op dinsdag 19 mei a.s. organiseert Atradius Dutch State Business een introductieseminar over middellange exportkredietverzekering. Dit seminar, dat plaats zal vinden in ons kantoor aan de David Ricardostraat 1 te Amsterdam, zal een hele dag beslaan en is bestemd voor (nieuwe) medewerkers van bestaande én nieuwe exporterende klanten, die via hun werk te maken hebben met middellange exportkredietverzekering. Tijdens deze dag zullen aspecten van het middellange kredietverzekeringsbedrijf, zoals onze producten, acceptatie van aanvragen, afhandeling van schade en het landenbeleid aan bod komen. Tevens wordt de praktijk van acceptatie toegelicht in de vorm van een case. Het seminar begint om uur en eindigt omstreeks uur. Indien u zichzelf of collega s wilt opgeven, dan kunt u een sturen naar onderstaand adres. Ongeveer een week voor aanvang ontvangt u een bevestiging met het programma en de routebeschrijving. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Monique Duns op telnr of per monique.duns@atradius.com Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com Nummer 2/ april - Pagina 13

14 Houd uw polis up-to-date, ook in tijden van crisis! Jullie zullen het wel druk hebben! Het team Claims & Recoveries van Atradius DSB krijgt dit regelmatig te horen de laatste tijd en dit klopt. De toch al financieel-economisch kwetsbare landen waarop Atradius DSB doorgaans transacties in verzekering neemt, lijken door de kredietcrisis extra hard getroffen. Claims & Recoveries ontvangt hierdoor momenteel meer schademeldingen dan gewoonlijk. Wij vinden dit een goede aanleiding om u nog eens te wijzen op het belang ons tijdig te informeren over gewijzigde omstandigheden bij uw transacties. Claims & Recoveries komt in beeld zodra er sprake is van een dreigende schade. Bijvoorbeeld als een debiteur niet op tijd betaalt of zich een situatie voordoet waardoor de kans op wanbetaling toeneemt. Atradius DSB ontvangt van u als klant of van uw bank bericht over dreigende schade. Wij zullen de zaak vervolgens in samenwerking met u onderzoeken en ons een oordeel vormen over het recht op schadevergoeding. Om een zo compleet mogelijk beeld van de zaak te krijgen verzoeken wij u in dat geval om alle relevante informatie, zoals het exportcontract (of leningsovereenkomst), relevante correspondentie met debiteur en een bewijs van levering (bijvoorbeeld een overnamecertificaat) aan te leveren. Eveneens onderzoeken wij wat de reden van de non-betaling is en zullen wij in samenwerking met u het niet betaalde bedrag trachten te incasseren. Hierbij is het van belang dat er sprake is van een door de debiteur erkende vordering. aan uw polis kunt ontlenen, zoals het recht op schadevergoeding. Als uit onderzoek blijkt dat de omstandigheden zodanig zijn gewijzigd dat het risico ernstig is verzwaard, zonder dat u het ons had gemeld, kan het zijn dat het recht op schadevergoeding vervalt en een schadeclaim moet worden afgewezen. Om te voorkomen dat schadeclaims onnodig worden afgewezen adviseren wij u om ons volledig en voortdurend te informeren over alle voorgenomen wijzigingen in het contract vanaf het moment van de polisaanvraag. Uiteraard is het zaak de polisvoorwaarden goed te lezen en u aan de bepalingen ervan te houden. Om uw polis up-to-date te houden vindt u bij deze uitgave van Creditnotes een formulier met tips en een lijst met de namen van de medewerkers van Claims & Recoveries die u altijd kunt benaderen voor nadere vragen. Wilt u meer informatie over dit onderwerp dan kunt u contact opnemen met George Aardenburg, Senior Claims and Recoveries Manager, op telnr of per george.aardenburg@atradius.com. Wij controleren bij schadedreiging of de daadwerkelijke uitvoering van de transactie overeenkomt met het contract en uw polis en of is voldaan aan de (bijzondere) voorwaarden voor schadevergoeding. De polis is opgesteld op basis van de informatie die u onder meer heeft verstrekt in het aanvraagformulier. Het is dus van groot belang dat u direct bij uitreik van de polis controleert of de polis uw transactie juist beschrijft. Dit wordt u ook verzocht in een begeleidende brief bij de uitreik van de polis. Tijdens de uitvoering van de transactie kunnen zich wijzigingen voordoen waardoor de polis niet meer de daadwerkelijke situatie weergeeft. Ook van deze wijzigingen dient u Atradius DSB direct op de hoogte te brengen. Indien er bij schadedreiging afwijkingen worden geconstateerd ten opzichte van het contract of de polis zullen wij die nader moeten onderzoeken. Vragen daarbij zijn bijvoorbeeld of de afwijkingen tijdig aan ons zijn gemeld en of de afwijkingen gevolgen hebben voor de rechten die u Nummer 2/ april - Pagina 14 Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com

15 Personeelswijzigingen In het accountteam hebben twee medewerkers een bevordering gekregen. Ingeborg van den Nieuwendijk, voorheen Account Manager, is nu Senior Account Manager. Frank Kramer, voorheen Senior Account Executive, is nu tot Account Manager benoemd. Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , Nummer 2/ april - Pagina 15

16 Landenbeleid voor ééntransactiepolissen ATRADIUS DUTCH STATE BUSINESS Situatie 1 april 2009 Atradius Dutch State Business (Atradius DSB) verzekert in samenwerking met de Nederlandse Staat betalingsrisico s verbonden aan transacties van ondernemingen met buitenlandse afnemers. Voor inlichtingen over het landenbeleid kunt u zich wenden tot Jan Hoens, Afdeling Economic Research, Postbus 473, 1000 AL Amsterdam, telefoon ; telefax of jan.hoens@atradius.com, of tot uw accountmanager. U kunt ook kijken op Deze informatie bevat slechts algemene richtlijnen over het Atradius DSB landenbeleid in een gecomprimeerde vorm en is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. Het is mogelijk dat er veranderingen hebben plaatsgevonden na publicatie. Atradius DSB aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele fouten. Onze aansprakelijkheid beperkt zich tot de verplichtingen die voortvloeien uit onze verzekeringspolissen. Middellang landenbeleid Het beleid is van toepassing op bij de Nederlandse Staat herverzekerde ééntransactiepolissen met een krediettermijn van langer dan 12 maanden, alsmede contante aannemingswerken met een uitvoeringsduur langer dan 12 maanden. Legenda 1. Geen beperkingen Het maximaal gedekte percentage bedraagt 95 voor commerciële en 98 voor politieke risico s. In principe worden geen aanvullende zekerheden verlangd. 2. Voorwaardelijke zekerheidseis Uitgangspunt is dat een zekerheidseis wordt verlangd onherroepelijk accreditief (ILC), bankgarantie danwel overheidsgarantie. Indien uit zeer goede recente informatie blijkt dat het om een financieel sterke debiteur gaat, kan mogelijk ontheffing van de zekerheidseis worden verleend. 3. Onvoorwaardelijke zekerheidseis Onherroepelijk accreditief (ILC), bankgarantie danwel overheidsgarantie. Hiervan wordt niet afgeweken. De precieze invulling van deze voorwaarde staat per land vermeld op 4. Van geval tot geval beoordeling Iedere transactie wordt per geval door Atradius DSB op verzekeringsmogelijkheid beoordeeld. 5. Geen dekking Onder de reguliere exportkredietverzekeringsfaciliteit is geen dekking mogelijk. Onder de SENO/GOM faciliteiten zijn onder strikte condities dekkingsmogelijkheden beschikbaar. Ook voor kortlopende contante zaken zijn uitzonderingen mogelijk. Restricties a gereduceerd gedekt percentage b verlengde wachttermijn c. speciale voorwaarden, raadpleeg uw accountmanager d. dekking opgeschort da dekkingsadviessituatie tc tekenclausule In geval van verzekering van middellang krediet geldt een landenplafond. Het landenplafond is het theoretisch maximum dat de Staat in dekking wil nemen op een land. In praktijk kunnen er allerlei specifieke omstandigheden zijn waarom besloten wordt om dit landenplafond niet volledig op te vullen. Zo geldt voor ieder land waarvoor een landenplafond is vastgesteld een signaleringsplafond. Zodra het obligo op een land het signaleringsplafond bereikt, wordt samen met de Nederlandse Staat bezien of en hoe het landenplafond verder opgevuld kan worden. Ook wordt aangegeven welk gedeelte van het landenplafond reeds benut is (exclusief in behandeling zijnde aanvragen). Tevens zijn de middellange landenklassen vermeld voor het politieke risico, van 0 (zeer goed) tot en met 7 (slecht). De landenklasse is medebepalend voor de hoogte van de middellange premie en de hoogte van het landenplafond. Op landen voorzien van een (*) is sinds de datum van de voorafgaande publicatie van dit overzicht het beleid opnieuw vastgesteld. Dit hoeft niet noodzakelijkerwijs te betekenen dat het beleid dan is gewijzigd. Nadere informatie en uitleg van begrippen kunt u vinden op Definities Absoluut landenplafond Het absolute landenplafond is het harde plafond dat de maximale exposure aangeeft voor een land. Dit absolute plafond mag in principe niet worden overschreden, tenzij door de Minister van Financiën in overleg met de Staatssecretaris van Economische Zaken wordt besloten dat dit wel is toegestaan. In dat laatste geval zal een premieopslag van 10% van de landencomponent kredietrisicopremie in rekening worden gebracht. Signaleringsplafonds Wanneer door de acceptatie van een zaak het signaleringsplafond * wordt overschreden zal het landenbeleid opnieuw worden bezien. De Minister van Financiën besluit, na advisering van de Commissie Advisering Risicobeheer**, tegen welke voorwaarden resterende capaciteit kan worden geboden. In geval van aanhoudende grote politieke en/of economische risico s kan worden besloten deze capaciteit niet te bieden. Andersom kan bij ongewijzigde of verbeterde omstandigheden capaciteit tegen de reeds geldende voorwaarden worden geboden. Dekkingsadviessituatie Een dekkingsadviessituatie ontstaat door capaciteitsgebrek op een bepaald land. Een dekkingsadvies is geen verplichting voor de staat om een verzekering af te geven. Het is alleen een verzekeringstechnische beoordeling van een transactie. Indien op een later tijdstip weer ruimte ontstaat, zal de transactie opnieuw beoordeeld worden tegen de dan geldende voorwaarden, voordat eventueel een polis zal worden uitgereikt. Tekenclausule Een tekenclausule bij een nog niet getekend contract houdt in dat de verzekerde het contract niet mag tekenen voordat schriftelijke goedkeuring van Atradius DSB is verkregen. Een tekenclausule bij een getekend contract dat nog niet in werking is getreden en waarvoor een handeling van de verzekerde noodzakelijk is, houdt in dat deze handeling niet mag worden verricht dan na schriftelijke goedkeuring van Atradius DSB. DSA/DSF Nederland onderschrijft de IMF/Wereldbank uitgangspunten ten aanzien van de schuldhoudbaarheid van ontwikkelingslanden (Debt Sustainability Analysis, Debt Sustainability Framework). Dit betekent dat overheidskopers in deze landen slechts onder beperkende voorwaarden (de concessionaliteitseis en good governance -toets) nieuwe schulden mogen aangaan. In de kolom DSA/DSF is aangegeven, indien van toepassing, hoe groot deze concessionaliteit dient te zijn. Neem voor alle zaken waar de kolom DSA/DSF gevuld is contact op met uw accountmanager, want er zijn uitzonderingen op de concessionaliteitseis mogelijk. * Relevant voor het bepalen van de overschrijding is het maximum-schade bedrag, niet het contractbedrag ** De leden van de deze commissie zijn vertegenwoordigers van het Ministerie van Financiën, Atradius DSB, het Ministerie van Economische Zaken en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. LAND beleid restricties landen landenplafond signalerings- benut DSA/DSF klasse (mln euro) plafond (mln euro) (mln euro) per Afghanistan 5 7 J, 60% Albanië Algerije Andorra 4 2 Angola 3, contante zaken olie/gas: Anguilla 4 6 Antarctica 4 6 Antigua en Barbuda 5 6 Argentinië 5 7 Armenië 5 6 J, 35% Aruba c Australië 1 0 Azerbeidzjan 2, Azoren 1 2 Bahama s Bahrein Bangladesh 3, 4 a(90%), tc Barbados België 1 0 Belize 5 6 Benin 5 6 J, 35% Bermuda 4 5 Bhoutan J, 35% Nummer 2/ april - Pagina 16 Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com

17 LAND beleid restricties landen landenplafond signalerings- benut DSA/DSF klasse (mln euro) plafond (mln euro) (mln euro) per Boeroendi 5 7 J, 50% Bolivia 5 7 Bosnië-Herzegowina 5 7 Botswana Bouvet eiland 1 1 Brazilië Brits Ter. Indische Oceaan 4 6 Brunei Bulgarije 2, Burkina Faso 5 7 J, 35% Cambodja 5 6 J, 35% Canada 1 0 Canarische Eilanden 1 1 Centraal Afrikaanse Rep 5 7 J, 35% Chili China 2 b(6m) Christmas Eiland 1 1 Cocos (Keeling) Eilanden 1 1 Colombia Comoro Eilanden 5 7 J, 35% Congo Kinshasa 5 7 J, 35% Congo Brazzaville 5 7 J, 50% Cook Eilanden 5 7 Costa Rica Cuba 5 7 Cyprus c Denemarken 1 0 Djibouti J, 35% Dominica 5 6 Dominicaanse Republiek Duitsland 1 0 Ecuador 5 7 Egypte 2, 3 b(9m) El Salvador Equatoriaal Guinee 5 7 Eritrea 5 7 J, 35% Estland 2, Ethiopië 5 7 J, 35% Falkland Eilanden 4 5 Faroër Eilanden 1 1 Fidzji Eilanden 3, Filippijnen Finland 1 0 Frankrijk 1 0 Frans Polynesië 4 5 Franse Zuidelijke en Zuidpoolgebieden 4 5 Gabon 5 6 Gambia 5 7 J, 45% Georgië 5 6 J, 35% Ghana d 6 J, 35% Gibraltar 4 3 Goeam 1 1 Grenada 5 6 J, 35% Griekenland 1 0 Groenland 1 1 Groot Brittannië 1 0 Guadeloupe 1 1 Guatemala 3 a (90%) Guinee 5 7 J, 35% Guinee Bissau 5 7 J, 50% Guyana 5 7 J, 35% Guyana Frans 1 1 Haïti 5 7 J, 35% Heard/ McDonald Eil. 1 1 Honduras 5 6 J, 35% Hongarije Hongkong Ierland 1 0 India 1 b(6m) Indonesië 3 da Irak 4 c** 7 Iran 3, 4; olie/petrochemie: 2 tc,a,c,da 6 30 jaarplafond ruimte beperkt Israël Italië 1 0 Ivoorkust 5 7 J, 35% Jamaica 3 a(90%) Japan 1 0 Jemen 3, J, 35% Jordanië Kaaiman Eilanden 4 5 Kaap Verdië 5 5 J, 35% Kameroen 5 6 J, 35% ** Irak: geen transferdekking Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com Nummer 2/ april - Pagina 17

18 Landenbeleid voor ééntransactiepolissen ATRADIUS DUTCH STATE BUSINESS Situatie 1 april 2009 Legenda 1. Geen beperkingen Het maximaal gedekte percentage bedraagt 95 voor commerciële en 98 voor politieke risico s. In principe worden geen aanvullende zekerheden verlangd. 2. Voorwaardelijke zekerheidseis Uitgangspunt is dat een zekerheidseis wordt verlangd onherroepelijk accreditief (ILC), bankgarantie danwel overheidsgarantie. Indien uit zeer goede recente informatie blijkt dat het om een financieel sterke debiteur gaat, kan mogelijk ontheffing van de zekerheidseis worden verleend. Restricties a gereduceerd gedekt percentage b verlengde wachttermijn c. speciale voorwaarden, raadpleeg uw accountmanager d. dekking opgeschort da dekkingsadviessituatie tc tekenclausule 3. Onvoorwaardelijke zekerheidseis Onherroepelijk accreditief (ILC), bankgarantie danwel overheidsgarantie. Hiervan wordt niet afgeweken. De precieze invulling van deze voorwaarde staat per land vermeld op 4. Van geval tot geval beoordeling Iedere transactie wordt per geval door Atradius DSB op verzekeringsmogelijkheid beoordeeld. 5. Geen dekking Onder de reguliere exportkredietverzekeringsfaciliteit is geen dekking mogelijk. Onder de SENO/GOM faciliteiten zijn onder strikte condities dekkingsmogelijkheden beschikbaar. Ook voor kortlopende contante zaken zijn uitzonderingen mogelijk. LAND beleid restricties landen landenplafond signalerings- benut DSA/DSF klasse (mln euro) plafond (mln euro) (mln euro) per Kazachstan 3; olie gas: Kenia 5 6 Kiribati Koeweit Kosovo 5 7 Kroatië Kyrgyzstan 5 7 J, 35% Laos 5 7 J, 35% Lesotho 5 5 J, 35% Letland 2, Libanon 3, 4 max 36 mnd Liberia 5 7 J, 100% Libië 5 6 Liechtenstein 4 1 Litouwen 2, Luxemburg 1 0 Macao 4 2 Macedonië (fyrom) 3, Madagascar 5 6 J, 35% Madeira 1 2 Malawi 5 7 J, 35% Malediven 2,3, Maleisië Mali 5 6 J, 35% Malta Marokko Marokko Spaans (Ceuta/Melilla) 1 1 Marshall Eilanden Martinique 1 1 Mauretanië 5 7 J, 35% Mauritius Mayotte 4 5 Mexico Micronesië Moldavië 5 7 J, 35% Monaco 4 1 Mongolië Montenegro 5 6 Montserrat 5 7 Mozambique 5 6 J, 35% Myanmar (Birma) 5 7 J, 35% Namibië Nauru 4 5 Nederlandse Antillen c Nepal 5 7 J, 35% Nicaragua 5 7 J, 35% Nieuw Caledonië 4 5 Nieuw Zeeland 1 0 Niger 5 7 J, 35% Nigeria 3,4 contante zaken olie/gas: Niue 5 7 Noord-Korea 5 7 Noordelijke Marianen 4 5 Nummer 2/ april - Pagina 18 Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com

19 LAND beleid restricties landen landenplafond signalerings- benut DSA/DSF klasse (mln euro) plafond (mln euro) (mln euro) per Noorwegen 1 0 Norfolk eiland 1 1 Oeganda 5 7 J, 35% Oekraïne d 6 Oezbekistan d 6 Oman Oost-Timor 5 7 J, 35% Oostenrijk 1 0 Pakistan 5 6 J, 35% Palau 4 5 Panama Papoea Nieuw Guinea Paraguay 5 5 Peru Pitcairn Eiland 4 6 Polen Porto Rico 1 1 Portugal 1 0 Qatar Réunion 1 1 Roemenië 2, Rusland 2; bank + part.: Rwanda 5 7 J, 50% Salomons Eilanden 5 7 J, 35% Samoa-Amerikaans 1 1 Samoa Eilanden 5 6 San Marino 4 1 Saoedi Arabië 2 b(6m) Saô Tomé en Principe 5 7 J, 35% Senegal 3 b(6m) J, 35% Servië 3, Seychellen 5 7 Sierra Leone 5 7 J, 35% Singapore Slovenië Slowakije Soedan 5 7 J, 35% Somalië 5 7 J, 35% South Georgia/Sandwich Eilanden 4 5 Spanje 1 0 Sri Lanka 5 6 St. Helena 4 a(90%) 5 St. Kitts-Nevis 5 7 St. Lucia St. Pierre et Miquelon 4 5 St. Vincent en de Grenadinen 5 5 Suriname 5 7 Svalbard en Jan Mayen 1 1 Swaziland Syrië 3, 4 a(90%), b(6m) Tadzjikistan 5 7 J, 35% Taiwan Tanzania 3 c J, 50% Thailand* Toerkmenistan 5 6 Togo 5 7 J, 35% Tokelau 1 2 Tonga Eilanden 5 4 J, 35% Trinidad en Tobago Tsjaad 5 7 J, 35% Tsjechië Tunesië Turkije* 2, Turks en Caicos Eilanden 4 5 Tuvalu 4 5 Uruguay VAE* 1 c Vanuaatu Vaticaanstad 4 1 Venezuela 5 6 Verenigde Staten 1 0 Vietnam Virgin Eilanden (Brits) 4 6 Virgin Eilanden (U.S.A.) 4 6 Wallis en Futuna 4 5 Westelijke Sahara 5 7 Witrusland 5 7 IJsland d 0 Zambia 5 6 J, 35% Zimbabwe 5 7 Zuid Afrika Zuid Korea Zweden 1 0 Zwitserland 1 0 Tel.+31 (0) , Fax +31 (0) , info.mtb@atradius.com Nummer 2/ april - Pagina 19

20