Ouderenzorg in Beweging

Transcriptie

1 Ouderenzorg in Beweging Werkblad beschrijving interventie Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad Datum: Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende kennisinstituten:

2 Colofon Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam organisatie: Sportief Plus info@sportiefplus.nl Telefoon: Website (van de interventie): Contactpersoon 1 Vul hier de contactpersoon voor de interventie in. Naam : Stefan Barrett s.barrett@sportiefplus.nl Telefoon : Contactpersoon 2 (indien van toepassing) Vul hier de contactpersoon voor de interventie in. Naam : Bas Honders b.honders@sportiefadvies.nl Telefoon : Referentie in verband met publicatie Naam auteur interventiebeschrijving: Stefan Barrett Titel interventie: Ouderenzorg in Beweging Databank(en): Plaats, instituut: Delft, Sportief Plus Datum: Het werkblad is een invulformulier voor het maken van een interventiebeschrijving, geordend naar onderwerp (doelgroep, doel, enzovoort). De onderwerpen volgen de criteria voor beoordeling. De interventiebeschrijving is een samenvatting van de beschikbare schriftelijke informatie over de interventie voor de bezoeker van de databanken effectieve interventies en voor de erkenningscommissie interventies. De informatie is van belang voor de beoordeling van de kwaliteit, effectiviteit en randvoorwaarden van de interventie. Kijk bij het invullen in de handleiding die bij dit werkblad hoort. Ouderenzorg in Beweging 2

3 Inhoud Colofon... 2 Inhoud... 3 Samenvatting... 4 Korte samenvatting van de interventie... 4 Doelgroep... 4 Doel... 4 Aanpak... 4 Materiaal... 4 Onderzoek Uitgebreide beschrijving... 5 Beschrijving interventie Doelgroep Doel Aanpak Uitvoering Onderbouwing Onderzoek Onderzoek naar de uitvoering Aangehaalde literatuur Praktijkvoorbeeld Ouderenzorg in Beweging 3

4 Samenvatting Eén A-4tje, max 600 woorden Korte samenvatting van de interventie max 150 woorden Ouderenzorg in Beweging is een concept om ouderen in verzorgings- of verpleegtehuizen (weer) in beweging te krijgen en te houden. Door het laagdrempelige karakter en het aanbod op maat is deze interventie goed te gebruiken door verzorgings- of verpleegtehuizen in het hele land. IGZ ontwikkelde met het werkveld en op basis van literatuuronderzoek in 2012 zeven bouwstenen voor bewegen als onderdeel in verantwoorde ouderenzorg.. Deze interventie biedt een oplossing van de implementatie en borging van deze bouwstenen. Het hoofddoel van de interventie is het structureel in beweging krijgen en houden van de doelgroep. Daarnaast is het voor een verzorgings- of verpleegtehuis noodzakelijk het beleid van de organisatie te laten aansluiten op de IGZ bouwstenen. Het is van belang om: - Beleid aan te passen - Cultuur aan te passen - Activiteiten te organiseren - Bewegen structureel te borgen Doelgroep max 50 woorden De doelgroep van de interventie zijn ouderen van 65 jaar en ouder die wonen in een verzorgings- of verpleegtehuis, die niet (meer) actief bewegen en hierbij begeleiding nodig hebben. Doel max 50 woorden Het hoofddoel van de interventie is het structureel in beweging krijgen en houden van de doelgroep. - Daarnaast is het voor een verzorgings- of verpleegtehuis noodzakelijk het beleid van de organisatie te laten aansluiten op de IGZ bouwstenen. - Tot slot is een cultuuromslag binnen alle lagen van de organisatie belangrijk om bewegen onderdeel van het dagelijkse leven van de bewoners te laten zijn buiten de geplande beweegactiviteiten waaraan wordt deelgenomen. - Aanpak max 50 woorden - Cultuurverandering realiseren - Beleid ontwikkelen en implementeren - Activiteiten uitvoeren binnen het kader van beweegstimulering bij de doelgroep. We richten ons binnen het traject op een integrale aanpak om beweegaanbod op maat te realiseren. Binnen een verzorgings- of verpleegtehuis werken uitvoerders van de interventie samen met verschillende afdelingen. Materiaal max 50 woorden Voor de uitvoering, werving en evaluatie van interventie is een handboek beschikbaar inclusief een evaluatieformulier. Een beweegdoos met sport- en spelmaterialen kan optioneel aangeschaft worden. Onderzoek max 100 woorden In 2016 heeft een procesevaluatie plaatsgevonden waarbij deelnemers, zorgmedewerkers, mantelzorgers/familieleden en uitvoerders zijn geënquêteerd en geïnterviewd. Over het algemeen waren zij erg tevreden over de activiteit Ouderenzorg in Beweging. De deelnemers beoordeelden de activiteit met een gemiddelde van 7,9. De resultaten van het onderzoek geven aan dat de interventie positieve resultaten behaald en de doelstellingen daadwerkelijk gerealiseerd worden. Ouderenzorg in Beweging 4

5 1. Uitgebreide beschrijving Beschrijving interventie Het werkblad is ook geschikt voor een samenvattende beschrijving van complexe of samengestelde interventies. Dit zijn interventies die uit twee of meer afzonderlijke onderdelen bestaan. Denk aan interventies met aparte onderdelen voor verschillende doelgroepen, zoals een leefstijlinterventie die zowel gericht is op de community als op de school als op de individuele docent. Of aan interventies met verschillende modules die bij een doelgroep op maat worden toegepast. Naarmate er meer onderdelen zijn is het aan te bevelen de structuur visueel weer te geven in een schema. Dit geldt met name voor de subdoelen en voor de aanpak van de interventie. Zie ook de aanwijzingen in de handleiding. 1.1 Doelgroep Uiteindelijke doelgroep max 100 woorden Wat is de uiteindelijke doelgroep van de interventie? De doelgroep van de interventie zijn ouderen van 65 jaar en ouder die wonen in een verzorgings- of verpleegtehuis, die niet (meer) actief bewegen en hierbij begeleiding nodig hebben. Intermediaire doelgroep max 100 woorden Zijn er intermediaire doelgroepen? Zo ja, welke? De intermediaire doelgroepen zijn: - Bewegingsagoog: Deze persoon is verantwoordelijk voor het organiseren en uitvoeren van de beweegactiviteiten voor de doelgroep. - Zorgmedewerkers: De zorgmedewerkers binnen de verzorgings- en verpleegtehuizen staan dichtbij de bewoners en in direct contact met hun familieleden. - Activiteitenbegeleiders: De activiteitenbegeleiders zijn verantwoordelijk voor het reguliere activiteitenaanbod binnen een verzorgings- of verpleegtehuis. - Fysiotherapeuten, psychomotorisch therapeuten, huisartsen, diëtisten. Dit team is voor het specialistische deel verantwoordelijk voor de gezondheid van de doelgroep en staat op dit vlak in direct contact met hen. - Vrijwilligers - Familieleden: Selectie van doelgroepen max 250 woorden Hoe wordt de (intermediaire)doelgroep geselecteerd? Zijn er contra-indicaties? Zo ja, welke? De interventie is in eerste instantie gericht op ouderen die niet (meer) actief bewegen en die hier begeleiding bij nodig hebben. Deze deelnemers worden door de zorgmedewerkers, activiteitenbegeleiders, het multidisciplinaire team, de vrijwilligers en hun eigen familie gestimuleerd om zich aan te melden voor de beweegactiviteiten. Er is echter geen harde selectie eis om deel te mogen nemen. Ook de bewoners van het verzorgings-of verpleegtehuis die niet beperkt zijn mogen meedoen als zij die wens hebben. Er wordt geen nadruk gelegd op fysieke ongemakken. Deelnemers met een beperking voeren de training op eigen niveau uit. Deze gemengde groepen zorgen juist voor een positieve dynamiek waardoor de deelnemers blijven komen. Ouderenzorg in Beweging 5

6 Betrokkenheid doelgroep max 150 woorden Was de doelgroep betrokken bij de (door)ontwikkeling van de interventie, en op welke manier? In eerste instantie was vooral het verzorgings- of verpleegtehuis zelf de initiator van de ontwikkeling van de activiteiten in deze interventie. Samen met een Bewegingsagoog is gekeken naar de mogelijkheden. Toen de eisen van IGZ hierbij kwamen is verder gekeken naar de rol van Beweegbeleid-adviseur en de rol die het management heeft. Toen de eerste lessen goed werden bezocht is met behulp van korte individuele gesprekjes met de deelnemers bekeken waar zij nog meer behoefte aan hadden. Zo zijn de activiteiten in de interventie verder ontwikkeld zoals zij nu staan beschreven. Mede door de IGZ Bouwstenen wordt nog steeds aan de mening van samenwerkingspartners en deelnemers veel waarde gehecht. Wanneer uit evaluaties bepaalde punten voor verbetering naar voren komen, dan wordt hier het programma hierop bij gestuurd. 1.2 Doel Hoofddoel max 100 woorden Wat is het hoofddoel van de interventie? Ouderen van 65 jaar en ouder die wonen in een verzorgings- of verpleegtehuis in Nederland, die niet (meer) actief bewegen, komen structureel in beweging. Subdoelen max 350 woorden Wat zijn de subdoelen van de interventie? Indien van toepassing: welke subdoelen horen bij welke intermediaire doelgroepen of subdoelgroep(en)? Doelgroep - De doelgroep en omgeving zijn bewust van het belang van een gezonde en actieve leefstijl. - De doelgroep neemt wekelijks structureel deel aan een laagdrempelig beweegaanbod op maat waarvan zij na enkele gratis proeflessen lid worden en periodiek voor betalen. - De doelgroep wordt betrokken bij het ontwikkelen en uitvoeren van het beweegaanbod, door vraag gericht les te geven, waardoor de participatie wordt bevorderd. Organisatie - Het management, de Beweegbeleid-adviseur, de Bewegingsagoog realiseren gezamenlijk beweegbeleid, beweegcultuur en beweegactiviteiten. o (Beleid) Beweegstimulering wordt een vast onderdeel van het individueel zorgplan van de deelnemer uit het verzorgings- of verpleegtehuis. Dit wordt met de doelgroep (of familielid) besproken en opgenomen in het zorgleef-plan van de deelnemer. o (Cultuur) Medewerkers en vrijwilligers uit het verzorgings- of verpleegtehuis krijgen deskundigheidsbevordering (training, meekijk dag en informatiebijeenkomst) en dragen de beweegcultuur uit naar de doelgroep. Hun betrokkenheid is essentieel in het slagen van de interventie. o (Activiteiten) Een vaste Bewegingsagoog wordt op de activiteiten ingezet zodat een sterkere sociale binding met de doelgroep en een grotere sociale controle ontstaat. Ouderenzorg in Beweging 6

7 1.3 Aanpak Opzet van de interventie max 200 woorden Hoe is de opzet van de interventie en wat is de omvang (duur, aantal contacten indien van toepassing)? Voeg eventueel een schema toe als bijlage. voorbereiding (1-3 maanden) Management o Aannemen Beweegbeleid-adviseur*/Bewegingsagoog* o Deskundigheidsbevordering door de interventie-eigenaar Sportief Plus. o Informatieverstrekking en kennisdeling over beweegstimulering aan medewerkers via een informatiebijeenkomst Beweegbeleid-adviseur o In kaart brengen van huidige beweegaanbod. o Plan van aanpak met de Bewegingsagoog en management van de locatie o Beleid dat aansluit op de IZG Bouwstenen in samenwerking met management van de locatie. Bewegingsagoog o De uitvoering van de activiteiten, werving, administratie lidmaatschappen uitvoering (een jaar) Management o Eigen maken van IGZ Bouwstenen door de Beweegbeleid-adviseur zodat na de opstartperiode zij zelf de acties en het beleid kunnen voortzetten. De Beweegbeleid-adviseur o Uitvoering van een plan van aanpak o Opleiden van het management in de IGZ Bouwstenen en uitvoering plan van aanpak en beleid, zodat na de opstartperiode het management zelf kan overnemen. Bewegingsagoog o Werving en aanmelding o Uitvoering beweegactiviteiten o Borging activiteiten nazorg (3-4 weken) Bewegingsagoog o Evaluatie met de doelgroep en zorgmedewerkers De Beweegbeleid-adviseur o Het afronden van de werkzaamheden en het overdragen aan het management Management o Evaluatie van de samenwerking en behaalde resultaten tussen de Bewegingsagoog, de Beweegbeleid-adviseur en het management. Inhoud van de interventie max 1200 woorden Welke concrete activiteiten worden uitgevoerd en -eventueel- in welke volgorde? Geef geen uitputtende beschrijving van activiteiten; het is voldoende als de lezer zich een beeld kan vormen van wat er gedaan wordt en hoe dit gedaan wordt. Indien van toepassing per onderdeel samenvatten. Vergeet niet aandacht te besteden aan de werving. Bij interventies op maat: geef aan wat op basis van welke criteria wanneer wordt uitgevoerd. Geef ook aan wat minimaal moet worden uitgevoerd om de gestelde doelen te behalen. Ouderenzorg in Beweging biedt ondersteuning bij: - Cultuurverandering realiseren - Beleid ontwikkelen en implementeren - Activiteiten uitvoeren binnen het kader van beweegstimulering bij de doelgroep. Ouderenzorg in Beweging 7

8 Ouderenzorg in Beweging richt zich binnen het traject op een integrale aanpak om beweegaanbod op maat te realiseren. Binnen een verzorgings- of verpleegtehuis werken de uitvoerders van de interventie samen met verschillende afdelingen. Elke organisatie is anders. Dit betekent dat het beschreven traject een uitgangspunt is, maar dat de specifieke aanpak een kwestie is van onderlinge afstemming en overleg. De voorbereiding (1-3 maanden) Het management is in eerste instantie de aanjager van de beweegstimulering en daarom verantwoordelijk voor het aangaan van de samenwerking tussen de Bewegingsagoog en het verzorgings- of verpleegtehuis. Deze personen kunnen al in dienst zijn van de organisatie maar kunnen hier ook apart voor worden aangenomen. Het aangaan van de samenwerking is niet voldoende. Ook de huidige medewerkers gaan mee in de veranderingen van beweegstimulering. Daarom zorgt het management voor deskundigheidsbevordering van ongeveer 2 op de 10 medewerkers per afdeling van het verzorgings- of verpleegtehuis door een training en meekijk dag van de interventie-eigenaar Sportief Plus. Deze medewerkers krijgen de opdracht om de overige medewerkers op hun afdeling vervolgens op te leiden in kennis over bewegen. Daarnaast is het van essentieel belang om ook alle andere medewerkers informatie te verstrekken over beweegstimulering, door hen jaarlijks op de hoogte houden over het beweegbeleid en de activiteiten via een informatiebijeenkomst (in eerste instantie door de interventie-eigenaar Sportief Plus). De Beweegbeleid-adviseur start zijn/haar werkzaamheden met het In kaart brengen van het huidige beweegaanbod. Daar komt een plan van aanpak uit voort die met de Bewegingsagoog en het management van het verzorgings- of verpleegtehuis worden afgestemd. Hier staat bijvoorbeeld in de structuur die wordt aangehouden voor beweegstimulering, welke deskundigheidsbevordering van en voorlichting worden aangeboden en hoe bewegen kan worden opgenomen in het zorgleefplan van de bewoner. Dit geheel sluit aan op de IGZ Bouwstenen. De Bewegingsagoog start met het opbouwen van de activiteiten door te werven, materialen aan te schaffen, zaaltjes te huren, administratie op orde te houden etc. De uitvoering (een jaar) IGZ stelt dat instellingen het belang zien van beweegstimulering, maar ziet ook dat dit in de praktijk vaak geen prioriteit heeft. Bewegen moet structureel onderdeel zijn van de verantwoorde zorg. Met het werkveld en op basis van literatuuronderzoek stelde de inspectie in 2012 zeven bouwstenen voor beweegstimulering op. In 2015 is het de bedoeling dat alle verpleeg- en verzorgingshuizen bewegen aan de hand van de bouwstenen hebben geïmplementeerd en gaat de inspectie de naleving toetsen. Door de inzet van de interventie Ouderenzorg in Beweging kan een start worden gemaakt met de borging van deze bouwstenen, ontwikkeld door een daarvoor aangestelde Beweegbeleid-adviseur. Zodra de Beweegbeleid-adviseur is gestart is het belangrijk dat het Management zich de details van de IGZ Bouwstenen eigen maakt, zodat zij zelf na de opstartperiode de acties en het beleid kunnen voortzetten. De Beweegbeleid-adviseur gaat actief aan de slag met het uitvoeren van een plan van aanpak en het IGZ beleid in samenwerking met de Bewegingsagoog en het management van het verzorgingsof verpleegtehuis. Het management leiden zij op in de IGZ Bouwstenen en het uit te voeren plan van aanpak en beleid, zodat na de opstartperiode het management dit zelf kan overnemen. Bewegingsagoog werft gedurende het jaar nieuwe deelnemers. Hier dragen de zorgmedewerkers en vrijwilligers (vanuit hun deskundigheidsbevordering uit de voorbereidingsfase) aan bij. De overige intermediaire doelgroepen worden door middel van een flyer en persoonlijk contact op de hoogte gebracht van het activiteiten aanbod. Hun rol is om actief door te verwijzen naar de beweegactiviteiten. De Bewegingsagoog houdt de aanmeldingen vervolgens administratief bij. Het uitvoeren van de activiteit vindt wekelijkst plaats gedurende 45 weken. De les duurt 1 uur, maar vrijwilligers worden door de Bewegingsagoog al eerder gevraagd om de bewoners te halen. In subsidieperiode kan de activiteit dus twee seizoenen van 45 weken worden uitgevoerd. Een activiteit ziet er doorgaans als volgt uit: Ouderenzorg in Beweging 8

9 - Voorbereiding: De Bewegingsagoog zorgt dat hij/zij 30 min voor de les aanwezig is. In deze voorbereidingstijd stuurt de Bewegingsagoog de vrijwilliger(s) aan die de deelnemers gaan halen n.a.v. een presentielijst. Intussen kan de Bewegingsagoog de ruimte in orde maken en de benodigde materialen klaarzetten. Zodra de eerste deelnemers aanwezig zijn wordt van de Bewegingsagoog verwacht contact te maken met de aanwezige deelnemers. - Begeleiding van de les: Tijdens de begeleiding van de beweegactiviteiten (bijvoorbeeld: Balsporten, Bewegen op muziek, Stoelyoga, Wii Sport) moet de enthousiasme van de Bewegingsagoog af spatten, zodat alle deelnemers alleen al door deze houding geactiveerd worden. Daarnaast moet de les afgestemd zijn op het niveau van de deelnemers. Omdat het niveauverschil tussen de deelnemers groot kan zijn, moet voldoende differentiatie aanwezig zijn. Belangrijk is om tijdens de les daadwerkelijk (oog)contact te maken en regelmatig te laten zien dat het goed gaat zodat er succesbeleving wordt gecreëerd! De les probeert de Bewegingsagoog altijd met een rustmoment af te ronden door de deelnemers te vragen even de ogen te sluiten en rustig (minimaal 3 seconden) door de neus in te ademen en via de mond (minimaal 3 seconden) uit te blazen. Indien er tijd voor is wordt nog een kopje koffie met de deelnemers gedronken en worden hun wensen en behoeften voor een volgende les besproken. - Afronding van de les: Na de les stuurt de Bewegingsagoog de vrijwilligers aan om de deelnemers weer terug te brengen. Ondertussen kan de Bewegingsagoog de presentielijst invullen en bijzonderheden noteren. Als alle deelnemers weg zijn wordt de ruimte weer teruggebracht naar de oorspronkelijk indeling en worden alle spullen opgeruimd. Het advies van de interventie-eigenaar is om per 100 bewoners van verzorgings- of verpleegtehuis 2 of 3 activiteiten per week te organiseren. Per deelnemer wordt (op maat) gekeken naar de mogelijkheden om in beweging te komen. Voor sommigen zal dit gaan om zittend uit een stoel een balletje gooien, bij anderen gaat dit puur om ademhaling en het rekken en strekken van de benen en armen. De Bewegingsagoog noteert bij de eerste les per deelnemer het niveau waarmee wordt gestart door enkele vragen te beantwoorden, zoals sportvoorkeur, blessures, medische achtergrond etc. Zo kan aan het eind van het jaar worden gekeken wat het resultaat van de beweegstimulering bij een bewoner is geweest. De deelnemers worden na enkele gratis proeflessen door de Bewegingsagoog lid gemaakt van de activiteit, zodat na de opstartperiode de activiteiten doorgezet kunnen worden uit het lidmaatschap van de deelnemers. De deelnemer betaalt periodiek een bijdrage om lid te zijn van deze activiteit (vaak 10 euro per maand). Dit zorgt ervoor dat de deelnemer blijft komen. Het lidmaatschap kan met een maand opzegtermijn worden stop gezet. Niet alleen de kosten van de activiteiten kunnen hiermee worden gedekt, ook hebben de deelnemers een stok achter de deur om te blijven komen, met andere woorden om in beweging te blijven. De nazorg (3-4 weken) - Bewegingsagoog is verantwoordelijk voor: o Het evalueren van de activiteiten met de doelgroep. o Het evalueren van de behaalde resultaten bij de doelgroep met de zorgmedewerkers en Bewegingsagoog op basis van de vragen waarop bij de start is geantwoord. De resultaten van deze vragenlijsten worden opgenomen in het zorgleefplan zodat ook de betrokken zorgmedewerkers hiervan op de hoogte zijn. - De Beweegbeleid-adviseur is verantwoordelijk voor: o Het afronden van de werkzaamheden en het overdragen aan het management - Management is verantwoordelijk voor: o Het evalueren van de samenwerking tussen de Bewegingsagoog, de Beweegbeleidadviseur en het management zelf. o Het evalueren van het gezamenlijk behaalde resultaat op het gebied van de IGZ Bouwstenen op basis van de ervaringen van de betrokken partijen. o De borging van het beleid en de activiteiten na afloop van de subsidieperiode. Daarom is het belang om te monitoren op de kosten van de Bewegingsagoog (kunnen gedekt worden door het lidmaatschap van de deelnemers), de Beweegbeleid-advieur (kunnen gedekt worden door het management zelf), de materialen (gaan jaren lang mee) en eventuele onvoorziene kosten. Ouderenzorg in Beweging 9

10 2. Uitvoering Materialen max 200 woorden Welke materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering, werving en evaluatie van de interventie? Voor de uitvoering, werving en evaluatie van interventie is een handboek beschikbaar inclusief een evaluatieformulier. In het startpakket zitten daarnaast posters en flyers die gebruikt kunnen worden als PR materiaal. Daarnaast moeten verschillende materialen aanwezig zijn (een eenmalige investering aangezien de materialen jaren lang meekunnen): - Voldoende stoelen - Muziekinstallatie - Beweegdoos (optioneel verkrijgbaar via de interventie-eigenaar) met onder andere verschillende ballen, kegels, ringen, pittenzakjes, lange stokken, ballonnen en een groot doek met vakken. Locatie en type organisatie max 200 woorden Waar kan de interventie uitgevoerd worden en welk(e) soort(en) organisatie(s) kan/kunnen de interventie uitvoeren? Locatie: Verzorgings- of verpleegtehuizen hebben de ruimte en faciliteiten om het beweegaanbod uit te kunnen voeren. Op de locatie waar de beweegactiviteit plaatsvindt is het van belang dat deze voor de doelgroep toegankelijk is (denk aan rolstoelen) en dat voldoende ruimte is voor de doelgroep om te zitten (ongeveer 15 m²). De interventie kan worden uitgevoerd door verzorgings- of verpleegtehuizen die: - Het belang inzien van het structureel in beweging krijgen en houden van de doelgroep door middel van beweegactiviteiten. - Het beleid van de organisatie nog moeten laten aansluiten op de IGZ bouwstenen. - Een cultuuromslag willen maken binnen alle lagen van de organisatie, om bewegen onderdeel van het dagelijkse leven van de bewoners te laten zijn buiten de geplande beweegactiviteiten waaraan wordt deelgenomen. Rollen uitvoerders: Voor de uitvoering van de interventie Ouderenzorg in Beweging zijn 3 rollen belangrijk: 1. Management van het verzorgings- of verpleegtehuis 2. Beweegbeleid-adviseur 3. Bewegingsagoog Zie onder aanpak de verantwoordelijkheden die zij elk hebben. Daarnaast zijn rollen bepaald voor: - Vrijwilligers (ondersteuning). - Zorgmedewerkers (signalering/uitvoering beweegcultuur) - Huisartsen, fysiotherapeuten, etc. (signalering/doorverwijzing). Werken voor het verzorgingsof verpleegtehuis en zijn op de hoogte van het beweegaanbod om bewoners hier naar door te kunnen verwijzen wanneer zij dit vanuit hun specialisme nodig achten. - Activiteitenbegeleiders van activiteiten op de afdelingen in het verzorging- of verpleegtehuis (promotie/werving). Rol interventie-eigenaar: Sportief Plus kan als werkgever van diverse Bewegingsagogen en Beweegbeleid-adviseurs zorgdragen voor geschikte uitvoerders. Mochten er geschikte Bewegingsagogen en Beweegbeleidadviseurs intern bij het verzorgings- of verpleegtehuis aanwezig zijn dan kunnen ook zij deze rol vervullen. Dit in onderling overleg met de lokale partijen en de interventie-eigenaar. Opleiding en competenties van de uitvoerders max 200 woorden Wie zijn de uitvoerders en welke opleiding en competenties hebben zij nodig? Voor de uitvoering van de interventie Ouderenzorg in Beweging zijn naast het managent zelf twee verschillende functies van belang: een Bewegingsagoog en een Beweegbeleid-adviseur. Ouderenzorg in Beweging 10

11 Bewegingsagoog: De Bewegingsagoog (minimaal MBO niveau 4 richting Sport*) dient: - affiniteit te hebben met de doelgroep ouderen; - enthousiasme te kunnen overbrengen op een groep met beperkte mogelijkheden; - proactief en communicatief vaardig te zijn; - omgevingssensitief te zijn; - een teamspeler te zijn die flexibel omgaat met de wensen van de doelgroep en graag samenwerkt met verschillende mensen. - in het bezit te zijn van een BHV certificaat. - in het bezit te zijn van een Verklaring Omtrent Gedrag *Dit kan de ook de (H)ALO, Fysiotherapie of een andere HBO opleiding zoals SPH gecombineerd met een MbvO opleiding (Meer bewegen voor Ouderen) of een Fitness opleiding zijn. Deze basiskennis is belangrijk omdat dan bekend is hoe een lesopbouw werkt, maar ook op de lange termijn hoe het niveau aangepast kan worden om variatie te houden in de lessen. Beweegbeleid-adviseur: De Beweegbeleid-adviseur (minimaal HBO niveau) dient: - analytisch te kunnen denken; - strategisch met diverse partijen te kunnen samenwerken; - overtuigend en communicatief sterk op te kunnen treden; - ervaring te hebben in het schrijven en implementeren van beleidsstukken; - ervaring te hebben met cultuurveranderingen. - in het bezit te zijn van een Verklaring Omtrent Gedrag Kwaliteitsbewaking max 200 woorden Hoe wordt de kwaliteit van de interventie bewaakt? Kwaliteitsbewaking van Ouderenzorg in Beweging vindt met name plaats door interventie-eigenaar die het structureel gebruik van het handboek door de uitvoerders verplicht stelt. Hierover wordt periodiek contact opgenomen met de uitvoerders. Daarnaast wordt deskundigheidsbevordering van medewerkers in het verzorgings- of verpleegtehuis verplicht. 2 op de 10 medewerkers per afdeling doen mee aan een training en meekijk-dag en alle medewerkers nemen deel aan een jaarlijkse informatiebijeenkomst over beweegstimulering. Dit wordt binnen de subsidieperiode door de interventie-eigenaar Sportief Plus uitgevoerd. Na deze periode kunnen medewerkers elkaar opleiden en verzorgt het management de jaarlijkse informatiebijeenkomst. Tijdens de periode waarin activiteiten worden uitgevoerd worden vindt deelnemer registratie plaats. Hierbij worden de volgende punten genoteerd: - aantal deelnemers aan de verschillende activiteiten. - aantal deelnemers in de categorie bewegingsachterstand. Na de periode van activiteiten vindt inhoudelijke kwaliteitsbewaking plaats door: - Tevredenheidonderzoek d.m.v. enquêtes onder deelnemers (en eventueel hun verzorgers) Randvoorwaarden max 200 woorden Wat zijn de organisatorische en contextuele randvoorwaarden voor een goede uitvoering van de interventie? Het Management moet open staan voor: - Cultuurverandering - Beleid ontwikkelen en implementeren - Activiteiten uitvoeren binnen het kader van beweegstimulering bij de doelgroep. Noodzakelijk voor een goede uitvoer van het aanbod: Ouderenzorg in Beweging 11

12 - Locatie: Op de locatie waar de beweegactiviteit plaatsvindt is het van belang dat deze voor de doelgroep toegankelijk is (denk aan rolstoelen) en dat voldoende ruimte is voor de doelgroep om te zitten (ongeveer 15 m²). o Voldoende stoelen o Muziekinstallatie - Daarnaast moeten verschillende materialen aanwezig zijn (een eenmalige investering aangezien de materialen jaren lang meekunnen): Beweegdoos (optioneel verkrijgbaar via de interventie-eigenaar) met onder andere verschillende ballen, kegels, ringen, pittenzakjes, lange stokken, ballonnen en een groot doek met vakken. - Uitvoerders die aan de gestelde competenties voldoen (Bewegingsagoog en Beweegbeleidadviseur) intern of extern in te huren bij Sportief Plus. Implementatie max 200 woorden Is er een systeem voor implementatie? Geef een samenvatting. Om als verzorgings- of verpleegtehuis te voldoen aan de IGZ bouwstenen is binnen het kader van beweegstimulering een verandering in beweegcultuur, een aanpassing van beweegbeleid en een aanbod van beweegactiviteiten noodzakelijk. Bewegen zal niet alleen bij het management maar ook bij alle uitvoerende medewerkers centraal moeten staan. Om dit te bereiken is het van belang om door alle lagen van de organisatie heen: - Het beweegbeleid en de beweegcultuur aan te passen zodat dit voldoet aan de bouwstenen. - Bewegen onderdeel maken van zorgleef-plan van de bewoners van een verzorgings- of verpleegtehuis. - Deskundigheidsbevordering van de medewerkers (training, meekijk-dag en jaarlijkse informatiebijeenkomst) - Het handboek en het contact met de interventie-eigenaar de leidraad laten zijn van de uitvoerende werkzaamheden. Kosten max 200 woorden Wat zijn de kosten van de interventie? Benoem daarbij de personele (in aantallen uren) en de materiële kosten. Directe kosten: personeel N.v.t. Optie Eenmalig Structureel Train de trainer workshops door interventie-eigenaar 4.356,00 3 dagdelen x 4 uur x 2 personen inclusief lesmateriaal (introductie, intervisie, evaluatie) Startbijeenkomst (1 dag x 4 uur x 2 personen inclusief 1.200,00 handboek) Beweegbeleid-adviseur IGZ (In kaart brengen, ontwikkelen en implementeren van beleid) X 3.500,00 Directe kosten: sportmateriaal N.v.t. Optie Eenmalig Structureel Beweegdoos X 800,00 Indirecte kosten: organisatie N.v.t. Optie Eenmalig Structureel Advisering, coaching en monitoring door interventieeigenaar 1.815,00 Totaalbedrag inclusief 21% BTW 4.300, ,00 Ouderenzorg in Beweging 12

13 3. Onderbouwing Probleem max 400 woorden Voor welk probleem of (mogelijk) risico is de interventie ontwikkeld? Omschrijf aard, ernst, spreiding en gevolgen. Nederland telt begin ,1 miljoen 65-plussers, waarvan 0,7 miljoen 80-plussers. Dit aantal zal de komende jaren snel stijgen. In 2040 leven er 4.7 miljoen 65-plussers in Nederland (26% van de totale bevolking), waaronder 2 miljoen 80-plussers (Nationaal Ouderen Fonds, 2017). In 2014 woonden van de 65-plussers in een institutioneel huishouden, zoals een verzorgingshuis, verpleeghuis of revalidatiecentrum (Nationaal Ouderen Fonds, 2017) Volgens de nieuwe beweegrichtlijnen zouden volwassenen wekelijks ten minste twee en een half uur matig intensief moeten bewegen. Ook worden spier- en botversterkende activiteiten aanbevolen. Dit alles verlaagt het risico op chronische ziekten als diabetes en, hart- en vaatziekten, en depressieve symptomen en botbreuken (Gezondheidsraad, 2017). In de praktijk blijkt dat helaas veel ouderen niet voldoen aan deze beweegrichtlijnen. Uit onderzoek is gebleken dat bewegingsarmoede in zorginstellingen veelal aanwezig is. Van alle 75-plussers beweegt meer dan de helft (54 procent) onvoldoende. Als ouderen niet meer zelfstandig kunnen wonen omdat ze meer zorg nodig hebben, stijgt dit percentage naar 86 procent. Ook de inactiviteit van de bewoners van zorginstellingen is hoog. Dat betekent dat ze op geen enkele dag in het jaar dertig minuten matig intensief bewegen, terwijl bewegen juist goed is voor de gezondheid van ouderen en zelfs de meeste gezondheidswinst oplevert voor inactieve ouderen (De Zeeuw, 2017). Verder blijkt uit onderzoek dat in % van de verpleegkundigen en verzorgenden vindt dat er te weinig tijd is om tehuisbewoners de zorg te bieden die ze nodig hebben. 61% vindt dat er geen tijd is voor persoonlijke aandacht. Het gevolg van te weinig persoonlijke aandacht kan zich uiten in eenzaamheid. Van de ruim 2,9 miljoen 65-plussers voelen bijna mensen zich eenzaam (Nationaal Ouderen Fonds, 2017). Om ervoor te zorgen dat de fysieke en mentale gezondheid van de 65-plussers in goede conditie blijft of wordt, is het van belang dat zij structureel gaan bewegen. Regelmatig bewegen draagt onder andere bij aan een groter uithoudingsvermogen, betere coördinatie en meer spierkracht, beter en langer slapen, het verhogen van de zelfredzaamheid, het fit houden van de hersenen en het zelfstandig uitvoeren van dagelijkse levensverrichtingen (De Zeeuw, 2017). Daarnaast vertraagt regelmatig bewegen het verouderingsproces en kan het ook bijdragen aan een minder grote zorgvraag en lagere zorgkosten (De Zeeuw, 2017). Het aantal huishoudens groeit volgens de meest recente huishoudensprognose van 7,7 miljoen in 2015 naar 8 miljoen in Vooral het aantal alleenwonende 65-plussers stijgt in de toekomst sterk. Dat is een gevolg van de vergrijzing (CBS, 2016). Het is dus van groot belang om voor deze doelgroep preventief een manier te vinden om hen actief te houden. Doen we dit niet, dan neemt de kans op lichamelijke beperkingen, ziektes en de noodzaak om gebruik te maken van zorg exponentieel toe. Ouderenzorg in Beweging kan helpen bij het doorbreken van inactief gedrag door de doelgroep structureel een laagdrempelig en afwisselend sport- en beweegaanbod aan te bieden en te stimuleren en begeleiden bij een zinvolle/sportieve vrijetijdsbesteding. Ouderenzorg in Beweging 13

14 4. Onderzoek 4.1 Onderzoek naar de uitvoering max 600 woorden Wat is op basis van het beschikbare onderzoek bekend over de uitvoering van de interventie? Beschrijf kort welke onderzoeken zijn gedaan en wat daarvan de uitkomsten waren. Stuur bij het indienen van het werkblad de volledige publicatie van ieder genoemd onderzoek mee. Beschrijf per onderzoek: a) De titel, auteurs, organisatie en jaar van uitgave (indien gepubliceerd) b) Het type onderzoek, de onderzoeksmethode en de omvang van het onderzoek c) Een samenvatting van de meest relevante uitkomsten met betrekking tot inzicht in de mate waarin activiteiten zijn uitgevoerd volgens plan, het bereik van de interventie, de waardering en ervaring van de uitvoerders en doelgroep, succes- en faalfactoren, en -indien beschikbaar- de uitvoerbaarheid, de randvoorwaarden en de omgevingsvariabelen. Gedurende 2016 is in Zoetermeer en Den Haag een procesevaluatie van Ouderenzorg in Beweging door Sportief Plus uitgevoerd. Hier zijn ongeveer 70 deelnemers, 8 zorgmedewerkers, 15 mantelzorgers/familieleden en 3 uitvoerders voor benaderd. Uiteindelijk zijn in totaal 49 deelnemers, 5 zorgmedewerkers, 8 mantelzorgers/familieleden en 2 uitvoerders geënquêteerd en/of geïnterviewd voor dit onderzoek. Het responscijfer is relatief hoog, omdat de enquêtes en interviews persoonlijk door de uitvoerder zijn afgenomen in plaats van bijvoorbeeld een digitale enquête. De resultaten van dit onderzoek zijn voortgekomen door middel van het afnemen van enquêtes en interviews en door observaties. Ouderenzorg in Beweging werd in 2016 wekelijks op vijf verschillende locaties uitgevoerd in Den Haag en Zoetermeer en er komt in januari 2018 een nieuwe locatie in Den Haag bij. Aan de hand van de deelnemersregistratie is gebleken dat er in Zoetermeer wekelijks 70 unieke deelnemers waren. In Den Haag zijn dit wekelijks 50 unieke deelnemers van de beweeglessen. In totaal hebben in 2016 ongeveer 200 unieke deelnemers aan Ouderenzorg in Beweging deelgenomen. Resultaten deelnemers De deelnemers beoordeelden Ouderenzorg in Beweging in het algemeen met een gemiddelde score van 7,9. Het onderdeel begeleiding scoort het best van alle onderdelen, namelijk een gemiddelde van 8,0. Dit komt doordat deelnemers het fijn vinden dat de Ouderenzorg in Beweging-activiteiten door een professionele begeleider gegeven worden. Daarop aansluitend zijn de deelnemers (erg) tevreden met de inhoud van de lessen van de begeleider. De inhoud scoort namelijk een gemiddelde score van 7,6. Resultaten zorgmedewerkers De zorgmedewerkers van de zorglocaties die de deskundigheid bevorderende workshops bijwonen reageren heel positief op de uitvoerders: professioneel, volwassen en enthousiast. Verder vinden zij de inhoud aansluiten op de doelgroep en merken zij dat de deelnemers meer aanspraak hebben door de lessen en daardoor ook uitkijken naar de activiteit. Resultaten mantelzorgers/familieleden De inhoud van de lessen wordt als divers, compleet en uitdagend beschreven, waarbij één van de mantelzorgers aangeeft: Het is leuk om te zien dat mijn moeder ondanks haar beperkingen toch nog zoveel plezier ervaart, maar ook nog met 90% van de oefeningen kan meedoen. De uitvoerders van Ouderenzorg in Beweging worden als volgt beschreven door de mantelzorgers van de deelnemers: enthousiast, kunnen goed met de doelgroep omgaan, respectvol en flexibel. Een dochter geeft aan: Ouderen in een verpleegtehuis sporten over het algemeen niet zoveel, maar deze jongen geeft echt leuk les, daarom kijkt mijn moeder er elke week weer naar uit. Resultaten uitvoerders De uitvoerders ervaren voornamelijk veelal plezier. Zowel bij zichzelf tijdens het uitvoering van de activiteiten als bij de deelnemers. Doordat de deelnemers zoveel plezier hebben tijdens hun lessen, genieten de uitvoerders er zelf ook meer van. Het valt de uitvoerders vooral op hoeveel sociale contacten de deelnemers opdoen tijdens de activiteiten. Ouderenzorg in Beweging 14

15 Succesfactoren - Het management ziet dat de Bewegingsagoog de beweegstimulering op de kaart te zet en merkt dat hier door alle lagen van het verzorgings- of verpleegtehuis over wordt gesproken. - Het management erkent dat Beweegstimulering met behulp van de Beweegbeleid-adviseur gestaag wordt opgenomen in het beleid van de verzorgings- of verpleegtehuizen. Zo krijgen de activiteiten een vaste plek in de week van een grote groep deelnemers. - Medewerkers van de verzorgings- of verpleegtehuizen krijgen steeds meer inzicht in het belang van bewegen voor haar bewoners. Er zijn zelfs medewerkers die ook meedoen met de activiteit. - Het beweegaanbod wordt op maat georganiseerd. Ook deelnemers met een halfzijdige verlamming, Alzheimer of andere beperking hebben hieraan meegedaan en konden op hun eigen niveau deelnemen. Dit vonden zij eerst wat onwennig, maar als snel werden zij enthousiaster. - Deelnemers worden lid van de activiteit door een maandelijkse contributie te betalen. - Het uiteindelijke effect heeft bij diverse deelnemers een afname van de zorg gerealiseerd. Faalfactoren - Het tijdstip van de activiteiten moet goed passen in het dag en weekschema van de deelnemers. Er is dus goed besproken met activiteitenbegeleiders en medewerkers in de zorg wat de beste momenten zijn. Eén daarvan is de maandagochtend om 10 uur bijvoorbeeld. - Niet alle bewoners willen meedoen. Het is aan de Bewegingsagoog om hierop in te spelen. Zo kan het voorkomen dat een deelnemer tijdens een les vertrekt, maar zo kan het ook zijn dat een deelnemer die eigenlijk heel sceptisch was ineens het plezier van de les inziet en nu een lidmaatschap voor de activiteit heeft afgesloten. - Het management van een verzorgings- of verpleegtehuis zit niet altijd te wachten op verandering. Dat zij nu moeten veranderen omwille van de IGZ bouwstenen maakt hen er niet altijd enthousiaster door. Daarom is het aan de Beweegbeleid-adviseur om hen in te laten zien dat zij hier uiteindelijk voordelen uithalen in de vorm van vermindering van de zorgvraag. In gesprek met een ontevreden management (omdat er veel tijd en gebruik van ruimte gaat zitten in de beweegmomenten) is besproken hoe de zorgmedewerkers tijdens deze beweegmomenten meer tijd over hebben om andere werkzaamheden uit te voeren. Ook is het effect op lange termijn besproken waarin de zorgvraag van deelnemers zou kunnen afnemen. Om ervoor te zorgen dat de faalfactoren voorkomen moeten worden, is het van belang dat acties ondernomen moeten worden. Hierbij is het vooral van belang dat er vaste uitvoerders staan op de activiteiten en de activiteiten worden georganiseerd op basis van de wensen van de deelnemers. Dit kan onderzocht worden door middel van een enquête af te nemen. Bij een volgende start van het project van Ouderenzorg in Beweging is het dus van belang dat hier vanaf het begin af aan rekening mee wordt gehouden. Ouderenzorg in Beweging 15

16 5. Aangehaalde literatuur Maak een alfabetische lijst van alle in deze beschrijving aangehaalde literatuur en gebruik hiervoor de APAnormen (variant met kleine letters, zie aanwijzingen in de handleiding). CBS (2016). In toekomst vooral meer alleenwonende oudere vrouwen. Geraadpleegd op 16 oktober 2017, van Gezondheidsraad (2017). Beweegrichtlijnen Den Haag: Gezondheidsraad. Nationaal Ouderen Fonds (2017). Feiten en cijfers. Geraadpleegd op 16 oktober 2017, van Zeeuw, J. d. (2017). Het belang van bewegen voor ouderen in woonzorginstellingen. Geraadpleegd op 16 oktober 2017, van Ouderenzorg in Beweging 16

17 6. Praktijkvoorbeeld Beschrijf, indien beschikbaar, in max. 600 woorden een praktijkvoorbeeld van de uitvoering van de interventie: hoe was de situatie voor, tijdens en na de interventie? Praktijkvoorbeelden In de verpleeghuizen van Vierstroom: Vivaldi, Monteverdi en Domus waren nog geen beweegactiviteiten. Palet Welzijn gaf de opdracht (dit is een zusterorganisatie van Vierstroom en zorgt voor het activiteitenprogramma en activiteitencoaches) om een beweegaanbod op maat op te organiseren en te begeleiden. Resultaat: - Sinds augustus 2011 gestart met in totaal 9 beweegactiviteiten met gemiddeld 10 tot 15 deelnemers. In juni 2014 nog steeds 7 van deze activiteiten. - De deelnemers zijn van 65 jaar t/m 95 jaar. Opvallend is dat verschillende niveaus in de groepen bij elkaar zijn gevoegd. Dus ook somatiek en PG deelnemers functioneren goed in 1 groep. - De verschillende activiteiten worden verzorgd onder leiding van 3 verschillende bewegingsagogen. - Alle deelnemers (gemiddeld 10 tot 15 per groep) zijn betalende leden. De deelnemers betalen 10,- per maand aan Palet Welzijn. Het Ontmoetingscentrum had interesse om aan de activiteitenmedewerkers te laten zien welke mogelijkheden er zijn om te bewegen met ouderen met Alzheimer. Gezamenlijk is gekeken hoe we dit het meest concreet kunnen laten zien aan de medewerkers. Er is een interactieve workshops georganiseerd, waar de Bewegingsagoog de beweegactiviteit begeleide. De deelnemers waren de bezoekers van het Ontmoetingscentrum en de medewerkers zelf. Zo hebben de medewerkers zelf ervaren wat de fysieke belasting is en hoe je een diverse groep activiteiten kunt aanbieden op een individueel niveau. Resultaat: - Het ontmoetingscentrum organiseert nu 2 keer per een beweegactiviteit. - Per activiteit zijn gemiddelde 15 deelnemers aanwezig. In Florence verzorgingstehuis Loosduinse Hof was nog geen beweegaanbod. De vraag was om een beweegaanbod op maat te organiseren. Daarnaast hebben de medewerkers van Florence een informatiebijeenkomst gevolgd ten behoeve van hun kennis over bewegen en het belang hiervan. Resultaat: - Sinds april 2012 worden 2 beweegactiviteiten op de maandagochtend georganiseerd. - De ene activiteit heeft gemiddeld 18 deelnemers (bewoners van het Loosduinse Hof van de leeftijd 75 t/m 95 en 2 extramurale deelnemers). - De andere activiteit is voor de zwaardere afdeling binnen het verzorgingstehuis. Hier doen gemiddeld 15 bewoners mee. Deelnemers en betrokkenen over de interventie Ik ben blij met het beweegaanbod. Ik voel mij nu veel fitter en leniger. Nu kan ik zittend zelfs weer mij eigen veter strikken terwijl het daarvoor niet lukte. Mevrouw van 86 uit Den Haag Je hebt mij na de proefles, waarbij ik alleen toekeek overtuigd om toch eens te proberen mee te doen. Gelukkig heb ik dat gedaan en ik zou nu niet meer zonder kunnen! Meneer van 77 uit Den Haag Ik vind het fantastisch dat mijn vader elk weekend verteld dat hij weer uitkijkt naar de gymles van maandag. Naast dat het natuurlijk goed is voor zijn lichaam, is het natuurlijk ook heel goed voor zijn sociale contacten Mevrouw van 52 uit Zoetermeer over haar vader. Wij zijn erg blij met de hulp bij het opzetten van een beweegaanbod op maat en de deskundigheidsbevordering van onze medewerkers. We wisten dat bewegen belangrijk is voor onze Ouderenzorg in Beweging 17

18 bewoners, maar misten de juiste kennis en ervaring om dit om te zetten in concrete acties. Zorgmanager uit Den Haag Uitvoerder over de interventie Stefan Barrett hoort als uitvoerder en oprichter van Sportief Plus vaak dezelfde verhalen. Na jaren werken komen ouderen eindelijk toe aan hobby s die ze lang hebben uitgesteld. Maar dan merkt men dat de jaren zijn gaan tellen. Zowel lichamelijk als geestelijk is het lichaam niet meer dat van een 20-jarige. Al snel zit men veel meer stil, worden spieren strammer en vormt bewegen een beperking. Stefan is sinds enkele jaren actieve aanbieder van beweegaanbod voor ouderen. Hij ziet dit als een noodzaak, maar vindt het vooral geweldig om te zien dat mensen weer plezier in bewegen krijgen! De activiteiten voor ouderen werken echt. Niet alleen komen zij vaker van hun kamer af, ook komen zij in contact met andere bewoners en werken zij eraan om weer actiever te worden. Voor niet iedereen is dit gemakkelijk, maar het is als Bewegingsagoog erg fijn om te zien dat deelnemers hun best doen binnen hun eigen mogelijkheden. Ook het verzorgings- of verpleegtehuis zelf gaat steeds meer inzien dat bewegen van belang is. Precies de ommekeer die nog meer mogelijk maakt. In de toekomst is het misschien zelfs haalbaar om in de omgeving van de verzorgingshuizen in de wijk activiteiten aan te bieden. Zo blijven mensen langer actief en hopelijk langer gezond. Ouderenzorg in Beweging 18