Nieuw Nederlands 2. vmbo-t/havo. docentenhandleiding. Tiddo Ekens. Wolters-Noordhoff Groningen

Transcriptie

1 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 1 Nieuw Nederlands 2 vmbo-t/havo docentenhandleiding Tiddo Ekens Wolters-Noordhoff Groningen

2 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding Wolters-Noordhoff bv Groningen/Houten, The Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van korte gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van niet-korte gedeelte(n) dient men zich rechtstreeks te wenden tot de uitgever. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise without prior written permission of the publisher. ISBN

3 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 3 INHOUD 1 De methode Nieuw Nederlands 4 2 Nederlands in de onderbouw 5 3 Inhoud Nieuw Nederlands vmbo-t/havo Lesvoorbereiding vmbo-t/havo Nieuw Nederlands in de scenario s 20 6 Nieuw Nederlands van A tot Z 24 7 Achtergrondliteratuur Overzicht leerstof vmbo-t/havo Auteurs gezocht 136

4 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 4 1 DE METHODE NIEUW NEDERLANDS DE BASISMETHODE Nieuw Nederlands biedt de volgende leerlingenboeken voor vmbo-basis tot en met vwo. vmbo vmbo-basis 1 vmbo-basis 2 vmbo-basis 3 vmbo-basis 4 vmbo-kgt 1 vmbo-kgt 2 vmbo-bk 3 vmbo-bk 4 vmbo/havo vmbo-t/havo 1 vmbo-t/havo 2 vmbo-gt 3 vmbo-gt 4 havo/vwo havo/vwo 1 havo/vwo 2 havo 3 havo 4/5 vwo vwo 1 vwo 2 vwo 3 vwo 4 vwo 5/6 HET ACTIVITEITENBOEK Bij ieder leerlingenboek is een extra activiteitenboek beschikbaar. Dit boek is optioneel. Het activiteitenboek bestaat uit de volgende onderdelen: portfolio extra oefeningen voor: Lezen, Woordenschat, Grammatica en Spelling werkbladen bij drie projecten invulbladen bij het leerlingenboek gereedschapskist: overzicht belangrijkste leerstof in leerlingenboek persoonlijk wachtwoord voor extra oefeningen op de website DE WEBSITE: I-CLIPS Bij de methode is ondersteunend ICT-materiaal beschikbaar, dit heet de i-clips. De i-clips is bereikbaar via een persoonlijk wachtwoord in het activiteitenboek en te vinden op de website De i-clips bestaat uit de volgende items: Meer oefenen: extra oefenstof voor Lezen, Taal en woordenschat, Grammatica en Spelling D-toetsen: diagnostische toetsen bij Lezen, Taal en woordenschat, Grammatica en Spelling zes minicursussen Schrijven cursussen Word, PowerPoint en Excel de voorgelezen fragmenten uit het onderdeel Fictie drie webquests taalregister Projecten Teleblik Daarnaast is een gedeelte van de i-clips vrij toegankelijk en te vinden op de website 2th.nieuwnederlands.i-clips.wolters.nl. Het gaat om het item Weet je het?, waarmee de kennis van de theorie bij alle cursusonderdelen getoetst kan worden. SERVICEBOX VOOR DOCENTEN Nieuw Nederlands biedt een zogenaamde servicebox voor docenten. De inhoud bestaat uit 3 cd s: kijkfragmenten op dvd luisterfragmenten op cd (ook van het onderdeel fictie) een cd-rom met: - docentenhandleiding - een didactisch naslagwerk met ongeveer 70 trefwoorden - een jaarplanner - antwoordkaarten - 60 toetsen - kopieerbladen: invulbladen voor de leerling DIGITALE PROEFWERKEN Per deel zijn er 60 proefwerken beschikbaar. Deze toetsen kunnen ook digitaal worden samengesteld, afgenomen en nagekeken. Meer informatie:

5 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 5 2 NIEUW NEDERLANDS IN DE ONDERBOUW DOMEINEN IN DE ONDERBOUW De vernieuwde onderbouw is augustus 2006 officieel van start gegaan. De onderbouw heeft betrekking op leerjaar 1 en 2. Scholen kunnen zelf invulling geven aan leerjaar 3. De kerndoelen onderbouw beschrijven de inhoud van het verplichte programma. Het verplichte deel is 2/3 van de totale onderwijstijd. Scholen kunnen dus 1/3 van de onderwijstijd naar eigen inzicht inrichten. In dit deel kunnen bijvoorbeeld Duits, Frans of godsdienst een plaats krijgen. Ook kan de school dieper ingaan op kerndoelen die zij belangrijk vindt. De onderbouw telt in het verplichte deel zeven domeinen: Nederlands Mens en maatschappij Engels Kunst en cultuur Rekenen en wiskunde Bewegen en sport Mens en natuur SAMENHANG IN DE ONDERBOUW De 58 kerndoelen voor de onderbouw zijn in onderlinge samenhang beschreven. Nederlands speelt in de onderbouw een cruciale rol binnen alle domeinen. Om goed te leren in de andere domeinen is beheersing van de taal onontbeerlijk. In de karakteristiek van het domein Nederlands wordt deze ondersteunende rol van taal bij het leren op school herhaaldelijk benadrukt. KENMERKEN VAN HET LEREN IN DE ONDERBOUW De belangrijkste kenmerken van het onderwijs in de onderbouw zijn: De leerling leert actief en in toenemende mate zelfstandig. De leerling leert samen met anderen. De leerling leert in samenhang. De leerling oriënteert zich. De leerling leert in een uitdagende, veilige en gezonde leeromgeving. De leerling leert in een doorlopende leerlijn. KARAKTERISTIEK VAN HET VAK NEDERLANDS Onderwijs in de Nederlandse taal heeft tot doel de taalvaardigheid van leerlingen te vergroten. Brede beheersing van de taal maakt het leerlingen mogelijk om intensief deel te nemen aan de verschillende aspecten van het maatschappelijk leven, nu en in de toekomst. Beheersing van de Nederlandse taal is onontbeerlijk bij het verwerven van inhoud en vaardigheden in alle leergebieden. In het funderend onderwijs is onderwijs in de Nederlandse taal daarom van grote betekenis. Taalverwerving en taalonderwijs in basis- en voortgezet onderwijs verlopen als het ware in cirkels: dezelfde inhoud komt in toenemende complexiteit en mate van beheersing aan de orde. Het onderwijs in Nederlandse taal in de onderbouw van het voortgezet onderwijs maakt deel uit van die concentrisch verlopende ontwikkeling en sluit daarbij aan bij wat de leerling in het basisonderwijs heeft bereikt. De kern van het vak bestaat uit het verwerven, verwerken en presenteren van informatie en meer algemeen uit het leren communiceren met behulp van de Nederlandse taal. Daarbij gaat het steeds om mengvormen van mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid, zoals een mondelinge presentatie die wordt ondersteund door geschreven teksten en beeldmateriaal. Omgaan met de computer als bron van informatie, als hulpmiddel en als communicatiemiddel is onlosmakelijk verbonden met de kern van het vak. Strategische vaardigheden vormen een wezenlijk onderdeel: lees- en luisterstrategieën, het opstellen van spreek- en schrijfplannen voor communicatieve handelingen. Ook door bewustwording van het belang van conventies in het taalgebruik en van de mogelijkheden om met taal te spelen, breiden leerlingen hun taalgereedschap en hun repertoire uit. Het onderwijs in de Nederlandse taal sluit aan bij het beheersingsniveau en de leefwereld van de leerling, en breidt deze uit. Leerlingen worden uitgedaagd tot taalactiviteiten en ontwikkelen een positieve houding ten opzichte van andere vormen van taalgebruik. Vanwege het oriënterend karakter van de onderbouw is het in het algemeen belangrijk dat de contexten tezamen over de volle breedte

6 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 6 reiken van de verschillende toepassingsgebieden van Nederlandse taal: het leven van alledag, andere leergebieden, vervolgonderwijs en beroepenwereld en de Nederlandse taal zelf. De relatie met andere vakken en leergebieden is tweezijdig: gebruik van teksten en contexten uit andere leergebieden in het onderwijs in de Nederlandse taal en bewust werken aan taalonderwijs in het onderwijs in andere leergebieden. De toepassing van taalvaardigheden in andere leergebieden is een belangrijk punt van aandacht en maakt deel uit van het taalbeleid voor de hele school. Daarnaast is er een inhoudelijke samenhang met het onderwijs in andere talen en in het leergebied Kunst en cultuur. KERNDOELEN VAN HET VAK NEDERLANDS Het vak Nederlands in de onderbouw telt 10 globaal geformuleerde kerndoelen: Kerndoel 1: De leerling leert zich mondeling en schriftelijk begrijpelijk uit te drukken. Kerndoel 2: De leerling leert zich te houden aan conventies (spelling, grammaticaal correcte zinnen, woordgebruik) en leert het belang van die conventies te zien. Kerndoel 3: De leerling leert strategieën te gebruiken voor het uitbreiden van zijn woordenschat. Kerndoel 4: De leerling leert strategieën te gebruiken bij het verwerven van informatie uit gesproken en geschreven teksten. Kerndoel 5: De leerling leert in schriftelijke en digitale bronnen informatie te zoeken, te ordenen en te beoordelen op waarde voor hemzelf en anderen. Kerndoel 6: De leerling leert deel te nemen aan overleg, planning, discussie in een groep. Kerndoel 7: De leerling leert een mondelinge presentatie te geven. Kerndoel 8: De leerling leert verhalen, gedichten en informatieve teksten te lezen die aan zijn belangstelling tegemoet komen en zijn belevingswereld uitbreiden. Kerndoel 9: De leerling leert taalactiviteiten (spreken, luisteren, schrijven en lezen) planmatig voor te bereiden en uit te voeren. Kerndoel 10: De leerling leert te reflecteren op de manier waarop hij zijn taalactiviteiten uitvoert en leert, op grond daarvan en van reacties van anderen, conclusies te trekken voor het uitvoeren van nieuwe taalactiviteiten. MEER INFORMATIE Meer informatie over de onderbouw vindt u op

7 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 7 3 INHOUD NIEUW NEDERLANDS VMBO-T/HAVO OPBOUW METHODE De methode Nieuw Nederlands bestaat uit zes hoofdstukken. Elk hoofdstuk bevat acht onderdelen, zoals Lezen, Spreken/kijken/luisteren etc. In ieder onderdeel wordt nieuwe leerstof aangeboden, geoefend en toegepast. De leerstof werkt aan de kerndoelen voor de onderbouw. De zes cursussen van ieder onderdeel hangen onderling samen. Gezamenlijk vormen de cursussen een module die ook aaneengesloten gegeven kan worden. Bij iedere cursus Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven is een taak beschikbaar, waarbij de leerlingen praktisch met de leerstof aan de slag gaan. De methode bevat per deel drie projecten, waarin samenwerken, informatievaardigheden en integratie met andere vakken een belangrijke rol spelen. Lezen Spreken / kijken / luisteren Schrijven Verslag Tijdsaanduidingen Studievaardigheid Taal en woordenschat 1 Idolen 2 Leef! 3 Te koop 4 Verkeerd 5 Schoon 6 Weg Onderwerp, Feiten, Opsommingen Tijd, oorzaak Schema s Voorwaarden hoofdgedachte meningen en en voorbeelden en gevolg maken en deelonderwerp argumenten Taak Waar Taak Smaken Taak Baantjes Taak Leuk Taak Je eigen Taak Inpakken, gaat het verschillen nieuws! huisdier wegwezen, tenzij eigenlijk over?! Overleggen Taak Een dagje weg met de klas Stap voor stap schrijven Synoniemen Taak Een brief aan je idool Samenwerken en plannen Woordveld Letterlijk en figuurlijk Luistermanieren Taak Dit doe ik graag! Je mening geven Signaalwoorden Taak Ik houd van Holland Woordenboek Presentatie Taak Terug naar de winkel Advertentie Afkortingen Taak Dierenoppas gezocht! Informatie beoordelen Schoenendoos Werkwoorden met een voorzetsel Lichaamstaal Taak Praten met je handen Taak De week van klas Informatie bewaren Zintuigen gebruiken Streektaal Informatief gesprek Taak Het goede doel Affiche Opmaak Taak Houd de kantine schoon! Scholierensite Ezelsbruggetje Vaktaal Uitleggen Taak Leg uit Zakelijke brief Standaardzinnen Taak Rampkamp! Encyclopedie Tekening met woorden Leenwoorden Kapstok Verwijswoorden Grammatica Vragende en aanwijzende naamwoorden Persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden Spelling Persoonsvorm Infinitief, voltooid deelwoord en onvoltooid deelwoord Fictie Test Project Spanning Joost Heyink, De Indringer Andere culturen Joyce Pool, Blauw Gewoon anders Zinsdelen Bijwoordelijke bepaling Telwoord en bijwoord Leestekens Meervoud Los of aan elkaar Humor Mariken Jongman, Rits Poëzie Doe maar, dicht maar Goed fout! Andere tijden Annejoke Smids, Meester van de Schaduw Bijvoeglijke bepaling Hoofdletters Boek en film Francine Oomen, Hoe overleef ik mijn ouders (en zij mij) Thea Beckman, Kruistocht in spijkerbroek Op vakantie!

8 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding CURSUSSEN In iedere cursus wordt nieuwe leerstof aangeboden, geoefend en toegepast. De leerstof werkt aan de kerndoelen voor de onderbouw. De opbouw van een cursus ziet er schematisch als volgt uit: Opdracht 1 Om te beginnen Opdracht 1 doet een beroep op al aanwezige kennis en ervaring van de leerling. Theorie De theorie (groene letters) bestaat uit een: korte beschrijving van het belang van de leerstof gemiddeld zo n vier actiegerichte stappen voor de leerlingen Opdracht 2 Opdracht 2 is een kleine verwerkingsopdracht bij de theorie. Tip De tip bevat een handige aanwijzing of weetje om de leerstof goed in de praktijk toe te passen. Opdracht 3, 4 en verder Deze opdrachten zijn grotere verwerkingsopdrachten bij de theorie Variatietip De variatietip is een open opdracht die de kans biedt om de actualiteit in de les te betrekken. Ook speelt de variatietip in op de eigen leefomgeving en de eigen interesses van de leerling. * -opdracht (steropdracht) Aan het eind van de cursus staat soms een extra opdracht waarin een hoger beheersingsniveau wordt geoefend. Deze steropdracht kan gezien worden als de overgang naar een hoger niveau. Alles op een rij De belangrijkste punten uit de theorie worden kort en bondig herhaald. De integrale leerstof van alle cursussen vindt u achterin de docentenhandleiding. Lezen Leerlingen oefenen in het onderdeel Lezen hoe zij onderwerp, hoofdgedachte en deelonderwerp in een tekst kunnen herkennen. Ook ontwikkelen leerlingen inzicht in tekstverbanden, zoals bijvoorbeeld opsommingen en voorbeelden en oorzaak-gevolgverbanden, met als doel efficiënter informatie uit teksten te verwerven. Leesstrategieën uit deel 1 worden doorlopend toegepast. De titels van de cursussen zijn: 1 Onderwerp, hoofdgedachte en deelonderwerp 2 Feiten, meningen en argumenten 3 Opsommingen en voorbeelden 4 Tijd, oorzaak en gevolg 5 Schema s maken 6 Voorwaarden Spreken/kijken/luisteren In het onderdeel Spreken/kijken/luisteren oefenen leerlingen verschillende gespreks- en spreeksituaties, variërend van een overleg tot een spreekbeurt. Ook is er aandacht voor drie luistermanieren en voor lichaamstaal. Elke cursus besluit met een kijk- en luisterfragment met vragen en opdrachten. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Overleggen 2 Luistermanieren 3 Presentatie 4 Lichaamstaal 5 Informatief gesprek 6 Uitleggen Schrijven Het onderdeel Schrijven besteedt iedere cursus aandacht aan twee onderwerpen. Eerst wordt ingegaan op de inhoud van een tekst of op de kenmerken van tekstsoorten, waarna er geschreven wordt. Vervolgens wordt gericht geoefend met belangrijke deelaspecten van schrijven, zoals signaalwoorden en opmaak.

9 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 9 De titels van de zes cursussen zijn: 1 Stap voor stap schrijven; Synoniemen 2 Je mening geven; Signaalwoorden 3 Advertentie; Afkortingen 4 Verslag; Tijdsaanduidingen 5 Affiche; Opmaak 6 Zakelijke brief; Standaardzinnen Studievaardigheid Het onderdeel Studievaardigheid bereidt de leerlingen voor op het uitvoeren van projecten waarin wordt samengewerkt en waarin informatie moet worden verzameld. Het beoordelen, bewaren en ordenen van informatie, onder andere van internet, staat centraal. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Samenwerken en plannen 2 Woordenboek 3 Informatie beoordelen 4 Informatie bewaren 5 Scholierensite 6 Encyclopedie Taal en woordenschat Het onderdeel Taal en woordenschat besteedt aandacht aan het aanleren en gebruiken van technieken om nieuwe woorden te onthouden. Naast de woordenschatverwervingsstrategieën is er ook aandacht voor verschillende taaleigenaardigheden. Centraal staan het beleven van plezier aan taal en het spelen met taal. De titels van de zes cursussen zijn: Woordenschatverwerving Taal 1 Woordveld Letterlijk en figuurlijk 2 Kapstok Verwijswoorden 3 Schoenendoos Werkwoorden met een voorzetsel 4 Zintuigen gebruiken Streektaal 5 Ezelsbruggetje Vaktaal 6 Tekening met woorden Leenwoorden Grammatica In het onderdeel Grammatica oefenen leerlingen grammaticale begrippen die onder andere nodig zijn bij het aanleren van moderne vreemde talen. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Vragende en aanwijzende naamwoorden 2 Persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden 3 Zinsdelen 4 Bijwoordelijke bepaling 5 Telwoord en bijwoord 6 Bijvoeglijke bepaling Spelling Het onderdeel Spelling besteedt aandacht aan werkwoordspelling en andere spellingproblemen, zoals meervoudsvormen en het aan elkaar of los schrijven van woorden. Verder is er aandacht voor leestekens en hoofdletters. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Persoonsvorm 2 Infinitief, voltooid deelwoord en onvoltooid deelwoord 3 Leestekens 4 Meervoud 5 Los of aan elkaar 6 Hoofdletters

10 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 10 Fictie Het onderdeel Fictie brengt leerlingen in aanraking met verschillende vormen van fictie. Verhalen, romanfragmenten, gedichten, film en tv, liedteksten en strips wisselen elkaar af. Daarnaast maken leerlingen kennis met het zelf maken van fictie zoals gedichten. In keuzeopdrachten verkennen en ontwikkelen leerlingen hun eigen voorkeuren voor fictie. Elke cursus besluit met enkele actuele leestips voor jarigen. De titels van de cursussen zijn: 1 Spanning Joost Heyink, De indringer 2 Andere culturen Joyce Pool, Blauw 3 Humor Mariken Jongman, Rits 4 Poëzie Doe maar, dicht maar 5 Andere tijden Annejoke Smids, Meester van de schaduw 6 Boek en film Francine Oomen, Hoe overleef ik mijn ouders (en zij mij) Thea Beckman, Kruistocht in spijkerbroek Op en de docenten Servicebox vindt u een fictielijst bij Nieuw Nederlands 4 e editie deel 2 vmbo-t/havo. Hierin zijn alle verhalen, dichtbundels en (verfilmde) boeken opgenomen die in deel 2 vmbo-t/havo aan de orde komen in het onderdeel Fictie. 3.3 TAKEN In een taak passen de leerlingen taalvaardigheden in de praktijk toe. Elk deel bevat in totaal zes taken. De situatie in iedere taak is zoveel mogelijk geënt op het gebruik van taalvaardigheden in het echte, buitenschoolse leven. De taak is verder gericht op samenwerking tussen leerlingen en op het verzamelen en presenteren van informatie. Een taak bestaat gemiddeld uit ongeveer zes stappen. Een taak kent globaal gezien een vaste opbouw oriënteren kiezen informatie verzamelen laten zien De inleiding beschrijft kort en uitdagend de prestatie die van de leerling verwacht wordt. De leerling kiest een aspect van het onderwerp. Hij/zij kan zich de opdracht eigen maken door keuzes te maken die aansluiten bij eigen ervaringen of interesses. Op internet, in kranten, bij klasgenoten of deskundigen gaat de leerling op zoek naar informatie. Ook is de leerling soms zelf een informatiebron. Leerlingen wisselen uit wat zij ontdekt hebben. Lezen De taken in het onderdeel Lezen sluiten aan bij de leerstof in de cursus van ieder hoofdstuk. Er zijn zes leestaken in deel 2: 1 Waar gaat het eigenlijk over?! 2 Smaken verschillen 3 Baantjes 4 Leuk nieuws! 5 Je eigen huisdier 6 Inpakken, wegwezen, tenzij Spreken/kijken/luisteren De taken in het onderdeel Spreken/kijken/luisteren sluiten aan bij de leerstof in de cursus van ieder hoofdstuk. Er zijn zes spreek-, kijk- en luistertaken in deel 2: 1 Een dagje weg met de klas 2 Dit doe ik graag! 3 Terug naar de winkel 4 Praten met je handen 5 Het goede doel 6 Leg uit

11 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 11 Schrijven De taken in het onderdeel Schrijven sluiten aan bij de leerstof in de cursus van ieder hoofdstuk. Er zijn zes schrijftaken in deel 2: 1 Een brief aan je idool 2 Ik houd van Holland 3 Dierenoppas gezocht! 4 De week van klas 5 Houd de kantine schoon! 6 Rampkamp

12 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding PROJECTEN De projecten hebben tot doel de aangeleerde taalvaardigheden van de voorafgaande hoofdstukken geïntegreerd toe te passen. Vooral de vaardigheden Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven worden in een project in samenhang in praktijk gebracht. Daarnaast bieden de projecten gelegenheid tot samenwerkend leren, het oefenen van sociaal-communicatieve vaardigheden en het toepassen van informatievaardigheden. In deel 2 zijn er drie projecten: Projecten Hoofdstuk 2: Gewoon anders Hoofdstuk 4: Goed fout! Hoofdstuk 6: Op vakantie! Relatie met andere vak- en leergebieden kunst en cultuur, mens en maatschappij mens en natuur (m.n. verzorging), godsdienst en/of levensbeschouwing, mens en maatschappij bewegen en sport, mens en maatschappij, kunst en cultuur Bij ieder project horen werkbladen. Deze werkbladen staan in het activiteitenboek en op cd 1 van de servicebox. De projecten zijn ook beschikbaar als webquests op Hiervoor hebben de leerlingen een persoonlijk wachtwoord nodig dat beschikbaar is via het activiteitenboek. 3.5 ACTIVITEITENBOEK Het activiteitenboek is optioneel. Het is een bewaar- en naslagwerk voor de leerling en bevat de volgende onderdelen: 1 Portfolio 2 Extra oefeningen voor Lezen, Woordenschat, Grammatica en Spelling 3 Werkbladen projecten 4 Invulbladen 5 Gereedschapskist voor taal Verder biedt het activiteitenboek een persoonlijk wachtwoord waarmee de leerling toegang heeft tot i- clips, de website bij Nieuw Nederlands. 3.6 DE WEBSITE: I-CLIPS Bij de methode is ondersteunend ICT-materiaal beschikbaar, dit heet de i-clips. De i-clips is bereikbaar via een persoonlijk wachtwoord in het activiteitenboek en te vinden op de website De i-clips bestaat uit de volgende items: Meer oefenen: extra oefenstof voor Lezen, Taal en woordenschat, Grammatica en Spelling D-toetsen: diagnostische toetsen bij Lezen, Taal en woordenschat, Grammatica en Spelling zes minicursussen Schrijven cursussen Word, PowerPoint en Excel de voorgelezen fragmenten uit het onderdeel Fictie drie webquests taalregister Projecten Teleblik - Teleblik is een website voor het onderwijs. Leerlingen en docenten kunnen hierop audiovisuele bronnen zoeken en bekijken. Nieuw Nederlands heeft twee projecten gemaakt met Teleblik als belangrijkste bron: een project over Sport en een project over Mode. De Teleblik projecten zijn beschikbaar via de i-clips en zijn ook als projectbladen opgenomen op de servicebox voor docenten. Om de filmpjes in Teleblik te kunnen bekijken is een speciale toegangscode nodig. Deze code is gratis en meer informatie over hoe u deze kunt aanvragen, vindt u op de site van Teleblik:

13 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding DIGITALE PROEFWERKEN Nieuw Nederlands biedt de mogelijkheid tot digitale toetsing. Proefwerken kunnen eenvoudig digitaal worden samengesteld, afgenomen en worden nagekeken. De proefwerken zijn in aantal en inhoud hetzelfde als de papieren proefwerken, oftewel zestig per deel. De digitale proefwerken bevatten verschillende vraagtypes. Met deze vraagtypes komen de leerlingen ook in aanraking via de i-clips. Meer informatie over digitale proefwerken vindt u op:

14 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 14 4 LESVOORBEREIDING VMBO-T/HAVO 2 INLEIDING Nieuw Nederlands is gemaakt voor zelfstandig werken en leren. Dat houdt in dat de leerling ook zonder voortdurende hulp door de methode kan gaan. In hoofdstuk 6 (Nieuw Nederlands van A tot Z) worden vier soorten werkwijzers beschreven die meer leerlinggestuurd onderwijs bevorderen. Bij een aantal opdrachten in Nieuw Nederlands is echter wel de hulp en de sturing van de docent gewenst en noodzakelijk. Bijvoorbeeld omdat van tevoren het computerlokaal gereserveerd moet worden, of omdat er voldoende woordenboeken aanwezig moeten zijn. Per hoofdstuk geven we aan welke stap(pen) een docent ter voorbereiding op de les moet nemen. Iedere stap kan na uitvoering worden afgevinkt. HOOFDSTUK 1 IDOLEN Onderdeel Opdracht Actie Lezen 3 Walk of Fame (variatietip) 0 Neem mee of laat meenemen: tijdschriften waarin idolen staan zoals Hitkrant, Breakout, Oor. Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. SKL 1 Om te beginnen 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL 2 Op MSN 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL 3 Klassenfeest! 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (3 Klassenfeest!) bij deze opdracht. SKL Taak Schrijven Studievaardigheid Studievaardigheid Taal en woordenschat Taal en woordenschat Grammatica Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 1. Een brief schrijven 0 Reserveer eventueel computerlokaal en controleer aan je idool beschikbaarheid van internet en . 3 Schoolwerk 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (3 plannen Schoolwerk plannen) bij deze opdracht. 4 Je favoriete 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (4 docent Je favoriete docent) bij deze opdracht. 4 Favoriete film 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van Word en printerfaciliteiten. Meer oefenen 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. Maak de D-toets 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek Meer oefenen Maak de D-toets nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Spelling Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1 en 3 0 Laat eventueel tekst 1 en 3 horen vanaf de luister-cd.

15 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 15 HOOFDSTUK 2 LEEF! Onderdeel Opdracht Actie Lezen 4 Zelf vinden (variatietip) 0 Neem mee of laat meenemen: kranten en tijdschriften waarin meningen worden gegeven. 0 Laat zoeken op internetforums. Reserveer computerlokaal en Lezen Taak Lezen SKL SKL SKL Taak Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica Spelling Meer oefenen Maak de D-toets Smaken verschillen 3 Domme Belgen? 4 Jeugdjournaal bekijken en navertellen Bekijk het fragment Ik houd van Holland controleer internetverbinding en printerfaciliteiten. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal, controleer internetverbinding en bereikbaarheid van scholieren.com en kennisnet.nl. 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (3 Domme Belgen, beoordelingsschema) bij deze opdracht. 0 Lees de volgende tekst voor: We spreken dezelfde taal, staan samen in de geschiedenisboekjes en vieren vakantie bij elkaar op de stoep. Toch zal een Hollander altijd grapjes blijven maken over de domme Belgen. En een Belg lacht om de Nederlandse zuinigheid. Belgen en Nederlanders zijn heel verschillend. De Nederlander is gewend aan een goed leven in zijn eigen land. Volgens de Belgen hebben wij daarom een grote mond en een arrogante houding. De Belgen zijn nog steeds heel dankbaar voor hun eigen land. België bestaat namelijk veel minder lang dan Nederland. Belgen zijn daarom heel bescheiden. Ondertussen gaan de Belgen rustig hun eigen gang. Maar ze hebben niet heel erg veel respect voor de zelfbewuste Nederlander. Naar: Quest, november Geef leerlingen ruim van tevoren de opdracht om thuis het Jeugdjournaal te bekijken. 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 2. 0 Reserveer eventueel computerlokaal en controleer beschikbaarheid van Word en printerfaciliteiten. 2 Woordzoeker 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (2 Woordzoeker, puzzel) bij deze opdracht. Meer oefenen 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. Maak de D-toets 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1, 3 en 4 0 Laat eventueel tekst 1, 3 en 4 horen vanaf de luister-cd. Project Gewoon anders 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan de kopieerbladen bij het Project Gewoon anders! (Uiterlijk). 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van internet, Word en printer. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. 0 Overleg en stem af met collega s van kunst en cultuur, en mens en maatschappij. 0 Kies een aanpak voor de beoordeling van groepswerk. Zie ook Nieuw Nederlands van A tot Z bij de trefwoorden beoordeling, groepswerk en zelfbeoordeling.

16 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 16 HOOFDSTUK 3 TE KOOP Onderdeel Opdracht Actie Lezen 4 Variatietip 0 Neem mee of laat meenemen: tijdschriften met veel advertenties, bijvoorbeeld oude tv-gidsen, Kampioen etc. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding en printerfaciliteiten. Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Taak Lezen Baantjes 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding, bereikbaarheid van nibudjong.nl, en printer. SKL 3 Pindakaas! 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (3 Pindakaas!, beoordelingsschema) bij deze opdracht. SKL 4 Snacks! 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (4 Snacks, beoordelingsschema) bij deze opdracht. SKL Taak Schrijven Taal en woordenschat Grammatica Bekijk het fragment Dierenoppas gezocht! Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 3. 0 Reserveer computers, controleer internet en zorg voor beschikbaarheid Word en printer. 0 Neem mee of laat meenemen: regionale, plaatselijke kranten en huis-aan-huisbladen. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Spelling Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1 en 3 0 Laat eventueel tekst 1 en 3 horen vanaf de luister-cd.

17 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 17 HOOFDSTUK 4 VERKEERD Onderdeel Opdracht Actie Lezen 4 Geen goed nieuws vandaag... 0 Geef ruim van tevoren de leerlingen de opdracht om een krantenartikel mee te nemen over iets wat verkeerd gegaan is. Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Taak Lezen Leuk nieuws! Maak voor stap 2 gebruik van deze mogelijkheden: 0 Neem mee of laat meenemen: landelijke en regionale kranten. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding en printer. SKL 4 Donatie 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (4 Donatie, beoordelingsschema) bij deze opdracht. SKL Taak SKL Taak Schrijven Taal en woordenschat Grammatica Spelling Bekijk het fragment Praten met je handen De week van klas Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 4. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding en printerfaciliteiten. 0 Reserveer computerlokaal, controleer internetverbinding en e- mailfaciliteiten. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over gebruik van programma s indien berichten op de harde schijf worden opgeslagen. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1, 3, 4 en 5 0 Laat eventueel tekst 1, 3, 4 en 5 horen vanaf de luister-cd. Fictie 3 Rijmgein 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (3 Rijmgein, tekst 3) bij deze opdracht. Project Goed fout! 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan de kopieerbladen bij het Project Goed fout! (Verkeerd). 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van internet, Word, PowerPoint en printer. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. 0 Overleg en stem af met collega s van mens en natuur (m.n. verzorging), godsdienst en/of levensbeschouwing, mens en maatschappij 0 Kies een aanpak voor de beoordeling van groepswerk. Zie ook Nieuw Nederlands van A tot Z bij de trefwoorden beoordeling, groepswerk en zelfbeoordeling.

18 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 18 HOOFDSTUK 5 SCHOON Onderdeel Opdracht Actie Lezen 1 Om te beginnen 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (1 Om te beginnen, bekende soapseries) bij deze opdracht. Lezen 2 Schoon doekje? 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (2 Schoon doekje) bij deze opdracht. Lezen Lezen 4 Schone schema s (variatietip) Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. SKL 1 Om te beginnen 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL 3 Burgemeester 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL 4 Gesprek voeren 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (4 Gesprek voeren, beoordelingsschema) bij deze opdracht. SKL Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 5. Schrijven 4 Tennistoernooi 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van de printer, van Word en van het bestand 5.4 Tennistoernooi.doc op 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. Taak 0 Reserveer computerlokaal, controleer printer, internetverbinding en bereikbaarheid wikipedia.nl. 0 Zorg ervoor dat er voldoende lege vellen papier in A4- of A3- formaat in de klas aanwezig zijn. Studievaardigheid Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica Houd de kantine schoon! 0 Reserveer computerlokaal, controleer beschikbaarheid van bijvoorbeeld Word en printerfaciliteiten. 0 Controleer de mogelijkheden op school om leerlingen hun poster van A4 naar A3 te laten kopiëren. 3 Kennisnet 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding, o.a. bereikbaarheid van kennisnet.nl en davindi.nl. 4 Schone school 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (4 Schone school, stappenplan INFORMATIE) bij deze opdracht. Meer oefenen 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. Maak de D-toets 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek Meer oefenen Maak de D-toets nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Spelling Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1 en 3 0 Laat eventueel tekst 1 en 3 horen vanaf de luister-cd.

19 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 19 HOOFDSTUK 6 WEG Onderdeel Opdracht Actie Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. SKL 1 Om te beginnen 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL 4 Hoe zit dat? 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (4 Hoe zit dat?, beoordelingsschema) bij deze opdracht. SKL Studievaardigheid Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica Spelling Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 6. 2 Zoekwoorden 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding (met bedenken name de bereikbaarheid van 2 Weg? 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding (met name de bereikbaarheid van Meer oefenen 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. Maak de D-toets 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1, 2 en 3 0 Laat eventueel tekst 1, 2 en 3 horen vanaf de luister-cd. Project Op vakantie! 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan de kopieerbladen bij het Project Op vakantie! (Weg). 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van internet, tekstverwerking (bijvoorbeeld Word) en printer. 0 Overleg en stem af met de collega s van bewegen en sport, mens en maatschappij, kunst en cultuur. 0 Kies een aanpak voor de beoordeling van groepswerk. Zie ook Nieuw Nederlands van A tot Z bij de trefwoorden beoordeling, groepswerk en zelfbeoordeling.

20 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 20 5 NIEUW NEDERLANDS IN DE SCENARIO S 5.1 SCENARIO S IN DE ONDERBOUW In de onderbouw is er sprake van vier scenario s. Deze scenario s zijn modellen om het onderwijs in de onderbouw vorm te geven en hebben tot doel om het gesprek over inhoud en vorm van onderwijs te vergemakkelijken. Alle vier scenario s streven naar samenhang in leerstof en werkwijze. Er is geen kwalitatief onderscheid tussen de scenario s. Binnen ieder scenario kan dus het best mogelijke onderwijs voor leerlingen worden gerealiseerd. De scenario s kunnen als volgt worden gekarakteriseerd: Samenhang Programma Team 1 door leerstofafspraken schoolvakken blijven uitgangspunt op het rooster, met variaties zoals blokuren en keuzewerkuren afstemmen maar ieder werkt voor zich 2 door combinaties van vakken en projecten vakken en projecten bestaan naast elkaar in een vakrooster en projectrooster afstemmen en samenwerken 3 door integratie integratie van vakken met langere lessen (70/90 minuten) in grotere gehelen, bijv. leergebieden samenwerken bepaalt het resultaat 4 via competenties van leerlingen leerlingen kunnen zelf kiezen en werken zonder een rooster maar met flexibele planningen klantgerichtheid Het doel van de onderbouw is onder andere dat iedere school een eigen scenario ontwikkelt dat optimaal aansluit bij de leerlingen en optimaal gebruikmaakt van kwaliteiten van de docenten. De vier voorbeeldscenario s dienen ter inspiratie. Nieuw Nederlands kan in alle vier scenario s worden ingezet. In dit hoofdstuk worden een aantal mogelijkheden geschetst om de methode geheel of gedeeltelijk in te zetten binnen genoemde scenario s. 5.2 NIEUW NEDERLANDS IN SCENARIO 1 In scenario 1 is Nederlands een apart vak op het rooster. Afstemming met andere vakken vindt plaats door middel van overleg met de collega s van andere vakken. Omdat in de onderbouw geen sprake is van een advieslessentabel, kan het vak Nederlands in aantal uren per school sterk verschillen. Daarom hebben we het vak Nederlands binnen scenario 1 uitgewerkt in drie varianten: variant A: Nederlands als 4-uursvak (ca. 144 uren op jaarbasis) variant B: Nederlands als 3-uursvak (ca. 108 uren op jaarbasis) variant C: Nederlands als 2-uursvak (ca. 72 uren op jaarbasis) Deze drie varianten kunnen ook ter inspiratie dienen als Nederlands geperiodiseerd wordt. Als Nederlands in jaar 1 bijvoorbeeld alleen in het eerste half jaar wordt aangeboden als 4-uursvak (dus ongeveer 18 weken x 4 uur = 72 uur), kan worden uitgegaan van variant C. Variant A: Nederlands als 4-uursvak (voorbeeld) In variant A worden de drie projecten en alle lessen Studievaardigheid uitgevoerd buiten de lesuren van het vak Nederlands. Deze onderdelen hebben immers meerwaarde voor alle andere vakken in de onderbouw. Voor Nieuw Nederlands deel 1 is dan ongeveer 144 uur vereist, oftewel 36 weken à 4 uur. Bijvoorbeeld: Maak de lessen Studievaardigheid onderdeel van de mentorlessen of van een aparte cursus Studievaardigheid. Plan de drie projecten in de algemene projecttijd in, in samenwerking met andere vak- en leergebieden. Of: maak in overleg met de onderbouwcollega s andere keuzes.

21 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 21 Variant B: Nederlands als 3-uursvak (voorbeeld) In variant B vindt net als in variant A overheveling plaats van de projecten en van Studievaardigheid naar andere uren in het rooster. Daarnaast worden sommige onderdelen versneld, beperkt of geïntegreerd uitgevoerd, bijvoorbeeld Grammatica, Spelling en Fictie. Voor Nieuw Nederlands deel 1 is dan ongeveer 108 uur vereist, oftewel 36 weken à 3 uur. Bijvoorbeeld: Maak de lessen Studievaardigheid onderdeel van de mentorlessen of van een aparte cursus Studievaardigheid. Plan de drie projecten in de algemene projecttijd in, in samenwerking met andere vak- en leergebieden. Combineer het onderdeel Grammatica met het onderwijs in een moderne vreemde taal. Verkort het onderdeel Spelling binnen de uren Nederlands en maak spelling tot inzet van alle vakken. Verkort het onderdeel Fictie tot twee lessen per hoofdstuk en integreer overige aspecten van Fictie met kunst- en cultuurvakken. Of: maak in overleg met de onderbouwcollega s andere keuzes. Variant C: Nederlands als 2-uursvak (voorbeeld) In variant C is met 2 uur per week op jaarbasis ongeveer 72 uur beschikbaar. Bijvoorbeeld: Kies alleen voor de onderdelen die sterk op communicatieve vaardigheden gericht zijn, bijvoorbeeld Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven. Kies alleen voor die onderdelen die bij andere domeinen niet of niet voldoende aan de orde komen, bijvoorbeeld: Schrijven, Studievaardigheid, Spelling en Fictie. Of: maak in overleg met de onderbouwcollega s andere keuzes. 5.3 NIEUW NEDERLANDS IN SCENARIO 2 In scenario 2 wordt uitgegaan van aparte vakken waarbij samenhang wordt bereikt door projecten waaraan verschillende vakken tegelijk deelnemen. De verhouding tussen vakuren en projecturen kan verschillen. Sommige scholen kiezen bijvoorbeeld voor 50% vaklessen en 50% projecttijd. Er zijn tal van andere opties om projecten in scenario 2 een plaats te geven. Bijvoorbeeld: keuzewerktijd: leerlingen voeren in de reguliere keuzewerktijduren een project uit, bijvoorbeeld het 5 e en 6 e lesuur op woensdagmiddag projectdagdelen: in het rooster worden voor een bepaalde periode, bijvoorbeeld vier weken, dagdelen vrijgepland voor het werken aan een project projectrooster: in het rooster wordt bijvoorbeeld twee keer per jaar één week ingepland voor het werken aan een schoolbreed project of aan het werken aan een project naar keuze Nieuw Nederlands biedt drie projecten aan. Eén project kost ongeveer 6 lessen maar kan gemakkelijk worden uitgebreid door het aantal bronnen uit te breiden of door de complexiteit van bronnen te vergroten. Ook kan het eindproduct in omvang worden vergroot. Verder kan de inhoudelijke reikwijdte van het project toenemen door leerstof of vaardigheden uit andere domeinen een grotere rol te laten spelen. De samenhang met andere vak- en leergebieden is als volgt: Projecten Hoofdstuk 2: Altijd en overal feest! Hoofdstuk 4: Hoe leef ik gezonder? Hoofdstuk 6: Boosheid: wat doe je eraan? Relatie met andere vak- en leergebieden mens en maatschappij, kunst en cultuur (presentaties) mens en natuur, met name biologie en verzorging; kunst en cultuur (presentaties) mens en maatschappij, bewegen en sport (zelfverdediging); sociaal-communicatieve vaardigheden of drama

22 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 22 De volgende onderdelen van Nieuw Nederlands spelen een belangrijke voorwaardelijke rol bij de uitvoering van projecten in andere domeinen: Lezen Spreken/kijken/luisteren Schrijven Studievaardigheid Spelling Tussen het vak Nederlands en de overige domeinen moeten onderbouwbreed afspraken gemaakt worden over de rol en de omvang van het vak Nederlands binnen de projectlessen. De varianten in scenario 1 kunnen ter oriëntatie dienen voor de invulling van de vaklessen op het rooster. 5.4 NIEUW NEDERLANDS IN SCENARIO 3 In scenario 3 wordt uitgegaan van samenhang door integratie van vakken tot grotere gehelen, zoals leergebieden. In dit scenario kan Nederlands worden geïntegreerd met het domein mens en maatschappij, waarbij Nederlands als apart vak nog maar één uur heeft, bijvoorbeeld voor spelling-, grammatica- of fictieonderwijs. Nieuw Nederlands kan in scenario 3 nog steeds als 1-, 2- of 3-uursvak bestaan. Afhankelijk van de mate van integratie blijven er voor een apart vak meer of minder uren over. Integratie van onderdelen van Nieuw Nederlands in andere domeinen kan er bijvoorbeeld zo uitzien: Integratie Nederlands binnen domein mens en maatschappij mens en natuur kunst en cultuur moderne vreemde talen bewegen en sport alle domeinen alle domeinen alle domeinen Onderdelen van Nieuw Nederlands Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven Lezen, Spreken/kijken/luisteren Fictie Grammatica Spreken/kijken/luisteren de drie projecten de zes taken Studievaardigheid Tussen het vak Nederlands en de overige domeinen moeten onderbouwbreed afspraken gemaakt over de rol en de omvang van het vak Nederlands binnen de andere domeinen. De varianten in scenario 1 kunnen ter oriëntatie dienen voor de invulling van de vaklessen op het rooster. 5.5 NIEUW NEDERLANDS IN SCENARIO 4 In scenario 4 vindt samenhang plaats via de competenties van leerlingen. Leerlingen kiezen hun eigen weg door de leerstof en volgen daarin eigen interesses. Docenten en lesmethodes faciliteren de leerling en zorgen ervoor dat de leerling voldoende in aanraking komt met de kerndoelen voor de onderbouw. Scenario 4 vraagt van de docent een klantgerichte opstelling. De docent biedt cursussen, begeleiding, workshops of gastlessen aan in samenspraak met de leerlingen. Ook kan er binnen scenario 4 een aantal funderende cursussen worden aangeboden voor alle leerlingen. Nieuw Nederlands heeft in scenario 4 verschillende gebruiksmogelijkheden. Bijvoorbeeld: cursorisch: leerlingen volgen groepsgewijs bijvoorbeeld een basiscursus Lezen, Schrijven of Spelling uit de methode naslagwerk vaardigheden: leerlingen gebruiken Nieuw Nederlands als naslagwerk om zich vaardigheden eigen te maken, bijvoorbeeld het zoeken naar en beoordelen van informatie of het voorbereiden en uitvoeren van een schriftelijke of mondelinge presentatie remedial teaching: op basis van diagnostische toetsen of het onderdeel Weet je het? (i-clips) of op basis van persoonlijke interesses, kan een leerling besluiten om zich onderdelen van Nieuw Nederlands eigen te gaan maken

23 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 23 Tussen docenten en leerlingen worden voortdurend afspraken gemaakt over de rol en de omvang van het vak Nederlands binnen dit scenario. Docenten en leerlingen hebben gezamenlijk de verantwoordelijkheid dat minimaal de kerndoelen worden bereikt zoals deze voor Nederlands geformuleerd zijn. 5.6 NIEUW NEDERLANDS EN INDIVIDUEEL ONDERWIJS Nieuw Nederlands kan ingezet worden voor individueel onderwijs. Met behulp van de jaarplanner en een werkwijzer kan er een geïndividualiseerd traject worden samengesteld. De leerling meet zijn vorderingen vervolgens met behulp van de diagnostische toetsen (D-toetsen), de deeltoetsen en de hoofdstuktoetsen. Eventuele zwakke punten kunnen vervolgens worden getraind met behulp van het activiteitenboek en de extra oefenstof op de i-clips. Door de aanwezigheid van een jaarplanner, werkwijzers, verschillende toetsvormen en extra oefenmateriaal op papier én digitaal, kan er voor individuele leerlingen een taaltraject op maat worden samengesteld.

24 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-t/havo, docentenhandleiding 24 6 NIEUW NEDERLANDS VAN A TOT Z A actief leren activerende didactiek activerende werkvormen actualiteit in taallessen Adviestoets Cito atheneum-plus B beoordelen buitenschoolse opdrachten C competentiegericht leren conflicthantering coöperatief leren cursus D determinatie diagnostische toets D-toetsen digitale proefwerken docentrollen E expertwerkvorm G gereedschapskist voor taal groepsbeoordeling groepswerk H hoogbegaafde leerlingen I i-clips internet J jaarplanner in Nieuw Nederlands K keuzes maken in de methode keuzevrijheid kerndoelen nader uitgelegd klassenmanagement L leerlingen in de onderbouw leerlingrollen leerstijlen leren door te doen leren leren lesplanning maken met Nieuw Nederlands lokaalinrichting M meer oefenen meervoudige intelligenties methodesite N natuurlijk leren Nederlands in kleine, heterogene groepen Nederlands taalonderwijs in het buitenland nieuwe leren (het) nieuwe spelling O ontdekkend leren ordeproblemen voorkomen P positieve feedback portfolio probleemgestuurd onderwijs proefwerken profielwerkstuk project R remedial teaching S samenwerkend leren samenhang tussen vakken scenario s Schoolwise sectorwerkstuk sociaal-communicatieve vaardigheden spelling T taak taalgericht vakonderwijs taallessen maken thuiswerkvrij onderwijs toetsen U uitgestelde aandacht V vaardigheidsgericht taalonderwijs variatietip veilig leren verschillen tussen leerlingen Volgtoets Cito vwo-plus W webquests werkvormen werkwijzer werkwoordspelling met expertwerkvorm woordenschatverwerving woordraadstrategieën Z zelf lessen maken zelfbeoordeling zelfstandig leren zelfverantwoordelijk leren