Lokaal Alle Lichten Op Groen: coalities onderweg naar energieneutrale huizen een inkijkje
|
|
- Thomas Kuiper
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Lokaal Alle Lichten Op Groen: coalities onderweg naar energieneutrale huizen een inkijkje In 2012 zetten alle zes de coalities in Amersfoort, Apeldoorn, Amsterdam, Hoorn, Den Bosch en Wageningen hun handtekening onder de overeenkomst met Energiesprong Plat- form 31 voor het project Lokaal Alle Lichten Op Groen. Minstens 20 woningeigenaren per coalitie gaan op weg naar energieneutrale huizen. Eind 2014 loopt het project af. Hoe brengt de coalitie het er vanaf? Samenwerken, hoe doen ze dat? Waar lopen ze tegenaan? Welke lichten gaan op groen? Wat gaat goed en wat is niet voor herhaling vatbaar? We namen een kijkje in de coalitiekeuken van Wageningen. Het is prachtig hoe alle kennis samenkomt De eerste woningeigenaar is al binnen in Wageningen die het gelukt is zijn huis energieneu- traal te krijgen. Hij heeft het helemaal zelf voor elkaar geklust De andere Wageningse eigenaren komen nu in de fase om de eerste grotere opdrachten geven, vertelt projectlei- der Sanne Meelker. Wie? Heel plat ge- Sanne Meelker, beleidsadviseur Klimaat en duurzaamheid bij de gemeente Wageningen, zegd, zegt bewo- initiatiefnemer en projectleider. ner Frans Sweers, Frans Sweers, bewoont met zijn gezin een destijds goed geïsoleerd huis uit Frans kon ik niet gelo- reageerde op een advertentie die op de gemeentepagina stond. ven dat je een Ben Hartman, van HartmanBouwVisie in Ede. Dit deelnemend bedrijf doet al geruime tijd label B- woning allerlei projecten in passiefbouw, zowel renovatie als nieuwbouw. rendabel kan re- noveren tot een energieneutraal huis. Dat wilde ik wél zien! Daarom doe ik mee. Het is heel spannend. Helemaal door de eis die ik van thuis meekrijg: dat het wel rendabel moet zijn. Het gaat dus niet gebeuren dat we er voor tienduizend euro aan isolatiemateriaal inraggen, waarmee je per jaar maar 100 euro verdient. Het moet uitkunnen met inbegrip van alle ener- gie die mijn dochters verkwisten met tv kijken en computerspelletjes. En die voor mijn per- soonlijke drankkoelkast in de garage. Frans Sweers denkt nu dat het gaat lukken. Al is mijn warmwatervoorziening nog niet helemaal rendabel. Met enige financiële tegenzin heb ik een zonneboiler opgenomen in mijn plan. Nu heeft mijn spreadsheet rode cijfers. Daar moet ik nog iets aan doen. Lastig! Je moet alle onderlinge afhankelijkheden heel goed in de gaten houden. Niet voor niets krijgt de doorsnee energieadviseur hoofdpijn van zo n woning uit 95. Het is priegelwerk, zegt hij. Mijn huis is bij de bouw al extra geïsoleerd en heeft stads- verwarming. Voor die tijd helemaal oké. Als bedrijf zijn we ervan overtuigd dat je duurzame projecten integraal en dus samen moet aanpakken, liefst met aannemers. Op de traditionele manier - ieder voor zich - gaat dat niet. Juist die samenwerking zoek ik. Alles is gericht op kennisdelen, zegt Ben Hartman. Hij zit in een van de drie consortia die
2 bezig zijn met de concepten voor de stan- daardwoningen. Mensen die deskundig zijn op allemaal verschillende kennisgebieden zitten bij elkaar om samen tot een goed concept te ko men. Dat creëert nieuwe mogelijkheden. Voor mij persoonlijk is het extra leuk om- dat dit project voor woningeigenaren is. Dat is een héle uitdaging. Ik ken soortge- lijke projecten bij huurwoningen, maar dan kan het bovenaf worden aange- stuurd. Terwijl je hier elke bewoner moet overtuigen. HartmanBouwVisie is een voorbeeld van een bedrijf dat eerst niet bij de coalitie zat. We willen lokaal de vraag- en aan- bodmarkt stimuleren, dus richten we ons eerst op Wageningse bedrijven. Maar als we bepaalde expertise missen, dan mag die ook van buiten komen, zegt Sanne Meelker. Als ze de kennis maar delen en in de coalitie stappen. Ze tekenen de in- tentieverklaring net als de andere bedrij- ven. Wat en hoe? Het idee om samen met bedrijven een concept te ontwikkelen had projectleider Sanne Meelker al een tijdje. Maar het is moeilijk om daar geld voor te vinden binnen de gemeentelijke organisatie. En bovendien kun je als gemeente niet zomaar een bedrijf vragen om een plan te maken. Dat mag niet vanwege aanbestedingsregels. Nu de financiering buiten de gemeente ligt, hebben we de kans dingen te doen die anders heel lastig zouden zijn. Eerst is ze met allerlei bedrijven gaan praten. Ik had namelijk meteen het idee dat eigenaren niet moeilijk te vinden zouden zijn. Dat was ook zo. 32 eigenaren doen mee. De coalitie tekende het convenant in de zomer van In Wageningen willen ze, om straks goed te kunnen opschalen, meer kennis vergaren dan alleen via die 32 woningen. Dus ontwikkelen ze tegelijk ook concepten voor drie wijken met standaardwoningen, geïnspireerd door de fruitbuurt in Hoorn. Er zijn drie consortia van bedrijven gevormd die daarmee aan de slag zijn. Afgelopen maanden zijn gebruikt voor tekentafelsessies en keukentafelgesprekken bij de eigenaren thuis. Nu ze een jaar onderweg zijn, hebben de eigenaren ook de opdracht gekregen om elkaar te interviewen om de hobbels in kaart brengen die de gemeente bedoeld en onbedoeld heeft opgeworpen. Alle deelnemende bewoners hebben hun woning op laten nemen door een energieadvi- seur. Op basis van de woonwensen van de bewoners rolde daar een advies uit hoe je het huis zou kunnen aanpakken. Dat plan moest daarna nog handen en voeten krijgen. Daar hebben we de keukentafelsessies voor verzonnen. Bewoners nodigen samen met hun adviseur vrijblij- vend bedrijven bij hen thuis uit. Die buigen zich dan samen over het plan en maken het con- creet, inclusief de kosten. Het ontwikkel- en speurwerk door de bedrijven krijgen zij betaald via de subsidie van Plat- form31. Frans: Want als je maar één eigenaar hebt waar je een concept voor ontwikkelt, betaalt die zich helemaal scheel of je bent als bedrijf gek dat je het doet. Met die ene koplo- per heeft een bedrijf geen zicht op een markt. Dat maakt het belangrijk om tekorten in kennis en advieswerk nu wél te financieren.
3 Hoe is gelukt voor te zorgen dat het werkt? Heel open zijn naar elkaar. Eerlijkheid speelt een grote rol, vindt Sanne Meelker. Frans Zweers: Zorg nou van begin af aan dat alle hobbels boven water komen die je tegenkomt. Dan weet je waarom de lokale markt niet van de grond komt. Door de subsidie heb je twee- enhalve ton tot je beschikking om aan dat doel bij te dragen. De drie consortia met specialis- ten die hier aan het werk zijn vertellen openhartig hun dilemma s. Al heeft echt wel even geduurd voordat we zover waren, zegt Sanne Meelker. Vooral voor bedrijven betekende het een hele nieuwe manier van werken. Het lijkt nu wel of ze het al jaren doen, maar zo is het niet. Je moet je verdiepen in de problemen van de ander, zegt Ben Hartman, want WE gaan het oplossen. Niks architecten die gewoon hun ding willen doen. Nee, hier heb je rekening te houden met allerlei randvoorwaarden. De eisen van de installatieadviseur bijvoorbeeld. Je merkt dat mensen daar wel aan moeten wennen. Kleine aannemers kunnen die switch makkelijker maken dan grote. Frans Sweers: Zij hebben allang gemerkt dat het geven en nemen is. Hoe meer je deelt, hoe meer er in je portemonnee terechtkomt. Maar door de crisis komt zo langzamerhand ook de grotere aannemer tot het besef dat ie maar beter kan samenwerken en delen. Sanne Meelker: Ik had van te voren niet verwacht dat juist kleinere bedrijven de handschoen zou- den oppakken en een voorbeeld zouden zijn voor grotere bedrijven. Volgens Ben Hartman is kennisdelen en samenwerken gewoon noodzaak geworden. Een van de handicaps waardoor Nederland zo achterloopt op bouwgebied is dat bouwers op hun kennis zitten. Frans merkte dat als hij in het Nederlands zoekt naar het naadje van de kous over passiefwonen of energie neutraal hij altijd op Belgische sites terechtkomt. De hele branche is in Nederland dichtgetimmerd. Staan alle neuzen zelfde kant uit? Wat wijkt het meeste af? Het hele spannende is: behoud je de schil van het huis of doe je dat niet. De één wil isoleren met wat er allemaal al staat, de ander wil de jas uitdoen en een nieuwe aan. Sanne: Het kan allebei. Het gaat om kwaliteit en het eindresultaat. Wat is moeilijk? Ben Hartman: Dat iedereen - van hypotheekverstrekker tot Autoriteit Financiële Markten (AFM) - uitgaat van de startwaarde van je investering, in plaats van te rekenen met de totale woonlasten. Dat is een flinke bottleneck. Niemand kijkt naar wat je kosten zijn voor stoken en voor onderhoud. Er wordt dus niet gekeken wat je bespaart aan totale woonlasten als je minder energie verbruikt en er minder onderhoud nodig is. Ben Hartman: Er zou alleen al zoveel meer creativiteit ontstaan bij het realiseren van dit soort duurzame projecten, als daar wel rekening mee gehouden zou worden. Dat alleen al. Volgens Frans Sweers zit er zelfs een sluipmoordenaar in alles in- en rondom huizen. Alles moet in Nederland gespecificeerd zijn en afgestempeld voordat je iets wel of niet mag. Een bank moet zich aan strikte regels hou- den, en heeft fiat nodig van zowel het CPB, als Nibud, SER en AFM, voordat hij met een nieu-
4 we insteek op de markt mag komen. Ook een energieadviseur zit dichtgetimmerd in een stramien. Als niet bekend is met welke kwaliteit een verbouwing is uitgevoerd, moet je uit- gaan van het slechtst mogelijke jaar. En zo gaat het maar door. Hoe houd je de energie erin met deze club? Door ook leuke activiteiten te organiseren, zegt Frans Sweers. Zo is Ben Hartman laatst naar een middag over palletkachels geweest. Sanne Meelker merkt dat mensen ook enthou- siast blijven omdat er in dit project voor elk wat wils zit en dat de bedrijven elkaar niet bijten. Hoe delen jullie je kennis? PR is heel belangrijk, geeft Sanne Meelker aan. We besteden op veel plekken aandacht aan dit project. We bouwen onze site steeds verder uit. Nu hebben we interviews met eigenaren. We maken jaarlijks een krant gedurende het project. We organiseerden een openhuizenroute en excursies. We staan op de Wageningse bedrijvenmarkt voor duurzaam wonen. Wat zouden jullie anderen gunnen? Sanne Meelker: Het enthousiasme dat hier vrijkomt. En de kennis die van alle kanten tot je komt. Het is prachtig hoe dat nu samenkomt. Do's Deel je dilemma's Vier je successen! Gewoon beginnen. Dont's Trek niet aan een dood paard. Ga met mensen in zee die willen. Geef geen subsidie voor dingen die al rendabel en geaccepteerd zijn. Wel voor speurwerk. De voorgeschiedenis en nieuws Lees er meer over op: energiesprong.nl/lokaal- alle- lichten- op- groen/deelnemers/wageningen/ [zoekterm: energieneutraal]
5 Kansen & belemmeringen Kans: aansluiting agenda. Voor de buitenwereld is heel duidelijk waarom dit project in Wageningen is, vanwege de ambities van de stad, zegt Frans Sweers. Het is niet zo als ze horen dat ze meteen over windmolens beginnen als mensen horen dat ik uit Wageningen kom, maar wel snel. Belemmering: overeenkomende belangen. Sanne Meelker: Dat was in het begin een belemmering, maar gaat nu prima. Belemmering: de landelijke wet- en regelgeving. Daar lopen we ontzettend tegen- aan, zegt Sanne Meelker. Ze noemt als voorbeeld het probleem met de saldering. Als je je eigen zonnepanelen op een ander dak neerlegt, mag je dat niet met je eigen verbruik verrekenen.
Lokaal Alle Lichten Op Groen: coalities onderweg naar energieneutrale huizen een inkijkje
Lokaal Alle Lichten Op Groen: coalities onderweg naar energieneutrale huizen een inkijkje In 2012 zetten alle zes de coalities in Amersfoort, Apeldoorn, Amsterdam, Hoorn, Den Bosch en Wageningen hun handtekening
Nadere informatieJE KUNT EIGENLIJK NOOIT GENOEG DOEN AAN COMMUNICATIE E KUNT EI- GENLIJK NOOIT GENOEG DOEN AAN COMMUNICATIE
Lokaal Alle Lichten Op Groen: coalities onderweg naar energieneutrale huizen een in- kijkje In 2012 zetten alle zes de coalities in Amersfoort, Apeldoorn, Amsterdam, Hoorn, Den Bosch en Wageningen hun
Nadere informatieLes 3 - maandag 3 januari 2014 - De Wilgenstam kleutergroep van meester Jasper
Les 3 - maandag 3 januari 2014 - De Wilgenstam kleutergroep van meester Jasper Het lampje is aan, dat betekent dat we gaan filosoferen. Isa-Noa vertlede in de eerste les dat zij lippenstift en badeendjes
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd
Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen
Nadere informatieBen jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!
Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw
Nadere informatieDe brug van Adri. Rollen: Verteller Martje Adri Wim
De brug van Adri Rollen: Verteller Martje Adri Wim Daar loopt een meisje. Ze heet Martje. Ze kijkt boos en loopt langzaam. Ze weet niet waarheen. Martje kent Wim. Hij woont in dezelfde straat, maar Wim
Nadere informatieU in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren
Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.
Nadere informatieLokaal Alle Lichten Op Groen: coalities onderweg naar energieneutrale huizen een inkijkje
Lokaal Alle Lichten Op Groen: coalities onderweg naar energieneutrale huizen een inkijkje In 2012 zetten alle zes de coalities in Amersfoort, Apeldoorn, Amsterdam, Hoorn, Den Bosch en Wageningen hun handtekening
Nadere informatieNeus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen
Neus correctie 2012 Aanleiding Al een tijdje heb ik last van mijn neus. Als kind van een jaar of 5 kreeg ik een schep tegen mijn neus, wat er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat mijn neus brak. Als kind
Nadere informatieIn 2016 komt mijn boek uit: Leidinggeven is een werkwoord! Hoe creëer je (meer) ruimte voor jezelf?
In 2016 komt mijn boek uit: Leidinggeven is een werkwoord! Hoe creëer je (meer) ruimte voor jezelf? Het gaat om doen, om zichtbaar en hoorbaar gedrag. Gedrag is waar de omgeving op reageert en wat aanspreekt,
Nadere informatieVoorbereidende les. Basisonderwijs. Educatieteam
Basisonderwijs Voorbereidende les (1) Introductie (2) Huiswerkopdracht (3) Bijlage 1 (4) Bijlage 2 Educatieteam Het educatie team bestaat uit jonge, gemotiveerde en bevlogen medewerkers die dichtbij de
Nadere informatieVragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'
De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieADHD: je kunt t niet zien
➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen
Nadere informatieWij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.
Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieTeksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.
Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl
Nadere informatieZaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie
Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie
Nadere informatieEr is nooit een verliezer / 30
Er is nooit een verliezer / 30 Wouter Coomans Er is nooit een verliezer Mr. Wouter Coomans is teammanager Personenschade bij ASR, dat volgens zijn zeggen vooroploopt als het gaat om mediations. Maar eigenlijk
Nadere informatieOnderzoek Week van de Energierekening Gfk i.o. Milieu Centraal oktober 2012
Onderzoek Week van de Energierekening Gfk i.o. Milieu Centraal oktober 2012 Achtergrond bij onderzoek In het onderzoek is gebruik gemaakt van een aselecte steekproef van 1.038 huishoudens. Deze steekproef
Nadere informatie15. eten moet je toch
GRATIS voorproefje 15. eten moet je toch Uitnodigen Ik zal zorgen dat ik honger heb. Hou het eenvoudig, hoor! Ik eet alles. Ik ben niet zo n moeilijke eter. Maar verder eet ik alles! Je ziet me wel verschijnen.
Nadere informatieEen van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad.
Een dode De voetbalwedstrijd is afgelopen. Het stadion is bijna leeg. Het is koud, de zon schijnt bleek. Munck staat op de tribune van vak H en staart naar de dode man op de bank. Wat vreselijk, denkt
Nadere informatieNypels Speelt. 8 ingrediënten voor verbindend samenwerken
Nypels Speelt 8 ingrediënten voor verbindend samenwerken Inleiding Het Nypels wordt steeds leuker, doe jij ook mee? Nypels Speelt, onder die titel wordt op een nieuwe manier gewerkt aan de betrokkenheid
Nadere informatie2.1 FaVoriete leestips
Verhalend 2.1 FaVoriete leestips Van klasgenoten heb ik de volgende tips gekregen van boeken/tijdschriften die mij leuk lijken: 1.... 2.... 3.... Van de leraar heb ik de volgende tips gekregen van boeken/tijdschriften
Nadere informatieSLB eindverslag. Rozemarijn van Dinten HDT.1-d 12053449 11-11-12
SLB eindverslag Rozemarijn van Dinten HDT.1-d 12053449 11-11-12 Eindverslag De afgelopen periode heb ik een aantal lessen SLB gehad. Hierover ga ik een eindverslag schrijven en vertellen hoe ik de lessen
Nadere informatieFOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.
PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een
Nadere informatieGemaakt door: Kelly.
De kanjertraining. Gemaakt door: Kelly. Inhoud. Inhoud. 1 Inleiding. 2 Wat is de Kanjertraining? 3 Hoe en wanneer is de Kanjertraining ontstaan? 4 Wanneer ga je naar de Kanjertraining? 6 Welke stappen
Nadere informatieThema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang
Thema Kinderen en school. Demet TV Lesbrief 9. De kinderopvang zoekt opvang voor haar kind. belt naar een kinderdagverblijf. Is er plaats? Is de peuterspeelzaal misschien een oplossing? Gaat inschrijven
Nadere informatieVERSLAG CLUSTER VVE, 13 MAART 2012. Anne Opent:
VERSLAG CLUSTER VVE, 13 MAART 2012 Anne Opent: Wij krijgen Kippen is een project dat is gestart om proces en systeeminnovatie voor elkaar te krijgen. We hebben een prachtige lijst met 50 initiatieven,
Nadere informatieWerkboek Het is mijn leven
Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieALL-ELECTRIC FOR ALL?
ALL-ELECTRIC FOR ALL? Nicolaas van Everdingen Plushuis Congres all-electric renovatie 11 november 2014 De Reehorst Ede nicolaas@plushuis.net 06-43148464 : @plushuis PLUSHUIS Innovator/Doendenker/Omdoener
Nadere informatieBINNENSUIS Jehudi van Dijk
BINNENSUIS Jehudi van Dijk Op het toneel staat een vrouw. Ze draagt gewone kleren en ze heeft een horloge om. Ook staat er een stoel en een prullenbak en ligt er een pluisje op de grond. Ik denk altijs
Nadere informatieInfoavond 8 oktober 2015 Yvonne Feuerhahn. Hoe begin je? Met het duurzamer maken van je huis?
Infoavond 8 oktober 2015 Yvonne Feuerhahn Hoe begin je? Met het duurzamer maken van je huis? Yvonne Feuerhahn ambassadeur adviseur architect Sinds 2010 dagelijks bezig met het verduurzamen van bestaande
Nadere informatieHoe voorkom je diefstal op reis.
Hoe voorkom je diefstal op reis. Diefstal op reis, dit is iets wat we liever niet willen overkomen wanneer we in het buitenland zitten. Toch gebeurt het. Ik kan me nog goed herinneren dat ik een jaar geleden
Nadere informatieTuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5
Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich
Nadere informatieDe bouw Conceptueel bouwen. Klinkt ingewikkeld,
De bouw Conceptueel bouwen. Klinkt ingewikkeld, heeft wel de toekomst. Over vijf jaar zal één op de vijf bouwwerken in Nederland volgens een concept gebouwd worden. Wat is dat en wat betekent het voor
Nadere informatieMicha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk.
1. Puzzelen Wie er het eerst is! Micha staat bij het schoolhek. Hij krijgt een harde klap op zijn schouder van Ruben, zijn grote broer. Oké. Micha is wel in voor een wedstrijdje. Hij begint meteen te rennen,
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieHelp, mijn papa en mama gaan scheiden!
Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieIk ben de Klomp. Europees landbouwbeleid groep 5-6. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent.
De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent Zo! Goedemorgen of goedemiddag, wat is t? Ik moet zo de koeien weer melken, dus... Excuus, dat ik wat stink. Ik heb het zo
Nadere informatieNieuwsbrief 14, september 2010
Stichting WoonMere Nieuwsbrief 14, september 2010 Redactie: Mariska Elfrink Hallo allemaal, Eindelijk is het dan gebeurt: we zijn verhuist naar ons eigen appartement! Inmiddels wonen we hier alweer een
Nadere informatieDoelstelling en doelgroep
klimaat op maat Klimaat op maat Het klimaat verandert en de olievoorraden raken langzaamaan op. Dat laatste betekent concreet dat de energieprijzen naar verwachting flink stijgen in de komende decennia.
Nadere informatieWeer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.
Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt
Nadere informatie7.5 Script en plaatjes post-test
7.5 Script en plaatjes post-test De vorige keer waren we hier om Drakie wat beter te leren praten en Drakie heeft toen een heleboel van jou geleerd. Dat vond ie heel leuk. Vandaag gaan we wat dingen die
Nadere informatieBevriend met Bram of met een autist
Bevriend met Bram of met een autist Eerste druk, januari 2010 2010 Nanno Ymus isbn: 978-90-484-0990-7 nur: 283 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl De namen, plaatsen en gebeurtenissen
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieDe bruiloft van Simson
De bruiloft van Simson Weet je nog waar de vertelling de vorige keer over ging? Over Simson, de nazireeër. Wat is een nazireeër? Een nazireeër is een bijzondere knecht van God. Een nazireeër mag zijn haar
Nadere informatiemeepraten bij nieuwbouw, verbouw en verhuizing
1 meepraten bij nieuwbouw, verbouw en verhuizing Sociaal statuut cliënten Cello, versie voor cliënten 2 In dit boekje staat informatie over meedenken en meepraten als er in jouw woning wat verandert. Bijvoorbeeld
Nadere informatieWebsite bouwen Blok2 Wat kan wel en wat kan
Beste studente: Helaas zit je bij het ontwerpen van een website vast aan bepaalde regels, tenzij je een flashwebsite zou maken. Bij flash is veel meer mogelijk alleen heeft deze manier van websites bouwen
Nadere informatieMKBA VAN EEN GOED BEGIN NAAR STRUCTUREEL SUCCES!
MKBA VAN EEN GOED BEGIN NAAR STRUCTUREEL SUCCES! MKBA: VAN EEN GOED BEGIN NAAR STRUCTUREEL SUCCES! U heeft een mooi project om laaggeletterde werkzoekenden op te leiden en zo hun kansen op de arbeidsmarkt
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatieHet bepalen van je waarden: Stap voor stap
Het bepalen van je waarden: Stap voor stap Het Demartini Waardebepaling Proces TM is een multi-step proces waarin je je antwoorden blijft verfijnen tot je hiërarchie van waarden uiteindelijk glashelder
Nadere informatietje was saai. Haar ouders hadden een caravan, waarmee ze ieder jaar in de zomer naar Frankrijk gingen. Ook voor deze zomer was de camping al
Hoofdstuk 1 Echt? Saartjes mond viel open van verbazing. Maar dat is supergoed nieuws! Ze sloeg haar armen om haar vriendin heen. Waaah, helemaal te gek. We gaan naar Frankrijk. Zon, zee, strand, leuke
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 4)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatieINTRO LOES THIERRY MARK
INZICHTEN INTRO In dit document staan acht inzichten die de resultaten zijn van het onderzoek dat drie studenten van de Hogeschool Utrecht hebben gedaan naar de leden van WattsNext. De inzichten zijn
Nadere informatieKinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT
Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas
Nadere informatieAllemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman
Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieFamilie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.
Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm
Nadere informatiePersoonlijk Ontwikkelingsplan
Persoonlijk Ontwikkelingsplan De leerdoelen Leerdoel 1 Producer Tijdens het project van de verdieping wil ik graag meer kennis opdoen over de productie van een film. Tijdens mijn stage heb ik al verschillende
Nadere informatieLuisteren: muziek (B2 nr. 1)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatieNom voor VvE s: uitkomsten van een jaar experimenteren
Nom voor VvE s: uitkomsten van een jaar experimenteren Wie zijn wij? Onafhankelijke aanjagers van de bouwsector in opdracht van Min. BZK Programma Energiesprong (sinds 2010) onder Platform31 (semi-overheid)
Nadere informatieHet Groot en Bijzonder Verdriet Doe Boek
Het Groot en Bijzonder Verdriet Doe Boek De enige officiële training voor Troostbeesten. Lilian Kars, 1999 Illustraties: Rainer Harman Niets uit deze uitgave mag op enige wijze worden gebruikt of gedupliceerd
Nadere informatieBuildsightdag. Nieuwbouw en/of renovatie en/of transformatie 10 september 2014 / 12.00 uur tot 17.30 uur / Verkadefabriek Den-Bosch
Buildsightdag Nieuwbouw en/of renovatie en/of transformatie 10 september 2014 / 12.00 uur tot 17.30 uur / Verkadefabriek Den-Bosch Over Buildsight Buildsight levert al bijna 20 jaar informatie aan overheid,
Nadere informatieWaar een wil is, is een Weg!
5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht
Nadere informatieMaak van je kind een maker!
Maak van je kind een maker! En word er zelf ook één. Zes regels waarmee dat waarschijnlijk best wel lukt. 1 Welkom In dit boekje vertellen we over maken. Het is speciaal gemaakt voor ouders die samen met
Nadere informatieNetje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring
Nadere informatieNieuwsbrief 13, november 2009
Stichting WoonMere Nieuwsbrief 13, november 2009 Redactie: Mariska Elfrink Mozaïeken Als we straks met z n allen in WoonMere wonen, beschikken we ook over een heel mooi terras waar we met z n allen kunnen
Nadere informatieLes 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?"
Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer "Welkom:..." Introductiefase: 1. "We gaan vandaag proberen te voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?" 3. Discussie:...
Nadere informatieMeer succes met je website
Meer succes met je website Hoeveel geld heb jij geïnvesteerd in je website? Misschien wel honderden of duizenden euro s in de hoop nieuwe klanten te krijgen. Toch levert je website (bijna) niets op Herkenbaar?
Nadere informatie1. Brillenglazen zijn toch gewoon brillenglazen? Merk jij het verschil tussen een glas van Pearle, Hans Anders of een dure opticien? Waarom een hele hoop euro's betalen als het ook stukken goedkoper kan.
Nadere informatieInhoud. Mijn leven. de liefde en ik
Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...
Nadere informatie!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?
Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt
Nadere informatieProcesverslag project Blok 1. Luc Kersbergen
Procesverslag project Blok 1 Luc Kersbergen Minor Data Beleving 2013 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Voorafgaand 4 Het concept/idee 4 Werkwijze 5 Voice-over 7 Inspiratie 8 2 Inleiding In dit procesverslag
Nadere informatieThema In en om het huis
http://www.edusom.nl Thema In en om het huis Les 22. De rekening. Wat leert u in deze les? Advies vragen. Advies geven. Waarom-vragen beantwoorden met omdat. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieWaarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen
week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de
Nadere informatie41 december 2010. MAT Afbouw Zaltbommel. Ale van der Veen van Gerko Afbouw op het project Wave. MATinfo 1
MAT Afbouw Zaltbommel # 41 december 2010 Ale van der Veen van Gerko Afbouw op het project Wave #37 - januari 2009 Hotel Zwolle MATinfo 1 Ale van der Veen 26 jaar, lts, werken/leren als timmerman, bij MAT
Nadere informatieOVER VITALITEIT; WAAROM PAMPEREN FIJN LIJKT MAAR MACHTELOOS MAAKT
E-blog OVER VITALITEIT; WAAROM PAMPEREN FIJN LIJKT MAAR MACHTELOOS MAAKT Reeks: bestuurders over vitaliteit Colofon: einde artikel Wilma de Jong, lid van de Raad van Bestuur van BrabantZorg, is een kordate
Nadere informatieArie van der Veer & Ellen Laninga. Luister maar. Met illustraties van Rike Janssen. Boekencentrum
Luister maar Met illustraties van Rike Janssen Arie van der Veer & Ellen Laninga Boekencentrum Verhalen uit het Oude Testament 4 Het begin van de wereld God maakt de wereld Genesis 1:1-2:4 Lang, heel
Nadere informatiePersoonlijk opleiding plan
Persoonlijk opleiding plan Een opdrachtgever adviseren Hem vertellen wat jou de beste optie lijkt. Het klopt dat ik deze competenties zo had ingevuld. Ik heb hiermee ervaring doordat ik vaak op forums
Nadere informatieZorgboerderij Sterrenland 30-01-14
Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14 Inhoudsopgaven Inleiding...3 Bedrijfsgegevens...4 Afzetmarkt...5 De ligging...6 Het uiterlijk...7 De afdelingen...8 Regels... 9 Personeel...10 Vragen...11 Slot...12 Inleiding
Nadere informatieKoningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande
Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Zondag 2 november 2014 * Gedachtenis van de overledenen Kogerkerk * Preek Spreuken 9. 1 18 / Matteüs 25, 1-13 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Vandaag een prachtige en poëtische tekst
Nadere informatieze er iets gewichtigs mee wil aangeven, al is het nooit duidelijk haar schouders reikte, is nagenoeg gehalveerd. Een simpele
En, wat vind je? Hoe bedoel je, wat vind ik? Mijn haar. Kijk nou even. Mark kijkt op van zijn scherm. Yvonne staat in de deuropening van de woonkamer, een bakje yoghurt in haar hand. Ze beweegt niet. Ze
Nadere informatieGa daar dan staan. Hou je meer van geel, dan kies je de kant van de muur. Ga daar dan staan.
Rood of geel? Joris Denoo Ik ken een heel leuk spel, zegt juf Lotte. Je kunt het doen hier in de klas. Wie doet mee met mij? Ik juf! Ik! Ik! Ik ook! Juf! Ik! Ik! Ja, ik ook! Dat is prima, knikt de juf.
Nadere informatieVragenlijst: Wat vind jij van je
Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op
Nadere informatiePeriode: CBT examens 15 april t/m 30 april 2014
Periode: CBT examens 15 april t/m 30 april 2014 1. Doet u dit examen voor de eerste keer of gaat het om een herexamen? Eerste keer 279 70% Herexamen 104 26% Niet beantwoord 16 4% Totaal 399 2. Als de voorlopige
Nadere informatieU gaat binnenkort onze nieuwste voorstelling Kaspar H. zien. Wij verheugen ons daar op!
KASPAR H. Lesbrief Welkom U gaat binnenkort onze nieuwste voorstelling Kaspar H. zien. Wij verheugen ons daar op! Deze lesbrief bevat zowel informatie en oefenstof als voorbereiding voor de voorstelling
Nadere informatieArchitectuur in de toekomst Waar moet je rekening mee houden als je een vrijstaand woonhuis gaat bouwen in de toekomst?
Architectuur in de toekomst Waar moet je rekening mee houden als je een vrijstaand woonhuis gaat bouwen in de toekomst? Pagina 2 Inhoud: Blz: 3 Inleiding Blz: 3 Logboek Blz: 4 BSA Blz: 5 Conclusie Blz:
Nadere informatiemaakboek In dit Klooikoffer Maakboek vertel je over je werkstuk. Zo leren anderen van jouw werk. Dat is toch gaaf?
let op: al het klooien is op eigen risico! ;) Lekker samen klooien! maakboek In dit Klooikoffer Maakboek vertel je over je werkstuk. Zo leren anderen van jouw werk. Dat is toch gaaf? Vertel alles wat je
Nadere informatieWat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?
Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid
Nadere informatieInterviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG :
Bijlage Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG : Interview: vragen gast : Levensgeschiedenis: Zie dossier Hoe vind
Nadere informatieMeten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid
Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel
Nadere informatieDE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 HAVO
DEEL 1 DE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 In Nederland wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan. Maar wie bepaalt wat er onderzocht wordt? In het voorjaar van 2015 hebben Nederlanders
Nadere informatieFAQ MARKTPLAATS VOOR ENERGIENEUTRALE KANTOORRENOVATIES
FAQ MARKTPLAATS VOOR ENERGIENEUTRALE KANTOORRENOVATIES 1. Ik ben adviseur en werk normaal gesproken rechtstreeks in opdracht van de gebouweigenaar of gebruiker. Moet ik me nu aanmelden als Maker? Of moet
Nadere informatie