1.4. Samenwerking tussen ILB en CLB-anker

Transcriptie

1 1.4. Samenwerking tussen ILB en CLB-anker Samenvatting Gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor de hulp aan leerlingen veronderstelt goede afspraken. De eigenheid van de rol van de CLB-anker ligt in zijn opdracht, positie en specifiek aanbod. Bij de bekendmaking wordt de complementariteit van interne begeleiding en CLB verduidelijkt. In de verschillende stappen van het hulpverleningsproces (overleg, doorverwijzing, diagnostiek en begeleiding) is het wenselijk het CLB te betrekken bij ernstige problematieken en decretaal verplichte CLB-tussenkomsten. In de samenwerking is aandacht voor de eigen CLB-deontologie. 1. Gedeelde verantwoordelijkheid We verwijzen naar paragraaf 11, 12 en 13 van de algemene bepalingen van het beleidscontract: 11 Op het vlak van het overleg School en CLB maken, afgestemd op de behoeften, afspraken over regelmatig en gestructureerd overleg in het kader van de cel leerlingenbegeleiding of het zorgteam. Dit overleg heeft betrekking op de organisatie en de uitvoering ven de leerlingenbegeleiding of het zorgbeleid op school en op de concrete begeleiding van zorgleerlingen. 12 Op het vlak van de hulpverlening aan leerlingen De School neemt zelf de eerste zorg voor leerlingen op D.w.z. dat de school in de dagelijkse interactie met de leerlingen (ouders) een begeleidende omgang realiseert, oog heeft voor het vroegtijdig onderkennen van probleemsituaties bij leerlingen, een eerste eigen opvang doet, mogelijkheden in huis haalt om voortdurende probleemsituaties aan te pakken en voor probleemsituaties die de deskundigheid of draagkracht van de school overstijgen de hulp inroept van het CLB. De CLB-anker en de CLB-arts/verpleegkundige hebben ten aanzien van de zorg die de school zelf opneemt een aanvullende opdracht die erin bestaat: - zichzelf als direct aanspreekpunt voor ouders en leerlingen op te stellen; - complementair aan het aanbod van de school zelf begeleidingen op te zetten die de mogelijkheden van de leerkrachten of interne begeleiders overstijgen of waarvoor de CLB-eigen positie, deskundigheid en deontologie vereist zijn; - waar nodig schoolexterne diensten in te schakelen. De CLB-anker de CLB-arts/verpleegkundige en de interne steunpunten van het VCLB kunnen ten aanzien van de zorg die de school zelf opneemt een ondersteunende opdracht vervullen die er in bestaat Versie Samenwerking tussen ILB en CLB-anker 1

2 - ten aanzien van leerkrachten en interne begeleiders een consultatiefunctie op te nemen: zij kunnen bij het CLB terecht voor informatie, advies en ondersteuning om de eigen begeleiding verder te zetten of te versterken. - de school te helpen bij het verder ontwikkelen van de eigen zorg. 13 Op het vlak van de preventie en educatie De school heeft aandacht voor preventie: De school zorgt voor een groeibevorderend schoolklimaat voor leerlingen en maakt werk van het realiseren van de vakoverschrijdende eindtermen. De school treft maatregelen om (veel voorkomende) problemen of risicogedrag van leerlingen op school te voorkomen. Het CLB-team: heeft ten aanzien van de preventie op school een ondersteunende opdracht: - sensibiliseren voor de knelpunten inzake leerlingenzorg; - deelnemen aan eventuele projecten die vanuit de school worden opgestart en begeleid om aan de gesignaleerde knelpunten iets te doen; - betrekken van relevante schoolexterne diensten bij het preventiebeleid op school. heeft ten aanzien van het schooleigen preventiebeleid een aanvullende opdracht: via - de eigen bijdrage aan de preventie van gezondheidsproblemen door de medische onderzoeken en de vaccinaties; - het aanbod om ouders en leerlingen zelf rechtsreeks tijdig en preventief informatie te verstrekken over het onderwijslandschap en over de welzijns- en gezondheidsvoorzieningen; - de begeleiding van andere preventieprojecten op school voor zover daarvoor de nodige inhoudelijke en methodische deskundigheid op school of binnen het CLB aanwezig is of ontwikkeld kan worden. De school neemt dus de eerste verantwoordelijkheid op voor de educatie en preventie op school. Zij kan het CLB vragen hierbij te ondersteunen. In deze tekst gaan we verder in op het tweede luik in de leerlingenbegeleiding: de hulpverlening. 2. Verschillende betrokkenen bij de leerlingenbegeleiding op school Onder interne leerlingenbegeleiding (ILB) verstaan we alle zorg die door de school zelf geboden wordt. Hierbij zijn verschillende personen betrokken. - Sommigen onder hen hebben rechtstreeks en regelmatig contact met de leerlingen (leerkrachten, klassenleraren, ondersteunend personeel). - Anderen hebben expliciete begeleidingsopdrachten (coördinatoren, interne leerlingbegeleiders, zorgbegeleiders ). - De schooldirectie (met zijn of haar medewerkers) heeft een eigen specifieke opdracht in de leerlingenbegeleiding. De invulling van hun taken zal van school tot school verschillen. Voor het CLB zijn verschillende medewerkers betrokken bij de begeleiding: de CLB-anker verbonden aan de school, de CLB-arts en CLB-verpleegkundige, het multidisciplinair team op het centrum, de permanentiedienst op de centrum en de interne steunpunten. Hierna gaan we vooral in op de rol van de CLB-anker. Versie Samenwerking tussen ILB en CLB-anker 2

3 3. Eigenheid van de CLB-anker in de begeleiding De eigenheid van de inbreng van de CLB-medewerker ligt vooral in wat volgt: In sommige gevallen is de betrokkenheid van het CLB verplicht - problematische afwezigheid en verwijdering van school in het kader van een tuchtdossier (met het oog op het zoeken van een andere school) (zie document leerplichtbegeleiding) - een aantal schoolloopbaanovergangen, waaronder de overgang naar het buitengewoon onderwijs (zie document overgangsbegeleiding van gewoon naar buitengewoon onderwijs) - het geïntegreerd onderwijs (zie document GON-begeleiding) De CLB-begeleiding heeft een eigen positie 1. CLB werkt schoolnabij maar is niet schoolgebonden, wat een autonome en neutrale positie waarborgt ten aanzien van de aangebrachte problematieken of vragen. 2. Het CLB-dossier blijft leerlingen volgen, ook als ze van school veranderen. Hierdoor kan (op vraag van de ouders) continuïteit van de zorg tussen de verschillende onderwijsniveaus en tussen het gewoon en buitengewoon onderwijs gerealiseerd worden. 3. CLB heeft van de overheid een rol als draaischijf tussen school en externe hulpverlening gekregen, wat maakt dat het een brug kan slaan tussen verschillende partners: ouders, leerling, school en externe hulpverleningsinstanties (zie document CLB als draaischijf tussen school en externe diensten). De CLB-begeleiding heeft een eigen perspectief Voor de CLB-begeleider staat het welbevinden en de ontwikkeling van de leerling centraal. De CLB-begeleiding zal aandacht hebben voor het op korte termijn aanpakken van vragen en probleemsituaties, maar zal bovendien ondersteuning bieden die gericht is op de persoonlijke groei van de leerling. Hierin wordt tijd en ruimte gemaakt voor diepgaande gesprekken met leerlingen, ouders en leerkrachten. Dit hulpverleningsperspectief wordt zo lang mogelijk aangehouden. De CLB-begeleiding heeft een eigen deskundigheid Op basis van zijn basisopleiding, gevolgde nascholing en ervaring kan de CLB-medewerker informatie verschaffen over en diagnostiek en begeleiding aanbieden op de vier begeleidingsdomeinen. Naast de basiscompetenties beschikt elke medewerker bovendien over eigen sterke kanten. CLB-begeleiding heeft een eigen deontologie De CLB-medewerker is gebonden door het beroepsgeheim, schoolpersoneel door het ambtsgeheim. (zie ook punt 4) De CLB-medewerkers maken deel uit van een multidisciplinair team Op het teamoverleg kan de CLB-medewerker moeilijke problemen en vragen voorleggen aan de collega s en wordt hij/zij ondersteund in zijn/haar begeleiding. De CLB-begeleiding wordt gesteund door de samenwerking met de interne steunpunten in het centrum - kennis van het netwerk van hulpverlenings- en gezondheidsdiensten Versie Samenwerking tussen ILB en CLB-anker 3

4 - diagnostiek - schoolloopbaanbegeleiding - kansenbevordering Het CLB heeft een bijzondere opdracht voor leerlingen die in hun leer- en ontwikkelingskansen belemmerd zijn (zie document Gelijke onderwijskansen (GOK) en kansenbevordering ) De concrete werking van het CLB in de secundaire school is beschreven in de informatiebrochure voor leerkrachten: CLB-werking in het secundair onderwijs. 4. CLB-deontologie De CLB-sector heeft een eigen deontologische code. CLB-medewerkers zijn bij wet gebonden door het beroepsgeheim. Zij mogen informatie die ze in vertrouwen van leerlingen, ouders of leerkrachten krijgen niet met anderen delen zonder hun uitdrukkelijke toestemming. De CLB-medewerker kan onder bepaalde voorwaarden informatie over een leerling verstrekken aan de school voor zover dit in het belang is van de leerling. Hij zal hiermee omzichtig omgaan om het vertrouwen van de ouders en de leerling niet te schaden. CLB-medewerkers zullen handelen vanuit het belang van de leerling en in moeilijke gevallen in overleg met hun team. Het beroepsgeheim van CLB-medewerkers verschilt van het ambtsgeheim van leerkrachten. Leerkrachten, leerlingenbegeleiders en schooldirectie hebben een plicht tot discretie. Een leerkracht heeft echter geen zwijgrecht tegenover hiërarchische oversten en heeft zelfs spreekplicht wanneer de belangen van de school of van andere leerlingen ernstig geschaad kunnen worden. CLB-medewerkers zullen tegenover cliënten en schoolpersoneel de grootst mogelijke transparantie nastreven m.b.t. het doorgeven van informatie of het betrekken van anderen. 5. Stappen in het begeleidingsproces Interne leerlingenbegeleiding en CLB-begeleiding doen beide een hulpverleningsaanbod naar leerlingen (en ouders). Een goede samenwerking en afstemming tussen beide is noodzakelijk. We lichten dit toe voor de verschillende stappen in de hulpverlening. Wat? Bekendmaking Onthaal en vraagverheldering Planning en overleg Diagnostisch handelen Begeleiding Doorverwijzing Hoe? CLB en ILB maken hun aanbod bekend aan ouders en leerlingen. Ook onthalen wie zich aanbiedt met een vraag is een taak voor beide. Indien dit voor de verdere begeleiding van de leerling noodzakelijk is, informeren CLB en ILB elkaar over de begeleiding en worden taakafspraken gemaakt. Soms zal besloten worden tot aanvullende diagnostiek. Alle begeleiders kunnen een beroep doen op elkaars eigenheid, deskundigheid en ervaring. De begeleiding kan rechtstreeks met de leerling gebeuren en/of onrechtstreeks (via ouders, leerkrachten ). Wanneer de draagkracht van school en CLB tekort schieten Versie Samenwerking tussen ILB en CLB-anker 4

5 Evaluatie wordt externe hulpverlening betrokken om een deel van de begeleiding op te nemen. In het overleg kunnen de lopende begeleidingen geëvalueerd worden met het oog op voortdurende verbetering. Zowel de ILB als de CLB-medewerkers kunnen actief zijn in de verschillende fasen. Belangrijk is dat er samengewerkt wordt. Hiervoor is goede communicatie noodzakelijk. Bekendmaking Deze bekendmaking is in elk geval op elkaar afgestemd en gebeurt indien mogelijk samen. Voor ouders is het schoolreglement het eerste kanaal. Voor leerlingen is de gemeenschappelijke folder (KSLeuven en Drieklank) een nuttig hulpmiddel. Alle nieuwe leerlingen vormen zeker een doelgroep. In de communicatie komt een voorstelling, een concrete omschrijving van het aanbod en informatie over de bereikbaarheid. We verwijzen naar het document Bekendmakng CLBwerking. Onthaal en vraagverheldering Leerlingen kunnen zich richten tot eender wie met een vraag. Dit creëert een lage drempel en dit is ook nodig. Het houdt echter het risico in van overbevraging van de interne leerlingenbegeleiding en het CLB. Een goede basiszorg door heel het schoolteam vormt hiertegen een buffer. Bij het onthaal wordt de tijd genomen om de vraag van de leerling te verhelderen en te toetsen aan de eigen begeleidingsmogelijkheden (vaardigheden en beschikbare tijd). Op sommige vragen volgt een korte begeleiding of een eenvoudig advies. Indien het aangewezen is wordt de leerling doorverwezen. Overleg en planning Heel wat overleg kan informeel gebeuren. De regelmatige aanwezigheid van de CLBmedewerker op school maakt dit mogelijk. Draaischijf van het systematisch overleg tussen CLB en ILB is echter doorgaans de cel leerlingenbegeleiding. Hier wordt de leerlingenbegeleiding gecoördineerd. Op het overleg over individuele leerlingen komen in elk geval volgende problematieken aan bod: Leerplichtproblemen Ernstige schoolloopbaanproblemen Ernstige gedragsproblemen, dreigend tuchtdossier en/of definitieve uitsluiting (vermoedens van) leer- of ontwikkelingsstoornissen Vermoedens van kindermishandeling en seksueel misbruik Vermoedens van depressie of andere psychiatrische stoornissen Vermoedens van verslaving of eetstoornissen Problematische zwangerschap School en CLB informeren elkaar over de lopende begeleidingen (voor het CLB mits akkoord van de betrokken leerling/ouder - zie deontologie) en maken taakafspraken. In de cel wordt vaak ook de organisatie van de leerlingenbegeleiding en van de preventie besproken. Versie Samenwerking tussen ILB en CLB-anker 5

6 Een vaste samenstelling, vergaderkalender en verslaggeving zijn noodzakelijk voor een goede werking. De frequentie van vergaderen wordt aangepast aan de noden en mogelijkheden. In de bijzondere bepalingen worden afspraken gemaakt over de aanwezigheid van de CLB-anker. Diagnostisch handelen door het CLB Soms volstaan de eerst geboden antwoorden niet om een probleem op te lossen en is nadere analyse nodig. De CLB-medewerker kan, mede op basis van het CLB-dossier en met de hulp van het CLB-steunpunt diagnostiek, helpen zoeken naar een beter begrip van de problemen. Hierbij kan aan de leerkrachten gevraagd worden gericht bijkomende informatie te verzamelen. Soms zal de CLB-medewerker diagnostische hulpmiddelen gebruiken: met behulp van gestructureerd interview, vragenlijsten of testen zullen de beschikbare gegevens aangevuld worden om meer inzicht te krijgen in het functioneren van de leerling (en zijn omgeving). De diagnostiek moet aanwijzingen kunnen geven voor het handelen van leerling, ouders, leerkracht of moet indicaties opleveren voor een doorverwijzing voor verdere diagnostiek of begeleiding. De verschillende stappen worden gezet in samenwerking met het CLB-steunpunt diagnostiek, dat de uitvoering en interpretatie van sommige onderzoeken overneemt. Voor sommige gespecialiseerde diagnostiek zal ook de CLB-medewerker doorverwijzen naar externe diensten. De meest voorkomende diagnostische vragen betreffen schoolloopbaanproblemen en/of leer- of ontwikkelingsstoornissen (dyslexie, dyscalculie, AD(H)D, visueel-ruimtelijke problemen, autismespectrumstoornissen). Bij sommige problemen (dyslexie, dyscalculie,...) kan het CLB autonoom de diagnose stellen. Bij andere problemen zoals ADHD en autisme kan het CLB een hypothese formuleren en voor een labeling doorverwijzen naar een meer gespecialiseerde dienst. Doorverwijzen De rol van het CLB als draaischijf tussen school en sociaal netwerk Het CLB heeft een draaischijffunctie tussen school en het extern hulpverleningsnetwerk gekregen. VCLB Leuven maakte samenwerkingsafspraken met enkele belangrijke voorzieningen uit het sociaal netwerk (Integratiedienst, Centra voor Algemeen Welzijnswerk en Jongerenadviescentra, Centra Geestelijke Gezondheidszorg, ziekenhuizen ). De bedoeling is het zorgaanbod af te stemmen en praktische afspraken over de draaischijffunctie van het CLB te maken (zie document CLB als draaischijf tussen school en externe diensten ). Het CLB werkt intensief samen met het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. Ook met andere diensten en hulpverleners onderhoudt het CLB contacten om hun aanbod zo goed mogelijk te kennen. Al deze informatie wordt gebundeld in een elektronische databank die doorverwijzing op maat mogelijk maakt. Versie Samenwerking tussen ILB en CLB-anker 6

7 Het CLB-programma Sociaal netwerk Het CLB beschikt over een computerprogramma dat informatie over het doorverwijzingsnetwerk makkelijk toegankelijk maakt. Hierbij wordt gestreefd naar - correcte informatie die zoveel mogelijk door de therapeut of dienst zelf verstrekt is - voldoende ingangen zodat gericht zoeken op basis van hypothesen mogelijk is - regelmatige actualisering van de gegevens. Voor de samenstelling van het bestand wordt informatie opgevraagd bij - individuele therapeuten of begeleiders - organisaties - begeleidingsdiensten die een voor leerlingen relevant begeleidingsaanbod aanbieden. De informatie wordt in een samenwerking tussen de vrije CLB s van de provincie regelmatig geactualiseerd Informatie-uitwisseling 1. Leerlingenbegeleiders kunnen de informatie uit het programma sociaal netwerk consulteren via de CLB-anker. Het CLB kan aan de interne leerlingenbegeleiders met betrekking tot sommige veel voorkomende vragen gegevens over relevante begeleidingsmogelijkheden bezorgen. Het CLB kan instaan voor regelmatige actualisering ervan. 2. Informatie over heel wat relevante diensten is ook te vinden op de sociale kaart van de provincie Deze is nog niet volledig maar kan toch een makkelijk bereikbaar hulpmiddel zijn om publieke informatie over de meeste diensten in de regio op te zoeken Visie op doorverwijzing We spreken over doorverwijzing, wanneer CLB en ILB een cliënt voorstellen welbepaalde personen of diensten uit het externe netwerk intensief te betrekken bij de begeleiding. Deze doorverwijzing betekent nooit dat ILB en/of CLB deze leerling loslaten. Zij blijven hun stuk van de begeleiding opnemen (in samenwerking met de leerkrachten). Ook zijn zij alert voor de terugkoppeling van relevante informatie vanuit de begeleiding. De praktijk van doorverwijzing toont aan dat cliënten vaak niet ingaan op voorstellen om een andere begeleider op te zoeken of dat zij snel afhaken omdat zij het aanbod niet aangepast vinden aan hun noden. Hierom beschouwen wij doorverwijzing meestal als maatwerk. De voorgestelde begeleiding moet zo goed mogelijk aangepast zijn aan de noden van de cliënt, rekening houden met de door de begeleider gevormde hypotheses en zo mogelijk ook in onderling overleg gekozen worden. Versie Samenwerking tussen ILB en CLB-anker 7

8 Modaliteiten van samenwerking rond doorverwijzing We zoeken naar een kwaliteitsvolle samenwerking tussen CLB en ILB, rekening houdend met a. de geëigende opdrachten, de deskundigheid en de deontologie van het CLB b. de deskundigheid van de ILB en de verscheidenheid in opdrachten en mogelijkheden in de verschillende scholen en de eigen deontologie c. de voor beide partijen beperkte tijd 1. CLB informeert ILB bij een doorverwijzing Indien de CLB-medewerker een leerling die bij hem in begeleiding is doorverwijst, selecteert hij (indien mogelijk samen met de cliënt) het aanbod dat best is aangepast aan de cliënt en zijn vraag. Indien de interne leerlingenbegeleider bij de begeleiding van de leerling betrokken is, en binnen de deontologische en wettelijke beperkingen, is het wenselijk dat hij hierover geïnformeerd wordt. 2. ILB consulteert het CLB Indien de leerlingenbegeleider bij een aanmelding of een begeleiding denkt aan doorverwijzing, kan hij/zij de CLB-medewerker hiervoor consulteren. Indien de aard en de ernst van de vraag dit niet noodzaken en de leerlingenbegeleider deze doorverwijzing zelf aankan, hoeft de cliënt niet via het CLB te komen. Het zal hierbij eerder gaan om het volgen van een training, of om informatie of advies die eerder buiten de schoolcontext kan gevonden worden. We denken hier bvb. aan faalangst, sociale vaardigheden, echtscheiding, rouwverwerking, jongerenrechten, holebi zonder dat hierbij aanwijzingen zijn voor een complexere achterliggende problematiek. Op basis van de concrete vraag kan de CLB-medewerker een selectie van diensten en/of therapeuten (met mondelinge toelichting) doorgeven aan de ILB. 3. ILB verwijst naar CLB voor verdere probleemanalyse, CLB verwijst door Voor ernstige problematieken is het aangewezen dat de CLB-medewerker actief betrokken wordt in de begeleiding. De leerlingenbegeleider begeleidt de cliënt om de stap te zetten naar het CLB. Zij kunnen dan samen het probleem verhelderen, zodat een gepaste doorverwijzing gerealiseerd kan worden. We denken hierbij aan complexe thema s zoals bvb. ADHD, kindermishandeling, seksueel misbruik, ernstige eetstoornissen, verslaving, problematische zwangerschap, (vermoeden van) depressie of andere psychiatrische problemen Deze samenwerking is zeker nodig indien voor een goed overleg met de betrokken externe diensten het beroepsgeheim vereist is (bvb. Vertrouwenscentrum Kindermishandeling). 4. CLB wordt enkel geïnformeerd, ook al is er sprake van ernstige problematiek Indien bij een ernstige problematiek de cliënt geen extra hulpverlener wenst te consulteren, of indien dit niet aangewezen is omdat andere hulpverleners reeds betrokken zijn bij de begeleiding, dan zal het volstaan de CLB-medewerker te informeren, zodat hij/zij adequaat kan reageren op een eventuele vraag die hem toch zou gesteld worden. Versie Samenwerking tussen ILB en CLB-anker 8

9 6. Begeleiding De relatie tot de ouders De CLB-hulp richt zich in eerste instantie tot de vraagsteller: de leerling, de ouder, de leerkracht. Met hem/haar wordt afgesproken wie bij de begeleiding betrokken zal worden. Binnen de grenzen van het beroepsgeheim en in afspraak kunnen anderen uitgenodigd worden voor gesprek. Geen enkele partner kan ooit verplicht worden tot CLB-begeleiding. Als de CLB-medewerker een begeleiding opneemt, is die er steeds op gericht zoveel als mogelijk ouders (of hun plaatsvervanger) én leerling te betrekken. Dit geldt nog sterker voor leerlingen jonger dan 14 jaar. Vragen van leerkrachten of leerlingenbegeleiders Wanneer de interne leerlingenbegeleiding een probleem signaleert, zal de CLB-medewerker in eerste instantie met de vraagsteller in gesprek gaan om de handelingsmogelijkheden te vergroten. Indien rechtstreekse begeleiding door de CLB-medewerker nodig is, zal hij vragen aan de leerkracht of ILB de betrokkenen te motiveren om zelf contact te nemen met de CLBmedewerker. Voor leerlingen jonger dan 14 jaar waar de school begeleiding vraagt, kan het CLB een aanbod tot begeleiding doen. Na één gesprek zullen de ouders betrokken worden in de begeleiding, tenzij hiervoor ernstige deontologische belemmeringen zouden zijn. Begeleiding van groepen Het CLB voorziet een groepsbegeleiding voor leerlingen van de eerste graad secundair onderwijs met hardnekkige faalangst. Er kan nagegaan worden of er nood is aan andere groepsbegeleidingen en of hieraan in de CLB-werking ruimte kan gemaakt worden. Versie Samenwerking tussen ILB en CLB-anker 9