Stenden Hogeschool. Visitatiedata: 2, 3 en 4 juni 2008

Transcriptie

1 Stenden Hogeschool Opleiding: Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor Locaties: Leeuwarden, Groningen, Emmen Croho: Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedata: 2, 3 en 4 juni 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2008

2 2/65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 13 Deel B: Facetten 15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 17 Onderwerp 2 Programma 20 Onderwerp 3 Inzet van personeel 34 Onderwerp 4 Voorzieningen 38 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 41 Onderwerp 6 Resultaten 45 Deel C: Bijlagen 49 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 50 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 51 Bijlage 3: Bezoekprogramma 58 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 60 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt) 3/65

4 4/65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt) 5/65

6 6/65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding tot leraar basisonderwijs van Stenden hogeschool heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in april 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 2, 3 en 4 juni Het panel bestond uit: De heer G. Coppens (voorzitter, domeinpanellid); De heer G. van de Watering (domeinpanellid); De heer B. Koekkoek (studentpanellid); De heer W.A.J. van Uden (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 (brief AP/OKP/2007/46148) en de reactie van de NVAO daarop (brief NVAO/ /FV) is bijzondere aandacht besteed aan de kwaliteit van de panels voor de visitaties van de PABO-opleidingen. In verband daarmee heeft voorafgaand aan de visitaties overleg plaatsgevonden met de NVAO over de samenstelling van de panels voor deze visitaties. Tijdens dat overleg zijn de samenstelling van de panels en de kwaliteit van de panelleden besproken. Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt) 7/65

8 1.2 Inleiding Stenden hogeschool bestaat sinds 1 januari De hogeschool is ontstaan uit een fusie van de Christelijke Hogeschool Nederland (CHN) en de Hogeschool Drenthe. De missie van de nieuwe hogeschool luidt (bron: zelfevaluatierapport Opleiding tot leraar basisonderwijs): unleashing potential in our students, staff and surrounding community. De visie is verwoord in serving to make it a better world. Met deze missie en visie blijft de hogeschool de sterke opwaardering van kennis en kwaliteit en het aanscherpen en behouden van het profiel benadrukken. De hogeschool heeft vervolgens een streefbeeld geformuleerd dat de komende jaren gerealiseerd moet gaan worden. Het concept voor het streefbeeld is samen te vatten in twee woorden: New University. Dit concept gaat gerealiseerd worden door sterke merken neer te zetten (blijkend uit onderzoek, kennis en profiel); het samenbrengen van diensten in New Faculties (docenten, lectoren en deans werken nauw samen); te investeren in de eigen organisatie en in netwerken; interne processen verder te professionaliseren. De fusie is van recente datum en integratie van opleidingen heeft nog niet plaatsgevonden. De opleiding tot leraar basisonderwijs die in dit rapport beoordeeld wordt, is een opleiding die gebaseerd is op de uitgangspunten en het beleid van de CHN, die voor een groot deel in de nieuwe constellatie zullen worden voortgezet. Het hogeschoolbeleid van de CHN was tot einde 2007 had een aantal doelen. Belangrijk was de onderwijsvisie die gebaseerd is op vijf pijlers: 1. leren vindt plaats in een maatschappelijke context; 2. een constructivistische visie op kennis, leren en onderwijs is uitgangspunt; 3. opleidingen richten zich op het creëren van een uitdagende leeromgeving; 4. onderwijs en leren zijn gericht op het ontwikkelen van competenties; 5. de elektronische leeromgeving heeft een plaats in het onderwijsproces. Daarnaast was het ontwikkelen van ondernemerschap een belangrijke doelstelling, niet alleen nationaal, maar ook internationaal. Dit komt tot uitdrukking in bijvoorbeeld buitenlandse vestigingen van de CHN en de Grand Tour die onderdeel is van studieprogramma s. Verder streeft de hogeschool naar uitbreiding van het aantal masteropleidingen, versterking van de huisvesting in de Kenniscampus Leeuwarden, verdere ontwikkeling van personeelsbeleid en kwaliteitsbeleid. Aan de CHN studeren in het studiejaar ongeveer studenten en er werken 323 docenten met een aanstellingsomvang van 246 fte. Dit leidt tot een gerealiseerde student-docentratio van 1:21,6. Er stromen jaarlijks ongeveer studenten in aan de gezamenlijke opleidingen van de CHN. Het onderwijs aan de CHN werd tot 1 februari 2007 verzorgd in vijf onderwijsinstituten; sinds die datum fungeren de 11 opleidingen van de hogeschool als zelfstandige eenheden. Naast de opleidingen fungeren leerwerkbedrijven en een afdeling die commerciële activiteiten van de hogeschool coördineert. Alle opleidingen en afdelingen worden ondersteund door enkele stafdiensten die rechtstreeks onder het college van bestuur vallen. Ten behoeve van de aanvraag voor accreditatie is de Opleiding tot Leraar Basisonderwijs (OLB) beoordeeld. De opleiding wordt verzorgd op drie lesplaatsen: Emmen, Groningen en Leeuwarden. Op de locaties Leeuwarden en Groningen wordt de opleiding in een voltijdse 8/65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt)

9 en (sinds september 2007) in een deeltijdse variant aangeboden. Omdat de deeltijdvariant nog maar kort geleden gestart is, kan het panel voor deze variant niet voor alle facetten van het beoordelingskader een oordeel geven. In Balans (2008) heeft de opleiding voor de komende periode een aantal doelen centraal gesteld: 1. een transparant onderwijsprogramma met heldere structuren; 2. een goede organisatie waar een open en kritisch klimaat heerst; 3. een goed functionerende opleiding die gedifferentieerde opleidingstrajecten kan aanbieden; 4. een kwalitatief en economisch gezonde opleiding, herkenbaar binnen de CHN en maatschappelijk betrokken. Het onderwijsprogramma wordt gekenmerkt door een verdeling in bovenstroom, doorstroom en onderstroom. In de bovenstroom staan authentieke beroepsproducten en integratie van vak- en vormingsgebieden centraal. In de onderstroom worden de vak- en vormingsgebieden afzonderlijk aan de orde gesteld. De doorstroomonderdelen van het programma zijn gericht op de individuele ontwikkeling van de studenten. In het vierde jaar van het programma hebben studenten de mogelijkheid om het Diploma Christelijk Basisonderwijs en/of het diploma godsdienst/levensbeschouwing voor het Katholiek onderwijs te behalen. De samenwerking met het werkveld heeft de afgelopen jaren meer inhoud gekregen. Met name het project Opleiden in de school heeft de samenwerking tussen opleiding en werkveld een goede impuls gegeven. Afgestudeerden van de opleiding vinden hoofdzakelijk werk in het basisonderwijs. Een aantal afgestudeerden gaat werken in het speciaal onderwijs of het voortgezet onderwijs. Sinds de visitatie van heeft de opleiding een aantal verbeteringen doorgevoerd. Een aantal verbeteringen zijn gebaseerd op de algemene aanbevelingen van de visitatiecommissie, zoals het aanscherpen van het opleidingsprofiel, de aanscherping van de competenties, de competentiematrix en de beschrijving van het hbo-niveau. Verbeteringen die de opleiding naar aanleiding van het specifieke deel heeft doorgevoerd, zijn ondermeer: persoonlijke ontwikkelingsplannen voor studenten, invoering van landelijke basiskennistoetsen, kwaliteit van de moduulboeken en readers, verduidelijking van toetsingsen beoordelingssystematiek, borging van de kwaliteit van stageplaatsen (bijvoorbeeld door Opleiden in de school). Een compleet overzicht van verbetermaatregelen is gepubliceerd in Verbeteracties sinds visitatie Aan de opleiding studeren in het studiejaar studenten. In dit studiejaar zijn 364 studenten met de opleiding begonnen. Na een stijging van het aantal studenten in de periode 1998 tot 2004, geeft de periode daarna een daling van het aantal studenten te zien. De verdeling van het aantal studenten, nieuwe inschrijvingen en verdeling naar voltijd, deeltijd en locatie in is gepresenteerd in onderstaande tabel. NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt) 9/65

10 voltijd deeltijd Locatie inschrijvingen totaal inschrijvingen totaal Emmen Groningen Leeuwarden Het aantal docenten bedraagt 74 en hun totale aanstellingsomvang is 56,94 fte. Dat leidt tot een fte-studentratio van ongeveer 20,5 gemiddeld over de drie locaties. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in mei 2008 inhoudelijk voor op het bezoek d.d. 2, 3 en 4 juni Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor ten slotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. Uit alle documentatie blijkt dat de opleiding zich plaatst in het domein van de opleiding tot leraar voor het primair onderwijs. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Op de eerste dag van de visitatie heeft een deel van het panel de locaties Emmen en Groningen bezocht en aldaar de faciliteiten bezichtigd. Op de twee dagen erna vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, een vertegenwoordiger van het college van bestuur, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te 10/65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt)

11 komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. Specifieke werkwijze PABO-visitaties 2008 Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 is de visitatie uitgebreid met een extra bezoekdag. Tijdens deze extra dag is dieper ingegaan op het hbo-niveau, door middel van intensieve bestudering en bespreking van door studenten gemaakte werkstukken, toetsen, portfolio s et cetera. Bovendien zijn er extra afstudeerproducten bestudeerd. Er zijn extra gesprekken gevoerd met (derde- en vierdejaars) studenten, docenten en externe begeleiders/beoordelaars. Tevens is er een extra gesprek gevoerd met docenten en externe begeleiders/beoordelaars over het gerealiseerde afstudeerniveau (zie bijlage 3: bezoekprogramma). Bij de bestudering van het studiemateriaal en tijdens de gevoerde gesprekken op beide dagen is bijzondere aandacht besteed aan de verhouding tussen de vakinhoud (kennisbasis) en de meer algemene didactiek. Ten slotte heeft het panel, zoals gebruikelijk, aandacht besteed aan de docent-studentratio, het aantal contacturen, het aantal door studenten bestede uren, het opleidingsniveau van de docenten en aan de verbeteringen sinds de vorige visitatie. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in augustus 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is eveneens in augustus 2008 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in december 2008 Het visitatierapport is uiteindelijk in december 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt) 11/65

12 Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijdopleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijdopleiding inhoudelijk voornamelijk is gebaseerd op dezelfde module-inhouden als van de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. Ook voor de drie locaties zijn de oordelen gelijk, tenzij anders vermeld. Het onderwijsprogramma is op alle locaties hetzelfde. 12/65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt)

13 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet OLB CHN/Stenden Voltijd Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding OLB CHN/Stenden Deeltijd 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Goed 1.2 Niveau bachelor Goed Goed 1.3 Oriëntatie hbo bachelor Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen hbo Goed Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Goed 2.4 Studielast Goed Goed 2.5 Instroom Voldoende Voldoende 2.6 Duur Voldaan Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen hbo Goed Goed 3.2 Kwantiteit personeel Goed Goed 3.3 Kwaliteit personeel Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Voldoende Voldoende 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Voldoende Voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Goed Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt) 13/65

14 Doelstellingen opleiding Het panel heeft de drie facetten van dit onderwerp voor beide opleidingsvarianten met goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Programma De facetten van het onderwerp Programma zijn voor beide opleidingen hetzelfde beoordeeld. Aan de facetten Eisen hbo, Relatie doelstellingen en inhoud programma, Samenhang in het opleidingsprogramma, Studielast en Afstemming tussen vormgeving en inhoud is het oordeel goed toegekend. De facetten Instroom en Beoordeling en Toetsing zijn met voldoende beoordeeld. Aan het facet Duur is voldaan. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Inzet van personeel De oordelen voor dit onderwerp zijn voor de voltijd- en deeltijdvariant identiek. Aan het facet Kwaliteit personeel is het oordeel voldoende toegekend. Het panel heeft de facetten Eisen hbo en Kwantiteit Personeel als goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Voorzieningen Aan beide facetten van dit onderwerp is het oordeel voldoende toegekend. Dit geldt zowel voor de voltijd- als de deeltijdopleiding. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Interne kwaliteitszorg De beide opleidingsvarianten hebben voor de facetten van dit onderwerp dezelfde beoordeling toegekend gekregen. Het facet Evaluatie resultaten is als goed beoordeeld. Aan de facetten Maatregelen tot verbetering en Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en werkveld is het oordeel voldoende toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Resultaten Omdat van het deeltijdprogramma ten tijde van de visitatie nog slechts één jaar was uitgevoerd, heeft het panel voor het onderwerp Resultaten geen oordeel kunnen formuleren. Er zijn nog geen afgestudeerden van wie het eindniveau vast te stellen is, en van de rendementen zijn na minder dan één jaar nog geen resultaten bekend. Voor de voltijdopleiding heeft het panel het facet gerealiseerd niveau als goed en het facet onderwijsrendement als voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding POSITIEF is. 14/65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt)

15 Deel B: Facetten NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt) 15/65

16 16/65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt)

17 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding heeft in de periode van 2001 tot 2008 gewerkt aan vernieuwing van het curriculum en de uitgangspunten daarvan. Er zijn twee voortgangsrapportages gemaakt: Tussenbalans (2001) en Tussen tussenbalans en balans (2004) In Balans (2008) is het resultaat van deze vernieuwingen beschreven. Dit document beschrijft de positie van de opleiding in het vernieuwingsproces tot het studiejaar In het tweede hoofdstuk van Balans worden de doelstellingen van de opleidingen beschreven. De opleiding hanteert de landelijk vastgestelde competenties die zijn opgesteld door de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL). Deze competenties zijn: interpersoonlijk competent, pedagogisch competent, vakinhoudelijk en didactisch competent, organisatorisch competent, competent in samenwerken met collega s, competent in samenwerken met de omgeving, en competent in reflectie en ontwikkeling. Deze competenties zijn voor alle studenten onder andere beschikbaar doordat ze zijn opgenomen in de Studiegids (zie ook bijlage 5 van deze rapportage). In de gesprekken met studenten is het panel gebleken dat zij de competenties daadwerkelijk gebruiken. Elk van deze competenties is uitgewerkt in vier tot elf bekwaamheidseisen. Een overzicht daarvan is opgenomen in Balans. Een bekwaamheidseis bij vakinhoudelijk en didactisch competent is bijvoorbeeld: hij heeft praktische kennis van veel voorkomende leerstoornissen en onderwijsbelemmeringen. Competent zijn in reflectie en ontwikkeling moet blijken uit de bekwaamheidseis dat de student gebruik maakt van informatie van kinderen en collega s en ook collegiale hulp in de vorm van intervisie en supervisie. Bij de vaststelling van de SBL-competenties is het beroepenveld betrokken. De wijze waarop deze competenties tot stand zijn gekomen is beschreven in Bekwaamheidseisen Leraren (2004). Naast de landelijke competenties baseert de opleiding zich op eisen die de Besturenraad stelt aan opleidingen die het diploma Christelijk Basisonderwijs willen afgeven aan studenten. Deze eisen komen kort gezegd neer op de bekwaamheid van leraren om leerlingen een perspectief op mens en wereld te bieden die voortkomt uit een levensbeschouwing met de Bijbel als inspiratiebron. Op vergelijkbare wijze biedt de opleiding studenten ook de mogelijkheid het diploma godsdienstonderwijs/levensbeschouwing voor het Katholieke onderwijs te verwerven. De locatie Leeuwarden, die studenten opleidt die in Friesland les moeten kunnen geven, eist van studenten Eigen Feardigens Frysk op A- en B-niveau. Ook kunnen studenten de onderwijsbevoegdheid voor Frysk behalen. NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt) 17/65

18 Studenten die de daarvoor bestemde minoren volgen en een daarop volgende stageperiode kunnen bovendien gediplomeerd worden voor het verzorgen van Jenaplanof Daltononderwijs. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding gebruikt voor het beschrijven van het niveau van de kwalificaties de Dublindescriptoren. De belangrijkste bron voor deze niveaubeschrijving is Domeincompetenties en hbo-bachelorniveau (2006) die is opgesteld door de Stuurgroep Beleidsagenda Lerarenopleiding van de HBO-raad. De matrix die in dit document is opgenomen vormt de basis voor de operationalisering die de opleiding zelf heeft gemaakt ten behoeve van haar onderwijsprogramma. De opleiding werkt met vier niveaus voor elke Dublin-descriptor. Deze niveaus komen elk overeen met (het einde van) een opleidingsjaar. De niveaus worden als volgt benoemd: o Niveau 1, jaar 1: opleidingsbekwaam o Niveau 2, jaar 2: beroepsbekwaam o Niveau 3, jaar 3: werkplekbekwaam o Niveau 4, jaar 4: startbekwaam. Het panel is van oordeel dat deze niveaus inzichtelijk maken hoe de student zich volgens de opleiding dient te ontwikkelen en hoe men wil meten of de student aan het niveau voldoet. De Dublin-descriptor Toepassen van kennis en inzicht (bijvoorbeeld) is als volgt uitgewerkt: Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Handelt volgens de regels en benadert problemen via opdrachten en volgens bijbehorende aanwijzingen. Verricht handelingen volgens eigen keuze binnen een begrepen en gekende methodiek. Kan toelichten waarom een bepaalde handelwijze is gekozen. Kiest select een methode uit een breed scala van werkwijzen en beargumenteert de inzet van de specifieke werkwijze. Is in staat een brede variëteit aan werkwijzen te hanteren al naar gelang de problematiek en kan waar nodig bijdragen aan de uitbouw van professionele werkwijzen ten gunste van het vakgebied. De formulering voor niveau 4 heeft de opleiding gemaakt voor eigen gebruik. Om de relatie met de officiële Dublin-descriptor te handhaven, is deze in het overzicht van de opleiding toegevoegd. In Balans (2008) heeft de opleiding de matrix van de hele opleiding opgenomen waaruit blijkt welke Dublin-descriptor gekoppeld is aan welke SBL-competentie en de 18/65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt)

19 bijbehorende bekwaamheidseis. Een klein stukje van de matrix is hieronder ter illustratie opgenomen. De getallen in de bovenste rij staan voor de moduleperiodes. In de twee rijen eronder zijn de vier rollen opgenomen (die jaarlijks veranderen) en het reflectieniveau. Vervolgens zijn de vier algemene niveaus benoemd die de opleiding onderscheidt: opleidingsbekwaam, beroepsbekwaam, werkplekbekwaam en startbekwaam. In de tweede tot en met de vierde kolom is de relatie tussen de bekwaamheidseisen, de SBL-competenties en de Dublin-descriptoren gelegd. De opleiding heeft het vierde niveau opgenomen in de Handleiding SDA -fase jaar 4- ( ). Daarmee is het voor studenten inzichtelijk aan welke eisen ze aan het einde van hun opleiding dienen te voldoen. Het panel is van oordeel dat de opleiding met de huidige uitwerking goed voldoet aan de beschrijving van het niveau van de bachelor. De verdere concretisering van het niveau in gedragsniveaus en gedragskenmerken die de opleiding voorstaat, is in de ogen van het panel een goede manier om de niveaus toetsbaar te maken. Facet 1.3 Oriëntatie hbo bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De competenties die studenten dienen te verwerven om zich leerkracht basisonderwijs te mogen noemen, zijn landelijk tot stand gekomen. De Stichting Beroepskwaliteit Leraren die de competenties heeft geformuleerd, heeft dat gedaan in samenwerking met het beroepenveld en enkele wetenschappelijke instellingen. NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt) 19/65

20 De competenties, en de operationalisering die de opleiding daaraan gegeven heeft, weerspiegelen het niveau dat de afgestudeerde dient te bezitten om als leerkracht in het basisonderwijs aan de slag te gaan. Op regionaal niveau heeft de opleiding overleg met het werkveld onder andere over de manier waarop de Protestants-Christelijke signatuur van de opleiding tot haar recht kan komen. Tevens is er overleg over het behalen van een Jenaplan- en Daltoncertificaat. De kennis en vaardigheden die studenten voor dit type onderwijs dienen te bezitten, blijven daardoor actueel. In het derde studiejaar kiest de student voor een specialisatie voor het jongere (4 tot 8 jarige) of het oudere (8 tot 12-jarige) kind. Deze keuze past bij de gebruikelijke tweedeling en is gebaseerd op een advies van de Stuurgroep Beleidsagenda Lerarenopleiding HBO-raad Kwaliteit vergt keuzes (2006) en op Koersen op meesterschap (2004) van de expertgroep Kwaliteit Lerarenopleiding Primair Onderwijs. De kwalificaties voor het diploma Christelijk basisonderwijs en godsdienst en levensbeschouwing voor het Katholiek onderwijs worden door daartoe bestemde instanties periodiek gecontroleerd. Onderwerp 2 Programma Inleiding De Opleiding tot Leraar Basisopleiding (OLB) heeft een voltijdse en een deeltijdvariant. De beide varianten zijn gebaseerd op dezelfde SBL-competenties. De uitwerking van deze competenties in een onderwijsprogramma heeft tot enkele verschillen geleid. De overeenkomsten zijn: o De studieduur van vier jaar; o De inhoud van het programma: dezelfde modulen; o De indeling in bovenstroom, doorstroom en onderstroom; o De studiepuntenstructuur; o De toetssystematiek; o De studielast: gepland op 40 studiebelastingsuren per week. De verschillen tussen beide varianten betreffen: o De stage, die bij de deeltijd 2 dagdelen per week, met minimaal één ochtend bedraagt; o De lestijden zijn bij de deeltijd geclusterd op twee lesavonden van uur tot uur; o Het aantal contacturen is bij de deeltijd 10 per week, tegenover ongeveer 15 contacturen in de voltijd. 20/65 NQA-visitatie Stenden Hogeschool, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor (vt/dt)