Welkom allemaal, Mijn naam is Jasper van Houten. Ik zal vandaag het onderzoek presenteren naar de rol van sociaal kapitaal in het

Transcriptie

1 Welkom allemaal, Mijn naam is Jasper van Houten. Ik zal vandaag het onderzoek presenteren naar de rol van sociaal kapitaal in het statusverwervingsproces. Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van het extracurriculaire honoursprogramma dat ik heb gevolgd aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daarbij ben ik intensief begeleid door Maarten Wolbers en Maurice Gesthuizen. 1

2 Om te beginnen wat over de achtergrond van deze studie. Hoe verwerven mensen hun status? En hoe komen verschillen in status tussen mensen tot stand? Het zijn al lange tijd centrale vragen in sociologisch onderzoek. De twee meest bekende en onderzochte factoren die verschillen in status en daarmee sociale ongelijkheid veroorzaken, zijn sociale herkomst en onderwijs. Deze factoren zijn door Blau en Duncan verwerkt in het statusverwervingsmodel. Dit model maakt inzichtelijk dat de maatschappelijke positie van ouders op twee manieren wordt overgedragen op hun kinderen. Ter eerste dragen ouders hun beroepsstatus direct over op hun kind door financiële hulpbronnen in te zetten. Dit wordt in het model weergegeven door pad A. En ten tweede dragen ouders hun beroepsstatus indirect over via onderwijs, door financiële en culturele hulpbronnen in te zetten ten behoeve van het onderwijssucces van het kind. Dit mechanisme wordt in het model weergegeven door pad B en C. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat in Nederland d directe en indirecte statusovererving t via onderwijs zijn afgenomen in de loop van de 20 ste eeuw. De inzet van financiële en culturele hulpbronnen zijn hierdoor minder effectief geworden als strategieën om statusposities van generatie op generatie over te dragen. Om hun status toch te kunnen blijven handhaven, moeten mensen uit hogere statusgroepen hierdoor andere machtsmiddelen inzetten als nieuwe compenserende strategie, maar welke? 2

3 In de laatste drie decennia is onderzoek naar verschillen in status en inkomen uitgebreid met studies die het belang van sociaal kapitaal aan het licht brengen. Hieruit blijkt ter eerste dat sociaal kapitaal in de vorm van verenigingslidmaatschap een positief effect heeft op sociaaleconomische uitkomsten als status en inkomen. Ten tweede blijkt dat mensen uit hogere statusgroepen vaker lid zijn van verenigingen en vrijwilligersorganisaties dan mensen uit lagere statusgroepen, En tot slot blijkt verenigingslidmaatschap intergenerationeel overdraagbaar te zijn. Hierdoor heeft verenigingslidmaatschap i de potentie ti om te worden ingezet als effectieve compenserende strategie bij statusoverdracht. Of het die rol ook daadwerkelijk vervult, was echter nog niet onderzocht. Onze centrale onderzoeksvraag luidt daarom: In hoeverre komt intergenerationele overdracht van beroepsstatus tot stand door sociaal kapitaal in de vorm van verenigingslidmaatschap? 3

4 Om deze onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden is het klassieke statusverwervingsmodel uitgebreid met sociaal kapitaal, in de vorm van verenigingslidmaatschap van ouders en hun kind. Het uitgebreide statusverwervingsmodel van deze studie komt er daarmee zo uit te zien. (KLIK) Vanuit eerder onderzoek en verschillende theorieën, zoals de moderniseringstheorie en conflicttheorieën, zijn om te beginnen hypotheses afgeleid over de verschillende effecten binnen het uitgebreide statusverwervingsmodel. Daarnaast zijn er specifieke hypotheses uiteengezet over de rol van sociaal kapitaal als compenserende strategie, ter handhaving van status van generatie op generatie. In deze presentatie zal de focus op deze rol liggen. 4

5 Wat betreft de theorie. Bourdieu stelde met zijn theorie over compenserende strategieën dat leden van hoge statusgroepen hun status van generatie op generatie proberen te handhaven door deze over te dragen op hun kinderen. Ze zijn hierin succesvol, omdat ze over meer hulpbronnen beschikken die intergenerationeel overdraagbaar zijn en een positief effect hebben op de beroepsstatus van hun kind, dan leden van lagere statusgroepen. Deze hulpbronnen fungeren zo als machtsmiddelen en kunnen worden ingezet als strategie voor intergenerationele statusoverdracht, wat de positieve relatie tussen de beroepsstatus van ouders en die van hun kind verklaart. Klassieke voorbeelden van hulpbronnen die als machtsmiddelen fungeren zijn financiële en culturele hulpbronnen. Zoals gezegd zou sociaal kapitaal wel eens een nieuw machtsmiddel kunnen zijn. Uit eerder onderzoek blijkt dat mensen met een hogere status over meer sociaal kapitaal beschikken in de vorm van verenigingslidmaatschap, dan mensen met een lagere status, blijkt deze vorm van sociaal kapitaal intergenerationeel overdraagbaar te zijn, en blijken de uit dit soort sociaal kapitaal verkregen hulpbronnen een positieve invloed te hebben op de beroepsstatus van het kind. De hypothese luidt daarom: Sociaal kapitaal in de vorm van verenigingslidmaatschap verklaart gedeeltelijk de relatie tussen de beroepsstatus van ouders en die van hun kind. 5

6 Volgens Bourdieu beschikken leden van hoge statusgroepen over zoveel machtsmiddelen dat ze reserves hebben, die ze pas inzetten als compenserende strategie wanneer tot dan toe toegepaste strategieën voor intergenerationele statusoverdracht minder effectief worden. Doordat in eerste instantie financiële en culturele hulpbronnen werden ingezet om status over te dragen, hangt de mate waarin sociale hulpbronnen daadwerkelijk worden ingezet als compenserende strategie, af van de effectiviteit van deze hulpbronnen Er kan gesteld worden dat hoe minder effectief financiële en culturele hulpbronnen zijn, des te meer sociale hulpbronnen ingezet worden als nieuwe compenserende strategie. Nou bleek al dat de inzet van financiële en culturele hulpbronnen in Nederland in de loop van de twintigste eeuw minder effectief is geworden. Hierdoor kan verwacht worden dan de uit sociaal kapitaal verkregen hulpbronnen steeds meer worden gebruikt als compenserende strategie. Daarom is de volgende hypothese geformuleerd: In de loop der tijd zijn de effecten van sociaal kapitaal in de vorm van verenigingslidmaatschap toegenomen met betrekking tot het verklaren van de relatie tussen de beroepsstatus van ouders en die van hun kind. 6

7 Dan nu een korte bespreking van de data en meetinstrumenten. Er is gebruik gemaakt van individuele id gegevens over de gehele levensloop l uit de Familie-enquête Nederlandse bevolking uit Door die levensloopgegevens was het mogelijk om een duidelijke ordening te maken van de variabelen in de tijd, wat van belang is om de causaliteit in het statusverwervingsproces zo goed mogelijk te kunnen waarborgen. Er zijn twee exogene variabelen. De eerste is de beroepsstatus van de ouders. Hiervoor zijn de beroepen van beide ouders eerst gecodeerd naar de ISEI-statusscore en vervolgens is de ISEI-score van de ouder met de hoogste beroepsstatus genomen. De tweede exogene variabele is het sociaal kapitaal van de ouders, dat is geoperationaliseerd door het aantal verenigingslidmaatschappen van de ouders op vijftienjarige leeftijd van het kind, dus voor afronding van de opleiding van het kind. Vervolgens zijn er drie endogene variabelen, te weten de opleiding, het sociaal kapitaal van het kind en de beroepsstatus van het kind De opleiding van het kind is meegenomen als intervalvariabele, door de opleidingsniveaus gelijk te stellen aan het aantal jaren onderwijs dat iemand minimaal moet volgen om het desbetreffende opleidingsniveau te kunnen afronden. Zo is bijvoorbeeld een universitaire opleiding op 17 jaar onderwijs gesteld. Omdat er vanuit wordt gegaan dat mensen over het algemeen voor hun 25 ste levensjaar klaar zijn met het volgen van volledig dagonderwijs, is het sociaal kapitaal van het kind geoperationaliseerd door het aantal verenigingslidmaatschappen dat hij of zij is aangegaan tussen het 25 ste en 34 ste levensjaar bij elkaar op te tellen. Tot slot is het beroep van het kind op 40-jarige leeftijd geregistreerd en gecodeerd naar de ISEIstatusscore. Er is dus een selectie gemaakt van respondenten die minimaal 40 jaar oud zijn. 7

8 Vervolgens zijn padanalyses uitgevoerd. Het uitgebreide statusverwervingsmodel is geschat in AMOS, middels de Full Information Maximum Likelihood schattingsmethode. Het model is geschat voor zowel alle respondenten, als voor twee geboortecohorten afzonderlijk, om ontwikkelingen door de tijd te kunnen onderzoeken. Het oudere geboortecohort bestaat uit mensen die zijn geboren tussen 1916 en 1947 en het jongere geboortecohort bestaat uit mensen die zijn geboren tussen 1948 en Omdat AMOS in eerste instantie alleen de standaardfouten en overschrijdingskansen geeft voor de directe effecten in het padmodel, zijn de standaardfouten en overschrijdingskansen van de indirecte en totale effecten geschat op basis van 500 hertrekkingen uit de oorspronkelijke steekproef, middels boodstrapping met behulp van Monte-Carlosimulatie. 8

9 U ziet hier de resultaten van de padanalyses voor de twee cohorten afzonderlijk De gestandaardiseerde di d schattingen zijn weergegeven. Laten we eerst eens naar het sociaal kapitaal van de ouders kijken. (KLIK) In het oudere cohort blijkt een hogere beroepsstatus van de ouders niet per definitie samen te gaan met meer verenigingslidmaatschap van de ouders. Ondanks dat voor dit oudere cohort geldt dat het verenigingslidmaatschap van de ouders indirect, via de opleiding van het kind, een positieve invloed heeft op de beroepsstatus van het kind op veertigjarige leeftijd, verklaart dit sociaal kapitaal van de ouders dus niet de relatie tussen de beroepsstatus van de ouders en die van hun kind. (KLIK) (β = 0,176*(0,433+(0,179*-0,013)) = 0,076) In het jongere cohort blijkt een hogere beroepsstatus van de ouders wel samen te gaan met meer verenigingslidmaatschap van de ouders. En vervolgens heeft dit verenigingslidmaatschap een positieve invloed op de beroepsstatus van het kind. Die invloed komt niet alleen indirect via opleiding tot stand, zoals bij het oudere cohort. Het verenigingslidmaatschap van de ouders heeft daarnaast direct een effect op de beroepsstatus van het kind, indirect via het verenigingslidmaatschap van het kind en indirect via de opleiding én het verenigingslidmaatschap van het kind. (Totale effect: β = 0,209, zie tabel A2) (Direct effect: β = 0,128) (Totale indirecte effect: β = 0,081,, zie tabel A2) (Indirecte via opleiding: β = 0,195*0,337 = 0,066 (Indirect via ver. lidm. kind: Β = 0,096*0,120 = 0,012) (Indirect via opleiding & ver. lidm. kind: Β = 0,195*0,165*0,120 = 0,004) In het jongere cohort verklaart het sociaal kapitaal van de ouders, in de vorm van verenigingslidmaatschap, dus wel gedeeltelijk de relatie tussen de beroepsstatus van de ouders en die van hun kind. 9

10 Op basis van de resultaten kan geconcludeerd worden dat statusoverdracht via sociaal kapitaal in de vorm van verenigingslidmaatschap, speelt geen rol in het statusverwervingsproces van Nederlanders die geboren zijn tussen 1916 en Voor deze groep was de inzet van financiële en culturele hulpbronnen waarschijnlijk effectief genoeg als strategie voor intergenerationele statusoverdracht Hierdoor hoefden sociale hulpbronnen, verkregen uit verenigingslidmaatschap, nog niet ingezet te worden als compenserende strategie. In het statusverwervingsproces van Nederlanders die geboren zijn tussen 1948 en 1960 speelt statusovererving via sociale hulpbronnen wel een belangrijke rol In lijn met de verwachtingen zijn sociale hulpbronnen, verkregen uit verenigingslidmaatschap, naar alle waarschijnlijkheid ingezet als compenserende strategie, doordat de inzet van financiële en culturele hulpbonnen in de loop der tijd minder effectief is geworden. Sociaal kapitaal heeft dus niet alleen de potentie om ingezet te worden als effectieve compenserende strategie, het lijkt erop dat het in het jongere cohort ook daadwerkelijk zo wordt toegepast. 10

11 Hiermee wil ik deze presentatie afsluiten Hartelijk dank voor uw aandacht! Zijn er nog vragen of opmerkingen? 11