Amsterdam Centre for Insurance Studies (ACIS) Enkele knelpunten bij beleggingsverzekeringen

Transcriptie

1 Amsterdam Centre for Insurance Studies (ACIS) Enkele knelpunten bij beleggingsverzekeringen Mr. dr. D.M.A. Gerdes

2 Inhoud 1. Enkele opmerkingen vooraf 2. Rechtspraak over voorlichtingsplicht dwaling ontbreken van wilsovereenstemming zorgplicht 3. Knelpunten 2

3 Enkele opmerkingen vooraf Maatschappelijke context Vaste lijn in de rechtspraak over beleggingsverzekeringen? Rechtspraak civiele rechter en GC Enkele procesrechtelijke opmerkingen: functie grondslag vordering, aanvulling gronden door de rechter. 3

4 Voorlichtingsplicht Klacht over inhouden kosten kan juridisch worden geduid als vordering op de grond van schending voorlichtingsplicht O.a. aan de orde gekomen in CvB 2010/390 d.d. 14 oktober In deze zaak werd voorlichtingsplicht afgeleid uit bepalingen Riav 1998 (Regeling informatieverstrekking verzekeringnemers 1998) en CRR (Code Rendement en Risico). 4

5 Voorlichtingsplicht (vervolg) Casus: echtpaar met drie verzekeringen, looptijd van 20 jaar, één beleggingsverzekering. Klacht: kosten zijn niet vooraf helder medegedeeld. GC: uitvoerige overweging over ratio voorlichtingsplicht (zoals neergelegd in Riav en CRR) 5

6 Voorlichtingsplicht (vervolg) Ratio voorschriften Riav en CRR: voorschriften beogen volledig inzicht te waarborgen in premies en andere kosten, de te verwachten uitkering alsmede het rendement van de overeenkomst in relatie tot de in rekening gebrachte premies/kosten. 6

7 Voorlichtingsplicht (vervolg) CvB: tekst voorwaarden houdt bepalingen in omtrent door verzekeringnemers te betalen kosten en afkoopwaarde. Dit zijn aspecten betreffende de verzekering die ingevolge de Riav 1998 moeten worden meegedeeld vóór of bij het aangaan van de verzekering. 7

8 Voorlichtingsplicht (vervolg) CvB: de verzekeraar diende ervoor zorg te dragen dat de informatie bedoeld in Riav 1998, beleidsregels Verzekeringskamer en CRR, tijdig en op de voorgeschreven wijze wordt verstrekt. De verzekeringnemer mag ervan uitgaan dat de verstrekte informatie op de voor hem relevante punten juist en volledig is. 8

9 Voorlichtingsplicht (vervolg) Niet komen vast te staan dat de verzekeringsvoorwaarden voor of bij aangaan verzekering waren verstrekt. Verder causaal verband aangenomen tussen schending voorlichtingsplicht en schade. 9

10 Voorlichtingsplicht (vervolg) Ook in sommige uitspraken van civiele rechter voorlichtingsplicht aangenomen. Vgl. hof Leeuwarden 11 mei 2010, LJN BM4257. Het betrof een lijfrentemaatwerkplan. Offerte vermeldde Bij de genoemde voorbeeldbedragen is met alle kosten, inclusief f 200,00 poliskosten rekening gehouden". 10

11 Voorlichtingsplicht (vervolg) Hof: plicht tot informatieverstrekking m.n. ingekleurd door Riav. Hof: kosten niet meegedeeld cf. artikel 2 lid 2 sub r van de Riav Een duidelijke kwantitatieve weergave ontbreekt, dus niet aan informatieverplichting voldaan. Kritiek in noot op deze uitleg van artikel 2 lid 2 sub r Riav. 11

12 Dwaling Beroep op dwaling is gehonoreerd door rechtbank Haarlem (vonnis Levensplan, 17 juni 2009, LJN BI7834). Ging om product Levensplan. In de procedure stelden de verzekeringnemers dat het hun erom ging in 30 jaar een aanzienlijk eindkapitaal op te bouwen (n.a.v. prognoserendement). 12

13 Dwaling (vervolg) Geen dwaling aangenomen t.a.v. kosten; niet onderbouwd dat eisers de verzekering niet hadden gesloten als ze adequaat waren voorgelicht over de kosten. Niet weersproken dat het eindkapitaal van f bepalend was geweest bij hun keuze voor het product. 13

14 Dwaling (vervolg) Wel dwaling aangenomen wegens ontoereikende informatie over hefboomeffect en vereist jaarlijks rendement voor eindkapitaal, terwijl behalen van eindkapitaal van f wezenlijk was voor de verzekeringnemers. Dwaling leidt in deze zaak niet tot vernietiging, maar tot wijziging overeenkomst (maximering kosten cf. compensatieregeling). 14

15 Ontbreken van wilsovereenstemming GC heeft deze grondslag gehonoreerd in één uitspraak (GC 2011/21 d.d. 24 januari 2011). Betrof het inhouden van administratie- en beheerskosten o.g.v. aanvullende voorwaarden. GC: niet gebleken dat verzekeringnemer in bezit was gesteld van de voorwaarden; de ontvangen stukken bevatten geen grondslag voor het inhouden van deze kosten. 15

16 Ontbreken van wilsovereenstemming (vervolg) De kosten in kwestie worden geacht niet te zijn overeengekomen. Geen rechtspraak van civiele rechter gevonden over reguliere beleggingsverzekeringen waarin dit als grondslag is toegepast. Wel enigszins vergelijkbare benadering in procedure over Koersplan. 16

17 Zorgplicht Afkomstig uit het effectenrecht. Open norm, omvat diverse plichten zoals de waarschuwingsplicht en het ken-uw-klantbeginsel. Civiele rechtspraak is verdeeld over de toepassing van effectenrechtelijke normen op beleggingsverzekeringen. 17

18 Zorgplicht (vervolg) Tegen analogische toepassing: rechtbank Alkmaar 11 maart 2009, PJ 2009, 112 (zeer beknopte motivering: verzekeraar hoefde geen cliëntprofiel op te stellen). Voor analogische toepassing: hof Leeuwarden 11 mei 2010, LJN BM4257 (argument: product bestaat in hoofdzaak uit beleggingsactiviteiten voor rekening en risico van verzekerde). 18

19 Knelpunten Nog geen vaste rechtspraak van de civiele rechter. M.n. civiele rechters passen verschillende grondslagen toe. Problematisch: min of meer hetzelfde feitencomplex, echter andere rechtsgevolgen, andere verweren en andere verjaringstermijnen. 19

20 Knelpunten (vervolg) Verder wordt uit de civiele rechtspraak niet duidelijk of de voorlichtingsplicht min of meer samenvalt met de verplichtingen o.g.v. Riav en CRR dan wel of daarnaast ook ongeschreven, aanvullende verplichtingen gelden. 20

21 Knelpunten (vervolg) Ook wordt niet duidelijk uit de civiele rsp. hoe evt. aanvullende informatieverplichtingen zich verhouden tot art. 31 lid 3 Derde Levensrichtlijn (lidstaten mogen niet verlangen dat verzekeraars aanvullende gegevens verstrekken naast de in bijlage II vermelde gegevens, tenzij nodig voor goed begrip van wezenlijke bestanddelen van de verbintenis). 21

22 Knelpunten (vervolg) Ten slotte wordt niet duidelijk of effectenrechtelijke normen (m.n. bijzondere zorgplicht) naar analogie kunnen worden toegepast. 22