DE WINDVAAN. ledenblad van De Windvogel. Maart 2016 Jaargang 19 Nummer 3

Transcriptie

1 DE WINDVAAN ledenblad van De Windvogel Maart 2016 Jaargang 19 Nummer 3

2 Colofon De Windvaan is een uitgave van De Windvogel, coöperatieve vereniging tot collectief bezit van windmolens. Het bestuur van de Windvogel: Siward Zomer, voorzitter Martien Vogelezang, secretaris Arie Wingelaar, penningmeester Albert Jansen, projecten Rens Beijer, projecten Gijs Labaar, financiën Evert-Jan van Latum, projecten René Spriensma, projecten Henk Jan Visser, projecten Molenaars: Harry van den Hooren Jan Hoogendoorn Broos de Groot Arjan Boomars Vincent de Jong Postadres: De Windvogel Postbus BH Gouda Bezoekadres: Herculesplein AA Utrecht tel Ledenadministratie: Jan Jennissen Graaf Janstraat CL Zoetermeer windvogel.ledenadmin@gmail.com Redactie Windvaan: Inge Verhoef (eindredacteur) De Windvogel Postbus BH Gouda redactie@windvogel.nl Kopij voor de Windvaan: Kopij kunt u sturen of en naar het redactieadres. De redactie behoudt zich het recht voor plaatsing te weigeren en teksten in te korten. Afbeelding voorpagina: Like ons op Facebook.com/dewindvogel Volg ons op Twitter: Twitter.com/de_windvogel Bezoek ook eens onze website Of abonneer op onze digitale nieuwsbrief Uitnodiging Windfestival 25 jaar De Windvogel op 28 mei

3 Inhoud Inhoud... 3 In de regio... 3 Van de redactie... 4 Vooraankondiging: Windfestival op 28 mei... 5 Der Sonnevogel... 6 Uit de regio... 7 Van de molenaars Van de voorzitter 'Mijn groene dak helpt de zonnepanelen een beetje' Hoe gaat het met: De Windkuikens? De Gasloze Eengezinswoning Energienieuwtjes In de regio Noord-Holland: Herbert Faber, tel , herbert.faber@xs4all.nl Amsterdam: Siward Zomer, tel , siwardzomer@windvogel.nl Reeuwijk, Bodegraven: Arie Groenveld, tel , Dick van Elk, tel. : Gelderland: Frits Ogg, tel , fritsogg@gmail.com Jan van Egmond, tel , janvanegmond4@gmail.com Drenthe, Groningen en Limburg: Albert Jansen, tel , albert.jansen@windvogel.nl Inge Verhoef, tel , Inge.verhoef@windvogel.nl Zuid-Holland: Gijs Labaar (regio Roterdam, gijs.labaar@windvogel.nl Henk Jan Visser (Zuid-Holland Noord), henkjan.visser@windvogel.nl Utrecht: René Spriensma, rene.spriensma@windvogel.nl 3

4 Van de redactie Het energieakkoord in Parijs, de kelderende prijzen van zonne-of PV-panelen, de klimaatverandering die doorzet, alles wijst erop dat de transitie naar duurzame energie niet meer te stoppen is. Dit besef begint bij steeds meer mensen door te dringen: grote investeerders, politieke leiders en ook bij de gewone man met de zonnepanelen op zijn dak. Bij grote maatschappelijke veranderingen treedt soms ook groot maatschappelijk verzet op. Ook De Windvogel merkt dat. In de grotere windprojecten waar wij deelnemen Drentse Monden, Emmen is het moeilijker om werkgroepen met bewoners op te zetten. Bewoners die eigenlijk vóór windenergie zijn, durven zich niet te binden aan de voorstanders omdat zij bang zijn er door hun buren op aangekeken te worden. Terwijl er mensen zijn die al langer leven met grote windparken om zich heen. In Zeewolde bijvoorbeeld, daar zijn burgers gewend om met windmolens te leven en weten dat windenergie ook economische voordelen heeft. Onze taak is nu om dit duidelijk te maken ook in de grotere windparken. Wanneer mensen beseffen dat duurzame energie nu eenmaal de standaard gaat worden, dat ons landschap gaat veranderen, en dat je daar als burger ook je graantje van kunt meepikken, zal de weerstand minder worden. Onze taak is om te laten zien dat de windmolens voor iedereen draaien. Voor onze schone lucht, voor onze lokale economie, voor nieuwe duurzame projecten in je eigen wijk, voor onze kinderen, en voor wie geld kan en wil uitlenen, ook voor de eigen portemonnee. Help jij ook mee om dit verhaal te vertellen? Kom dan op 28 mei naar ons Windfestival voor inspiratie en om samen feest te vieren. Hoor de verhalen van de oudgedienden die 25 jaar geleden onze eerste windmolens neerzetten, leer over het bouwen van een windmolen, het aanleggen van een zonnepaneel, en geef je eigen duurzame energie kennis door aan de nieuwe generatie. Neem je partner, familie of (klein)kinderen mee en kom feestvieren op 28 mei! Inge Verhoef 4

5 Vooraankondiging: Windfestival op 28 mei De Windvogel bestaat deze zomer 25 jaar! Met het thema '25 jaar terug en 25 jaar vooruit' gaan we een groot feest vieren in Amsterdam. De kennis om burgerwindmolens te bouwen ligt verspreid binnen De Windvogel bij een aantal actieve leden. Deze leden en deze kennis willen wij op een leuke manier zichtbaar en beschikbaar maken voor andere leden en coöperaties, en vooral ook voor de nieuwe generatie, zodat ook zij in de toekomst burgerwindmolens kunnen blijven bouwen. Globale programma 11 tot 13 uur : Algemene Ledenvergadering 13 tot 14 uur: Lunch 14 tot 17 uur: Feest met muziek, drankjes en hapjes en diverse activiteiten voor jong en oud zoals een expo over zonne-energie, hoe bouw ik een windmolen, onze samenwerkingsprojecten, de toekomst van onze energievoorziening, diverse lezingen en interviews met de eerste windmolenbouwers bij De Windvogel. Voor wie? Het feest is bedoeld voor onze leden en hun familieleden, en de leden met wie wij samenwerken bij collega-coöperaties. Ook kinderen zijn van harte welkom! De Windvogel wil dat ook de toekomstige generatie bekend is met burger-windmolens en burgerzonneprojecten. Kinderen kunnen lekker buiten spelen op trampolines en skelters en er zijn binnenactiviteiten zoals vliegers knutselen en windmolentjes maken. Er is een groot sportveld waar ze o.a. kunnen voetballen, touwtrekken en hockeyen. Praktische informatie Adres: J.H. Hisgenpad 2, Amsterdam. Aanmelden is verplicht i.v.m. catering en kan via 25jaar. 5

6 Der Sonnevogel Wist u dat wij drie zonnedaken bezitten? Samen zijn ze goed voor ongeveer 2000 m² zonnepaneel oppervlak. Ze wekken energie op voor circa 150 huishoudens, ongeveer 450 MWh per jaar. Ze liggen in Duitsland, vlak over de grens bij Emmen. De locatie en productiecapaciteit van onze zonnedaken: - In Meppen op een manege: 124,5 kwp - In Gelsenkirchen op het bedrijf Scheuten-Solar: 250,6 kwp - In Gelsenkirchen op transportbedrijf Gelsendienste: 189,7 kwp Het beheer van de zonnedaken gaat via Der Sonnevogel. Der Sonnevogel is een Duitse BV (Gmbh) en een dochteronderneming van De Windvogel. De Windvogel is de grootste aandeelhouder in Der Sonnevogel. Foto: Eén van onze zonnedaken, gelegen op een agrarische bedrijf in Meppen. 6

7 Uit de regio Amsterdam Wind: samenwerking van 4 energiecoöperaties De Windvogel, Amsterdam Energie, Onze Energie en Zuiderlicht hebben op 18 februari in Pakhuis De Zwijger een windakkoord getekend. Om de krachten van burgers in Amsterdam die windmolens willen te bundelen en om voortaan met één stem, als Amsterdam Wind naar buiten te kunnen treden. Met wie ze praten? Onder andere met in Amsterdam Noord en met de haven. Op dit moment is de haven een goede locatie voor windmolens, want door Rijk en Provincie aangewezen en goed gekeurd als herstructureringsgebied. Waar overal de regels van de provincie elk windinitiatief in de kiem smoren, is de haven van Amsterdam aangewezen gebied om de transitie naar duurzame energie te maken. Daar staan al windmolens en daar komen er nog heel veel bij. Vertegenwoordiger van het Havenbedrijf is Carla Jong, zij stelt: de Amsterdamse haven is een energiehaven. Vooralsnog is het vooral een fossiele energiehaven die zich de komende jaren moet gaan aanpassen. Windturbines zijn welkom, ze passen hier goed, windmolens versterken het landschap. Wethouder Choho benadrukt dat ook de gemeente Amsterdam groot voorstander is van windenergie. En dat zij graag ziet dat coöperaties een deel van die windmolens gaan realiseren. Het blijft bij woorden, want ook als enig aandeelhouder van de haven wil hij niet voor de haven bepalen met wie de samenwerking wordt aangegaan. Om burgers een positie te geven, voert Amsterdam Wind gesprekken met de haven. Oud-wethouder Maarten van de Poelgeest, sinds kort voorzitter van Amsterdam Energie, geeft het advies om de klimaatverandering die tot nu toe vooral uit het hoofd komt zo snel mogelijk ook een hart te geven. Wat lastig is, zo zegt hij, omdat het grootste leed als gevolg van de klimaatveranderingen zich elders het pijnlijkst laat voelen. Wiens hart desondanks geraakt is, vragen we het te geven aan Amsterdam Wind. Vind je het een goed idee? Je helpt het initiatief door te laten weten dat je vóór Amsterdamse Windmolens bent. Dit kun je doen door op de website je digitale handtekening te plaatsen. Het kost je niets en is cruciaal voor het succes van het project. Hoe meer stemmen, hoe beter! 7

8 Ridderkerk In Ridderkerk werkt De Windvogel samen met de lokale coöperatie De Groene Stroom. Op het bedrijventerrein zijn nieuwe windmolens gepland. De Windvogel wil graag dat de opbrengsten van alle windenergieprojecten in Nederland ten goede komen aan de omwonenden en de inwoners en spant zich hier in samenwerking met REScoopNL voor in, en biedt haar diensten aan aan de gemeente Ridderkerk. Burgerinitiatief Lansingerwind ingediend Inwoners van Berkel en Rodenrijs, Bleiswijk en Bergschenhoek en leden van De Windvogel zijn de afgelopen drie maanden regelmatig bij elkaar gaan zitten om ons burgerinitiatief Duurzaam Lansingerland concreter te maken. We hebben in drie maanden tijd deze stappen gezet: we hebben ons burgerinitiatief officieel ingediend bij de gemeente we gaan een lokale coöperatie Duurzaam Lansingerland oprichten die zich gaat inzetten voor de lokale opwekking van duurzame energie voor en door de inwoners we hebben een samenwerkingsovereenkomst opgesteld voor de ontwikkeling van burgerwindmolens tussen de lokale coöperatie Duurzaam Lansingerland (i.o.) en De Windvogel, in de werkgroep Lansingerwind we voeren gesprekken met raadsleden om hen goed in te lichten over de bedoeling van ons burgerinitiatief Lansingerwind en de oprichting van de lokale coöperatie We zoeken nog meer enthousiastelingen, potentiële bestuursleden, steunbetuigers en windvrienden! Word ook windvriend in Lansingerland en steun ons initiatief! Stuur een mail naar like onze Facebook pagina of neem contact op met Joop Snijders tel nr

9 Opschalingsproject Flevopolder Windvereniging Zeewolde. Onze windturbines De Appelvogel en De Elzevogel komen in aanmerking voor sanering en opschaling in het windmolenbestand in Zeewolde. In 2015 is De Windvogel lid geworden van de Voor de financiering van dit windpark, en ook van toekomstige andere grote windparken door burgers, onderzoekt De Windvogel de mogelijkheden van het ONS DE Fonds. Dit fonds maakt het mogelijk om reclame te maken voor financiële participatie van burgers in onze windmolens. Tot nu toe is dat niet mogelijk door restricties van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Met het Ons DE Fonds kunnen wij veel meer burgers bereiken om hen te attenderen op financiële deelname in windparken. Uiteraard hebben onze leden de eerste mogelijkheid om geld aan de coöperatie te lenen voor onze nieuwe windparken. Agro-burgerwindpark Drentse Monden De Windvogel werkt samen met Duurzame Energieproductie Exloërmond, een groep van agrariërs die zich in een coöperatie hebben verenigd. De Drentse Monden en Oostermoer heeft drie initiatiefnemers die samen één groot windpark bouwen. De initiatiefnemers bieden verschillende mogelijkheden om te participeren in het project. Via De Windvogel kunnen burgers direct meedoen in het windpark door geld te lenen aan onze coöperatie. De bouw van het park start in Op 4 maart is de zienswijzeprocedure gestart. U kunt vanaf die datum tot en met 14 april 2016 het ontwerp-inpassingsplan, de overige ontwerpbesluiten van deze fase, het MER en de andere onderliggende stukken inzien op Het ministerie van Economische Zaken organiseert rondom de zienswijzeprocedure een aantal spreekuren in de regio. U kunt daar informatie krijgen over de procedure en het ontwerp-inpassingsplan (waarin de exacte locaties van de windmolens zijn opgenomen) en u kunt vragen stellen. Met de initiatiefnemers kunt u in gesprek over de ontwikkeling van het windpark en de participatiemogelijkheden. De spreekuren worden gehouden in de periode van 21 maart tot en met 8 april U dient zich van tevoren aan te melden via 9

10 Nieuwe energiecoöperatie in Neder-Betuwe Inwoners van Rivierenland richten binnenkort lokale energiecoöperaties op in de gemeenten Culemborg, Buren, Tiel, Lingewaal, Neerijnen en Neder-Betuwe. Ook jij kunt meedoen en lid worden van onze lokale energiecoöperatie in Neder-Betuwe die samen met De Windvogel wordt opgericht. Op 14 maart en op 9 april organiseert Zethemop trainingsdagen in Geldermalsen om de startende coöperaties in Rivierenland op weg te helpen. Steeds meer inwoners en bedrijven zijn actief met energiebesparing of realiseren (gezamenlijk) duurzame energie: In legden een groot aantal bewoners en bedrijven in de dorpen van de gemeente Neder-Betuwe zonnepanelen op hun eigen dak In Dodewaard wordt langs de A15 een zonnepark van ruim 1 hectare gerealiseerd De gemeente Neder-Betuwe heeft de bewoners diverse regelingen aangeboden om hun huis te isoleren en zonnepanelen te plaatsen Steeds meer bewoners rijden elektrisch en wekken hun eigen duurzame energie op De gemeente Neder-Betuwe wil in 2020 minimaal 50% van het eigen stroomgebruik zelf opwekken en in 2050 energieneutraal zijn Met een eigen energiecoöperatie in de Neder-Betuwe willen we nieuwe kansen creeren voor een schone, leefbare en energieneutrale toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen. De Windvogel ondersteunt de coöperatie in de beginfase bij de ontwikkeling van een nieuwe burgerwindmolen. Of je het nu doet voor het milieu, voor een duurzame toekomst, om kosten te besparen of om self-supporting te worden: iedere inwoner van Neder-Betuwe is welkom. Geef jezelf op via de website Contact Neder-Betuwe Contactpersoon: Teun van Kleef Weth. van Lavierenstraat 14, 4051 AW Ochten Tel.: nbduurzaam[at]gmail.com 10

11 Van de molenaars De Amstelvogel (Ouderkerk a/d Amstel), opbrengst 2015: kwh Ontvangen informatie van molenaar Arjan Boomars 140% Amstelvogel verwacht cumulatief 2015 cumulatief % 100% 80% 60% 40% 20% 0% jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec De Gouwevogel (Gouda), opbrengst 2015: kwh Ontvangen informatie van molenaar Harry van den Hooren 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Gouwevogel verwacht cumulatief 2015 cumulatief 2016 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec 11

12 De Appelvogel (Zeewolde), opbrengst 2015: kwh Ontvangen informatie van molenaar Jan Hoogendoorn 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Appelvogel verwacht cumulatief 2015 cumulatief 2016 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec De Elzevogel (Zeewolde), opbrensgt 2015: kwh Ontvangen informatie van molenaar Jan Hoogendoorn 140% Elzevogel verwacht cumulatief 2015 cumulatief % 100% 80% 60% 40% 20% 0% jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec 12

13 Van de voorzitter 25 jaar vooruit en 25 jaar terug De Windvogel is bijna 25 jaar jong. Er zijn weinig bedrijven in de duurzame energiewereld die dat kunnen zeggen. Dat maakt De Windvogel tot een bijzondere organisatie, maar geen vreemde vogel. Het coöperatieve model zorgt ervoor dat we een duurzame organisatie zijn. De Windvogel begon in Reeuwijk, waar een kleine groep burgers vanuit de kerk aan duurzaamheid werkte. Na het Brundtland rapport en het rapport Limits to Growth van de Club van Rome vonden deze pioniers dat er genoeg gepreekt werd over duurzaamheid, maar te weinig gedaan. De toekomstige penningmeester Arnold Abbema en voorzitter Dick van Elk gingen op zoek naar een praktische invulling van duurzaamheid en kwamen uit bij verschillende bestaande windenergiecoöperaties die zich in die tijd al verenigd hadden in de Organisatie van Duurzame Energie (ODE). Ze besloten om een windturbine in Bodegraven te plaatsen. Het ging de oprichters niet alleen om duurzaamheid met betrekking tot de energieproductie. Ze vonden het ook belangrijk dat de organisatie duurzaam georganiseerd was. Ze kozen voor de coöperatieve vorm en het credo leven van de wind werd in het leven geroepen. Dat betekende: als het hard waait keren we meer winst uit, als het wat minder gaat met de organisatie keren we wat minder uit. Door jaarlijks samen met de leden de winstuitkering te bepalen, kon de organisatie altijd financieel gezond blijven. Maar financieel gezond blijven is niet genoeg. Er zijn in het verleden verschillende energiecoöperaties gestopt, niet omdat ze financieel ten onder gingen, maar omdat er geen sociaal kapitaal meer ingebracht werd. Met andere woorden er stonden geen nieuwe vrijwilligers en bestuursleden klaar om de organisatie draaiende te houden. De Windvogel heeft altijd een sterke basis van professionele vrijwilligers gehad, maar dat is niet vanzelfsprekend. We zijn daarom ook erg blij met de nieuwe initiatieven van onze Windkuikens die een jongere generatie aanspoort en inspireert om zich in te zetten voor duurzame energie en coöperatief ondernemen. Zo is De Windvogel een duurzame organisatie waar een constante balans wordt gezocht tussen people, planet en profit. De windenergiemarkt is in grote mate veranderd ten opzichte van 25 jaar en het is van groot belang dat we deze balans blijven behouden de volgende 25 jaar. Zelfs in een tijd en in een sector waar de balans tussen people, planet en profit wel eens verloren gaat. Siward Zomer, voorzitter 13

14 'Mijn groene dak helpt de zonnepanelen een beetje' Interview met bestuurslid Rene Spriensma in zijn woonplaats Utrecht over zijn groene dak en zijn passie voor duurzaamheid. Waarom heb je een groendak op je huis? Een groen dak is vooral fijn in de zomer; het dak brengt verkoeling op warme dagen. Op platte daken in Nederland wordt donker bitumen gelegd, dat wordt ontzettend warm. Als we onze daken van groen voorzien zou dat een hoop verkoeling brengen. In je eigen huis en in de stad. Laat het dak in ieder geval niet grijs. Als je geen groendak wilt kun je het ook wit maken. Wit reflecteert warmte. Waarom denk je dat huizen in Andalusië allemaal wit zijn? Een tweede effect van een groendak is dat ze de opbrengst van mijn zonnepanelen vergroten. De panelen liggen tussen de plantjes [Sedum, red.] waardoor ze niet zo warm worden. Zonnepanelen werken het beste bij een temperatuur tot 25 graden. In de zomer warmen platte daken tot wel 80 graden op. Aan de isolatie in de winter draagt het groene dak overigens weinig bij, daar heb je gewoon goede dakisolatie voor nodig. Maar vergeet niet het ecologisch effect van een groen dak. Het stikt hier altijd van de vogels en de vlinders en het ziet er ook gewoon erg mooi uit. We zien toch liever een tuin dan saaie grijze daken? Er zijn gemeenten en waterschappen die subsidie geven aan burgers die een groendak willen aanleggen. Waarom ben je lid van De Windvogel? Duurzaamheid vind ik erg belangrijk. Ik werk aan grote infrastructuurprojecten en wil ook altijd duurzaamheid meenemen in de planontwikkeling. Dat valt niet altijd mee omdat er zo veel belangen meespelen. Maar elke stap in de goede richting helpt. In 14

15 mijn eigen woning heb ik zoveel mogelijk maatregelen genomen om duurzaam te wonen. In en rond een eigen huis is dat niet moeilijk. Op de grote schaal vind ik het heel interessant om te zien hoe windmolens in het landschap ingepast kunnen worden. Langs grote infrastructuur zoals kanalen en snelwegen bijvoorbeeld, daar passen windmolens beter want er is dan al een onderbreking van het landschap. Draagvlak is natuurlijk zeer belangrijk om windmolens te kunnen bouwen, maar het is ook een utopie dat iedereen er blij van zal worden. Het is mooi en leerzaam te zien hoe De Windvogel met dat spanningsveld omgaat. Wat zou je willen doen als bestuurslid? Het mooist zou zijn als ik voor De Windvogel een duurzaam energie project kan initiëren. Ik ben mij nu vooral aan het oriënteren wat een energiecoöperatie kan betekenen in de energietransitie. Een volgende stap is de kansen in beeld brengen en dan een project voor en door burgers in gang zetten. We hebben alle beetjes nodig, van windmolens tot zonnedaken. En laten we ook niet de energiebesparing uit het oog verliezen. Hoe zie je dat voor je in de provincie Utrecht? In Utrecht denkt de provincie na over zoeklocaties voor windenergie. Je kunt dan afwachten tot er concrete projecten van gemaakt zijn en dan je kans grijpen als cooperatie om deel te nemen, maar het is misschien effectiever om nu al bij de provincie Utrecht en gemeenten aan te geven dat participatie van burgers in windprojecten goed is voor het ruimtelijke en maatschappelijke proces. Kijk voor meer informatie over Groene Daken op de website van Milieu Centraal. Hoe gaat het met: De Windkuikens? Hallo allemaal! Met de windkuikens zijn we druk bezig om de energietransitie meer te laten leven bij jongeren van onze generatie. Binnen de Windvogel hebben we een jongerenraad opgezet, waar nu 8 jongeren actief zijn. Wekelijks komen we samen om te brainstormen over manieren om coöperatief ondernemen meer te laten leven bij jongeren en de voortang van onze projecten te bespreken. Op het moment zijn we bezig met het geven van lezingen over de rol en kansen van coöperatieve wind in de energietransitie. Daarnaast zijn we bezig een grootschalig zonneproject op te zetten speciaal voor en door studenten. Zodra het festivalseizoen begint zullen we daar op duurzaam georiënteerde festivals aanwezig zijn met een duurzame energiestunt. 15

16 Als u vragen heeft of contact met ons op wilt nemen kunt u terecht bij eenergiek@gmail.com. Groetjes Floor & Jana De Gasloze Eengezinswoning Om de overgang naar een CO 2 -arme samenleving compleet te maken zal ook het gebruik van aardgas voor woonruimte- en tapwaterverwarming worden teruggedrongen. In Denemarken is al een afbouw-programma van CV-ketels opgestart, netbeheerders vragen zich af of het nog zin heeft het gasnetwerk met grootscheepse vervangingen in perfecte staat te houden. De bodemproblemen in Groningen, risico's van brand en ontploffing, pleiten allemaal in de richting van een toekomst met woonwijken zonder gas. Maar, kúnnen we zonder? Warmteopslag met water Ja, rekenkundig krijgt een redelijk geïsoleerde eengezinswoning zoveel zonne-energie op haar dak dat zij ruim kan voorzien in haar standaard warmtevraag van kwh/jr. Een zongericht dakoppervlak van 16 m 2 ontvangt gemiddeld ruim kwh/jr. aan zonne-energie. Dus wat is het probleem? Punt is dat niet alle zonstraling omgezet kan worden in voor het wonen bruikbare energie. Omzetting in elektriciteit met PV-panelen levert slechts 15% van de energie [=2400 kwh] die meteen naar het elektriciteitsnet verdwijnt, met alleen een financieel voordeel op de elektriciteitsrekening. Omzetting in warmte met collector-systemen komt al snel op 45-50% [±7500 kwh/jr]. Voor de situatie dat we het hiermee moeten doen, is enerzijds extra isoleren en besparen nodig. Dit kan eenvoudig door dak- of vloerisolatie aan te pakken en warmteterugwinning op ventilatielucht toe te passen. Anderzijds moeten we de warmte-energie, die vooral in de zomer op ons dak valt, tot in het stookseizoen voor ruimteverwarming (±7000 kwh/jr) bewaren. Dit is lastig en vraagt wel behoorlijk ingrijpende voorzieningen. Om de zonnewarmte ruim zes maanden vast te houden is een groot watervolume de eenvoudigste en meest veilige oplossing. Om warmteverlies - in dat halfjaar - te beperken moet het watervolume enerzijds heel goed van de omgeving geïsoleerd worden en anderzijds moet het temperatuurverschil met de omgeving zo klein mogelijk zijn. Hiervoor zijn verschillende technieken ontwikkeld. Ze hebben allemaal wel twee dingen gemeen: ze vragen nogal wat ruimte en ze kosten nogal wat. 16

17 Woninguitbreiding of opslagvat? In Nederland hebben de meeste eengezinswoningen een kruipruimte onder de begane grond vloer. Een goed geïsoleerde kunststof waterzak van 25 m 3 compleet voorzien van warmteoverdracht-techniek voldoet voor de benutting van kwh aan opgeslagen zonne-energie. Aangevuld met kwh aan noodzakelijke elektrische energie, kan voorzien worden in de warmtevraag van ruimte- en tapwaterverwarming. De elektriciteit is nodig om middels warmtepompsystemen de minimaal gewenste temperatuur te leveren, tapwater vraagt 60 C en vloer/wandverwarming 40 C. De temperatuur in de opslag varieert van 80 tot 0 C over het jaar. Isolatie van de begane grond vloer zal daarom extra hoogwaardig uitgevoerd moeten worden om overlast van grote temperatuurverschillen in de woonruimte (± 20 C) te voorkomen. Beste oplossing is om de gehele begane grond vloer te vervangen, zodat alle techniek eenvoudig ingebracht kan worden. Variant is om dit te combineren met een woninguitbreiding aan de achterzijde, zoals die vrijwel overal is toegestaan ter grootte van ±40 tot 80m2 op de begane grond. Andere oplossingen voor efficiënte warmteopslag zijn: een groot rond opslagvat -van Ekovat vanaf 1.500m 3 voor circa 100 woningen en (weliswaar nog grootschaliger en meer bedacht voor kantoren) opslag in de diepere ondergrond - de WKO-installatie. 17

18 Panelen op het dak Voor de efficiënte omzetting van zon in warmte op het dak zijn ook verschillende systemen beschikbaar. Langzaamaan beginnen deze installaties meer toegepast te worden, mede door subsidie op warmtepompen en -collectoren. A De 'vacuumbuiscollector', die met name in China ver is doorontwikkeld, levert bij sterke zoninstraling heel hoge watertemperaturen af. Ze hebben een nogal merkwaardige technisch en kwetsbaar aanzien, maar zijn zeer efficiënt. Met de kanttekening dat de hoge temperatuur (120 C) eigenlijk het grootste technische probleem vormt. B Het PV/T-paneel, dit is een combinatie van een PV-paneel en een zonnecollector. Hier wordt meer van lagere temperaturen gebruik gemaakt. Voordeel is dat de afvoer van zonnewarmte weer ten goede van de PV-opbrengst komt en ook de warmteverliezen beperkt blijven. Als een PV-paneel warmer wordt, levert hij beduidend minder elektriciteit op en hoge watertemperaturen tonen sneller grote energieverliezen. De geleverde elektriciteit wordt weer ingezet om het warmtepompsysteem aan te drijven. Van belang voor de zonnewarmtebenutting is nog dat vanwege de standverliezen de zonnestraling in het stookseizoen veel beter benut wordt dan die in de zomer. De stand van de collector moet dan ook meer dan 45, steiler dus, gekozen worden, zodat de winterzon optimaal opgevangen en omgezet wordt. Aanpak warmtevoorziening appartementen Al met al staan ons nog ingrijpende veranderingen te wachten rond de woningverwarming, de technieken zijn er al en zullen alleen nog maar efficiënter worden. De boven beschreven decentrale warmtevoorziening voor op het dak schieten te kort voor appartementsgebouwen. Daarvoor zullen grootschaliger voorzieningen gecombineerd of nog uitgevonden moeten worden, zoals die van Eco-Vat. De nu functionerende stadverwarming krijgt nogal wat kritiek en staat kostentechnisch onder druk. Hoofdreden is dat het transport van warmte eigenlijk altijd onvoordelig grote verliezen geeft, dit in tegenstelling tot elektriciteit dat met ons uitgebreid en efficiënt netwerk eenvoudig op elke plaats geleverd kan worden. Een pleidooi om voor nog meer windenergie te kiezen lijkt me op deze plaats overbodig. 18

19 Wat mij betreft is de volgende stap in de energietransitie: het gasloos wonen met zonnedaken en een aanvulling van windstroom voor appartementen. Er zullen nog heel wat bestaande daken en huishoudens aangepast moeten worden. Wat uiteindelijk de beste techniek zal zijn, is aan de markt om uit te vechten. Onze overheid heeft, ook hier weer, lang op haar handen met de bekende dubbele pet op gezeten. Beleidsvorming in de richting van afbouw van onze gasvoorziening, bevindt zich nu in de opstart fase, zie daarvoor ook De gietijzeren tegels met de tekst 'KOOKT OP GAS' liggen hier en daar nog in de straat. En dan is het best lastig zo'n ommezwaai aan de burger uitleggen. Er zijn voldoende argumenten, maar wie durft het aan om rigoreus te stoppen met dat vertrouwde maar gevaarlijke aardgas uit "eigen" bodem? Ook de consumenten-prijsverhouding van aardgas/elektriciteit per kwh van één op twee werkt nog niet mee. Alle reden om tijdig het verbruik van ook aardgas te verminderen. Technisch kan het heel goed, de vraag is op welk moment en hoe precies de voorraad eengezinswoningen aangepast of verbouwd kan worden, doen we dat per woonhuis, de hele straat of met de hele wijk. Kortom er zal nog heel wat doorgesproken en uitgevonden gaan worden op dit terrein. Basis blijft - naar mijn verwachting - het elektriciteitsgebruik waar wij een steeds groter aandeel windenergie aan blijven leveren. Martien Vogelezang, 15 maart 2016 Bronnen: Eigen berekeningen, Solar Freezer, Ecovat, Triple Solar en Hejiasun. Energienieuwtjes Er worden nog te veel windmolens over de mensen heen geplaatst UTRECHT Omwonenden vanaf het begin bij de ontwikkeling van windparken betrekken en niet alleen de lasten, maar ook de lusten delen. Volgens Marjan Minnesma, directeur van Urgenda, is het zeker mogelijk om de felle weerstand bij omwonenden tegen windmolens te voorkomen. Dit zegt ze in gesprek met de Groene Courant over de windmolenproblematiek. Op een reeks plaatsen in Nederland is de weerstand tegen windturbines soms heftig, vooral in het noorden. Die protesten tegen windenergie vanuit omwonenden zijn te voorkomen, vindt Minnesma. Zij zoekt vooral heil in de samenwerking tussen ontwikkelaars en de omgeving. 19

20 Als je het op land wil doen, moet je zorgen dat de windmolens van de gemeenschap zijn. Als er al een Eneco ofzo bijkomt. Dan moeten ze met de gemeenschap samenwerken. Dorpsmolen Ze haalt de situatie in de gemeente Waterland aan. Daar wordt met de opbrengst van de windmolens subsidie gegeven voor zonnepanelen. In het Zeeuwse dorp Sint-Philipsland wordt naar Fries voorbeeld een zogenaamde dorpsmolen ontwikkeld, waarbij omwonenden de molen financieren en de opbrengsten terugvloeien naar de omgeving. Dan is er helemaal niet zo n bezwaar tegen windmolens. Als burgers het idee hebben dat ze wel de lasten maar niet de lusten krijgen, dan gaan ze dwarsliggen. Ik zie zelf dat als mensen in de gemeenschap er tonnen mee verdienen ze niet eens willen dat die windmolens worden afgebroken. Op weer andere plekken, bijvoorbeeld het zuiden van Noord-Holland, is juist draagvlak voor windmolens, maar werkt de provinciale overheid tegen. Lelijke energiemast Minnesma zegt het schandalig te vinden dat de provincie Noord-Holland daar geen windmolens wil hebben. Bij Amsterdam en in de Haarlemmermeer zijn verschillende initiatieven voor windparken, maar door de strenge regels van de provincie is het vrijwel onmogelijk om ze te plaatsen. Dat vind ik echt niet kunnen, aldus Minnesma. Als je dan de plekken hebt waar het kan en waar men wil, doe het dan! Wind op land is gewoon de goedkoopste duurzame energievorm en we willen onder de 1,5 graden uitkomen. Dat kan niet zonder wind of zon. Er zijn genoeg plekken in Nederland waar je windmolens kan neerzetten. Het is ook niet voor eeuwig. Als we over 20 jaar een andere briljante oplossing hebben, breek je ze af (heel circulair opnieuw te gebruiken!) en gaan we dat doen. Er zijn ook heus een paar gebieden waar ze niet kunnen. Ik zou ze ook niet midden in een natuurgebied doen. Maar de mensen die tegen windmolens zijn, vinden ze overal lelijk. Ik zie hier ook overal lelijke elektriciteitsmasten, daar hoor je niemand over, wat maakt het uit dat er een paar windmolens bijkomen? Coöperaties Één van de opvallend positieve ontwikkelingen die Minnesma ziet, is de ervaring die coöperaties beginnen te krijgen in de ontwikkeling van schone-energieprojecten. Zo 20

21 plaatste windcoöperatie De Windvogel al in 1993 de eerste windmolen in Bodegraven. Inmiddels bezit de burgercoöperatie zo n 4 windmolens, gefinancierd door leden. Samen met burgercoöperatie Meerwind helpt De Windvogel nu in bijvoorbeeld Limburg coöperatie Zuidenwind bij het bouwen en financieren van windmolens. Dat zijn echt mensen van het eerste uur en dat gaat nu allemaal veel beter. De oude windmolens zijn nu allemaal rendabel en verdienen nu zoveel dat ze collega-windmolencoöperatie gaan helpen. Dat vind ik wel heel mooi, legt Minnesma uit. Bron: De Groene Courant Superaccu's voor thuis, ze komen eraan Evert Nieuwenhuis houdt duurzaamheidsclaims tegen het licht. Dit keer: de superaccu, de missing link voor groene energievoorziening. Nog even en het draadje met uw kolen- of sjoemelstroom-elektriciteitsbedrijf kan helemaal doorgeknipt. Het regent niet altijd, maar we hebben wel altijd water nodig. De oplossing: reservoirs. Maar wat voor onze watervoorziening heel normaal is, moet voor elektriciteit nog ontwikkeld worden: grootschalige opslag. Met name voor zonne- en windenergie is dit een probleem, omdat zon en wind niet altijd op afroep kunnen leveren. Fossiele centrales kennen dit probleem niet; als er extra vraag is, gaat de gaskraan verder open of worden extra kolen gestookt. Voor groene energievoorziening is opslag de missing link. Maar de nabije toekomst ziet er zonnig uit. Het is lang aangekondigd, en eindelijk is het zover: de prijzen van grote batterijen en accu s kelderen. Zonnepanelen werden de afgelopen jaren fors goedkoper, en nu volgt energieopslag dezelfde duikvlucht, dankzij innovaties en het opschalen van de productie. De komende vier jaar dalen de prijzen met circa 40 procent, voorspellen analisten. Daardoor zullen grote zon- en windprojecten vaker hun eigen opslag hebben zodat ze op afroep kunnen leveren. Dit is een boost voor hun verdienmodel, en subsidies worden snel overbodig. Ook consumenten gaan van de scherpe prijzen profiteren. Binnenkort is de PowerWall van Tesla leverbaar in Nederland en onlangs werd de opvolger aangekondigd. Lekker belangrijk voor gadgetgeile mannetjes, hoor ik u denken, maar over enkele jaren wil iedere bezitter van zonnepanelen zo n thuisaccu. In 2020 loopt de zogeheten salderingsregeling af en wordt het minder lucratief om uw overtollige (zonne-)energie aan uw elektriciteitsbedrijf te leveren. Met zo n superaccu kunt u uw bloedeigen, zelf opgewekte energie gebruiken wanneer u maar wilt. Nog even en het draadje met uw kolenof sjoemelstroom leverende elektriciteitsbedrijf kan helemaal doorgeknipt. 21

22 Met name in Duitsland (dat ruimhartig subsidies verstrekt aan energieopslag) zien interessante initiatieven het licht. Steeds meer bedrijven bieden opslag van industriële omvang aan, en er zijn slimme software-oplossingen voor particulieren. Neem Lichtblick, dat een virtuele elektriciteitscentrale creëert door kleine opwekkers van groene energie aan elkaar te koppelen. Wie meer produceert dan hij zelf gebruikt, levert zijn surplus aan een energie-cloud die Lichtblick verkoopt aan de hoogste bieder. Ruim een miljoen Duitse huishoudens doen al mee en verdienen zo meer aan hun zonnepanelen. Een variant biedt Sonnenbatterie (dat overigens ook thuisaccu s als de PowerWall levert) door opwekkers van groene stroom een superaccu te laten delen. Dit kunnen buren zijn, maar ook huishoudens aan de andere kant van het land: je huurt opslag en je verkoopt je energie wanneer de vraag hoog is en de prijs dus gunstig. Dankzij dit soort technieken wordt uw rol in de energietransitie groter, en die van energiebedrijven met hun fonkelnieuwe kolencentrales kleiner tot Nederlanders lid van energiecoöperatie Bron: Vrij Nederland UTRECHT Er zijn ongeveer tot Nederlanders lid van één van de 220 lokale energiecoöperaties. Dit blijkt uit een update van de Lokale Energie Monitor van Hier Opgewekt. Deze leden hebben sinds 2012 ongeveer 30 miljoen euro geïnvesteerd in groene energie. Eerder was al bekend dat deze coöperaties opgeteld bijna 90 megawatt aan wind- en zonneparken hebben gerealiseerd. De projecten produceren jaarlijks ongeveer net zoveel stroom als huishoudens verbruiken. Verdubbeling Binnen enkele jaren wordt het vermogen naar verwachting verdubbeld. Zo zijn er voor 150 megawatt aan collectieve windparken in ontwikkeling die voor dit jaar en volgend jaar gepland zijn. Ook zijn er voor 26 megawatt aan zonneparken in ontwikkeling. Voor de nog langere termijn zijn coöperaties betrokken bij zo n 100 megawatt aan windmolens in Nederland. Onlangs werd bijvoorbeeld het initiatief gelanceerd voor een zogenaamde dorpsmolen in het Zeeuwse Sint Philipsland. Hoewel bij sommige windparken er veel weerstand de kop opsteekt, wisten deze initiatiefnemers binnen korte tijd een breed draagvlak voor de turbine te creëren. Bron: De Groene Courant 22

23 Duurzaam cadeau voor je (klein)kinderen? Geef een lidmaatschap van De Windvogel kado. Vul onderstaande bon in en stuur deze op. De Windvogel investeert met geld van haar leden in duurzame, schone energie. Momenteel beheert onze coöperatieve windmolenvereniging vier windmolens: één in Ouderkerk a/d Amstel, één aan de Goudsekade in Gouda en twee molens in Zeewolde. Daarnaast zijn we ook mede-eigenaar van een gezamenlijke burgerwindturbine in Neer, Limburg en hebben we drie grote zonnedaken in Duitsland, vlak over de grens. We zijn altijd op zoek naar plekken waar we meer windmolens kunnen plaatsen. En daarvoor uiteraard ook naar meer leden! Stuur onderstaande coupon naar de ledenadministratie van De Windvogel, Graaf Janstraat 219, 2713 CL Zoetermeer. Ja, ik vind duurzame energie belangrijk Ik geef mij op als lid of donateur van de Windvogel en stort op IBAN: NL87 INGB t.n.v. de Windvogel te Reeuwijk een bedrag van: Lid: Inleg 50,- Lening... X 50,-...,- Totaal...,- Naam:... Straat:... Postcode:...Plaats:... Telefoonnummer:... adres:... Ik wil eerst meer informatie ontvangen Bent u al lid en wilt u uw lening verhogen? Dat kan. Stort het extra bedrag op IBAN: NL87 INGB t.n.v. De Windvogel te Reeuwijk met vermelding van uw lidnummer en NAW-gegevens, en u ontvangt een schriftelijke bevestiging van de verhoging. 23

24 Zon en wind voor iedereen Dit blad is gedrukt op papier dat is vervaardigd volgens de nieuwste, minst milieubelastende productiemethode, waarbij de kwaliteit een belangrijke plaats inneemt. 24