Bescherming van ecosystemen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een analyse van de wettelijke opties

Transcriptie

1 Titel rapport Naam hoofdstuk Bescherming van ecosystemen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een analyse van de wettelijke opties [Type text] [Type text]

2 South Suriname Conservation Corridor Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname Een analyse van de wettelijke opties Conservation International - Suriname World Wildlife Fund - Guianas Amazon Conservation Team - Suriname Ministerie van Ruimtelijke ordening, Grond en Bosbeheer Productie: Schurman Advocaten Paramaribo juli 2014

3 INHOUDSOPGAVE LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN... 1 LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN... 2 SAMENVATTING... I 1. ACHTERGROND DOEL VAN DE STUDIE METHODOLOGIE BIJ WET BESCHERMDE GEBIEDEN IN SURINAME NATUURRESERVATEN MULTIPLE USE MANAGEMENT AREAS INSTITUTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR BIJ WET BESCHERMDE GEBIEDEN HET BELEID VOOR DE INSTELLING VAN BESCHERMDE GEBIEDEN BELEIDSDOCUMENTEN BELEIDSANALYSE ZUID-SURINAME SPECIFIEKE KANSEN EN UITDAGINGEN OP BELEIDSNIVEAU HET WETTELIJK KADER VOOR DE INSTELLING VAN BESCHERMDE GEBIEDEN INVENTARISATIE WET- EN REGELGEVING BESCHRIJVING VAN DE WETGEVINGSPRODUCTEN MOGELIJKHEDEN EN UITDAGINGEN BINNEN DE WET- EN REGELGEVING ECOSYSTEEM DIENSTEN Bepalingen over ecosysteem diensten binnen de nationale wetgeving Mogelijkheden en uitdagingen DUURZAME ONTWIKKELING, MANAGEMENT EN DELING VAN INKOMSTEN GOVERNANCE BINNEN DE WETGEVING CONCEPT WETTEN HIATEN IN DE NATIONALE WETGEVING T.O.V. INTERNATIONALE OVEREENKOMSTEN Internationale overeenkomsten Hiaten in de nationale wetgeving ZUID SURINAME ALS BESCHERMD GEBIED: SPECIFIEKE KANSEN EN UITDAGINGEN BINNEN DE NATIONALE WETGEVING STAKEHOLDERS CONSULTATIE RESULTAAT VAN DE CONSULTATIES INTERNATIONALE STANDAARDEN VOOR BESCHERMDE GEBIEDEN INTERNATIONALE OVEREENKOMSTEN VOOR BESCHERMING VAN GEBIEDEN CBD en de IUCN categorieën voor beschermde gebieden Unesco Man & Biosphere reserves Unesco World Heritage Convention De Ramsar Conventie CBD/IUCN en de rechten van Inheemse volken en locale gemeenschappen INITIATIEVEN VAN INHEEMSE VOLKEN EN/OF LOCALE GEMEENSCHAPPEN TOEPASSING VAN SYSTEMEN VOOR BESCHERMDE GEBIEDEN IN SURINAME Bescherming volgens het IUCN systeem Bescherming door Inheemse en Tribale volken... 53

4 6.4. CONCLUSIE OPTIES VOOR DE BESCHERMING VAN ZUID SURINAME Bijlagen: 7.1. KARAKTERISTIEKEN VAN HET VOORGESTELDE TE BESCHERMEN GEBIED Beschrijving van het voorgestelde te beschermen gebied Noodzaak tot bescherming van het gebied GOVERNANCE KEUZE VAN EEN INTERNATIONAAL SYSTEEM VOOR BESCHERMING Toetsing aan de definitie van een beschermd gebied Management doelen voor het zuid-suriname gebied Overwegingen bij de keuze van een beschermingssysteem voor zuid-suriname Geconsulteerde stakeholders 2 - Beleidsuitgangspunten en strategieën voor beheer en bescherming van het natuurlijk milieu 3 - Mogelijkheden en uitdagingen binnen de wetgeving voor het instellen (en beheren) van beschermde gebieden in Suriname 4 - Bepalingen binnen de bestaande wetgeving over ecosysteemdiensten binnen beschermde gebieden. 5 - Identificatie van de aspecten van goed bestuur per wet 7 - Voorbeeld van een eventuele ICCA verklaring 8 - Voorbeeld van een eventuele beschikking

5 Lijst van gebruikte afkortingen CBD CDAP CI CIS CITES COP CSNR ESD GLIS GPS ICC ICCA IUCN LBB MAB MEA MUMA NB NBAP NBS NCAS NGO s NH NOP NP NR ODB OUV OW POW RAP RGB RO SABH SBB SSCC STINASU UNDRIP UNEP UNESCO UNFCCC VIDS WCMC WCPA WNBR WWF Convention on biological diversity Capacity Development Action Plan Conservation International Conservation International Suriname Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora Conference of Parties Centraal Suriname Natuurreservaat Eco Systeem Diensten Grondregistratie en Land Informatie Systeem Global Positioning System International Coordinating Council of the Man and the Biosphere Programme Indigenous Community Conserved Areas International Union for the Conservation of Nature Lands Bosbeheer Man and the Biosphere Programme Millennium Ecosystem Assessment Multiple Use Management Areas Afdeling Natuurbescherming Nationaal Biodiversiteit Actie Plan Nationale Biodiversiteit Strategie National Capacity Assessment Strategy Non Government Organisation Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen Nationaal Ontwikkelingsplan Natuur Park Natuur Reservaat Onderdirectoraat Bosbeheer Outstanding Universal Values Ministerie van Openbare Werken Programme of Work on Protected Areas Rapid Assessment Program Ministerie van Ruimtelijke ordening, Grond- en Bosbeheer Regionale Ontwikkeling Interim Strategisch Actieplan voor de Bos- en Houtsector van Suriname Stichting Bosbeheer en Bostoezicht South Suriname Conservation Corridor Stichting Natuurbehoud Suriname United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples United Nations Environmental Program United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization United Nations Framework Convention on Climate Change Vereniging van Inheemse Dorsphoofden in Suriname World Conservation Monitoring Centre World Commission on Protected Areas World Network of Biosphere Reserves World Wildlife Fund

6 Lijst van tabellen en figuren Tabellen 1 Tabel Natuur reservaten in Suriname 7 Tabel Bestaande wet- en regelgeving voor beschermde gebieden 15 Tabel Ecosysteem diensten categorisering volgens de Millennium Ecosystem Assessment 23 Tabel Hiaten in de wet en regelgeving t.o.v. internationale verdragen (voor het instellen en beheren van beschermde gebieden) 33 Tabel Indeling van beschermde gebieden in Suriname op grond van de IUCN categorien 53 FIguren Figuur Beschermde gebieden in Suriname 8 Figuur Kaart van de globaal voorgestelde begrenzing van het te beschermen gebied 11 1 Het eerste cijfer verwijst naar het betreffend hoofdstuk.

7 Samenvatting Samenvatting Beschermde gebieden bevatten een belangrijke voorraad aan natuurlijk, cultureel en sociaal kapitaal, en verschaffen een stroom aan economisch waardevolle goederen en diensten. Zij vormen een belangrijke buffer voor onvoorspelbare effecten van klimaatsverandering. 2 Vanaf de jaren 70 zijn diverse gebieden, die representatief zijn voor de ecosystemen van Suriname tot beschermd gebied verheven. Met 16 formeel beschermde gebieden (11 natuurreservaten, 4 Multiple-Use Management Areas en 1 natuurpark) is 2,1 miljoen hectare beschermd, wat ongeveer neerkomt op 13% van het totaal territoriaal. Met het ondertekenen van de Convention for Biological Diversity (CBD) heeft Suriname zich gecommitteerd om per 2020, minimaal 17% van het inlands territoriaal gebied tot beschermd gebied te hebben verheven. Conservation International Suriname heeft in partnerschap met World Wildlife Fund, het Ministerie van Ruimtelijke ordening, Grond en Bosbeheer en het Amazon Conservation Team het initiatief genomen om het South Suriname Conservation Corridor programma op te starten. Een van de belangrijke onderdelen van het programma is het uitvoeren van een wettelijke analyse van de opties voor bescherming. Dit rapport bevat het resultaat van deze wettelijke analyse. De belangrijkste mogelijkheid die de nationale wetgeving biedt voor het beschermen van gebieden is vervat in de Natuurbeschermingswet Verder is het mogelijk via Ministeriele beschikking Mumas in te stellen. De Natuurbeschermingswet 1954 geeft de President de bevoegdheid tot het instellen van gebieden als Natuurreservaat. Deze wet dateert van lang vóór de tijd dat CBD/IUCN de verschillende categorieën voor bescherming vaststelde (in 1978, zie hoofdstuk 6). Het begrip Natuurreservaat in de wet van 1954 heeft dus niet dezelfde (engere) betekenis als het heeft in de door IUCN vastgestelde categorieën voor bescherming. In de wet staat Natuurreservaat voor beschermd gebied. Dat wil zeggen dat onder deze wet alle categorieën beschermde gebieden kunnen worden ingesteld. Dit is door het hoofd LBB bevestigd. De belangrijkste obstakels voor het instellen van beschermde gebieden binnen de nationale wetgeving zijn: de besluitvorming (c.q. de bereidwilligheid op beleidsniveau), het grondenrechtenvraagstuk en het toekennen van concessies. Verder is er nog teveel ruimte voor subjectieve interpretatie en willekeur. De wetgeving sluit ook onvoldoende aan bij verdragen waar Suriname partij bij is, en de (gewoonte)rechten van locale gemeenschappen zijn niet gespecificeerd en zelfs gemarginaliseerd. Beroepsprocedures zijn ontoereikend, er zijn onvoldoende richtlijnen voor beheer en onvoldoende voorzieningen voor handhaving en controle, en de wetgeving biedt ruimte om af te wijken van richtlijnen. Hiaten in de nationale wetgeving ten opzichte van verdragen hebben betrekking op: onvoldoende voorzieningen, regels en richtlijnen voor het bevorderen van de rol van Inheemse volken en Marrons bij het milieubeheer en voor het gebruik van hun traditionele kennis; het ontbreken van specifieke richtlijnen voor het beheer; en het ontbreken van afdoende aansprakelijkheidsregelingen en sancties voor het eventueel toebrengen van schade aan het milieu. Verder zijn er geen of onvoldoende regels en richtlijnen voor het stabiliseren van de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer en ontbreken er voorzieningen, regels en richtlijnen voor de reductie van emissies. Internationaal is de conceptie over bescherming van gebieden in de loop der jaren drastisch veranderd van een koloniale benadering naar een benadering van duurzame ontwikkeling, waarbij democratie, mensenrechten en participatie van de locale bevolking centraal staan. Het Durban Akkoord inclusief Actieplan (2003), de CBD Conference of Parties (COP) en Programme of Work on Protected Areas (POW) pleiten voor erkenning en voor het respecteren van de rechten van 2 Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties i

8 Samenvatting Inheemsen binnen beschermde gebieden en erkennen het succes van conservering van de natuur door Inheemsen. Vanaf 2003 heeft het World Conservation Congress van de IUCN/CBD 58 resoluties en aanbevelingen goedgekeurd die gerelateerd zijn aan de rechten van Inheemsen en aan de conservering van natuurgebieden. Tribale gemeenschappen vervullen al millennia lang (en veel langer dan Overheden) een belangrijke rol in het conserveren van de natuurlijke omgeving. Er zijn al duizenden door Inheemsen en/of lokale gemeenschappen ingestelde beschermde gebieden (Indigenous Community Conserved Areas ICCA) over de gehele wereld. Het ICCA concept is nog niet erg bekend in Suriname. De consultatie van stakeholders toont aan dat men positief staat tegenover het voeren van dialoog hierover. De discussie over ICCA s moet in Suriname nog op gang worden gebracht en vormt onderdeel van het SSCC programma. Deze discussie zal moeten leiden tot het bereiken van consensus tussen stakeholders over het al dan niet toepassen en erkennen van ICCAs in Suriname. Als Partij bij de CBD zal de Surinaamse overheid moeten voldoen aan haar verplichtingen en onderkennen dat het realistischer en effectiever is om bij het instellen van een beschermd gebied in alle fasen van het proces, op basis van gelijkheid en wederzijds respect, samen te werken met de Inheemse volken en/of lokale gemeenschappen en alle overige stakeholders. Op grond van de analyse, wordt aanbevolen om voor het zuid-suriname gebied een nieuwe vorm van beheer te ontwikkelen, gebaseerd op een multi-stakeholder benadering met duurzame ontwikkelingspraktijken, gebaseerd op onderzoek en waarin monitoring en evaluatie als belangrijke management instrumenten beschouwd worden. Verder dienen centraal te staan: een gelijkwaardige betrokkenheid van locale gemeenschappen bij de besluitvorming, bij het management en bij de dialoog over de aanwending van natuurlijke hulpbronnen. De traditionele kennis en traditionele beheersystemen van Inheemse volken en locale gemeenschappen in ecosysteem management dienen een belangrijke rol te vervullen. De gekozen beheersvorm moet ownership teweeg kunnen brengen bij alle betrokken partijen die kunnen bijdragen aan het succes van de bescherming en duurzame ontwikkeling. Het beheerssysteem moet verder specifiek zijn afgestemd op de behoeften van het gebied dat zal worden beschermd en effectief zijn in het leveren van beoogde resultaten. Voor de bescherming van het zuid-suriname wordt voorgesteld een strategie toe te passen die 3 stappen omvat, met name: 1. Het uitgeven van een ICCA verklaring door de betrokken Inheemse en/of Tribale volken; 2. Het ondertekenen van een Memorandum of Understanding (MoU) tussen de Overheid en de uitgevers van de ICCA verklaring; 3. Het geven van erkenning aan de ICCA verklaring of het ontwikkelen van een andere - gezamenlijk overeengekomen - wettelijke basis voor de bescherming van het gebied. Door eerst een ICCA verklaring uit te geven, krijgt de lokale bevolking de ruimte om aan te geven òf, en zo ja, waarom het gebied bescherming vereist en wat hun visie is over de doelen en structuren, inclusief bijbehorende mechanismen voor bescherming. Een MoU biedt de mogelijkheid om op basis van de ICCA verklaring een wederzijdse intentie tot samenwerking aan te geven en een dialoog tot stand te brengen, op grond waarvan stakeholders kunnen komen tot een voor allen bevredigend model voor wettelijke bescherming. Deze nieuwe benadering zou bijvoorbeeld kunnen uitmonden in een juridische erkenning van de ICCA verklaring of het uitgeven van een beschikking die wordt opgesteld in een samenwerkingverband tussen alle stakeholders/rechthebbenden, op basis van gelijkwaardigheid en wederzijds respect. De relevante bepalingen in de CBD dienen dan als basis voor de formulering. In het proces van het komen tot een beschikking dienen in elk geval de volgende activiteiten/stappen te worden opgenomen: Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties ii

9 Samenvatting 1. Het verkrijgen van free prior and informed consent van de Inheemse en/of tribale volken voor opname van hun traditionele leefgebieden/territoria binnen het voorgestelde te beschermen gebied; 2. Het instellen van een bestuurs- en managementsysteem voor het voorgestelde te beschermen gebied waarbinnen de lokale Inheemse en tribale volken een belangrijke (door hen aan te geven) rol vervullen op basis van gelijkwaardigheid en wederzijds respect; 3. Het opheffen van barrières die een adequate participatie van Inheemse en tribale volken belemmeren, in alle fasen van de planning, instelling, bestuur en management. 4. Het opzetten van beleids- en institutionele mechanismen om de stappen 1,2 en 3 te faciliteren, met de volledige en effectieve participatie van Inheemse en Tribale volken; 5. Het uitvoeren van Environmental en/of Social Impact Assessments (ESIA) in alle gevallen waar dat nodig blijkt te zijn. Stakeholders en rechthebbenden zullen in dit proces samen moeten vaststellen welke subgebieden en/of zones voor welke graad en vorm van bescherming in aanmerking komen, en onder welke internationale categorie van bescherming de subgebieden en/of zones worden geplaatst. De analyse van de diverse systemen voor beschermde gebieden laat zien dat het geen kwestie is van of, maar van en. Het IUCN categorieënsysteem gaat dwars door alle systemen heen en voor de internationale rapportage en vergelijking is het aan te raden om aan een gebied of subgebied een IUCN categorie toe te wijzen, ongeacht het systeem van bescherming dat wordt toegepast. De juiste en definitieve afbakening van het te beschermen gebied, de managementdoelen, het bestuur en beheer zal in goed overleg met alle betrokkenen en in het bijzonder de lokale volken en/of gemeenschappen, moeten plaatsvinden. De mening en zienswijze van deze volken en/of gemeenschappen zullen onvoorwaardelijk een belangrijke rol moeten spelen bij de vormgeving en besluitvorming. De locale gemeenschappen beschikken immers over kennis die gebaseerd is op generaties lange ervaring. De kennis van de locale volken moet dus bij de afbakening en bepaling van de bestemming en soort bescherming die al dan niet vereist is, even zwaar of misschien zelfs zwaarder wegen dan de informatie verkregen door kortstondige wetenschappelijke observatie en meting. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties iii

10 Achtergrond 1. Achtergrond De bescherming van natuurgebieden heeft historisch een goed fundament in Suriname. Vanaf de jaren 70 zijn 16 gebieden, die representatief zijn voor de ecosystemen van Suriname, tot beschermd gebied verheven. Hiermee is 2,1 miljoen hectare beschermd, wat ongeveer neerkomt op 13% van het totaal Surinaams territorium. Van deze 16 gebieden zijn - op grond van de benaming in de wetgeving - 11 Natuurreservaten, 4 zijn Multi Use Management Areas (MUMAs) en 1 is een Natuurpark. Natuurreservaten kregen een beschermde status op grond van de uitzonderlijke biodiversiteit of de geologische attributen en zijn vrij streng beperkt voor gebruik door mensen. In Natuurparken is de bescherming minder strikt. Het enige Natuurpark is de Brownsberg, dat in het bauxiet concessie gebied ligt van de Aluminium Company of America en beheerd wordt door de Stichting Natuurbehoud Suriname (STINASU). De MUMA status is tot nu toegewezen aan gebieden waar het noodzakelijk was de biologische productiviteit en de gezondheid van belangrijke in het wild levende soorten te behouden en bronnen voor duurzaam levensonderhoud te beschermen. De MUMAs kunnen na verkregen vergunning wel commercieel worden benut binnen de grenzen van duurzaamheid. De conservering van biodiversiteit en behoud van ecosystemen blijft wel het ultieme managementdoel. Beschermde gebieden bevatten een belangrijke voorraad aan natuurlijk, cultureel en sociaal kapitaal, en verschaffen een stroom aan economisch waardevolle goederen en diensten. Zij vormen een belangrijke buffer voor onvoorspelbare effecten van klimaatsverandering. Het is daarom van belang wereldwijd systemen van beschermde gebieden op te zetten, die effectief en duurzaam worden beheerd. 3 De snelle groei van de wereldbevolking en de voortschrijdende druk van ontwikkeling, heeft tot het inzicht geleid dat de mens zich meer moet opstellen als behoeder dan als beheerder van de natuur. Ontwikkelingsbehoeften moeten worden gebalanceerd en de mens moet zich opstellen als verantwoordelijke planner en manager van het natuurlijke milieu en haar producten en diensten. Bescherming van de natuur is niet alleen een nationale maar vooral ook een internationale verplichting. Deze verplichting is door de Naties van de wereld vastgelegd in diverse conventies waaronder de Convention for Biological Diversity. Met het ondertekenen van de CBD hebben lidlanden, waaronder Suriname, zich gecommitteerd om per 2020, minimaal 17% van hun inlands territoriaal gebied tot beschermd gebied te hebben verheven. Suriname is ongeveer 3% verwijderd van het door het CBD gestelde doel, dat 17% van het territorium van alle lidlanden in 2020 een beschermde status moet hebben. Aan het begin van de 20 e eeuw, waren er slechts een handvol beschermde gebieden wereldwijd. OP dit moment zijn er ongeveer , waarvan ongeveer 14,6% van op het land en ongeveer 2,8% in de oceanen. 4 De huidige beschermde gebieden in de wereld dragen onder andere bij aan 5 : De drinkwatervoorziening van een derde van de grootse steden in de wereld, Gezondheid van de mens, doordat zij ons voorzien van schone lucht en schoon water en nieuwe medicijnen, Idem Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 1

11 Achtergrond Vermindering van de risico s en consequenties van extreme gebeurtenissen zoals overstromingen, stormen, droogte en stijging van de zeespiegel, Opslag van dezelfde hoeveelheid koolstof als het totaal tropisch regenwoud, Verbeteren de voedselzekerheid door het vergroten van de visvoorraden en het preserveren van wilde gewassen, Voorziening in huizen, banen en middelen van bestaan voor miljoenen mensen over de gehele wereld. Zuid Suriname Zuid Suriname is één van de laatst resterende verafgelegen en ongerepte gebieden in Suriname. Dit gebied was tijdens de Guyana Shield Priority Setting Workshop georganiseerd door Conservation International (CI), de International Union for the Conservation of Nature (IUCN) en de UNDP in april 2002 (Huber and Foster 2003), al aangemerkt als één van de gebieden met de hoogste prioriteit voor bescherming. Met het Rapid Assessment Program (RAP) maakte CI een aanvang met het proces naar bescherming van dit gebied, door het vergaren van baseline data. In Suriname zijn diverse RAP studies ondernomen, waarvan voor deze studie van belang zijn: RAP 63 Assessment van het gebied rondom Kwamalasamutu in Zuidwest Suriname in 2010 en RAP 67 Assessment van Zuidoost Suriname in Samen voorzien deze studies in data voor het geven van richting aan initiatieven voor conservering en ontwikkeling, en in de wetenschappelijke verantwoording voor bescherming van dit belangrijk ecosysteem. 6 Als volgende stap heeft Conservation International Suriname (CIS) in partnerschap met World Wildlife Fund (WWF), het Ministerie van Ruimtelijke ordening, Grond en Bosbeheer (RGB) en het Amazon Conservation Team (ACT) het South Suriname Conservation Corridor programma (SSCC) geïnitieerd. Het doel van het SSCC is 7 : 1. Het betrekken en versterken van overheidsorganisaties, lokale gemeenschappen en andere stakeholders in het opzetten van een SSCC, resulterend in de bescherming van ongeveer twee miljoen hectare van onaangetast tropisch regenwoud in zuid-suriname, dat voorziet in belangrijke ecosysteemdiensten voor lokale gemeenschappen, de totale bevolking en de rest van de wereld; en 2. Het ontwikkelen van een financieel mechanisme ter ondersteuning van de lange termijn bescherming van het ongerept zuidelijk tropisch woud en de waterbronnen van Suriname s belangrijkste rivieren. De onderhavige studie Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in zuid- Suriname een wettelijke analyse is een combinatie van 3 van de activiteiten onder objective 2 van het SSCC. Objective 2 betreft Policy options for the establishment and management of SSCC identified by May De drie activiteiten zijn als volgt (met originele nummering): Identificeren en rapporteren van de mogelijkheden en uitdagingen van de nationale wetgeving voor het accommoderen van een beschermd gebied in zuid-suriname Ondernemen van consultaties met stakeholders op nationaal niveau om de praktische aspecten van het voorgestelde te beschermen gebied te bepalen. 6 Bron: RAP studies 7 Conservation International Suriname. List of SSCC goal, objectives, outputs and activities. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 2

12 Achtergrond Identificeren en beoordelen van het meest levensvatbaar model voor bescherming, dat voldoet aan het nationaal wetgevingsraamwerk, en rekening houd met de belangen van stakeholders, inclusief aanbevelingen voor veranderingen in bestaande regels en wetten Doel van de studie Het doel van deze studie is: To determine opportunities for the creation of a protected area in south Suriname, which aims at conservation of in-land water systems encompassing vast surface areas stretching upstream, downstream, groundwater systems, all of which affect water flows, their timing and duration. The protected area should comply with international obligations Suriname has, especially recognizing the importance of local community and designing models to facilitate these Methodologie De studie is uitgevoerd door deskstudy, consultatie van Stakeholders en het bestuderen van de opties voor het ontwerpen van een beschermingsmodel voor het zuid-suriname gebied. De deskstudy bestond uit literatuurstudie, beschrijving en analyse van onderliggende theorieën en modellen, de wetgeving, en het beleid. Consultatie van stakeholders vondt plaats door het afnemen van interviews op basis van vooraf opgestelde vragen, die de leidraad vormden voor de consultaties. In één geval zijn de vragen schriftelijk beantwoord door de instantie, en in 1 geval is er geen response ontvangen. Vertegenwoordigers van 4 overheidsinstanties, 3 semi-overheid instituten, 2 nationale NGO s (Non Government Organisation) en 2 internationale NGO s zijn geinterviewd. Van de meeste instanties/organisaties werd de leidinggevende functionaris geinterviewd. In twee gevallen werd in overleg met de leidinggevende daarnaast ook nog met een tweede functionaris een vraaggesprek gevoerd. Bijlage 1 geeft een overzicht van de geinterviewde organisaties. Het bestuderen van de opties voor een model voor het beschermen van het voorgstelde gebied is gebaseerd op een analyse van de wetgeving en het beleid en de consultaties met stakeholders. Een belangrijke factor bij het overwegen van model voor een in te stellen beschermd gebied is gelegen in de beperkingen van de nationale wetgeving, het beleid en de beschikbare nationale institutionele capaciteiten. Afhankelijk van de aard van de beperking, zal het tijdspad dat verbonden is aan het mogelijkerwijs - opheffen van de beperkingen korter of langer duren. Een realistisch voorstel zal hiermee rekening moeten houden. Een tweede factor is de nationale ervaring met bestaande beschermde gebieden. De vraag hierbij is: wat heeft wel gewerkt en wat niet, en waarom? Hoe kan de nationale ervaring gebruikt worden om tot een effectief model te komen voor het zuid-suriname gebied? Deze informatie is verkregen op grond van zowel stakeholder interviews als literatuurstudie. Een derde factor is dat - zoveel als mogelijk - gebruik moet worden gemaakt van internationale ervaring en op grond van die ervaring ontwikkelde internationale systemen en richtlijnen voor het instellen en beheren van beschermde gebieden. Wil Suriname gebruik maken van internationale bronnen en middelen, en meetbaar blijven in vergelijking met de rest van de wereld, dan is het hanteren van systemen die internationaal gebruikt worden, een vereiste. Deze systemen en 8 Conservation International Suriname, Terms of reference, Institutional and policy analysis: Review national legislative framework for protection of south Suriname, while ensuring sustainable economic development and recommendations for protected area establishment, SES/SCHUR/1068/JG January May 2014 Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 3

13 Achtergrond richtlijnen zijn beschreven (voor zover relevant) en beoordeeld op hun bruikbaarheid voor het zuid- Suriname gebied. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 geeft ter orientatie een korte beschrijving van de gebieden in Suriname die wettelijk een beschermde status bezitten. Hoofdstuk 3 beschrijft de wetgeving voor beschermde gebieden, en hoofdstuk 4 gaat in op het beleid. Hoofdstuk 5 geeft inzicht in het resultaat van de consulaties met stakeholders, waarbij praktische aspecten van bescherming van gebieden ter sprake komen. Nadat in hoofdstukken 2 t/m 5 de nationale aspecten zijn geanalyseerd, komt in hoofdstuk 6 het internationaal kader aan de orde. Dit kader omvat internationale systemen en richtlijnen voor het beschermen van gebieden, gebaseerd op bestudering van best practices en principes voor goed bestuur van beschermde gebieden. Hoofdstuk 7 geeft tot slot een beschrijving van de gehanteerde internationale systemen in reeds beschermde gebieden in Suriname, en overwegingen en opties voor het beschermen van het voorgestelde gebied in Zuid Suriname. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 4

14 Bij wet beschermde gebieden in Suriname 2. Bij wet beschermde gebieden in Suriname Internationaal en nationaal zijn niet alle beschermde gebieden bij wet beschermd; er zijn ook gebieden die beschermd zijn door tribale volken en/of locale gemeenschappen. Omdat deze niet bij wet beschermd zijn, komen zij in dit hoofdstuk niet aan de orde. In de hoofdstukken 6 en 7 worden zij wel beschreven, omdat zij mogelijk van belang zijn voor de dialoog en de besluitvorming over een model voor het instellen van een beschermd gebied in Zuid Suriname. In 1966 kreeg voor de eerste keer een gebied een beschermde status in Suriname. Anno 2014 zijn er 16 bij wet beschermde gebieden die op grond van hun wettelijke grondslag, te onderscheiden in drie soorten beschermde gebieden: natuurreservaten (NR), multiple use management areas en natuurparken (NP). Er zijn 11 natuurreservatens, 4 MUMAs en 1 natuurpark. Het verschil tussen een MUMA en een NR is dat binnen een NR er stringentere voorschriften zijn voor economische activiteit; de enige commerciële activiteit die kan worden ontplooid is toerisme. In een MUMA wordt voornamelijk de biologische productiviteit beschermd, terwijl de economische benutting op een duurzame wijze kan plaatsvinden. In dit hoofdstuk worden de bij wet beschermde gebieden in Suriname kort beschreven zonder nog diep in te gaan op de kenmerken van de diverse typen van bescherming. Dit laatste komt in hoofdstuk 6 aan de orde. Paragraaf 2.1. geeft een overzicht van de natuurreservaten in Suriname en de criteria en wijze waarop zij zijn ingesteld, en paragraaf 2.2. doet het zelfde voor de MUMAs Natuurreservaten 9 De Natuurbeschermingswet 1954 (zie hoofdstuk 4) geeft de President de bevoegdheid tot het instellen van gebieden als natuurreservaat. Deze wet dateert van lang vóór de tijd dat de International Union for the Conservation of Nature (IUCN) de verschillende categorieën voor bescherming vaststelde (zie hoofdstuk 6). Het begrip natuurreservaat in de wet van 1954 heeft dus niet dezelfde (engere) betekenis als het heeft in de door IUCN vastgestelde categorieën voor bescherming. In de wet staat natuurreservaat voor beschermd gebied. Onder deze wet kunnen dus alle categorieën beschermde gebieden worden ingesteld. Dit is bevestigd door het hoofd van slands Bosbeheer (LBB) van het Ministerie van Ruimtelijke ordening, Grond en Bosbeheer (RGB). Waar in dit document wordt gesproken over natuurreservaten in Suriname wordt steeds bedoeld natuurreservaten in de zin van de Natuurbeschermingswet 1954, c.q. beschermde gebieden. De in Suriname beschermde gebieden die (onder de wet van 1954) worden aangeduid als natuurreservaten zijn: Galibi, Wia Wia, Coppename, Peruvia, Hertenrits, Wanekreek, Copi, Boven Coesewijne, Brinckheuvel, Sipaliwini en het Centraal Natuurreservaat van Suriname (CSNR). Hiervan zijn 5 gelegen in het kustgebied, 3 tussen de oude kustvlakte en de savanne, en 3 in het achterland van Suriname. Er zijn daarnaast 2 voorgestelde natuurreservaten (Nani en Kaburi) en twee voorgestelde bosreserves (onder de Boswet beschermde bossen - Mac Cleme en Snake Creek). De eerste negen natuurreservaten zijn gevestigd met de hulp van een natuur instandshoudings commissie. Tot 1975 werd de vestiging van een natuurreservaat bepaald op basis van het voorkomen unieke flora, fauna, cultuur en geologische voorwerpen, en op basis van hun typische natuur en landschappen. Na 1975 werd het vestigen bepaald op basis van de inventaris van de natuur en het in kaart brengen van de ecosystemen. 9 Belangrijkste bron bij deze paragraaf: b Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 5

15 Bij wet beschermde gebieden in Suriname In de Presidentiële Staatsbesluiten van de eerste 9 natuurreservaten is het volgende vastgelegd: De begrenzing van het gebied. De specifieke reden tot bescherming (vanaf 1975). Bepalingen over het eerbiedigen van de in vergunning of in concessie uitgegeven percelen binnen de begrenzing van het beschermd gebied. Bepalingen over de mogelijkheid tot het uitvoeren van exploratiewerkzaamheden tot benutting van natuurlijke hulpbronnen, door daartoe door de overheid aangeduide instanties. Datum van intreding. In de Staatsbesluiten van de laatste twee ingestelde natuurreservaten (CSNR en Sipaliwini) is daar nog bijgekomen de bepaling dat, voor zover er in het natuurreservaat dorpen en nederzettingen van in stamverband levende boslandbewoners gelegen zijn, worden de uit kracht daarvan verkregen rechten geëerbiedigd, tenzij (a) het algemeen belang of het nationaal doel van het ingestelde natuurreservaat wordt geschaad of (b) anders bepaald. Het Centraal Suriname Natuurreservaat, dat in 1998 is ingesteld, is in 2000 door de UNESCO tot World Heritage Site benoemd. Tabel 2.1 op de volgende pagina geeft een overzicht van de natuurreservaten, het jaar van instelling, de oppervlakte, de lokatie, de reden tot instelling van het natuurreservaat, terwijl figuur 2.1 op pagina 13 een visueel overzicht geeft van de geografische ligging van alle beschermde gebieden Multiple Use Management Areas 11 Een MUMA is een beschermd natuurgebied waarin voornamelijk de biologische productiviteit beschermd wordt, terwijl (in tegenstelling tot bijvoorbeeld natuurreservaten en nationale parken) de economische benutting op een duurzame manier voortgang kan hebben. In de kustvlakte bevinden zich vier (4) MUMAs: Bigi Pan, Noord Coronie, Noord Saramacca en Noord Commewijne-Marowijne. De bestaande MUMAs zijn ingesteld bij Ministeriele beschikking (voorheen door de Minister van Natuurlijke Hulpbronnen, nu de Minister van RGB). De bestaande MUMAs zijn niet zoals de NR verklaard tot beschermd gebied, maar tot een ter beschikking van het Ministerie van NH gesteld gebied, met het doel een rationeel beheer te voeren over het gebied. In een MUMA beschikking is het volgende vastgelegd: De specifieke reden tot bescherming (inventaris natuur en ecosystemen). Bepalingen over het eerbiedigen van de in vergunning of in concessie uitgegeven percelen binnen de begrenzing van het beschermd gebied. Bepalingen over de mogelijkheid tot het uitvoeren van exploratiewerkzaamheden tot benutting van natuurlijke hulpbronnen, door daartoe door de overheid aangeduide instanties. De verantwoordelijke instantie voor algemeen beheer van het gebied. De begrenzing van het gebied. De datum van intreding. 10 Bronnen: en 11 Bron: Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 6

16 Binnenland Tussen savanna en oude kustvlakte Kustgebied Bij wet beschermde gebieden in Suriname Tabel 2.1 Natuur reservaten in Suriname Gebied Naam van het reservaat Jaar Lokatie Oppe Reden voor bescherming en bijzondeheden rvlakt e 360 Strand was belangrijke nestplaats zeeschildpadden. km2 Vogels, vooral watervogels. 1. Wia Wia 1966 District Marowijne,ten westen van Galibi 2. Coppename Monding 1966 District Saramacca nabij monding Coppename rivier 100 km2 Dverse soorten reigers en Rode Ibis (Eudocimus rubber) 3. Galibi 1969 District Marowijne, 40 Bescherming zee schilpadden Noord-Oost kust km2 Natuurtoerisme 4. Hertenrits 1972 District Nickerie Culturele erfenis, overblijfselen pre-colombiaans bestaan. Kleinste reservaat 5. Peruvia 1986 Coronie, voor monding Coppename rivier 6. Wanekreek 1986 District Marowijne bij de Wanekreek 7. Boven Coesewijne 310 km2 450 km km2 8. Copi? district Para aan de Casawinicakreek 9. Brinckheuvel 1966 District Brokopondo tussen de Suriname- en Saramacca rivier 10. Sipaliwini 1972 District Sipaliwini - zuiden van Suriname 180 km2 60 km km2 11. CNSR 1989 Sipaliwini km2 Mauritia palmen (Mauritie Flexuosa), Possentri bossen (Hura crepitans) en Blauw Gele Macao (Ara ararauna) Bescherming witte natte savannes Watamaleo type en natte klei savannes Wanekreek type Bescherming bruinzand savanna Coesewijne type, savannes Zanderij type en droge witzand savannes Casipora type. De Coesewijnerivier is een goede visbron en trekt kaaimannen en zwamp otters. Bescherming droge klei savannes Welgelegen type en natte witzand savannes Zanderij type De Caiwinicakreek(rijk aan vis, zwamp otters en Kaaiman nestplaatsen). Gordon pad (van historische waarde). Deel van het beschermde deel van Grauwacke landschap van het unieke Sabanpasi type. Bescherming Sipaliwini savanne (uitbreiding van Paroe savanne in Brazilie). Zeer bekend om unieke diersoorten. Ontdekking endemisch giftige blauwe kikker (Dendrobates Azureus). Fusie van 3 bestaande reservaten: Ralleighvallen, Tafelberg en de Eilerts de Haan gebergte. Grootste reservaat. Unesco wereld erfgoedlijst. Vele stroomversnelling-en. Verschillende vogels. Eco toerisme. Onderzoeksstation Voltzberg. Toeristische expedities. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 7

17 Bij wet beschermde gebieden in Suriname Figuur 2.1 Beschermde gebieden in Suriname Natuur reservaten: 1. Galibi 2. Wia-Wia 3. Coppennamemonding 4. Hertenrits 5. Peruvia 6. Wanekreek 7. Copi 8. Boven Coesewijne 9. Brinckheuvel 10. Centraal Suriname 11. Sipaliwini Natuur parken: 12. Brownsberg Voorgestelde natuur reservaten: 13. Nani 14. Kaburi Voorgestelde bos reservaten: 15. Mac Clemen 16. Snake Creek Multiple-use management areas (MUMAs): 17. Bigi Pan 18. Noord Coronie 19. Noord Saramacca 20. Noord Commewijne/ Marowijne Bron: Website Stinasu Enigszins bewerkt door de auteur van dit rapport Institutionele verantwoordelijkheid voor bij wet beschermde gebieden Het Ministerie van Ruimtelijke ordening Grond- en Bosbeheer (RGB) is verantwoordelijk voor het beheer van alle beboste gebieden 12. RGB is onder andere belast met de zorg voor: a. De inventarisatie, exploratie, optimale exploitatie en het beheer van de hulpbron bos, de flora en fauna; b. Een verantwoord natuurbeheer en natuurbescherming; c. Controle op de naleving van regels en voorschriften met betrekking tot de productie van hout en houtproducten, de flora en fauna; d. Een deugdelijke ruimtelijke ordening, het een en ander in samenspraak met o.a. het Ministerie van Regionale Ontwikkeling (RO), het Ministerie van Openbare Werken (OW), en het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen(NH); e. De bodembestemming, waar nodig in interdepartementaal verband. 12 SB 6 september 2005 nr. 94, SB 1991 nr. 58, gewijzigd bij SB 2002 nr. 16 Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 8

18 Bij wet beschermde gebieden in Suriname Het onderdirectoraat Bosbeheer (ODB) van RGB is belast met de duurzame benutting van het bos, op dusdanige wijze, dat het sociaal rechtvaardig, ecologisch verantwoord en economisch renderend is 13. Het ODB heeft tot haar beschikking de afdeling Lands Bosbeheer (LBB) en de Stichting Bosbeheer en Bostoezicht (SBB) die als werkarm van het Ministerie fungeert. LBB is verantwoordelijk voor het beheer van beschermde gebieden, en heeft hiertoe als werkarmen de afdeling Natuurbescherming (NB) die verantwoordelijk is voor het dagelijks management van de beschermde gebieden en Stichting Natuurbehoud Suriname (STINASU) die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling en uitvoering van educatieve en toeristische activiteiten in de beschermde gebieden. LBB en STINASU zorgen samen ook voor het bevorderen en faciliteren van wetenschappelijk onderzoek in de beschermde gebieden. 14 Het doel van SBB is het bevorderen van een duurzame, optimale benutting van de bossen van Suriname in het algemeen, en in het bijzonder van de bossen die voor houtproductie bestemd zijn, conform de wet Bosbeheer 1992 en andere relevante wet- en regelgeving. 15 STINASU heeft als doel: het stimuleren, faciliteren en uitoefenen van ecotoerisme in de beschermde gebieden; stimuleren en faciliteren van wetenschappelijk natuuronderzoek in de beschermde gebieden; en verzorgen van educatie over de bescherming en het behoud van de natuur. 13 S.B._2013_no._79_begroting_ROGB / Concept Beleidsnota Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 9

19 Het beleid voor de instelling van beschermde gebieden 3. Het beleid voor de instelling van beschermde gebieden Om een beeld te krijgen van het beleid voor beschermde gebieden is een inventarisatie en analyse gemaakt van de belangrijkste beleidsdocumenten. Paragraaf 3.1 geeft het resultaat van de inventarisatie en paragraaf 3.2 bevat de resultaten van de analyse. Specifiek zijn geïdentificeerd, de mogelijkheden en de uitdagingen binnen het geformuleerde beleid gerelateerd aan het instellen van een beschermd gebied Beleidsdocumenten Er zijn 5 documenten waarin strategisch beleid voor beschermde gebieden is terug te vinden en 4 documenten waarin het tactisch beleid aan de orde komt. Het volgend schema geeft een overzicht van deze documenten ingedeeld naar formeel beleid en beleid geformuleerd op grond van andere initiatieven. Officieel beleid geformuleerd door de overheid Documenten die voortkomen uit andere initiatieven Strategische beleidsdocumenten Regeerakkoord Regeringsverklaring Ontwikkelingsplan , Suriname in Transformatie (OP) Nationale Biodiversiteit Strategie , maart 2006 (NBS). National Capacity Assessment Strategy 2008 (NCAS) Beleidsdocumenten op tactisch niveau Interim Strategisch Actieplan voor de Bos- en Houtsector van Suriname , april (SABH). Ontwerpbegroting 2014 voor de Ministeries van RO, RGB en NH Capacity Developmen Action Plan, april 2009 (CDAP) Nationaal Biodiversiteit Actie Plan , februari 2013 (NBAP) Het NOP is de grondslag van het nationaal beleid; het meest formele, door de regering zelf geformuleerde strategisch beleid. Het NBS, NCAS, CDAP en NBAP zijn niet door de regering geformuleerd. Zij komen voort uit andere door lokale en/of internationale NGO s gefinancierde initiatieven. Ze zijn gefomuleerd door aangetrokken consultants met betrokkenheid van overheidsfunctionarissen en diverse andere stakeholders. Ze zijn echter (nog) niet door het kabinet goedgekeurd, en vormen wetmatig gezien geen onderdeel van het overheidsbeleid Beleidsanalyse Der relatie tussen de genoemde beleidsdocumenten is in figuur 3.1. op de volgende pagina in beeld gebracht. Hoewel NBS en daaruit voortvloeiende documenten geen formele beleidsdocumenten vormen, zijn ze wel gerelateerd aan het formeel beleid omdat het ontwikkelen van het NBS wel is uitgegaan van het NOP. Naast het NOP is de Convention on Biological Divesity (CBD) ook één van de grondslagen voor het beleid, vooral voor de NBS. De CBD is daarom ook geplaatst in de figuur. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 10

20 Het beleid voor de instelling van beschermde gebieden Figuur 3.1 Beleidsdocumenten voor beheer en bescherming van het natuurlijk milieu CBD Beleidsdocumenten op strategisch niveau Regeer accoord Regerings verklaring NOP NBS NCAS 2008 Beleidsdocumenten op tactisch niveau SABH Ontwerp Begr. ROGB, RO & NH NBAP CDAP 2009 Er is geen gebrek aan beleidsformulering noch aan plannen voor milieubeheer. Het officieel geformuleerd beleid biedt ruimte voor het beschermen van gebieden op grond van onder andere ecologische redenen en biodiversiteit karakteristieken. Het feit dat er reeds 16 beschermde gebieden zijn in Suriname is daar ook een bewijs van. Er zijn echter ook vele uitdagingen en beperkingen te identificeren binnen de beleidsformulering die in de praktijk en in de toekomst tot problemen kunnen leiden. Hieronder volgt een samenvatting van de mogelijkheden en uitdagingen van het beleid voor het instellen en beheren van beschermde gebieden, terwijl de tabel in bijlage 2 een wat uitgebreider overzicht geeft van de beleidsvoornemens en strategieën die betrekking hebben op het instellen en beheren van beschermde gebieden, en de mogelijkheden en uitdagingen die voortvloeien uit dit beleid en/of de wijze van formulering. Geidentificeerde mogelijkheden binnen het geformuleerd beleid Mogelijkheden voor bescherming: Treffen van maatregelen voor het beschermen van de natuurlijke omgeving/het milieu, waaronder behoud van de biodiversiteit en ecosystemen. Instelling van nieuwe beschermde gebieden, onder andere voor behoud van biodiversiteit, en op grond van onderzoeksresultaten over de effecten van activiteiten op milieu en gemeenschappen. Uitbreiding van beschermde gebieden. Ruimte om rekening te houden met biodiversiteit bij ruimtelijke ordening en bepalen van landbestemming. Bij zonering van gebieden zal men rekening houden met mogelijke zonering van gebieden als te zijn gebieden geschikt voor bescherming. Bij benutting van bossen voor economische doeleinden moet rekening worden gehouden met milieu doelstellingen. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 11

21 Het beleid voor de instelling van beschermde gebieden Samenwerking/partnerschappen: Omstandigheden van locale gemeenschappen moeten geintegreerd worden in bestemmingsplannen. Er moet overleg plaatsvinden over landgebruik en participatie in management van bossen en beschermde gebieden, en voordelen/inkomsten moeten rechtvaardig verdeeld worden. Er moet rekening worden gehouden met rechten van locale gemeenschappen. Er is ruimte voor ontwikkeling van bosbeleid in partnerschap nationaal en international. Economische benutting: Biodiversiteit moet in elk geval in acht worden genomen bij het benutten van bossen voor economische doeleinden. Multiple use bosbeheer c.q. gecontroleerde economische activiteiten binnen Multi-use beschermde gebieden. Mogelijkheid tot onderzoek en aanpassing van plannen op grond van negatieve effecten van projecten op het milieu en lokale gemeenschappen. Rekening houden met schadelijke stoffen voortgebracht uit economische activiteiten (zoals kwik vervuiling) Bescherming gebieden binnen houtconcessies is mogelijk. Ruimte om rekening te houden met landdegradatie door mijnbouw Geeft ruimte voor integreren nieuwe methoden van landgebruik die geen of minder landdegradatie tot gevolg hebben. Geïdentificeerde uitdagingen binnen het beleid Formuleringen zijn soms vaag en voor subjectieve interpretatie vatbaar. Specificering/concretisering van beleid gerelateerd aan Inheemse en tribale volken, tegemoetkomen aan de rechten van tribale volken (waaronder grondenrechten). Onvoldoende ownership van geproduceerde beleidsdocumenten, gebrek aan implementatie en minimale allocatie van middelen voor natuurbescherming, waardoor de kans groot is dat er (nog) een "paper park wordt ingesteld, met zeer gebrekkige tot geen beheer en handhaving ter plekke. De goedkeuring van diverse conceptwetten, waaronder de Milieuwet 2011 en sinds kort de Milieuwet 2013, laat op zich wachten. Effecten van indammen van rivieren (voor waterkrachtwerken) op de biodiversiteit, ecologisch evenwicht en locale gemeenschappen. Onvoldoende informatie over ecologische waarde van gebieden en belang van bescherming bij vaststellen van zones, kan in het nadeel uitvallen voor bescherming van gebieden. Herziening van wetten kan in het nadeel van milieubescherming uitvallen als economische ontwikkeling prevaleert. Effecten van het voornemen tot grootschalige productie voor houtexport. Zwaarder wegen van economische voordelen van bosbenutting. Economisch belang kan gaan prevaleren boven ecologisch belang. Afhankelijk van de zittende regering kan de prioriteit veranderen. Bestaande houtconcessies binnen gebieden die men in de toekomst tot beschermd gebied wil verklaren Zuid-Suriname Specifieke kansen en uitdagingen op beleidsniveau Het geformuleerd beleid voor milieubeheer geldt voor geheel Suriname. De in paragraaf 3.2 geidentificeerde mogelijkheden en uitdagingen gelden dus ook voor het zuid-suriname gebied. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 12

22 Het beleid voor de instelling van beschermde gebieden In dit gebied zal in het bijzonder gelet moeten worden op die zaken die bij de instelling van bestaande beschermde gebieden niet voldoende tot hun recht zijn gekomen, zoals: participatie in management, de rechten van locale gemeenschappen en de ruimte die er is voor ontwikkeling van bosbeleid in partnerschap nationaal en internationaal. Daarnaast zal wat de uitdagingen betreft vooral van belang zijn: het grondenrechtenvraagstuk, de zeer lange perioden die de goedkeuring van wetten met zich meebrengt, bewaking van de formulering, zwaarder wegen van economische voordelen door ontwikkeling van het gebied voor exploitatie van natuurlijke hulpbronnen (mede in het kader van de geplande wegverbinding met Brazilie) en uitgegeven concessies binnen het gebied. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 13

23 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden 4. Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Een belangrijke voorwaarde voor het beschermen van het natuurlijk milieu is de aanwezigheid van een wetgevingskader en de institutionele capaciteit voor het implementeren en handhaven van de wetgeving. De Surinaamse wetgeving is aan een analyse onderworpen over enerzijds de mate waarin zij mogelijkheden biedt voor het instellen en duurzaam beheren van beschermde gebieden, en anderzijds over de inherente uitdagingen. In dit hoofdstuk komen achtereenvolgens aan de orde: een inventarisatie en beschrijving van de wet en regelgeving gerelateerd aan het instellen (en beheren) van beschermde gebieden, (paragraaf 4.1); de mogelijkheden en uitdagingen binnen de wetgeving (4.2); geassocieerde ecosysteemdiensten (4.3); aspecten van duurzame ontwikkeling, management en deling van inkomsten in de wetgeving (4.4), aspecten van good governance (4.5), concept wetten (4.6), de hiaten in de wetgeving ten opzichte van internationale verdragen waar Suriname partij bij is (4.7) en tot slot wordt een resumé gegeven van de mogelijkheden die de wetgeving biedt voor het instellen van Zuid-Suriname als beschermd gebied (4.8) Inventarisatie wet- en regelgeving De wet en regelgeving voor beheer en bescherming van het natuurlijk milieu beslaat in totaal 28 wet en/of regelgevingsproducten. Hiervan hebben 11 direct betrekking op het instellen van beschermde gebieden, terwijl 17 indirect van invloed kunnen zijn. De Natuurbeschermingswet 1954 is de meest concrete wet voor het instellen van beschermde gebieden, meer specifiek, natuurreservaten. De tot nog toe ingestelde natuurreservaten zijn ingesteld bij Presidentieel besluit terwijl de bestaande MUMA beheersgebieden zijn ingesteld bij Ministeriele beschikking (Minister van Natuurlijke Hulpbronnen). De voor deze studie relevante wet- en regelgevingsproducten zijn opgenomen in tabel 4.1 op de volgende pagina en na de tabel zijn ze kort beschreven. Voor een goed begrip van de tekst in dit hoofdstuk zijn de volgende definities van belang: Een beschikking (of Ministeriele beschikking) is een besluit genomen door één of meerdere ministers, ter uitvoering van de aan hem of hen opgedragen departementale taak en door hem of hen ondertekend, of een besluit genomen door enig ander bij of krachtens de wet aangewezen bestuursorgaan ter uitvoering van de hem daarbij opgedragen taak. Een staatsbesluit is een besluit houdende algemeen bindende regels, ter uitvoering van een wet dan wel ter regeling van een niet aan de wet voorbehouden onderwerp, hetwelk door de President, de Staatsraad gehoord, is vastgesteld. Een resolutie is een door de President genomen bestuursbesluit, ter uitoefening van een bij een wettelijke regeling aan hem toegekende bevoegdheid. Een wet is een door de Raad van Ministers voorbereid besluit houdende algemene, de burgers bindende regels, ter uitvoering van een bepaling uit de Grondwet, dan wel ter regeling van een aangelegenheid waarvan regeling bij wet vereist is, hetwelk, de Staatsraad gehoord, door de Nationale Assemblee is goedgekeurd en door de President bekrachtigd, danwel een door De Nationale Assemblee geïnitieerd en goedgekeurd besluit van overeenkomstige strekking en inhoud Bron: Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 14

24 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Tabel 4.1. Bestaande wet- en regelgeving voor beschermde gebieden. Wet- en regelgeving voor het instellen en beheren van beschermde gebieden 1. Natuurbeschermingswet 1954 G.B no. 26 Gew. S.B no Natuurbeschermingsbesluit 1966 Wia Wia, Coppename-monding, Brinckheuvel G.B no Natuurbeschermingsbesluit Galibi G.B no Natuurbeschermingsbesluit Hertenrits G.B no Natuurbeschermingsbesluit 1972 Sipaliwini natuurreservaat G.B no Natuurbeschermingsbesluit Natuurreservaten: Peruvia, Wanekreek, Copie en Boven- S.B.1986 no. 52 Coesewijne 7. Natuurbeschermingsbesluit 1998 CSNR S.B no Ministeriële beschikking beheersgebied Bigi Pan S.B no Ministeriële beschikking beheersgebied Noord Commewijne/ Marowijne S.B no Ministeriële beschikking beheersgebied Noord Coronie S.B no Ministeriële beschikking beheersgebied Noord S.B no. 88 Wet en regelgeving van mogelijke indirecte invloed op beschermde gebieden 12. Concessieverordening 17 G.B no.34 gew. G.B.1944 no Politiestrafwet G.B. 1915, no Hinderwet GB 1930 no.64 gew. S.B no De Agrarische Wet 1937 G.B no Jachtwet G.B no Visstand beschermingswet G.B no. 44 gew. S.B no Jachtbesluit Planten beschermingswet G.B.1965 no.102 gew. S.B o Planverordening van 13 juni 1973 G.B No Decreet L1: Beginselen Grondbeleid S.B no Decreet L2: Decreet uitgifte Domeingrond S.B no Decreet L3: Decreettoestand vóór 1 juli 1982 uitgegeven gronden S.B no Wet Bosbeheer S.B no Beschikking Incidentele houtwinning S.B no Beschikking Richtlijnen Gronduitgifte Estuariene Beheersgebieden 2005 S.B No Wet Grondregistratie en Landinformatie 2009 S.B.2009 no Waterschap MCP S.B. no Een wet en een verordening hebben dezelfde rechtskracht, het verschil is dat een verordening door de gouverneur is bekrachtigt (dus vóór de onafhankelijkheid) en een wet door de president. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 15

25 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden 4.2. Beschrijving van de wetgevingsproducten Er is in Suriname geen raamwet van kracht voor biodiversiteit, maar er zijn wel specifieke wetten die gericht zijn op het behoud en de bescherming van de biodiversiteit (o.a. voor de instelling van beschermde gebieden, wildbeheer, het beheer van visstanden en bosbeheer). Daarnaast zijn er enkele conceptwetten die een deel van de huidige tekortkomingen in de wetgeving trachten op te vangen. In het navolgende zijn de wetgevingsproducten beschreven in de volgorde waarin zij in de tabel zijn opgenomen. Natuurbeschermingswet G.B no. 26, gewijzigd S.B no. 80 De Natuurbeschermingswet vormt de grondslag voor het instellen van natuurreservaten en natuurmonumenten. Het geeft de criteria op basis waarvan een gebied als natuurreservaat kan worden aangemerkt. Zoals in paragraaf 2.1. reeds is aangegeven wordt het begrip natuurreservaat in deze wet gebruikt in de ruime betekenis van beschermd gebied en niet in de (engere) betekenis zoals die wordt gebruikt in de IUCN categorien voor beschermde gebieden. Het is raadzaam het woord natuurreservaat in de wet te vervangen door het woord beschermd gebied, omdat het verschil in betekenis in de toekomst steeds tot verwarring zal leiden. Besluitvorming & criteria De President kan ter bescherming en instandhouding van de in Suriname aanwezige natuurlijke rijkdommen bij staatsbesluit gronden en wateren behorend tot het staatsdomein als natuurreservaat bestemmen. Om als natuurreservaat te worden aangemerkt, moet een gebied bescherming verdienen vanwege afwisselend natuur- en landschapsschoon en/of door de aanwezigheid van in wetenschappelijk of in cultureel opzicht belangrijke flora, fauna en geologische objecten. Bescherming kan betrekking hebben op de bodemgesteldheid, het natuurschoon, de fauna en flora. Instandhouding kan nodig zijn voor de wetenschap, recreatie en onderwijs of op grond van ethische, esthetische en economische overwegingen. Handhaving De wet regelt de bescherming van het natuurreservaat door het opleggen van een verbod op: Betreding van het geheel of een deel van het natuurreservaat, tenzij men beschikt over een schriftelijke vergunning (inclusief voorwaarden), of de toestemming van het Ministerie van LVV heeft. Aanbrengen van schade aan het milieu, jacht en visvangst. Ondernemen van de volgende activiteiten (tenzij men beschikt over een schriftelijke vergunning met voorwaarden): kamperen, vuur maken, hout kappen of houtskool branden, jagen, vissen en bij zich te hebben, een hond, een vuurwapen of enig jacht- of vangmiddel. Overtreding van de wet levert de dader een gevangenisstraf van ten hoogste 3 maanden of een geldboete van ten hoogste duizend gulden Natuurbeschermingsbesluiten Er zijn 6 natuurbeschermingsbesluiten die een specifiek omschreven en aangeduid gebied tot natuurreservaat verklaren op grond van de Natuurbeschermingswet 1954: Natuurreservaat Wia Wia, Coppename monding, Brinckheuvel 1966 Natuurreservaat Galibi 1969 Natuurreservaat Hertenrits 1972 Sipaliwini natuurreservaat 1972 Natuurreservaten Peruvia, Wanekreek, Copie en Boven-Coesewijne (1986, in één besluit). Centraal Suriname Natuurreservaat (CSNR) 1998 Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 16

26 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Besluitvorming & criteria Het besluit voor instelling is genomen door de President (voorheen de Gouverneur) na de Raad van Advies te hebben gehoord. Om aangewezen te worden als een natuurreservaat moet een gebied bescherming van overheidswege verdienen op grond van afwisselend natuurschoon en landschapschoon en/of door de aanwezigheid van - in wetenschappelijk of cultureel opzicht - belangrijke flora, fauna en geologische objecten. Bij de aanwijzing van natuurreservaten kunnen verdere voorschriften tot uitvoering van de Natuurbeschermingswet worden gegeven, bij of krachtens Staatsbesluit, de Staatsraad gehoord. Wat niet in de besluiten geregeld is, wordt door de Natuurbeschermingswet opgevangen. Handhaving Overtreding wordt gestraft met een hechtenis van ten hoogste 3 maanden of geldboete van ten hoogste duizend gulden. Ministeriele beschikkingen speciale beheersgebieden Er zijn 4 gebieden die per Ministeriële beschikking zijn toegewezen aan het toenmalige Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen (sinds 6 september 2005 het Minsterie van RGB 18 ) met het doel een rationeel beheer te voeren over dit gebied: Beheersgebied Bigi Pan, S.B no. 80. Beheersgebied Noord Commewijne/ Marowijne, S.B no. 85. Beheersgebied Noord Coronie, S.B no. 87. Beheersgebied Noord Saramacca, S.B no. 88. Deze gebieden staan beter bekend als Multiple Use Management Area. De beschikkingen bepalen onder andere de afbakening van de gebieden en de reden voor bescherming. Alle gronden die onder welke titel dan ook zijn uitgegeven vóór de datum van inwerkingtreding van de beschikking maken geen deel uit van de MUMA. Redenen Als reden is veelal genoemd de kwetsbaarheid van de ecosystemen, de bijzondere biodiversiteit, en de belangrijke rol die deze gebieden vervullen in de voortplantingscyclus ( kraamkamer ). Er was (en is) in deze gebieden namelijk sprake van economische activiteit die, indien niet gereguleerd en duurzaam gemanaged, kan leiden tot schade aan- of uitroeiing van het ecosysteem en de biodiversiteit, en verlies van gerelateerde ecosysteem diensten, waaronder de natuurlijke kustbescherming van de mangrove bossen. Een duurzame benadering kan leiden tot economisch voordeel, zonder dat dit ten koste gaat van het natuurlijk milieu. Concessieverordening GB 1907 no.34 gewijzigd in GB 1944 no.43 De verordening voorziet in basiswetgeving voor het verlenen van concessies en vergunningen tot het gebruik van domeingrond, en voor de aanleg en exploitatie van werken van openbaar nut of voor andere doeleinden. De exploitatie voor openbaar nut kan betreffen: spoor en tramwegen, gas- en waterleidingen, werken tot verkrijging van elektronisch licht of elektrische beweegkracht en andere (m.u.v. van telefonie). Politie Strafwet G.B.1915 no zoals gewijzigd Ministerie van Justitie en Politie, Artikel 39a. De Politiestrafwet is de oudste nog van kracht zijnde wet met milieugerelateerde bepalingen. Het 18 Vanaf 06 september 2005 is er bij Staatsbesluit 2005 no. 94, een wetswijziging opgetreden in de verdeling van taken. Een aantal taken van het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen (waaronder het bos- en grondbeheer) is overgeheveld naar een nieuw ingesteld Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Grond- en Bosbeheer Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 17

27 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden bevat voorschriften voor de aanpak van afval en vervuiling van waterwegen en bronnen. Handhaving Het Korps Politie Suriname is verantwoordelijk voor toezicht en handhaving. Voor de overtreding van elk verbod zijn er boetes vastgesteld. Hinderwet G.B no. 64 gewijzigd S.B no. 63. Het is verboden om zonder vergunning van de Districtscommissaris inrichtingen op te richten die gevaar, schade of hinder kunnen veroorzaken aan derden. Deze wet wel schept de mogelijkheid om speciale vergunningen af te geven voor het ondernemen van activiteiten die schade of overlast veroorzaken door afval en schadelijke gassen. Het NIMOS wordt ook om advies gevraagd voordat wordt besloten tot het verlenen van de Hinderwetvergunning, omdat er ook milieuverontreiniging kan optreden van bodem, lucht en water. Jachtwet G.B no.25z.l.g. bij S.B no.33 Deze wet bevat voorzieningen ter bescherming van de fauna en ter regeling van de jacht. Artikel 12 van de wet bepaalt dat het verboden is in natuurreservaten te jagen. Jachtbesluit 2002 Suriname is sinds 1981 lid van de Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora (CITES). De CITES conventie heeft alleen betrekking op diersoorten die momenteel bedreigd worden of waarvoor strikte regelingen nodig zijn om bedreigingen, veroorzaakt door de internationale handel in deze diersoorten, te voorkomen. Omdat de jachtwetgeving al voldoende beschermende bepalingen bevatte voor zoogdier, vogel, en zeeschildpadsoorten, behoefden nog alleen de reptiel, amfibie, en ongewervelde diersoorten als kooidieren opgenomen te woorden in het jachtbesluit. In de bijlagen bij het jachtbesluit zijn lijsten opgenomen van (i) beschermde diersoorten, (ii) jachtwild, (iii) kooidiersoorten en (iv) overwegend schadelijke diersoorten. Handhaving Overtreding van de jachtwet en het jachtbesluit wordt gestraft met een hechtenis van ten hoogste 3 maanden of een geldboete van ten hoogste tienduizend gulden (10 SRD). Er is voorzien in een controle apparaat met opsporingsambtenaren. Visstand beschermingswet- G.B no. 44, z.l.g. bij S.B no. 66 In deze wet zijn voor het regeluren van de visstand bepalingen opgenomen over: de toepassing van vismethoden en vistechnieken, regelingen voor het wel of niet toestaan van het vissen binnen bepaalde periodes, en regelingen voor het kopen van vissen en eieren in vastgestelde periodes en hoeveelheden. Handhaving Bij overtreding is er een algemene boete vastgesteld. Het politioneel apparaat en door de minister aangewezen ambtenaren of personen zijn belast met de handhaving. Planten beschermingswet - G.B.1965 no.102 z.l.g. bij S.B no.116 Ter voorkoming en bestrijding van plantenziekten en plagen kan bij staatsbesluit een district of een gedeelte daarvan voor een bepaalde termijn tot beschermd gebied worden verklaard voor de bij dat besluit aan te wijzen cultuurgewassen. Planverordening - G.B No. 89 De Planverordening geeft voorschriften voor de nationale en regionale planning van de ruimtelijke ordening van het grondgebruik in Suriname. Er dienen ruimtelijke voorwaarden te worden Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 18

28 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden geschapen voor het behoud van een gezond leefmilieu, onder meer door het veilig stellen van natuurreservaten en van recreatieruimte (in overeenstemming met de toekomstige omvang van de bevolking), en door het zuiver houden van bodem, water en lucht. Ontwikkelingsgebieden worden onderscheiden in productiegebieden, zoals bosbouw, agrarisch, mijnbouw, industrie, gemengde- en andere vormen van productie. Indien een speciale vorm van beheer door de Staat gewenst is, worden zogenoemde bijzondere gebieden aangewezen. Het beheer wordt bij landsverordening geregeld. Decreet L1 - Beginselen Grondbeleid S.B no. 10 Dit decreet stelt de volgende algemene beginselen vast voor het grondbeleid: Alle grond in Suriname dat geen eigendom is van anderen is domein van de Staat. Bij het beschikken over domeingrond dienen de rechten van in stamverband levende Marrons en Inheemsen op hun dorpen, nederzettingen en kostgronden te worden geëerbiedigd, voor zover het algemeen belang zich niet daartegen verzet. Algemeen belang houdt ook in de uitvoering van projecten als onderdeel van een goedgekeurd ontwikkelingsplan. Verder zijn er bepalingen opgenomen die bij het formuleren van het grondbeleid voor het domein van de Staat in acht dienen te worden genomen. Decreet L2 - Uitgifte Domeingrond S.B no. 11 Dit decreet regelt de procedure voor de aanvraag van domeingrond en inwilliging daarvan. De Minister belast met het grondbeleid kan met een beschikking rechten op domeingrond afstaan aan (a) Surinamers, die in Suriname woonachtig zijn (onder voorwaarden gesteld in artikel 4) en (b) aan Vennootschappen van Koophandel, rechtspersoonlijkheid bezittende lichamen en stichtingen mits deze naar Surinaams recht zijn opgericht en gevestigd zijn in Suriname. Afstaan van domeingrond aan anderen kan met toestemming van de Raad van Ministers. De Minister kan beslissen dat een aanvraag moet worden afgewezen op grond van de ingediende bezwaren of omdat de door de aanvrager opgegeven bestemming van de grond strijdig is met vastgestelde c.q. vast te stellen regionale ontwikkelingsplannen, structuur- en bestemmingsplannen, of om andere redenen. Decreet L3- Decreettoestand vóór 1 juli 1982 uitgegeven gronden - S.B no. 12 Om de rechtstoestand van gronden uitgegeven vóór de inwerkingtreding van decreet L2 te waarborgen bepaalt decreet L3 dat er geen verlenging van het recht meer zal plaatsvinden. Wet Bosbeheer - S.B no. 80 De Wet bevat grondbeginselen voor: een rationeel gebruik van de natuurlijke hulpbron bos, een indeling van het bos naar bestemming, regels voor bosbeheer, bosexploratie, bosexploitatie inclusief te verlenen vergunningen, te verstrekken concessies en voorschriften voor het toezicht op houttransport en de houtindustrie. De Minister van RGB stelt voorschriften vast voor het bosbeheer en de commerciële bosexploitatie op gronden waarop een zakelijk recht is gevestigd krachtens de Agrarische Wet of het Decreet Uitgifte Domeingrond. In de Wet wordt het begrip bos omschreven als: alle grond, begroeid met bomen, struiken en andere vegetatie, die geschikt is voor de houtwinning en/of inzameling van bosbijproducten en/of dienstig is voor de bescherming van de bodem, de handhaving van de stabiliteit van het leefmilieu of de recreatie, met inbegrip van alle grond die herbebost is of die naar het oordeel van de Minister in de toekomst aan de verwezenlijking van deze doeleinden dienstbaar kan worden gemaakt, het een en ander met uitzondering van onder andere: Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 19

29 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Grond in daadwerkelijk gebruik voor landbouw, mijnbouw, bouwwerken, blijvende nederzettingen of andere niet in deze wet geregelde doeleinden, mits dit gebruik niet strijdig is met een ter plaatse van kracht zijnd nationaal of regionaal ontwikkelingsprogramma als bedoeld in de Planwet Gebieden aangewezen krachtens de Natuurbeschermingswet In de wet is het bos opgedeeld in twee categorieën: schermbos en speciaal beschermd bos. Volgens artikel 4 en 5 kunnen bij staatsbesluit bepaalde gebieden tot speciaal beschermd bos worden verklaard. Ontbossing of ontginning is verboden in deze gebieden. De memorie van toelichting op de boswet geeft echter aan dat gebieden waar het natuurbeschermingsbelang een zeer bijzondere waarde vertegenwoordigt ingevolge de natuurbeschermingswet 1954 als natuurreservaat moeten worden aangewezen. De stabiliserende invloed van het bos op het natuurlijk milieu mag niet worden aangetast en de fundamentele natuurlijke vereisten voor het behoud van de leefbaarheid in Suriname moeten veilig worden gesteld. De boswet is aangevuld met beschikkingen met bijbehorende formulieren, decreten, staatsbesluiten en andere wetten die betrekking hebben op o.a. erfpacht, houtuitvoer en natuurbescherming. Rechten van traditionele bewoners De houder van een exploratievergunning of de concessiehouder dient de gewoonterechten van de in stamverband levende en wonende boslandbewoners te respecteren. Artikel 41 van de wet bepaalt dat (a) de gewoonterechten van de in stamverband levende en wonende boslandbewoners in hun dorpen en nederzettingen en op hun kostgronden, blijven zoveel als mogelijk geëerbiedigd, (b) bij schendingen van de onder a genoemde gewoonterechten is schriftelijk beroep open bij de President, welk beroep behoort te worden gesteld door het desbetreffend traditioneel gezag van in stamverband levende en wonende boslandbewoners onder aanwijzing van de redenen waarop het beroep gebaseerd is. De President benoemt te dier zake een commissie om hem ter zake van advies te dienen. De gewoonterechten zijn niet gespecificeerd, en zij moeten alleen zoveel als mogelijk worden gerespecteerd, hetgeen openstaat voor subjectieve interpretatie. De beroepsprocedure geeft geen procedurele specificatie die een eerlijk en uitputtelijk process garandeert. 19 De wet voorziet ook in het aanwijzen van Gemeenschapsbossen door de Minister van Regionale ontwikkeling. Dat zijn bosgebieden, die gelegen zijn rondom gemeenschapsgronden en die ten behoeve van in dorpen en nederzettingen wonende en tevens in stamverband levende boslandbewoners als gemeenschapsbos zijn aangewezen en welke dienen ter voorziening in de eigen behoefte aan voedingsmiddelen en bosproductie, alsmede ten behoeve van mogelijke commerciële houtbenutting, inzameling van bosbijproducten en ontginning voor landbouwdoeleinden. Gemeenschapsgrond is grond, waarop in stamverband levende en wonende boslandbewoners dorpen of nederzettingen hebben gevestigd, dan wel grond die zij in cultuur hebben of in cultuur mogen brengen. De benutting en het beheer van gemeenschapsbos worden nader bij staatsbesluit geregeld. Voor gemeenschapsbos is geen concessierecht verschuldigd. Deze gemeenschapsbos titels moeten de houtkapvergunningen vervangen die daarvoor werden verstrekt aan dorpshoofden. Welke rechten hieraan kunnen worden ontleend is echter niet duidelijk en er is geen uitvoerende wetgeving voor de regulatie van het gebruik en management van gemeenschapsbos. Aanwijzing van gemeenschapsbos is geen erkenning van de collectieve eigendomsrechten over het traditioneel territorium. De Inheemse en Tribale volken moeten toestemming vragen aan de overheid om hun eigen land te gebruiken. Als zij dit inderdaad doen 19 VIDS brochure on community forests, 2008 Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 20

30 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden impliceert het dat zij onderkennen dat hun traditionele gebieden onderdeel zijn van overheidsdomein. Bovendien kan de toestemming elk moment worden ingetrokken door de Minister van RGB. 20 Beheer en Handhaving De Stichting Bosbeheer en Bostoezicht is verantwoordelijk voor het beheer, en de wet bevat dwangen strafbepalingen. Beschikking Incidentele houtwinning - S.B no.45 De Minister van RGB is bevoegd tot het verlenen van vergunningen tot incidentele houtwinning. Deze vergunning kan volgens de beschikking incidentele houtwinning alleen worden verleend in gebieden die aangewezen zijn als eenmalig leeg te kappen bos. Beschikking Richtlijnen Gronduitgifte Estuariene Beheersgebieden - S.B No. 16 Deze beschikking is gebaseerd op het Decreet uitgifte domeingrond en geeft richtlijnen voor de uitgifte en het gebruik van domeingrond binnen de Estuariene Beheersgebieden Bigi Pan, Noord Coronie, Noord Saramacca en Noord Commewijne/Marowijne. Het geven van richtlijnen werd noodzakelijk gevonden voor het behoud van de natuurlijke functies van de estuariene gebieden, zoals kust- en oeverbescherming, bodem- en waterhuishouding en broed- en voedselgebied voor onder meer vissen, garnalen en vogels. Wet Grondregistratie en Landinformatie 2009 (GLIS) Het GLIS is een geautomatiseerd systeem waarin de grondregistratie geïntegreerd en digitaal is opgenomen. Omdat het GLIS de juiste en actuele informatie over de grond zal leveren, zal het de grondslag zijn voor een transparant beleid voor grondbestemming. Regeringsbesluit Multipurpose Corantijnproject/Bestuursreglement Waterschap MCP S.B. no. 75. Het Overliggend Waterschap Multipurpose Corantijn Project (OWMCP) is een waterautoriteit die in de plaats is getreden van het MCP-beheer, dat in 1984 was opgericht maar in oktober 2006 werd opgeheven. Het OWMCP beheert de in het Staatsbesluit omschreven gebieden. Het staatsbesluit geeft de begrenzing aan van dit watergebied. Het Corantijn project is opgezet om het terugkerend tekort van irrigatiewater in Noord West Suriname op te heffen Mogelijkheden en uitdagingen binnen de wet- en regelgeving De analyse van de wetgeving laat zien dat er verschillende mogelijkheden zijn voor het instellen van beschermde gebieden, maar dat er nog lang niet voldaan is aan de vereisten van duurzaamheid van de bescherming. Hieronder volgt een samenvatting van de belangrijkste mogelijkheden en uitdagingen, terwijl de tabel in bijlage 3 per wet een gedetailleerd overzicht biedt. Mogelijkheden De belangrijkste mogelijkheden die de wetgeving biedt zijn als volgt: Gebieden, grond en wateren kunnen vanwege diverse redenen als beschermd gebied worden ingesteld. Bovendien kan er een verbod worden gesteld op bepaalde (schadelijke of bedreigende) activiteiten. In erfpacht uitgegeven domeingrond kan geheel of gedeeltelijk voor de openbare dienst of voor doeleinden van algemeen nut, vervallen worden verklaard. De bestemming kan dus veranderd 20 Idem Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 21

31 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden worden. Er dient rekening te worden gehouden met de rechten van Inheemsen en Marrons bij grondbestemming. Aanvraag domeingrond door aangegeven rechtspersonen en bestemmen als beschermd gebied is mogelijk. Een Minister kan naar eigen inzichten na 10 jaar de bestemming van gebieden wijzigen. Dit kan in het voordeel werken van bescherming (maar ook in het nadeel). Bescherming van terreinen, voormalige plantages en openbare gronden is mogelijk. Uitdagingen De belangrijkste onvolkomenheden en uitdagingen binnen de wetgeving zijn: Onvolledigheid in bepalingen van de wet. Onduidelijkheid in terminologie, waardoor voor subjectieve interpretatie vatbaar. Wankele juridische basis van sommige van de bestaande beschermde gebieden, omdat de gebieden bij Ministeriele beschikking zijn vastgesteld. In de hiërarchie van wet- en regelgevingsproducten is een Ministeriële beschikking op één van de laagste niveaus. Een Minister is bevoegd een Ministeriële beschikking in te trekken of te wijzigen. De wetgeving is niet aangepast aan internationale overeenkomsten waar Suriname Partij bij is. De gewoonterechten van locale gemeenschappen zijn niet gespecificeerd, en zij moeten alleen zoveel als mogelijk worden gerespecteerd, hetgeen openstaat voor subjectieve interpretatie. De beroepsprocedure bij uitgifte van consessies geeft geen procedurele specificatie die een eerlijk proces moet garanderen. De benutting en het beheer van gemeenschapsbos moet volgens de wet nader bij staatsbesluit worden geregeld, maar dit is nog niet gebeurd, waardoor er geen uitvoerende wetgeving is voor de regulatie van het gebruik en management van gemeenschapsbos. Het is niet duidelijk welke rechten ontleend kunnen worden aan gemeenschapsbos. Aanwijzing van gemeenschapsbos is geen erkenning van de collectieve eigendomsrechten over het traditioneel territorium. De Inheemse en Tribale volken moeten toestemming vragen aan de overheid om hun eigen land te gebruiken. Als zij dit inderdaad doen impliceert het dat zij onderkennen dat hun traditionele gebieden onderdeel zijn van het overheidsdomein. 21 Bovendien kan de toestemming elk moment worden ingetrokken door de Minister van RGB Ecosysteem diensten Ecosystemen en hun onderliggende biodiversiteit zijn van cruciaal ecologisch, cultureel en economisch belang. Toch worden zij nog steeds gedegradeerd en verstoord, en gaan zij op onrustwekkende schaal verloren. Mensen leven van het natuurlijk kapitaal in plaats van in het belang van het natuurlijk kapitaal (Bruce Mitchell 1999). Een belangrijke reden hiervoor is dat de waarde en het belang van ecosystemen voor de menselijke welvaart nog niet volledig wordt erkend en zelfs wordt onderschat in de dagelijkse planning en besluitvorming. De waarde van ecosystemen wordt nog niet gereflecteerd in de conventionele markteconomie. Het niet erkennen van deze waarde leidt tot overexploitatie van ecosystemen en tot onevenwichtige beleids- en investeringsbeslissingen. Een praktische benadering van de bijdrage van biodiversiteit en ecosystemen aan de menselijke behoeften is mogelijk gemaakt via het concept van ecosysteem diensten (ESD). Biodiversiteit en Ecosysteem diensten ESDs kunnen op directe wijze, of na bewerking of verwerking in menselijke behoeften voorzien. Het ecosysteem service concept is bekend geworden door de Millennium Ecosystem Assessment (MEA - 21 VIDS brochure on community forests, 2008 Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 22

32 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden in het jaar Het MEA rapport van 2005, definieert ESDs als voordelen die mensen verkrijgen van ecosystemen, en groepeert ze in 4 brede categorieën: Ondersteunende diensten: diensten die noodzakelijk zijn voor de productie van de overige drie ESDs. Voorzienende diensten: producten verkregen uit ecosystemen. Regulerende diensten: diensten verkregen uit de regulering van ecosysteemprocessen. Culturele diensten: niet materiële voordelen/nut verkregen van ecosystemen via spirituele verrijking, cognitieve ontwikkeling, reflectie, recreatie en esthetische ervaring. 22 Het economisch waarderen van ecosystemen is een belangrijk hulpmiddel voor het nemen van beslissingen door beleidsmakers. Dit onderwerp brengt echter nog vele uitdagingen met zich mee en vereist nog veel onderzoek. Beslissingen over activiteiten voor de maatschappelijke ontwikkeling kunnen een positief of negatief effect hebben op de vitale functies van ecosystemen en de benutting daarvan. Deze beslissingen beïnvloeden ook de toegang die groepen mensen hebben tot de ESDs. Het niveau van toegang onderscheidt vaak arme en kwetsbare groepen van andere groepen die een verzekerde en ruime toegang hebben tot ESDs. In het MEA rapport zijn binnen de 4 ESD categorieën 24 specifieke diensten geïdentificeerd die van belang zijn voor de menselijke samenleving. Tabel 4.3 geeft een overzicht van de MEA specificatie. Tabel Ecosysteem diensten categorisering volgens de Millennium Ecosystem Assessment CATEGORIE Ondersteunende diensten Voorzienende diensten (Provisioning) Regulerende diensten Culturele diensten SPECIFIEKE DIENSTEN Ecologische roulatie (Nutriënt cycling) Bodem formatie Primaire productie Visvangst, Wild, Brandhout, Genetische bronnen Biochemische producten, Zoetwater (drinkwater) Hout, Vezel, Landbouwproducten, Vee, Aquacultuur Regulatie luchtkwaliteit, Klimaat, Erosie, Water ontreiniging, Regulatie van ziekten (pest), Bestuiving, Regulatie van natuurlijke rampen, Water regulatie (bijv. Regulatie van overstroming), Regulatie van ziekten, Verwijdering van koolstof (Carbon sequestration) Spirituele en religieuze waarden Esthetische waarden Recreatie en toerisme 22 Bronnen: - A good practice guide, Ecosystem Goods and Services in development planning, Secretariat of the Convention on Biological Diversity. ISBN: Ecosystem Service Indicators: Gaps, Opportunities, and Next Steps, Background Paper, Expert Workshop, UNEP WCMC, Cambridge, United Kingdom, September Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 23

33 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Bepalingen over ecosysteem diensten binnen de nationale wetgeving De wetgeving dient ook mogelijkheden te bieden voor het identificeren, waarderen en duurzaam beheren van de ecosysteemdiensten. De Surinaamse wetgeving is ook geanalyseerd op de bepalingen gerelateerd aan ecosysteemdiensten in beschermde gebieden. Bij deze analyse is gebruik gemaakt van de categorisering van ESDs in het MEA rapport. De analyse toont aan dat de wetgeving diverse (directe dan wel indirecte) bepalingen bevat over ecosysteemdiensten in beschermde gebieden. Hieronder volgt een samenvatting van de resultaten van de analyse, terwijl bijlage 4 een uitgebreider overzicht biedt per wet. Voorzienende diensten Bodem formatie: bescherming van de bodem in natuurreservaten tegen bestrijdingsmiddelen. Wild/visvangst: bescherming in natuurreservaten en natuurmonumenten (NM) door ge- en verboden voor jacht en visvangst. Hout/plantaardige materialen: bescherming van bossen in NR en NM tegen onverantwoord gebruik en schade. Voeding/drinkwater/visvangst/wild/vee en afgeleide producten: bescherming tegen te hoge gehaltes aan bestrijdingsmiddelen. Bescherming van Inheemse en Tribale volken hun recht op gebruik van ESD in bossen. Bescherming van EDS tegen onverantwoord gebruik. Regulerende diensten Regulatie van de luchtkwaliteit en de bodem in natuurreservaten en natuurmonumenten. Bescherming tegen Waterverontreiniging. Stabilisatie van water niveaus in MUMAs. In stand houden en rehabiliteren van de natuurlijke kustbescherming. Watervoorziening oppervlakte en grondwater. Culturele en wetenschappelijke diensten Bescherming van de benutting van ESD door locale gemeenschappen op grond van spirituele en religieuze waarden. Bescherming wetenschappelijke waarde ESD s in natuurreservaten en natuurmonumenten. Bescherming esthetische waarde Mogelijkheden en uitdagingen Suriname behoort tot de landen waar er nog onvoldoende bewustzijn is over de lange termijn waarde van ESDs en de noodzaak tot een duurzame benadering bij de ontwikkeling van de bronnen van deze ESDs. De noodzaak tot economische groei om onder andere de monetaire en financiële stabiliteit te handhaven kan een bedreiging vormen als de zorg voor- en behoudt van het natuurlijk milieu niet wordt geïntegreerd in ontwikkelingsplannen in alle sectoren. De noodzaak tot economische ontwikkeling kan gemakkelijke leiden tot onevenwichtige beleids- en investeringsbeslissingen en tot overexploitatie van ecosysteem diensten en producten. Een model voor bescherming van gebieden zal dus zoveel als mogelijk bepalingen moeten bevatten die ervoor zorgen dat exploitatie en productie vooraf worden gegaan door effecten studies. Deze studies moeten onder andere identificeren welke ESDs zullen worden benut en/of aangetast, en wat het effect van ontwikkeling zal zijn op het duurzaam behoud van de 4 categorieën van ESD. Verder zal moeten worden aangegeven welke maatregelen nodig zijn voor herstel indien het onvermijdelijk is dat ontwikkeling schade toebrengt aan het ecosysteem dat deze ESDs voortbrengt. ESDs die onder Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 24

34 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden bedreiging kunnen komen, zullen - voor zover dit nog niet is gedaan in de bestaande wetgeving - beschermd moeten worden door specifieke bepalingen over de voorwaarden onder welke deze wel of niet kunnen worden benut en door wie en/ofwelke gemeenschappen Duurzame ontwikkeling, management en deling van inkomsten Duurzame ontwikkeling van beschermde gebieden kan gerealiseerd worden door het ontwikkelen van mechanismen en kansen die duurzaamheid bevorderen. Een van de mogelijkheden is het ontwikkelen van alternatieve vormen van levensonderhoud en inkomstenwerving voor Inheemse en Tribale volken in beschermde gebieden. Hierdoor kunnen vormen van niet duurzaam levensonderhoud en werkgelegenheid die ten koste gaan van de natuurlijke omgeving verminderd worden. Het is van belang dat er een goed samenwerkingverband gelegd wordt tussen Inheemse en Tribale volken en overige stakeholders, en dat beslissingen worden genomen op grond van gelijkwaardig partnerschap tussen alle belanghebbenden. Het ownership moet vooral bij de lokale gemeenschap liggen die zich goed bewust moet zijn van het eigen belang van het instellen van beschermde gebieden. Het instellen van een beschermd gebied moet dus duidelijke voordelen opleveren voor de lokale gemeenschap. Zij moeten worden versterkt door bewustwording en kennis, en zij moeten de mogelijkheid krijgen om hun traditionele kennis en vaardigheden effectief te gebruiken voor lokale ontwikkeling, op een wijze die past bij de doelen voor conservering van het gebied. In het navolgende zijn de bepalingen in de wetgeving beschreven die refereren naar duurzame ontwikkeling, gemeenschapgebaseerde management en deling van voordelen. Natuurbeschermingswet G.B.1954 no.26 Het afdelingshoofd van LBB kan schriftelijk vergunning verlenen aan bepaalde personen om: overeenkomstig een door hem goedgekeurd plan in een niet afgesloten gedeelte van een natuurreservaat (in de ruime betekenis van de Natuurbeschermingswet 1954) een bedrijf uit te oefenen, of aan de uitoefening van een bedrijf mede te werken, onder uitdrukkelijk voorbehoud, dat door deze personen of bedrijven generlei schade of afbreuk wordt gedaan aan het reservaat. onder door hem gestelde voorwaarden in bepaalde door hem aangewezen gedeelten van natuurreservaten, bos- en bosbijproducten in te zamelen, vee te weiden, dan wel de visserij uit te oefenen. Concessieverordening G.B no.34 gewijzigd in GB 1944 no.43 De regering kan meedelen in de winsten van de onderneming van de concessiehouder. Daarnaast kan de concessie bepalingen bevatten die bepalen dat de Surinaamse regering kosteloos of tegen een verminderd tarief de leveringen van de ondernemingen kan verkrijgen, of van hun diensten gebruik kan maken. Wet Grondregistratie en Landinformatie 2009 Het Ministerie van Regionale Ontwikkeling heeft in samenwerking met de Inter American Development Bank het Decentralisation Local Government Programme (DLGP 2003) opgesteld dat als voornaamste doel heeft het districtsbestuur in Suriname te voorzien van een wettelijk raamwerk en institutionele versterking om te komen tot een zelfstandig fiscaal management op lokaal niveau. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 25

35 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Waterschapswet 1931 De Waterschapswet 1931 maakte de oprichting van waterschappen mogelijk, met als specifieke taak het waterbeheer binnen het waterschapsgebied. Door het operationaliseren van de regionale bestuursorganen bij de Wet R.O. is thans voorzien in regionaal bestuur dat verantwoordelijk is voor het algemeen bestuur. Daarom voorziet het nieuwe ontwerp ook hierin dat onderwerpen het algemeen belang der belanghebbenden betreffende, slechts tot de "werkkring van het waterschapsbestuur" behoren te worden gerekend, voor zover de regeling van zulk een onderwerp niet bij of krachtens de wet aan een ander orgaan of publiekrechtelijke rechtspersoon is opgedragen. De duidelijke afbakening van taken tussen de regionale bestuursorganen enerzijds en de waterschappen anderzijds rechtvaardigt ook de verdere democratisering van de waterschappen als zelfstandige gemeenschappen, door ook de voorzitter door de belanghebbenden te doen kiezen, zoals voorzien in artikel 3. Regeringsbesluit MCP/ Bestuursreglement Waterschap MCP Staatsbesluit no. 75. Er is een ontwikkeling- en beheer organisatie opgericht om het tekort aan irrigatiewater te verhelpen. Het beleid voor het beheer van het MCP wordt afgestemd op het sociaal economisch beleid van de Regering. In de beheersraad zitten vertegenwoordigers van de regering en vertegenwoordigers van de landbouworganisatie en de ondernemingslandbouw in het district Nickerie. Mogelijkheden en uitdagingen De wetgeving biedt wel mogelijkheden voor duurzame ontwikkeling binnen natuurreservaten (in de ruime betekenis van de natuurbeschermingswet 1954) en winstdeling tussen de regering en concessiehouders. De wet R.O. en de waterschapswet geven ruimte voor het creëren modaliteiten om eerst via het regionaal orgaan goedkeuring voor bescherming van gebieden te krijgen, voordat het gebracht wordt naar het Ministerieel of Presidentieel niveau. Ook de ruimte die gegeven wordt aan verdere democratisering van waterschappen als zelfstandige gemeenschappen en om in de beheersraden vertegenwoordigers van lokale gemeenschappen op te nemen, geeft aan dat dit wellicht ook voor beschermde gebieden kan worden gerealiseerd Governance binnen de wetgeving De besluitvorming en het uitoefenen van macht en autoriteit in een beschermd gebied dient gebaseerd te zijn op een vorm van bestuur (governance). De macht en capaciteit om beslissingen te nemen hebben een belangrijke invloed op het realiseren van de doelen van een beschermd gebied. Zo ook op het delen van verantwoordelijkheden, rechten, kosten en opbrengsten en het verkrijgen en behouden van ondersteuning zij het financieel, politiek of van de gemeenschappen in en rondom het betreffend beschermd gebied. Effectieve conservering van de natuur is direct afhankelijk van het proces van het begrijpen en - waar nodig - verbeteren van bestuur. Slecht bestuur is door de CBD lidstaten aangemerkt als één van de obstakels voor het realiseren van de doelen van een beschermd gebied. Er zijn door de CBD lidstaten ook een aantal centrale concepten geïdentificeerd die gerelateerd zijn aan bestuur van beschermde gebieden: innovatie, respect, deling van inkomsten, free prior and informed consent en principes van goed bestuur IUCN Publicatie Governance of Protected Areas, from understanding to action, Best Practice Protected Area Guidelines Series No.20 Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 26

36 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Innovatie heeft betrekking op de mogelijkheid diverse vormen van bestuur toe te passen op beschermde gebieden. IUCN heeft een typologie gepubliceerd van 4 vormen voor het besturen van beschermde gebieden: bestuur door de Staat, bestuur door Inheemsen en/of locale gemeenschappen, bestuur door particulieren, en vormen van gedeeld bestuur. De Surinaamse wetgeving en Governance Binnen de bovenbeschreven context is de Surinaamse wetgeving geanalyseerd op de volgende aspecten van bestuur: (a) mogelijkheden voor de bevordering van stakeholders participatie, (b) toegang tot informatie voor het nemen van beslissingen, (c) gelijkwaardigheid, deling van opbrengsten, co-management en rechtvaardigheid voor stakeholders in het besluitvormingsproces. De analyse van de wetgeving laat zien dat het principe van rechtvaardigheid van stakeholders in het besluitvormingsproces het best terug te vinden is binnen de wetgeving. Daarnaast wordt er ook gewag gemaakt van bevordering van stakeholders participatie en co-management. Toegang tot informatie komt alleen tot uiting in het opzetten van het GLIS informatiesysteem, en gelijkwaardigheid en deling van opbrengsten zijn in mindere mate geïdentificeerd. a. Rechtvaardigheid van stakeholders in het besluitvormingsproces Dit is in drie gevallen veilig gesteld: Op het niveau van beleidsontwikkeling, bij het toewijzen van domeingrond en bij het beslissen over de bestemming van bossen. Op het niveau van beleidsontwikkeling Ontwikkelingsprogramma s worden ter inzage gelegd voor een ieder en er kunnen bezwaren of suggesties worden ingediend tijdens de inzage termijn. Eén of meer vertegenwoordigers van de zelfstandige gemeenschap wordt door de Interdepartementale Adviescommissie voor de Coördinatie van de ontwikkelingsplanning uitgenodigd om deel te nemen aan de beraadslagingen voor de behandeling van zaken die betrekking hebben op het gebied van die zelfstandige gemeenschap. De Adviesraad voor Planning en Ontwikkeling in Suriname bestaat uit minimaal 11 en maximaal 19 leden, te benoemen door de overheid uit werkgevers- en werknemersorganisaties en andere belangrijke groepen uit de samenleving. Schadevergoeding is mogelijk bij het algemeen verbindend verklaren van de nationale en regionale ontwikkelingsplannen. Bij besluiten tot aanwijzing van gebieden als natuurreservaat wordt de adviesraad gehoord. SBB moet zich bij het beheer laten adviseren door de natuurbeschermingscommissie. Deze commisse is momenteel echter niet actief. Bij toewijzing van domeingrond De verlening van het recht van domeingrond vindt plaats onder voorwaarden en bepalingen in het belang van het land en in algemeen belang. Een erfpachter dient de rechten van de houders van zakelijke of persoonlijke rechten op tot het Landsdomein behorende gronden te respecteren. De Minister kan oordelen dat een aanvraag voor domeingrond wordt afgewezen op grond van ingediende bezwaren door belanghebbenden of omdat de door de aanvrager opgegeven bestemming van de grond strijdig is met vastgestelde c.q. vast te stellen regionale ontwikkelingsplannen, structuur- en bestemmingsplannen of om andere redenen. Bij de uitgifte en het gebruik van domeingrond in de Estuariene beheersgebieden moet eerst worden gehoord: Suriname Conservation Foundation, het Hoofd van de SBB, het Hoofd Grondinspectie, het Hoofd van de Dienst der Domeinen en de Districtscommissaris van het ressort waar de grond gelegen is. Voor niet Estuariene beschermde gebieden gelden de voorwaarden en bepalingen voor uitgifte van domeingrond in het algemeen. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 27

37 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Bij de besluitvorming over bestemming van bossen Het voornemen tot aanwijzing van een gebied als blijvend bos moet bekend worden gemaakt door de Minister. Er is daarna zes weken ruimte voor schriftelijke bezwaren. Bij de toewijzing van bossen worden de gewoonterechten van de in stamverband levende en wonende boslandbewoners 24 in hun dorpen en nederzettingen en op hun kostgronden, zoveel als mogelijk geëerbiedigd. Bij schendingen van deze gewoonterechten staat schriftelijk beroep open bij de President, een en ander verbonden aan een procedure waarbij het beroep behoort te worden gesteld door het desbetreffend traditioneel gezag van in stamverband levende en wonende boslandbewonersonder aanwijzing van de redenen waarop het beroep gebaseerd is. Er wordt een Presidentiële commissie van advies ingesteld. Indien het beroep gegrond is verklaard en wordt ingewilligd zal de daartoe bevoegde Minister bepaalde bosgebieden aanwijzen als gemeenschapsbos ten behoeve van in dorpen en nederzettingen wonende en tevens in stamverband levende boslandbewoners. De benutting en het beheer van gemeenschapsbos worden nader bij staatsbesluit geregeld. b. Toegang tot informatie Dit is terug te vinden in het scheppen van de basis voor het in kaart brengen van alle percelen, ook die welke aan de overheid toebehoren, en domeingronden waarop persoonlijke titels rusten. Dit stelsel moet transparantie garanderen en leiden tot verbetering van de positie van de derde te goeder trouw in een negatief stelsel van openbaarheid. De informatie is formeel toegankelijk voor een ieder bij het GLIS kantoor. c. Co-management Co-management komt ter sprake in het beheer van waterschappen, waarbij in het algemeen belang in bepaalde gebieden een waterschap kan worden opgericht om de belanghebbenden direct te betrekken bij een efficiënt waterbeheer. Belanghebbenden zijn in beginsel de eigenaren of gebruikers van de gronden gelegen binnen het waterschapsgebied. Bijlage 5 geeft een gedetailleerd overzicht van de identificatie van de aspecten van goed bestuur per wet Concept wetten Zoals eerder aangegeven zijn er conceptwetten, die op behandeling en goedkeuring wachten. Deze conceptwetten zijn geëvalueerd op de mate waarin zij al invulling geven aan de geconstateerde hiaten in de geldende wetgeving t.o.v. internationale overeenkomsten. Deze paragraaf geeft een korte beschrijving van de conceptwetten die relevant zijn voor het instellen of beheren van beschermde gebieden. Paragraaf 4.9 gaat in op de hiaten t.o.v. internationale verdragen voor zowel de geldende wetgeving als de conceptwetten. Concept milieuwet 2011 Met deze wet wordt een Milieu Autoriteit in het leven geroepen. Het regelt de algemene zorgplicht en geeft normen voor behoud van het milieu. Het bepaald dat de regering beleidsplannen tot stand dient te brengen ter bescherming van het milieu en bevat voorschriften voor rechtshandhaving. In hoofdstuk I worden de algemene bepalingen toegelicht. Hoofdstuk II handelt over de zorgplicht. Bescherming van het milieu door de overheid is hierbij de hoofddoelstelling van de wetgever. In hoofdstuk III, Milieubeleid en Planning, zijn zaken opgenomen die moeten leiden tot het vaststellen van een Nationaal Milieubeleidsplan voor Suriname. Van belang voor het vaststellen van dit plan is 24 Letterlijk gebruikt woord in de wet, hiermee wordt bedoeld Inheemsen en Tribale volken Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 28

38 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden de betrokkenheid van verschillende Ministeries en instanties met milieugerelateerde taken. Een hechte samenwerking tussen de verschillende Ministeries is noodzakelijk en daarom is er een interministeriële commissie ingesteld. Hoofdstuk IV en hoofdstuk V belichten de ontwikkelingsactiviteiten en de effecten die zij op het milieu kunnen hebben. Milieueffecten worden vastgesteld aan de hand van wetenschappelijk onderzoek en de feitelijke situatie. Publieke participatie is bij het doen van een milieu effecten analyse een belangrijk vereiste. Daarbij zijn technische deskundigheid en het verkrijgen en verschaffen van de noodzakelijke informatie afkomstig van relevante personen en instanties van eminent belang. In hoofdstuk VI wordt aandacht besteed aan milieuverontreiniging en de te treffen maatregelen ter voorkoming daarvan met inbegrip van het verstrekken van milieuvergunningen en rehabilitatie van aangetaste gebieden. Het vaststellen van contaminanten met hun grenswaarden en procedures voor de rehabilitatie van verontreinigde gebieden zal geschieden na wetenschappelijk onderzoek en op basis van internationale normen. De Milieu Autoriteit is belast met het monitoren van activiteiten ter voorkoming van milieuverontreiniging. In hoofdstuk VII zijn milieudelicten het onderwerp. Een milieudelict wordt in deze gedefinieerd als: elk misdrijf of elke overtreding van een in het kader van het milieu gegeven wettelijk voorschrift. Het strafrecht wordt slechts als ultimum remedium gehanteerd. Het accent is gelegd op de preventie, omdat eenmaal aangebrachte schade aan het milieu vaak onherstelbaar is. Op grond hiervan is er een vrij zware strafbedreiging opgenomen. Milieu controleurs zijn belast met de handhaving en de opsporing bij overtreding. Concept milieuwet 2013 Deze Conceptwet legt een zeer belangrijke legitieme basis voor de implementatie van verdragen. Artikel 30 in de paragraaf Internationale verdragen, conventies en overeenkomsten bepaald het volgende: 1. In de gevallen waar Suriname partij is bij een internationaal verdrag, conventie of overeenkomst, zowel billateraal als multilateraal, betreffende het management van het milieu, zal de Milieu Autoriteit in nauwe samenwerking met de desbetreffende Ministeries: Wetgevingsvoorstellen initiëren, met het doel geratificeerde verdragen, conventies of overeenkomsten te implementeren en de Staat Suriname in staat stellen te voldoen aan haar verplichtingen die voortvloeien uit het partij zijn en tevens aanspraak te maken op haar toekomende rechten. andere passende maatregelen identificeren ter implementatie van geratificeerde verdragen, conventies of overeenkomsten. 2. Bij staatsbesluit kunnen nadere regels worden vastgesteld met betrekking tot de implementatie van bedoelde verdragen. 3. De Milieu Autoriteit zal in nauwe samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse zaken een register bijhouden van alle internationale verdragen, overeenkomsten en conventies op het gebied van milieu, waar Suriname partij bij is. De Concept Milieuwet 2013 verschilt in enkele opzichten van de Concept Milieuwet Artikel 30 van de Concept Milieuwet 2013 benadrukt de noodzaak om van de internationale ontwikkelingen op de hoogte te blijven en de gemaakte afspraken in internationaal verband na te komen. Het geeft - in het verlengde van een geïntegreerde aanpak van milieuvraagstukken - prioriteitsgebieden aan, waaronder: Afvalbeheer, Chemicaliënbeheer, Hernieuwbare Energie, Bescherming Atmosfeer, Duurzaam Waterbeheer, Natuurbeheer en Duurzaam Landbeheer. Dit artikel benadrukt de noodzaak die internationaal bestaat om het milieu te beschermen en de gemaakte afspraken in internationaal verband na te komen. Op het gebied van de risico s van optredende mondiale klimaatsveranderingen voor Suriname en ter nakoming van de verplichtingen voortvloeiende uit het Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 29

39 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden klimaatverdrag zullen wetgeving- en beleidsmaatregelen geïnitieerd en geïmplementeerd moeten worden Hiaten in de nationale wetgeving t.o.v. internationale overeenkomsten Suriname heeft zich gecommitteerd aan een aantal specifieke verplichtingen die in de geratificeerde internationale verdragen en overeenkomsten voor natuurbehoud en biodiversiteit zijn opgenomen. Bij het ontwikkelen van een model voor het opzetten van beschermde gebieden in Suriname vormen deze verdragen een belangrijke richtlijn. De internationale conventies waar Suriname partij bij is zijn: 1. Convention on Biological Diversity 2. Rio declaration on Environment and Development 3. Wetland Convention - RAMSAR (Convention on Wetlands of International Importance, especially as Water flow Habitat) 4. Convention on Nature protection and Wildlife preservation in the Western Hemisphere. 5. Convention concerning the protection of the World cultural and natural heritage. In paragraaf volgt eerst een korte beschrijving van deze verdragen, waarna tabel 4.3 een overzicht geeft van de belangrijkste geïdentificeerde hiaten binnen de nationale wetgeving ten opzichte van de relevante tekst in deze verdragen. De conceptwetten zijn ook meegenomen in deze analyse Internationale overeenkomsten Convention on Biological Diversity Landen verplichten zich met het ondertekenen van dit verdrag de biodiversiteit in hun land te beschermen en maatregelen te treffen ter ondersteuning van de bescherming van de biodiversiteit in ontwikkelingslanden. Suriname heeft de CBD in 1992 ondertekend en in 1996 geratificeerd. In 2006 is als gevolg hiervan de Nationale Biodiversiteit Strategie ontwikkeld en in 2012 het Nationaal Biodiversiteit Actie Plan , als uitwerking van de NBS. 25 De conventie heeft tot doel: Behoud van biologische diversiteit; het beschermen van kenmerkende ecosystemen en biotopen en de gehele verscheidenheid in soorten en genetisch materiaal. Het duurzaam gebruik van biodiversiteit; het zodanig gebruik van de natuurlijke biologische rijkdommen, dat deze niet met uitsterven bedreigd worden en zichzelf in stand kunnen houden. Rechtvaardig aandeel in opbrengsten bij gebruik of toepassing van genetisch materiaal voor de Inheemse en Tribale volken die de kennis bezitten over gebruik van de biologische rijkdommen. Belangrijke onderwerpen van de CBD zijn: Identificeren en bewaking van de biodiversiteit, Bescherming van de biodiversiteit in de natuurlijke omgeving, zowel binnen als tussen soorten als ook in ecosystemen en buiten de natuurlijke omgeving zoals het bewaren van zaad in zaadbanken, 25 Nationaal Biodiversiteits Actieplan , februari 2013, Ministerie van ATM. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 30

40 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Onderzoek, opleiding en Public relations, Regeling van de toegang en het gebruik van genetische bronnen, Technologieoverdracht, wetenschappelijke samenwerking en informatie-uitwisseling, Bij het toepassen van de genenbronnen in de plantenveredeling en biotechnologie het regelen van een redelijke verdeling van het gebruik en de voordelen. Bij de financiering van de toepassing van het Biodiversiteitsverdrag hebben de ontwikkelde landen een speciale verantwoordelijkheid. Het nationaal rapporteren van de inspanningen van het toepassen van de in het verdrag gemaakte afspraken. 26 Rio verklaring Deze verklaring heeft als doel een nieuw en rechtvaardig mondiaal partnerschap tot stand te brengen door het scheppen van nieuwe vormen van samenwerking tussen staten, belangrijke maatschappelijke organisaties en mensen. De lidlanden streven naar het aangaan van internationale overeenkomsten, die de belangen van een ieder eerbiedigen en de integriteit van het mondiale stelsel van milieu en ontwikkeling beschermen. De belangrijkste beginselen van dit verdrag zijn: Het milieu en de natuurlijke hulpbronnen van volken die onderdrukt of overheerst worden of onder een bezetting leven dienen te worden beschermd. Inheemse volken en hun gemeenschappen en andere plaatselijke gemeenschappen spelen een cruciale rol in milieubeheer en ontwikkeling door hun kennis en hun traditionele gebruiken. Staten zouden hun identiteit, cultuur en belangen moeten erkennen en naar behoren ondersteunen en hen in staat moeten stellen op effectieve wijze deel te nemen aan het bereiken van duurzame ontwikkeling Ter bescherming van het milieu zullen Staten - naar hun vermogen - op grote schaal de voorzorgsbenadering moeten toepassen. Daar waar ernstige of onomkeerbare schade dreigt, dient het ontbreken van volledige wetenschappelijke zekerheid niet als argument te worden gebruikt voor het uitstellen van kosteneffectieve maatregelen om milieuaantasting te voorkomen. Nationale autoriteiten zouden zich moeten inspannen om te bevorderen dat milieukosten worden geïnternaliseerd en economische instrumenten worden toegepast, er rekening mee houdend dat de vervuiler in beginsel de kosten van de verontreiniging behoord te dragen, met inachtneming van het publieke belang en zonder de internationale handel en investeringen te verstoren. Ramsar Conventie Het doel van de Convention on Wetlands of International Importance Especially as Waterflow Habitat is "het behoud en het oordeelkundig gebruik van alle watergebieden door middel van plaatselijke, regionale en nationale acties en internationale samenwerking, als bijdrage aan het tot stand komen van een duurzame ontwikkeling in de gehele wereld" (vrije vertaling uit het Engels). Partijen dienen watergebieden af te bakenen die van internationale betekenis zijn op ecologisch, botanisch, zoölogisch, limnologisch of hydrologisch vlak, waarbij het belang als habitat voor watervogels voorop staat. Deze gebieden worden meestal aangeduid als "Ramsar gebieden. Onder watergebieden vallen onder andere: meren, rivieren, moerassen, veengebieden, estuaria, kustgebieden, mangrovebossen, visvijvers, rijstvelden, reservoirs, en zoutwater pannen Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 31

41 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden De rode draad van het Ramsar verdrag is het concept van het verstandig gebruik. Daarbij gaat het voornamelijk om het onderhoud van het ecologische karakter door de toepassing van ecosysteem benaderingen, en om de instandhouding en het duurzaam gebruik van watergebieden en hun middelen voor de mensheid. Convention on Nature protection and Wildlife preservation in the Western Hemisphere Suriname heeft zich gecommitteerd om gebieden te beschermen waarin bijzondere flora en fauna voorkomen die van cruciaal belang zijn voor het milieu. Het doel van dit verdrag is het duurzaam beschermen van de natuur, opdat het in stand wordt gehouden. Onder deze conventie vallen: bijzondere en bedreigde soorten flora en fauna (waaronder migrerende vogels), gebieden met een buitengewoon natuurschoon, ongebruikelijke geologische formaties, en gebieden van bijzondere historische en wetenschappelijke waarde. Convention concerning the protection of the World cultural and natural heritage De primaire doelstelling van dit verdrag is duurzame bescherming van het historisch en natuurlijk erfgoed. Deze bescherming is belangrijk, aangezien objecten die hieronder vallen cruciaal zijn voor de mensheid, hetzij op wetenschappelijk, economisch, historisch, sociaal of cultureel gebied. Onder natuurlijk erfgoed wordt verstaan: Natuurlijke kenmerken: fysische en biologische formaties of groepen van dergelijke formaties, die vanuit esthetisch of wetenschappelijk oogpunt van uitzonderlijke universele waarde zijn. Geologische en fysiografische formaties en nauwkeurig afgebakende gebieden die het leefgebied vormen van bedreigde soorten van dieren en planten en van uitzonderlijke universele waarde zijn uit het oogpunt van de wetenschap of de instandhouding. Natuurgebieden of juist afgebakende natuurgebieden die van uitzonderlijke universele waarde zijn uit het oogpunt van de wetenschap, de bescherming of de natuurlijke schoonheid Hiaten in de nationale wetgeving De relevante wetten zijn elk afzonderlijk geëvalueerd op de mate waarin zij de bepalingen in de internationale verdragen waar Suriname partij bij is, weerspiegelen. De geïdentificeerd hiaten hebben te maken met: Gebrek aan specifieke richtlijnen voor beheer van beschermde gebieden. Gebrek aan afdoende aansprakelijkheidsregelingen en sancties voor het aanbrengen van schade aan het milieu. Geen/onvoldoende regelen/richtlijnen voor het stabiliseren van de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer. Geen voorzieningen/regelen/richtlijnen voor reductie van emissies. Onvoldoende voorzieningen/regelen/richtlijnen voor bevorderen van de rol van Inheemse volken en Marrons in milieubeheer en gebruik van hun traditionele kennis en vaardigheden. Sommige van deze hiaten zijn al geheel of gedeeltelijk opgevangen in de concept milieuwet 2011, de concept milieuwet 2013, de concept wet grondwaterbescherming en de waterschapswet GB 1932 no. 32. De tabel op de volgende pagina voorziet in een gedetailleerd overzicht van de hiaten per wet. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 32

42 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Tabel Hiaten in de wet en regelgeving t.o.v. internationale verdragen (voor het instellen en beheren van beschermde gebieden) Nationale Wet en regelgeving Gerelateerd Interationaal verdrag en relevante bepalingen Hiaten nationale wetgeving MUMAs: Noord Coronie Noord Saramacca Nrd Commewijne/ Marowijne Bigi Pan Natuurbeschermingswet Natuurbeschermingsbesluiten: Galibi, WiaWia, Hertenrits Natuurbeschermingsbesluiten: Galibi, Hertenrits, Wia Wia, Coppename monding en Brinckheuvel, Raleighvallen, Tafelberg, Kayser, Peruvia, Wanekreek, Sipaliwini, CNSR Wet Bosbeheer Convention on Biological Diversity Suriname heeft zich gecommiteerd tot adequaat beheer voor de beschermde gebieden. Rio Verklaring De lidlanden dienen effectieve milieuwetgeving, milieunormen en beheersdoelstellingen tot stand te brengen. Voorts dienen staten het nationaal recht betreffende aansprakelijk heid voor milieuschade te ontwikkelen. Ramsar Conventie Ter behoud en goed beheer van alle watergebieden door locale, nationale en regionale activiteiten en internationale samenwerking voor duurzame ontwikkeling in de wereld. Convention on Nature Protection and Wildlife Bescherming van de natuur en het behoud van flora en fauna in hun natuurlijk habitat. Ondertekend door Suriname in UN Declaration on Rights of Indigenous People, Bevordert de rechten van Inheemse volkeren Niet-bindende verklaring Geratificeerd door Suriname Rio declaration Agenda 21 Er zijn geen algemene richtlijnen in de MUMA-beschikkingen over de minimale eisen waaraan het beheer dient te voldoen, dan wel hoe het gebied efficiënt beheerd moet worden. Dit hiaat is ook in de conceptwetten niet ingevuld. In de NW zijn er geen afdoende aansprakelijkheidsregelingen en geen sancties opgenomen voor het aanbrengen van schade aan het milieu. Dit hiaat is ook in de conceptwetten niet ingevuld. Geen expliciete bepalingen voor (internationaal) duurzaam behoud en goed beheer watergebieden. Bescherming van water en grond in aangewezen gebied slechts tot op zekere hoogte, want betreden en bedrijvigheid is toegestaan. Geen expliciete voorziening voor behoud flora en fauna in natuurlijke habitat. Bij het beschikken over domeingrond geen eerbieding van de rechten van in stamverband levende Inheemsen en Marrons op hun traditionele territoriale gebieden. Geen regelingen over wereldwijde klimaatverandering, biodiversiteit, ontbossing, en woestijnvorming, en voor het nemen van toekomstige beslissingen en beleid, rekening houdend met de ecologische gevolgen van de sociaaleconomische ontwikkeling. Geen regelingen voor mondiaal partnerschap voor behoud/bereiken hoge kwaliteit en gezonde economie voor alle mensen van de wereld. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 33

43 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden Beschikking Richtlijnen Gronduitgifte Estuariene Beheersgebieden 2005 UN Declaration on Rights of Indigenous People, Bevordert de rechten van Inheemse volkeren Niet-bindende verklaring + UN Bevestiging van de Verklaring van de Rechten van de Inheemsen, Ramsar Convention Kent bepalingen om water zuiver te houden in het kader van een gezond leefmilieu afgestemd op de toekomstige omvang bevolking. Uitsluitend bij bosbeheer/verdeling rechten over bos, worden rechten van in stamverband levende en wonende boslandbewoners in beperkte mate geëerbiedigd. Voorziet niet in overige internationaal erkende rechten. Geen bepalingen op het gebied van internationale samenwerking ten behoud en goed beheer van watergebieden. Planverordening Ramsar Convention Geen bepalingen op het gebied van internationale samenwerking voor behoud en goed beheer van watergebieden Beschikking Richtlijnen Gronduitgifte Estuariene Beheersgebieden 2005 Decreet L1 - Beginselen Grondbeleid Wet Bosbeheer Boswet Concept Milieuwet 2011 Concept Milieuwet 2013 Western Hemisphere Convention Betreft de bescherming van de natuur en het behoud van flora en fauna in hun natuurlijk habitat: Ondertekend door Suriname in UN Declaration on Rights of Indigenous People, 1994 Bevordert de rechten van Inheemse volkeren. Niet-bindendeverklaring. Geratificeerd door Suriname. Bij het beschikken over domeingrond eerbieding rechten in stamverband levende Bosnegers en Indianen op hun gebieden. Bij bosbeheer/verdeling van rechten over bos worden rechten in stamverband levende en wonende boslandbewoners geeerbiedigd. UN Declaration on Rights of Indigenous People, 1994 Rio Verklaring Volgens de Rio verklaring spelen de Inheemse volken en hun gemeenschappen en andere plaatselijke gemeenschappen een cruciale rol in milieubeheer en ontwikkeling door hun kennis en hun traditionele gebruiken. Geen expliciete voorziening voor behoud van flora en fauna in natuurlijke habitat. Geen voorziening voor landschappen van buitengewone schoonheid. Geen voorziening voor geologische formatie. Er is uitsluitend voorzien in eerbiediging van rechten van in stamverband levende Inheemsen en Marrons op hun dorpen, nederzettingen en kostgronden voor zover het algemeen belang zich daartegen niet verzet. Voorziet niet in overige internationaal erkende rechten. Uitsluitend bij bosbeheer/verdeling rechten over bos worden rechten in stamverband levende en wonende boslandbewoners in beperkte mate geëerbiedigd. Voorziet niet in overige internationaal erkende rechten. De rol van Inheemsen en Marrons is in Suriname nog niet cruciaal. Suriname zou de identiteit, cultuur en belangen moeten erkennen en naar behoren ondersteunen en hen instaat moeten stellen op effectieve wijze deel te nemen aan het bereiken van duurzame ontwikkeling. Deze verplichting wordt ook niet opgevangen in de Concept Milieuwetten 2011 en Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 34

44 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden 4.8. Zuid Suriname als beschermd gebied: specifieke kansen en uitdagingen binnen de nationale wetgeving Mogelijkheden Binnen de nationale wetgeving zijn er in feite geen beperkingen voor het instellen van beschermde gebieden. De wetgeving op grond waarvan aan gebieden een beschermde status kan worden toegekend is niet in detail uitgewerkt, maar dat geeft juist ruimte om in een beschikking of staatsbesluit voor de bescherming van een gebied de details over ge- en verboden, bestuur en beheer, partnerschappen, handhaving en sancties op te nemen -, voorzover de wetsvorm dat toelaat. Concrete mogelijkheden voor Zuid-Suriname uitsluitend op basis van de nationale wetgeving zijn: 1. Op grond van de Natuurbeschemringswet 1954 kan het gebied als Natuurreservaat (lees beschermd gebied) worden ingesteld. Het opstellen van het staatsbesluit kan evenwel specifieker zijn dan die van de bestaande natuurreservaten, in die zin dat: a. Het Natuurreservaat in specifieke categorieen kan worden ingedeeld (bijvoorbeeld op grond van de IUCN categorien), die voor meer of minder stringente bescherming in aanmerking komen. b. Gehanteerde begrippen goed gedefinieerd worden. c. Er bepalingen worden opgenomen voor beheer, monitoring, handhaving en sancties. d. In latere fasen voor daarvoor in aanmerking komende zones het proces wordt opgestart voor registratie op de RAMSAR lijst of de World Heritage lijst. 2. Het gebied kan op grond van een Ministeriele beschikking als MUMA worden ingesteld. De beschikking kan ook specifieker zijn dan die van de bestaande MUMAs, in die zin dat: a. De MUMA kan worden ingedeeld in in zones 27, die al naar gelang hun functie (conservering, duurzame ontwikkeling, logistieke functie 28 ) voor meer of minder stringente bescherming in aanmerking komen. b. Gehanteerde begrippen goed gedefinieerd worden. c. Er bepalingen worden opgenomen voor beheer, monitoring, handhaving en sancties. d. In latere fasen voor daarvoor in aanmerking komende zones het proces wordt opgestart voor registratie op de RAMSAR lijst of de World Heritage lijst. Uitdagingen De belangrijkste obstakels op het vlak van de wetgeving zijn: de besluitvorming (c.q. de bereidwilligheid op beleidsniveau), het gronden rechten vraagstuk en de uitgifte van concessies. Besluitvorming/politieke wil De grootste uitdaging qua formulering van de wetgeving is gerelateerd aan het beleid: de vraag is hoe groot de bereidwilligheid van beleidsmakers is bepaalde (concretere en/of verder reikende)) bepalingen c.q. voorwaarden op te nemen in de wetgeving voor het specifieke gebied. Bij het goedkeuren van de besluiten voor het CSNR en Sipaliwini NR bijvoorbeeld, zijn ook niet alle 27 Volgens het UNESCO Biosphere reserves concept: een core area, een buffer zone en een transition area. Dit zoneringmodel kan worden toegepast op verschillende wijzen om de diverse praktische condities in het gebied te accommoderen: geografische condities, de sociaal-culturele situatie, wettelijke maatregelen en beperkingen van lokale aard. 28 Volgens het UNESCO Biosphere concept: een conservation function om bij te dragen aan het conserveren van landschappen, ecosystemen, species en genetische variatie; een Development function ter bevordering van economische en menselijke ontwikkeling die sociaal-cultureel en ecologisch duurzaam is; en een Logistic function voor het bieden van ondersteuning voor onderzoek, monitoring, educatie en informatie uitwisseling gerelateerd aan lokale, nationale en wereldwijde aandachtspunten van conservering en ontwikkeling. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 35

45 Het wettelijk kader voor de instelling van beschermde gebieden voorgestelde artikelen in de concept besluiten geaccepteerd door de regering. Sommige besluiten zijn verwijderd in het finale staatsbesluit. De grootste uitdaging is dus de koppeling van fervente en tactisch goed voorbereide advocacy en lobby aan het proces dat moet leiden tot de aanname van eventuele wetgeving voor het beschermen van het voorgestelde gebied. Rechten van Inheemse en Tribale volken De nationale wetgeving, het beleid en milieuverdragen bepalen allemaal dat rekening moet worden gehouden met de (gronden) rechten van de lokale gemeenschappen. De nationale wetgeving is nog niet volledig aangepast aan de door Suriname geratificeerde verdragen, die specifieker zijn in de uitwerking van de rechten van de lokale bevolking dan de nationale wetgeving. In de nationale wetgeving is er geen adequate bescherming van de rechten van tribale volken; de rechten zijn beperkt en steeds ondergeschikt gesteld aan het algemeen belang en de nationale doelen van het beschermd gebied, of aan andere beslissingen. Er is wel bepaald dat de gewoonterrechten van locale gemeenschappen zoveel als mogelijk moeten worden gerespecteerd, maar deze gewoonterechten zijn niet gespecificeerd, en zoveel als mogelijk staat open voor subjectieve interpretatie. Rechten van locale gemeenschappen ontleent aan gemeenschapsbos titels zijn zoals eerder aangegeven niet duidelijk en er is geen uitvoerende wetgeving voor de regulatie van het gebruik en management van gemeenschapsbos. Bestaande staatsbesluiten voor Natuurreservaten houden verder geen rekening met Inheemsen en tribale volken die van jacht en visvangst leven en wiens leefgebied valt binnen een Natuurreservaat. Er is nu sprake van een situatie waarbij geen der partijen effectief een beschermd gebied kan instellen. Op grond van geratificeerde verdragen en jurisprudentie 29 kan de Overheid niet zonder gelijkwaardige betrokkenheid en vooraf verkregen toestemming van de Inheemse en Tribale volken (volgens het free prior and informed consent concept) beschermde gebieden instellen. Anderzijds kunnen tribale volken geen beschermde gebieden instellen op grond van de nationale wetgeving. Hoewel dit tot een stilstand heeft geleid in het instellen van nieuwe beschermde gebieden, brengt het ook een pluspunt met zich mee: de enige weg vooruit voor alle partijen is de weg van dialoog en samenwerking. Concessies en vergunningen In concessie uitgegeven gebieden zijn uitgesloten van de regelingen die van toepassing zijn op het beschermd gebied. Verder kan de President indien nodig geacht concessies en vergunningen uitgeven in beschermde gebieden. Er zijn geen richtlijnen gegeven voor wat nodig geacht kan worden. Er kunnen in beschermde gebieden vergunningen worden uit gegeven voor incidentele houtwinning en de vergunningen kunnen verlengd worden. De beroepsprocedure voor locale gemeenschappen bij uitgifte van concessies geeft (zoals eerder aangehaald) geen procedurele specificatie die een eerlijk en uitputtelijk process moet garanderen. Overige tekortkomingen Naast deze drie belangrijke uitdagingen bij het instellen van nieuwe beschermde gebieden, zijn er nog enkele andere tekortkomingen die bij nieuwe beschermde gebieden moeten worden opgeheven: Vage formuleringen en gebrek aan definities van gebruikte begrippen Geen/gebrekkige procedures voor ter inzage legging en voor het maken van bezwaar. Onvoldoende richtlijnen voor beheer, en afwijking van richtlijnen is mogelijk. Onvoldoende voorziening in handhaving en controle. 29 Vonnis van het Inter-Amerikaans Gerechtshof voor mensenrechten in case No van de Kalina en Lokono Inheemsen tegen de Staat Suriname, en het vonnis van 28 november 2007 in de case van het Saamaka volk versus Suriname. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 36

46 Stakeholders consultatie 5. Stakeholders consultatie Dit hoofdstuk bevat een samenvatting van de belangrijkste constateringen en of conclusies op grond van de consultatie van Stakeholders, terwijl bijlage 6 een uitgebreidere beschrijving verschaft. Achtereenvolgens komen aan de orde: wetgeving, handhaving en monitoring; beleid en implementatie; beheer van beschermde gebieden, partnerschappen/samenwerking/ coherentie; rechten Inheemsen en/of locale gemeenschappen; beïnvloeding maatschappelijk middenveld; beschermingsmodellen en categorieën, visies over Zuid-Suriname, adviezen en obstakels Resultaat van de consultaties Wetgeving, handhaving en monitoring Er is in principe voldoende wetgeving voor de bescherming van het milieu en het duurzame beheer van de beschermde gebieden. De Natuurbeschermingswet van 1954 biedt (op basis van de ruimere betekenis van het begrip natuurreservaten - zoals eerder aangegeven) voldoende basis voor het instellen van een beschermd gebied. Het grootste probleem is handhaving van de wetgeving en gebrek aan toepassen van sancties door: Gebrek van een wettelijke basis daarvoor. Groot gebrek aan getraind kader. Onvoldoende kennis, vaardigheden, bevoegdheden en andere benodigde tools bij handhavers van de wet (milieu inspecteurs, boswachters, e.d.). Geen/onvoldoende betrokkenheid lokale bevolking bij het beheer van de beschermde gebieden. Gebrek aan bewustzijn en actie vanuit het maatschappelijke middenveld. Geïnterviewden vragen om het volgende: Opnemen van concretere bepalingen in de wet om handhavers meer daadkracht te geven, Meer enforcement bevoegdheden toekennen aan de boswachters en jachtopzieners, Stringentere maatregelen meer aangepast aan de bedreiging en de pressie die vanuit de beschermde gebieden op het beheer wordt uitgeoefend, Delegeren van de uitvoering naar andere instanties dan de huidige beheerders. Beleid en implementatie Onbekendheid met specifiek beleid, geformuleerde actieplannen, stappenplannen, tijdschema s e.d. voor de uitvoering van het beleid bij sommige ambtenaren, SABH, NBS, NBAP, e.d. documenten onvoldoende erkend door overheidspartners en vervullen nauwelijks een rol bij de formele vaststelling van beleid of de beleidsuitvoering van overheidsinstanties. Dit zou kunnen liggen aan het feit dat de productie van deze documenten door Donororganisaties zijn geïnitieerd, gefinancierd en geïmplementeerd. Er wordt onvoldoende invulling gegeven aan beleid/geformuleerde doelen voor de beschermde gebieden en adequaat beheer natuurreservaten; Onvoldoende middelen allocatie om nationaal milieubeleid te ontwikkelen en voor het beheer van beschermde gebieden; Doelen zijn gedeeltelijk gerealiseerd, ecologische doelen zijn deels bereikt, sociaal/economische doelen zijn niet gerealiseerd. Gronduitgifte beleid in beschermde gebieden, concessies en vergunningen Er bestaat onduidelijkheid over het vergunningen uitgiftebeleid bij de MUMAs; Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 37

47 Stakeholders consultatie Er zijn geen beperkingen opgenomen in het vergunningenbeleid; Er zijn concessies uitgegeven in Zuid-Suriname voor het mijnen van mineralen; Het probleem van illegale goudzoekers is het grootste probleem bij het beheer (van de Brownsberg) volgens STINASU; ongeveer 1500 illegale goudzoekers zijn actief in het gebied. Gebrek aan coördinatie tussen de diverse beheersinstanties maakt de aanpak van de problematiek niet eenvoudiger. Beheer van beschermde gebieden Onduidelijkheid over bevoegdheden bij beheersinstanties. Capaciteitsproblemen bij de instituten die belast zijn met het directe beheer; gebrek aan de juiste kennis, vaardigheden en equipement. Verloop van kader is groot. Gebrek aan systematische dataverzameling en verwerking vormt een obstakel voor goede monitoring. Geringe betrokkenheid van de locale bevolking. De huidige beheersvormen moeten worden geëvalueerd. Semi-overheidsorgaan en/of Private instanties moeten betrokken worden bij het beheer van deze gebieden. De verschillende stakeholders moeten zitting hebben in zo een beheersorgaan, zoals de Universiteit, een NGO en vertegenwoordiging van de plaatselijke bewoners. Beheer en beheersmaatregelen aanpassen aan de pressures en threats van de beschermde gebieden. Afhankelijkheid van donormiddelen. Partnerschappen, samenwerking en coherentie Geen ruimte voor een multisectorale benadering bij het beheer. Geen formele ruimte voor de Inheemse en Tribale volken om te participeren in het beheer. Bij de voorbereiding en ondertekening van milieuverdragen is er weinig afstemming tussen de verschillende relevante Ministeries (ATM, NH, RGB). Weinig actie ondernomen om tot een coherent beleid te komen, geringe afstemming tussen de diverse Ministeries die verantwoordelijkheid dragen voor deelbeleid en het ontbreekt aan actie om te geraken tot coherent milieubeleid. Deelverantwoordelijkheden voor het beheer van de beschermde gebieden toewijzen aan de respectieve Ministeries, c.q. overheidsinstanties en instituten. Te grote concentratie van de bevoegdheden in Paramaribo; te weinig delegatie van bevoegdheden plaats naar de site managers. Communicatie en overleg tussen de hoofdkantoren in Paramaribo en de site managers is ontoereikend. Rechten van Inheemsen en Tribale gemeenschappen Beschermde gebieden zijn ingesteld zonder of met minimale consultatie van de plaatselijke bevolking. De lokale bevolking dient betrokken te worden bij het instellen van de beschermde gebieden volgens het FPIC concept. Niet alleen bij het beheer van het beschermde gebied, maar ook bij de voorbereiding en besluitvorming. Het bewerkstelligen van echte betrokkenheid van de locale bevolking door awareness building, informatie en kennisuitwisseling. Natuurbeheer en Stinasu zijn van mening dat de lokale bevolking wel optimaal betrokken is bij het beheer van de beschermde gebieden omdat de bevolking door de overheid wordt getraind om als ranger op te treden. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 38

48 Stakeholders consultatie De lokale bevolking beroept zich op haar grondenrechten, is beter geïnformeerd en georganiseerd. Een probleem is volgens Stinasu het feit dat een deel van de lokale bevolking betrokken is bij illegale goudwinning in het Brownsberg gebied; men claimt ook rechten te hebben als burger omdat de overheid aan buitenlandse bedrijven wel concessies in goudrijke gebieden toewijst. Bewustzijn en geringe beïnvloeding maatschappelijk middenveld Gering publiek bewustzijn over het belang van bescherming van de biodiversiteit voor duurzame ontwikkeling. Ontoereikende capaciteit van het maatschappelijk middenveld, er zijn nauwelijks actieve milieu NGO s en er is geen beweging in het maatschappelijk middenveld gerelateerd aan milieu en ontwikkeling. Beschermingsmodellen, adviezen en obstakels Te hanteren modellen De geïnterviewde overheidsinstanties staan achter het idee om zuid-suriname in te stellen als beschermd gebied. Er moet wel ruimte gecreëerd worden om de natuurlijke hulpbronnen te benutten. De dienst Natuurbeheer heeft voorkeur voor nieuw beschermingsmodel of een MUMA met meer richtlijnen. Alle NGO geïnterviewden staan achter het initiatief om zuid-suriname tot beschermd gebied te verklaren. De geuite visies gaven het volgende ter overweging: MUMAs zijn ingesteld op grond van de Agrarische Wet. In feite hadden de MUMA gebaseerd moeten zijn op de Boswet van 1992 als uitvloeisel van de Planwet, die gericht is op het adequaat indelen van het land, het instellen van beschermingsgebieden, gebieden voor industrie, scholen, verkaveling, zoals verankerd in de constitutie van Suriname. Volledig conserveren is onrealistisch vanwege het ontbreken van nationale land-use planning beleid en de problematiek rondom de grondenrechten. In ieder geval geeft de MUMA de mogelijkheid om te beschermen en erop toe te zien dat het gebied niet in te grote mate gebruikt wordt voor mijnbouwactiviteiten. Een nationale land-use planning en een model om de locale bevolking deel te maken van het planning- en besluitvormingproces, zijn twee voorwaarden. MUMA lijkt het meest geschikt met daarbinnen een netwerk van hogere bescherming, met toepassing van delen/ideeën van het UNESCO biosphere reserves; ontwikkeling van weinig naar meer beschermde gebieden (headwaters, begrafenisplaatsen, culturele plekken en steeds verder uitbreiden) en dan beheer en monitoring organiseren via patrouilles van de plaatselijke bevolking en via GPS. Goede communicatie en concrete afstemming noodzakelijk, er moet een team worden gevormd dat in staat is te luisteren naar alle partijen alvorens tot implementatie over te gaan. Mogelijkerwijs eerst een community declaration of protection, waarmee in eerste instantie en op korte termijn een stukje bescherming tot stand wordt gebracht. Dit is nog niet wettelijk maar wel praktisch, en daarna kunnen stappen gepland worden om tot wettelijke realisatie te komen. Adviezen Rekening houden met de verschillende fasen binnen het proces om te geraken tot de instelling van een beschermd gebied, te weten een voorproces, een design fase, en de implementatiefase. In elk van de fasen is de onderlinge samenwerking van belang. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 39

49 Stakeholders consultatie De samenwerking kan verbeterd worden door meer capaciteit, meer trainingen, meer planning en afstemming. Er moet daarnaast meer prioriteit gegeven worden aan beheer en er moet meer ruimte gemaakt worden voor stakeholders om beheerstaken over te nemen. Op tijd beginnen met de assessment, cosulteren van de lokale bevolking, goed vaststellen wat beschermd moet worden, vaststellen welke natuurlijke hulpbronnen aangewend zullen worden voor de economische ontwikkeling van het land. In kaart brengen van het geheel: inventariseren van bestemmingen van het gebied, van dat wat zich in het BG bevindt, en van de stakeholders en overheid en hun respectieve belangen. RAP rapporten zijn wetenschappelijke publicatie vanuit een westers oogpunt. Uiteindelijk voorstel baseren op de additionele inbreng van de stakeholders. Inventarisatie maken van de diverse concessies in het gebied: visconcessies, houtconcessies, mijnbouwconcessies. Community-based planning en design toepassen. Balans zoeken tussen conservering en duurzame ontwikkeling (biosphere reserves concept) en samen met de bewoners basisregels ontwikkelen voor duurzame productie. Effectieve en efficiënte handhaving van de wetten met een centrale rol van de lokale bevolking. Er zullen consultaties gehouden moeten worden met de bewoners van de dorpen in het gebied omdat zij de belangrijkste bewoners van dit gebied zijn. Te verwachten obstakels voor het instellen van een beschermd gebied Bureaucratie kan groot obstakel zijn, omdat het ambtelijk apparaat inefficiënt en traag fungeert. Formele processen bij afkondiging van een wet of beschikking kunnen voor vertraging zorgen. Geclaimde grondenrechten tribale volken. Conclusie De geconsulteerde stakeholders zijn van mening dat er in principe voldoende wetgeving is voor het instellen van een beschermd gebied. De effectiviteit van beheer van de bestaande beschermde gebieden is echter nog ver verwijderd van het vereiste niveau. Handhaving van de wetgeving is zwak of nihil en het toepassen van sancties verloopt zeer gebrekkig. De beleidsintenties (op papier) moeten in de praktijk worden versterkt en gematerialiseerd door gepaste allocatie van middelen voor beschermde gebieden. Alle aspecten van beheer en verantwoordelijkheid moeten worden geëvalueerd op hun effectiviteit en efficiency. Marginalisering van (de rechten) van Inheemse en Tribale volken in wetteksten komt veelvuldig voor; er moet praktische invulling worden geven aan principes van partnerschappen en co-management. Bedreigingen die kunnen voortvloeien uit de uitgifte van concessies moeten worden verminderd. Bij het instellen van nieuwe beschermde gebieden zal het daartoe geformuleerd wetsproduct moeten worden getoetst aan het bovenstaande om duplicatie van fouten te voorkomen en een realistischer en effectievere structuur te bewerkstelligen voor het instellen en beheren van beschermde gebieden. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 40

50 Internationale standaarden voor beschermde gebieden 6. Internationale standaarden voor beschermde gebieden Bescherming van geografische gebieden ter behoud van de biodiversiteit en ecosystemen, is geen nationale kwestie; het is een internatonale noodzaak. Het ultieme doel van het instellen van beschermde gebieden is te komen tot een wereldwijd systeem van beschermde gebieden dat: (a) een goede representatie is van alle biologische soorten en ecosystemen op aarde, (b) groot genoeg is om de in-situ staat te behouden zonder bedreigd te worden door de activiteiten in omliggende gebieden, (c) de garantie geeft voor een duurzaam behoud van de gezondheid van de aarde en van alles wat erop (en eromheen) leeft. Suriname zal zich bij het instellen van beschermde gebieden hiervan bewust moeten zijn en zich ervan verzekeren dat lokale acties in verband staan met wat er in de rest van de wereld plaatsvindt. Verder moet ervoor gezorgd worden dat Suriname in aanmerking kan komen voor internationale financiële middelen bestemd voor het instellen en beheren van beschermde gebieden. Om dit mogelijk te maken, moeten standaarden gehanteerd worden die internationaal erkend en meetbaar zijn. Suriname heeft bij het instellen van de 16 bestaande beschermde gebieden al gebruik gemaakt van deze internationale systemen. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de relevante internationale systemen met het doel de besluitvorming over een systeem voor het Zuid Suriname gebied te ondersteunen Initiatieven voor bescherming Internationaal zijn er verschillende initiatieven voor het beschermen van gebieden. Er zijn initiatieven onder overeenkomsten van de Verenigde Naties of onder Regionale overeenkomsten en er zijn initiatieven van Inheemse en Tribale volken van beschermde gebieden. Paragraaf 6.1 geeft een overzicht van de initiatieven die vallen onder internationale overeenkomsten en paragraaf 6.2 gaat in op initiatieven van Inheemse en Tribale volken Internationale overeenkomsten voor bescherming van gebieden Beschermde gebieden worden niet officieel ingesteld door de internationale overeenkomsten, maar door de nationale wetgeving in elk land. De internationale conventies zijn een goed hulpmiddel voor het identificeren en instellen van belangrijke beschermde gebieden die kwetsbaar zijn, een zeer grote biodiversiteit hebben, of op een andere wijze waardevol zijn. De internationale conventies voor het beschermen van natuurgebieden zijn 30 : 1. Convention on Biological Diversity (CBD) 2. Ramsar Convention on Wetlands (Ramsar) 3. UNESCO World Heritage Convention (WHC) 4. UNESCO Man and Biosphere Reserves (MAB) 5. ASEAN Heritage Parks 6. Barcelona Convention De relevante verdragen in het kader van onderhavige studie zijn CBD, MAB, Ramsar en WHC. Onder de CBD is in 1948 de International Union for Conservation of Nature (IUCN) opgericht. Het is een internationaal samenwerkingsverband dat zich bezighoudt met natuurbehoud en duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen. Er zijn 164 landen bij de IUCN aangesloten en ongeveer Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 41

51 Internationale standaarden voor beschermde gebieden NGO s die zich toeleggen op natuur- en milieubescherming en duurzaam beheer van ecosystemen. Daarnaast werken meer dan wetenschappers binnen de IUCN commissies. In het IUCN document Guidelines for Applying Protected Area Management Categories 31, samengesteld door N. Dudley, is een analyse gemaakt van de relatie tussen CBD, MAB, Ramsar en WHC. Hierbij is gebruik gemaakt van best practices over de gehele wereld, als basis voor het leerproces voor het verbeteren van standaarden en richtlijnen. In de volgende paragraaf zijn de bevindingen van deze analyse samengevat. De analyse is gebruikt als één van de grondslagen voor het kiezen van een model voor het zuid-suriname gebied. Paragraaf geeft eerst een overzicht van het CBD-IUCN systeem, waarna in paragraaf t/m de overige systemen en hun relatie met het IUCN systeem aan de orde komen. Paragraaf geeft inzicht in de rechten van Inheemse volken en locale gemeenschappen op grond van de CBD CBD en de IUCN categorieën voor beschermde gebieden Op de zevende vergadering van de Conference of Parties (COP 7) bij het Biodiversiteitsverdrag in 2004, kwamen 188 partijen een werkprogramma voor beschermde gebieden overeen. Het programma heeft als doel om in 2010 (land) en 2012 (zee), uitgebreide, effectief beheerde en ecologisch representatieve nationale en regionale systemen van beschermde gebieden vast te stellen. Het CBD werkprogramma erkent nadrukkelijk de IUCN categorieën. Het erkent de waarde van een enkel internationaal classificatiesysteem voor beschermde gebieden en het voordeel van het verstrekken van informatie die vergelijkbaar is tussen landen en regio's. Het werkprogramma moedigt daarom partijen, overheden en relevante organisaties aan om categorieën toe te wijzen aan hun beschermde gebieden, door het verstrekken van informatie in overeenstemming met de IUCN categorieën voor rapportage doeleinden. Op de negende CBD conferentie van partijen in 2008, werd steun voor de categorieën weer verzekerd en bevestigd. Er is een duidelijk richtlijn van de CBD dat landen het IUCN categorieënsysteem moeten gebruiken in de rapportage over de voortgang van het instellen en onderhouden van beschermde gebieden. Definitie van een beschermd gebied De CBD definieert een beschermd gebied als volgt (vertaalt uit het Engels): een geografisch bepaald gebied dat wordt aangewezen of gereguleerd en beheerd om specifieke doelstellingen van behoud te verwezenlijken. Voor de IUCN is een beschermd gebied: een duidelijk gedefinieerd geografische ruimte, bestemd en beheert, via legale of andere effectieve middelen, voor het realiseren van de lange termijn conservering van de natuur met de geassocieerde ecosysteem diensten en culturele waarden. Tussen het CBD secretariaat en IUCN is er een stilzwijgende overeenkomst dat de twee definities effectief hetzelfde betekenen. Het IUCN categorieën systeem voor beschermde gebieden IUCN hanteert de volgende - in 1978 geïntroduceerde en in 1994 aangepaste - categorisering (ook genoemd management typen) voor beschermde gebieden (met de door IUCN gehanteerde nummering): Ia. Ib. II. Natuurreservaten Wildernisgebieden Nationale Parken 31 Guidelines for Applying Protected Area Management Categories. Dudley, N. (Editor) (2008). ISBN: IUCN Publications Services, Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 42

52 Internationale standaarden voor beschermde gebieden III. IV. Natuurmonumenten Biotoop (Habitat/Species management area) V. Beschermd landschap VI. Beschermde gebieden met duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen Deze indeling is gebaseerd op de managementdoelstellingen van een beschermd gebied en streeft de volgende doelen na: Alert maken van Overheden over het belang van beschermde gebieden; Aanmoedigen van Overheden om een systeem te ontwikkelen voor beschermde gebieden met managementdoelen die zijn aangepast aan nationale en internationale omstandigheden; Vestigen van universele terminologie voor het beschrijven van beschermde gebieden, zodat verwarring wordt voorkomen; Creëren van een internationale standaard zodat internationale en regionale vergelijking tussen landen mogelijk is; Voorzien in een raamwerk voor de verzameling, verwerking en verspreiding van data over beschermde gebieden; Verbeteren van de communicatie en het begrip tussen allen die betrokken zijn bij de conservering van beschermde gebieden. Beschermde gebieden worden (binnen CBD/IUCN) aangewezen door de nationale overheid, gebaseerd op de managementdoelen voor het gebied. De stappen in het proces zijn als volgt: Vaststellen of het gebied voldoet aan de IUCN definitie van beschermde gebieden; Vaststellen van karakteristieken en een verantwoording voor het toekennen van de beschermde status; Vaststellen van de managementdoelen voor het gebied; Vaststellen van het bestuurtype; Vaststellen van de IUCN management categorie(n), mede gebaseerd op consultatie met de stakeholders. De uiteindelijke beslissing wordt genomen door de overheid. 1 De toepassing van de definitie van beschermd gebieden moet plaatsvinden in een context van bijbehorende principes 32 : Het hoofddoel moet zijn conservering; Alle exploitatie of beheersactiviteiten die schadelijk zijn voor het doel van bescherming dienen te worden vermeden; De categorie keuze moet gebaseerd zijn op het primair doel van het beschermd gebied; Het systeem heeft niet de intentie hiërarchisch te zijn; Alle categorieën dragen bij aan conservering, maar keuze van doelen moet gebaseerd zijn op de specifieke situatie; Elk bestuurstype kan toegepast worden op elke categorie vice versa; Een diversiteit van beheersbenaderingen heeft de voorkeur; De categorie waaronder een beschermd gebied valt moet veranderd worden indien onderzoek uitwijst dat de geformuleerde lange termijn management doelen niet overeenkomen met die van de categorie waar het is ondergebracht; Echter, de categorie is geen reflectie van de effectiviteit van het management; Beschermde gebieden moeten normaal gesproken gericht zijn op het behoud of de toename van het niveau van natuurlijkheid van het ecosysteem dat beschermd wordt; 32 Verkorte vertaling van de originele versie van IUCN Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 43

53 Internationale standaarden voor beschermde gebieden De definitie en categorieën voor beschermde gebieden mogen niet gebruikt worden als een excuus om mensen hun land te onteigenen. In het navolgende zijn de IUCN categorieën voor beschermde gebieden kort beschreven. I.a. Natuurreservaat (Strict Nature Reserve) Een natuurreservaat is een gebied dat zo belangrijk wordt geacht voor flora, fauna of landschap dat het onder bescherming is gesteld. Soms vormen natuurreservaten de enige leefgebieden van bepaalde planten- of diersoorten. Het gebruik van reservaten is vrijwel altijd aan beperkingen onderhevig. Jacht, houtkap en het meenemen van planten of dieren is meestal verboden. Soms wordt het gebied gebruikt voor ecologisch onderzoek of wordt een beperkt gebruik toegestaan voor specifieke doeleinden (zoals spirituele) door Inheemse en Tribale volken. Het beheer van natuurreservaten gebeurt doorgaans door medewerkers van speciale natuurbeherende organisaties, zei het overheid- of particuliere organisaties of door de lokale bevolking. Nogmaals wordt benadrukt dat het gebruik van het woord natuurreservaat in de IUCN categorien een andere (engere) betekenis heeft dan die in de Natuurbeschermingswet 1954 van Suriname. I.b. Wildernisgebied Een wildernisgebied is een gebied dat de naam wildernis verdient omdat het niet of nauwelijks door mensen is en wordt beïnvloed. Het is de categorie die de strengste bescherming verdient. Het doel van bescherming is meestal het faciliteren van wetenschappelijk onderzoek, de monitoring van milieuveranderingen of de strikte bescherming ervan vanwege de flora, fauna of geologie. Menselijke activiteit van Inheemse en Tribale volken is toegestaan voor zover het gaat om het levensonderhoud van gemeenschappen met een wildernisgebaseerde levensstijl. II. Nationaal park Een nationaal park is een door de mens ontworpen en aangelegd groen gebied met een overwegend recreatieve functie waarbinnen natuur beschermd wordt, maar soepeler is dan andere categorieën met het toestaan van menselijke bezoekers en de ondersteunende infrastructuur. Nationale parken worden beheerd op een wijze die kan bijdragen aan de lokale economie door het bevorderen van educatieve en recreatief toerisme op een schaal die de effectiviteit van de conserveringsdoelen niet verminderd. III. Natuurmonument Een natuurmonument betreft een relatief kleiner gebied dat specifiek bestemd is om een natuurmonument en het omliggende habitat te beschermen. Natuurmonumenten kunnen natuurlijk zijn, of elementen bevatten die beïnvloed of geïntroduceerd zijn door mensen. In het laatste geval moet er een associatie zijn met biodiversiteit of anders moet het geclassificeerd kunnen worden als een historisch of spiritueel monument of plek. IV. Biotoop (Habitat/Species Management Area) In deze gebieden is er sprake conservering van een gebied in correlatie met een identificeerbare soort of organisme of habitat waarvoor continue bescherming nodig is. Een habitat is de specifieke plaats binnen een biotoop waar een organisme verblijft. In de biotoop bos bijvoorbeeld, is de bodem de habitat van een regenworm. Deze beschermde gebieden vereisen voldoende controle voor onderhoud, conservering en restauratie van specifieke soorten en habitats mogelijkerwijs via traditionele middelen. Gemeenschapseducatie in zulke gebieden wordt sterk aanbevolen als onderdeel van de managementdoelen. Habitat gebieden kunnen bestaan als een (klein) onderdeel van een groter ecosysteem of beschermd gebied, en kan gevarieerde niveaus van actieve interventie vereisen. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 44

54 Internationale standaarden voor beschermde gebieden V. Beschermd landschap Een beschermd landschap is een uitgestrekt stuk land dat zich als een zelfstandig geheel onderscheidt van aangrenzende gebieden, en dat om de ecologische en culturele waarde een beschermde status heeft gekregen. De interactie tussen mens en natuur heeft over de loop van tijd geleid tot een gebied met een uitgesproken karakter met duidelijke esthetische, ecologische of culturele waarde, en vaak een biologische diversiteit. VI. Beschermde gebieden met duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen Deze classificatie (ook bekend als Multi Use Management Area MUMA) is gebaseerd op een relatie van wederzijds voordeel tussen natuur conservering en het duurzame beheer van natuurlijke hulpbronnen in verband met het levensonderhoud van omliggende gemeenschappen. Een breed scala van socio-economische factoren wordt in overweging genomen in het creëren van locale, regionale en nationale benaderingen voor het gebruik van natuurlijke hulpbronnen. De menselijke betrokkenheid is een grote factor in het beheren van deze beschermde gebieden, maar ontwikkeling is niet bedoeld voor grootschalige industriële productie. Deze vorm is vooral geschikt voor grote gebieden waar er al sprake is van een laag niveau van menselijke occupatie, die weinig of geen negatieve invloed heeft gehad op de gezondheid van het milieu van de regio, omdat verwacht wordt dat een deel van het gebied in haar natuurlijke staat zal blijven een regeling die van kracht moet worden gemaakt op nationaal niveau, en normaliter gespecificeerd voor elk beschermd gebied. Goed bestuur moet worden ontwikkeld voor aanpassing aan de diverse en mogelijk groeiende (en gevarieerde) belangen die voortkomen uit of gepaard gaan met de exploitatie van duurzame natuurlijke hulpbronnen Unesco Man & Biosphere reserves 33 Het Man and the Biosphere Programme (Mens en biosfeer programma) van de UNESCO (1971) is een intergouvernementeel wetenschappelijk programma dat ten doel heeft, het vestigen van een wetenschappelijke basis voor het verbeteren van de relatie tussen mensen en hun omgeving. Het bepleit interdisciplinair onderzoek, demonstratie en training in management van natuurlijke hulpbronnen. Het wereld netwerk van het MAB telt nu 621 biosphere reserves in 117 landen over de gehele wereld. Het belangrijkste bestuurslichaam is de International Coordinating Council of the Man and the Biosphere Programme, (MAB Council of ICC) dat bestaat uit 34 lidlanden, geselecteerd door UNESCO s tweejaarlijkse algemene conferentie. Biosphere reserves zijn ecosystemen te land of aan de kust waar men bescherming van biodiversiteit mogelijk wil maken binnen het duurzaam gebruik ervan en gebaseerd op acties van Inheemse en Tribale volken. Ze worden genomineerd door nationale overheden en erkend door UNESCO s MAB programma. Ze functioneren als test laboratoria voor geïntegreerd management van land, water en biodiversiteit, en vormen wereldwijd een netwerk (World Network of Biosphere Reserves WNBR) waarbinnen uitwisseling van informatie, ervaring en personeel plaatsvindt. Een Biosphere reserve bevat in principe drie zones die gerelateerd zijn aan drie basisfuncties: Een kernzone met als functie conservering: bijdragen aan het behoud van landschappen, ecosystemen, species en genetische variatie. Een bufferzone met als functie ontwikkeling: bijdragen aan economische en menselijke ontwikkeling die sociaal-cultureel en ecologisch duurzaam is. 33 Bron bij deze paragraaf: Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 45

55 Internationale standaarden voor beschermde gebieden Een transitie zone met als functie logistieke ondersteuning: voorzien in ondersteuning voor onderzoek, monitoring, educatie en informatie uitwisseling gerelateerd aan conservering en ontwikkelingsissues op lokaal, nationaal en wereld niveau. Dit zone concept toont overeenkomst met het uitgangspunt van IUCN dat beschermde gebieden niet moeten worden gezien als geïsoleerde entiteiten, maar als onderdeel van grotere beschermde landschappen, die systemen van beschermde gebieden omvatten maar waarbij tegelijk een breder ecosysteem benadering van conservering wordt toegepast over het totale landschap (dus ook buiten de beschermde gebieden). De belangrijkste karakteristieken van biosfeer reserves zijn: Realiseren van de drie aan elkaar verbonden functies: conservering, ontwikkeling en logistieke ondersteuning, Vervangen van traditionele conservering zones door zonering schema s waarbij beschermde kerngebieden gecombineerd worden met zones waar duurzaam gebruik door lokale bewoners en ondernemingen - vaak gepaard gaand met zeer innovatieve en participatieve governance systemen - wordt aangemoedigd, De focus ligt op een multi-stakeholder benadering, met de nadruk op de betrokkenheid van Inheemse en Tribale volken in het management, Bewerkstelligen van dialoog bij conflictresolutie voor natuurlijke hulpbronnen; Integratie van culturele en biologische diversiteit, in het bijzonder de rol van traditionele kennis in ecosysteem management, Blijk geven van juiste duurzame ontwikkelingspraktijken en beleid gebaseerd op onderzoek en monitoring, Functioneren als gebieden die bijzonder geschikt zijn voor educatie en training, Participeren in het wereld netwerk. Aanwijzing van Biosphere Reserves De aanwijzing van biosphere reserves vindt plaats op grond van artikel 5 van het Statutory Framework of the World Network of Biosphere Reserves, van Nominatie voor opname in het wereld netwerk vindt plaats door de ICC, in overeenstemming met de vastgelegde procedure en de criteria zoals gedefinieerd in artikel 4. De nominatie wordt in overweging genomen door de Advisory Committee for Biosphere Reserves die dan advies uitbrengt aan ICC. De ICC neemt de uiteindelijke beslissing. De Directeur-generaal van UNESCO informeert het betreffend land over de beslissing. Biosphere reserves in de praktijk In de praktijk blijkt dat biosphere reserves harmonie tot stand brengen tussen bescherming van biologische en culturele biodiversiteit enerzijds, en economische en sociale ontwikkeling anderzijds. Zij dragen ook bij de overgang naar een groene maatschappij door het experimenteren met groene ontwikkelingsopties, zoals duurzaam toerisme en training voor eco-jobs Unesco World Heritage Convention World Heritage (WH) gebieden zijn erkend door de UNESCO World Heritage Convention en genieten specifieke bescherming vanuit het gastland. Regeringen nomineren gebieden voor mogelijke opname op de WH lijst, waarbij erkenning afhangt van een technische evaluatie, gevolgd door een beoordeling en uiteindelijke beslissing door het WH comité. De beslissing is gebaseerd op het wel of niet beschikken (van het gebied) over Outstanding Universal Values (OUV - bijzondere universele waarden). Deze term refereert naar een combinatie van de cultuurhistorische waarden van een Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 46

56 Internationale standaarden voor beschermde gebieden gebied die het mondiale belang aantonen, en naar de vereiste dat een dergelijk gebied over een integer en effectief management moet beschikken. 34 De theoretische relatie tussen WH en beschermde gebieden Het IUCN is officieel erkend in de context van WHC als een advies orgaan voor alle natuur en gemengd natuurculturele gebieden. Vrijwel alle WH natuurgebieden zijn ook beschermde gebieden. Volgens de 2008 versie van de WHC s operationele richtlijnen, kan een gebied op de WH lijst worden geplaatst indien het voldoet aan de WH criteria, en als voldaan is aan de strikte condities van integriteit en instandhouding, het geen betekent dat het gebied moet voldoen aan het volgende: Alle elementen bevatten die blijk geven van de OUV waarvoor het is genomineerd; Van zodanige omvang zijn dat het gebied de complete representatie garandeert van de eigenschappen en processen die het gebied zo bijzonder maken; Niet blootgesteld zijn aan de negatieve effecten van ontwikkeling en/of verwaarlozing. Hoewel de Operational Guidelines (OG) niet aangeeft dat een site een beschermd gebied moet zijn, of naar de IUCN categorieën refereert, kan uit het bovenstaand worden afgeleid dat gebieden die niet vallen onder een specifieke regeling voor bescherming, uitgesloten zijn van het verkrijgen van WH status. Verder moet bewezen zijn dat het gebied over een effectief en integer management beschikt. De relatie tussen World Heritage sites en beschermde gebieden in de praktijk In de praktijk blijkt dat de meeste WH gebieden beschermde gebieden zijn en vallen onder één van de IUCN categorieën. Het World Conservation Monitoring Centre (WCMC) van de United Nations Environmental Program 35 (UNEP)bereidt data sheets voorvan alle genomineerde WH gebieden en daarin wordt expliciet de IUCN categoriegenoemd waarin de voorgestelde locatie valt. Er is dus een duidelijk verband tussen natuurlijke World Heritage sites en het IUCN categorieën systeem. Nieuwe WH gebieden zijn geleidelijk aan strakker geconformeerd aan IUCN 's definitie van een beschermd gebied en gebieden die niet in aanmerking komen voor een regeling zijn steeds vaker uitgesloten. Echter, enkele uitzonderingen blijven voorkomen en het is nog steeds geen vereiste voor een natuurlijke WH gebied om een officieel beschermd gebied te zijn als voldoende bescherming en beheer kan worden geboden door andere middelen. De Guidelines concludeert: Alle World Heritage natuurgebieden moeten een doeltreffend beheerbeleid hebben. Dit betekent dat dergelijke gebieden in vrijwel alle gevallen worden aangewezen als beschermde gebieden. Er is geen regel die stelt dat dergelijke sites een IUCN categorie toewijzing moeten hebben, maar dit wordt sterk aangeraden en in feite bevatten alle WCMC data sheets voor genomineerde WH natuurgebieden een aanwijzing van een of meer IUCN categorieën. Hoewel een MUMA en een WH gebied dus niet goed te combineren zijn, blijft de mogelijkheid bestaan om binnen een MUMA een specifiek monument of subgebied te nomineren voor plaatsing op de WH lijst Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 47

57 Internationale standaarden voor beschermde gebieden De Ramsar Conventie De Ramsar Conventie moedigt partijen aan belangrijke wetlands (waterrijke gebieden) aan te wijzen en te beheren op een manier die hun ecologisch karakter niet verandert. Ramsar partijen hebben zich gecommitteerd aan het verstandig gebruik ( wise use ) van alle wetlands op hun grondgebied (inclusief rivieren), het behoud van wetlands van internationale betekenis (Ramsar sites), en internationale samenwerking. Terwijl veel van de Ramsar gebieden van internationale betekenis ook een andere beschermingsstatus hebben (bijv. WH of MAB), is er geen verplichting voor Ramsar gebieden om wettelijk beschermde gebieden te zijn binnen de nationale wetgeving. De bescherming geboden door het verdrag zelf geeft juridische ondersteuning, maar valt onder zachte wetgeving en is niet altijd zo duidelijk gearticuleerd. De Ramsar Convention Manual 36 (2006) is wel expliciet door te stellen: Voor het aanwijzen van een wetland voor de Ramsar lijst is het op zich niet nodig dat de site eerder is uitgeroepen tot beschermd gebied. Het IUCN categorieënsysteem en Ramsar gebieden Tijdens de negende de Ramsar Conferentie (Resolutie IX.22)werd overeengekomen dat gegevens over de IUCN categorie in de database van Ramsar gebieden zullen worden opgenomen. Van de 84 locaties die sinds 1 januari 2007 werden toegewezen, bevatten 37 (44%) informatie over de IUCN categorie. Ramsar gebieden worden nationaal aangewezen. Het IUCN categorieën systeem is een middel om ze in te delen op basis van de bestuursdoelstellingen. Ramsar gebieden gaan dwars door deze aanpak, omdat het concept een scala aan bestuurdoelstellingen bevat. Anderzijds bevatten bepaalde Ramsar gebieden vaak een reeks beheerzones met verschillende bestuurdoelstellingen, die elk overeen kunnen komen met het IUCN categoriesysteem. Sommige kunnen bestaan uit een aantal verschillende categorieën. De IUCN richtlijnen geven verschillende manieren aan waarop de vele verschillende situaties die kunnen worden gevonden binnen Ramsar gebieden, kunnen worden samengevoegd met het IUCN categorieënsysteem. Zodra is vastgesteld dat de site voldoet aan de IUCN definitie van een beschermd gebied, adviseert de handleiding een aanpak in twee fasen: (1)vaststellen of het hele Ramsar gebied zou moeten worden ingedeeld onder een, of meer dan een categorie en (2) onderbrengen van delen van het Ramsar gebied in individuele categorieën CBD/IUCN en de rechten van Inheemse volken en locale gemeenschappen De conceptie over bescherming van gebieden is in de loop der jaren drastisch veranderd. Zo is de perceptie over de belangrijkste invloeden veranderd van een koloniale benadering, naar een benadering van duurzame ontwikkeling, democratie, mensenrechten en participatie. 37 Vooral vanaf de ondertekening van het Durban accoord 38 en bijbehorend Actieplan in 2003 tijdens het World Park Congress is er erkenning voor het respecteren van de rechten van Inheemsen binnen beschermde gebieden en wordt het succes van conservering van de natuur door Inheemsen Turning Ideas on Their Head The New Paradigm for Protected Areas, Adrian Phillips, Formerly Chair of the IUCN World Commission on Protected Areas ( ), now Senior Advisor to IUCN on World Heritage, Securing Indigenous People s Rights in Conservation in Suriname: A review, Vereneging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname (VIDS), October / Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 48

58 Internationale standaarden voor beschermde gebieden onderkend en toejuicht. Het Durban acoord geeft onder andere aan dat alle toekomstige beschermde gebieden ingesteld en beheerd zullen worden in volledige overeenstemming met de rechten van Inheemsen, mobiele volkeren en lokale gemeenschappen (Key target 8). De Conference of Parties (COP) van de CBD bevestigt de relevantie van het Durban accoord en actieplan 39. De COP heeft in 2004 een Programme of Work on Protected Areas (POW) aangenomen dat maatregelen en activiteiten bevat voor het bevorderen van het respect voor de rechten van Inheemsen (Decision VII/28, annex). Het COP besluit VII/28 40, herinnert Partijen aan hun verplichtingen tegenover Inheemsen en locale gemeenschappen in overeenstemming met artikel 8(j) en gerelateerde voorzieningen en tekent aan dat het instellen, managen en monitoren van beschermde gebieden plaats moet vinden met hun volle en effectieve participatie, en volledig respect van hun rechten op basis van nationale wetgeving en relevante internationale verplichtingen. Het Program of Work on the Implementation of Article 8(j) and related provisions of the CBD, gaat uit van enkele algemene principes, waaronder: 41 Volledige en effectieve participatie van Inheemsen en locale gemeenschappen in alle fasen van de identificatie en implementatie van de elementen van het POW. Traditionele kennis dient te worden gewaardeerd, hetzelfde respect te ontvangen en net zo bruikbaar en noodzakelijk te worden beschouwd, als andere vormen van kennis. Een holistische benadering die consistent is met de spirituele en culturele waarden en gebruikelijke praktijken van de Inheemsen en locale gemeenschappen, en met hun recht om het beheer te hebben over hun traditionele kennis, uitvindingen en praktijken. Toegang tot traditionele kennis, uitvindingen en praktijken van Inheemsen en locale gemeenschappen moet worden verkregen met prior informed consent of prior informed approval van de houders van deze kennis, uitvindingen en praktijken. De taken van de POW werkgroep voor de 1e en 2e fase van de uitvoering van het POW, zijn gegroepeerd onder een aantal elementen: mechanismen voor participatie van Inheemsen en locale gemeenschappen; gelijke verdeling van voordelen/opbrengsten; monitoring elementen; wettelijke elementen; traditionele culturele praktijken voor conservering en duurzame benutting; uitwisseling en verspreiding van informatie. Vanaf 2003 heeft het World Conservation Congress van de IUCN/CBD 58 resoluties en aanbevelingen 42 goedgekeurd over de rechten van Inheemsen gerelateerd aan conservering van gebieden. 39 IUCN/WPCA website Securing Indigenous People s Rights in Conservation in Suriname: A review, Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname (VIDS), October CBD website, COP 5 Decision V/16 CBD website, Working Group on Article 8(j) 42 IUCN Resolutions and Recommendations on Indigenous Peoples: a comparative table, Forest Peoples Programme, September 2008, ous%20peoples Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 49

59 Internationale standaarden voor beschermde gebieden De VN verklaring over de rechten van Inheemse volken (Engels UNDRIP) goedgekeurd op 13 september erkent onder andere de rechten van Inheemsen op hun land en natuurlijke hulpbronnen en om te participeren in de besluitvorming over zaken die hun rechten kunnen beïnvloeden. De verklaring is goedgekeurd door 144 landen, terwijl 4 landen (Australië, Canada, Niew Zeeland en de verenigde Staten) tegen de verklaring hebben gestemd en 11 landen (Azerbeidjaan, Bangladesh, Bhutan, Burundi, Colombia, Georgië, Kenia, Nigeria, Rusland, Samoa and Ukraine) zich hebben onthouden van stemming. De verklaring geeft ook aan dat landen in goed vertrouwen de Inheemsen moeten consulteren en met hen moeten samenwerken via hun eigen instituten voor het verkrijgen van hun FPIC voor de goedkeuring van elk project dat van invloed is op hun land, territorium of andere bronnen. Suriname is Partij bij de CBD en heeft gestemd vóór de goedkeuring van UNDRIP, wat consequenties heeft voor het instellen van beschermde gebieden. Tot nu toe is de nationale wetgeving echter niet aangepast aan de door Suriname geratificeerde verdragen. Op grond van de ondertekening van deze verdragen en eerder (in paragraaf 4.8) aangehaalde jurisprudentie aangaande de bescherming van gebieden en de rechten van Inheemse volken, kan de Surinaamse overheid gebieden waarbinnen Inheemse volken leven (en tot hun territoriale gebied gerekend kunnen worden), niet zonder hun free prior and informed consent worden ingesteld als beschermd gebied Initiatieven van Inheemse volken en/of locale gemeenschappen 43 Vormen van bescherming door Inheemse en Tribale volken staan vooral bekend onder de naam Indigenous Community Conserved Areas (ICCAs) en zijn erkend door de CBD/IUCN. ICCAs zijn natuurlijke of gemodificeerde ecosystemen, die belangrijke biodiversiteitswaarden, ecologische diensten en culturele waarden herbergen, en vrijwillig beschermd worden door tribale volken of locale gemeenschappen. De historie van conservering en duurzaam gebruik van de natuur door Inheemsen en tribale volken is veel ouder dan die van de overheid. Tribale gemeenschappen vervullen al millennia lang een belangrijke rol in het conserveren van de natuurlijke omgeving, en er zijn al duizenden ICCAs over de gehele wereld. Wereldwijd bezitten en/of besturen lokale gemeenschappen miljoen hectare bos. In 18 ontwikkelingslanden met de grootste bossen, is meer dan 22% van het bos in bezit van- of gereserveerd voor gemeenschappen. In Latijns Amerika bestaan er al diverse vormen van samenwerking en overeenkomsten tussen de overheid en Inheemse gemeenschappen. De vorm is afhankelijk van de mate waarin de wetgeving van betreffende landen Inheemse territoria erkent, of het comanagement mechanisme dat al dan niet is opgezet. Grote natuurgebieden zijn al verklaard tot inheems gebied, en in Brazilië bijvoorbeeld, is meer dan 100 miljoen hectare (meer dan 12% van het Nationaal territorium) nu erkend als inheems territorium. 44 Hoewel er een toename is in de erkenning van ICCAs en hun rol in de conservering van biodiversiteit, worden zij nog te vaak genegeerd of niet voldoende erkend in officiële beschermingssystemen. Sommige overheden hebben de ICCAs geïntegreerd in hun officieel systeem voor beschermde gebieden, en het 5th World Parks Congress and the Programme of Work on Protected Areas of the CBD heeft ICCAs geaccepteerd als legitieme beschermde gebieden, die ondersteuning verdienen, en waar mogelijk moeten worden opgenomen in nationale en internationale systemen. 43 Bronnen bij deze paragraaf (tenzij anders aangegeven): IUCN/CEESP, ICCA consortium website, 44 Fernández-Baca, J.C. and Martin, A.S. 2007, Indigenous Peoples and Protected Areas Management. Innovations in Conservation Series, Parks in Peril Program. Arlington, VA, USA. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 50

60 Internationale standaarden voor beschermde gebieden De IUCN/WCPA (World Congress on National Parks) en het World Wildlife Fund (WWF) hebben erkend dat bescherming van gebieden op de lange termijn alleen succesvol zal zijn als (onder andere): Deze gebieden worden bezien in het licht van hun waarde voor de traditionele bewoners; De rechten van de traditionele bewoners worden gerespecteerd; Hun kennis en praktijken en hun traditionele systemen van management en bescherming bijdragen in het beheer van de gebieden. 45 ICCAs hebben drie belangrijke kenmerken: Een of meer gemeenschappen zijn in nauwe relatie met de ecosystemen en species, zij het cultureel of vanwege afhankelijkheid voor levensonderhoud Management beslissingen en initiatieven leiden tot conservering van habitats, species, ecologische diensten en geassocieerde culturele waarden, hoewel het bewuste management doel anders kan zijn (bijv. Levensonderhoud, waterveiligheid, beschermen van culturele en spirituele plaatsen). De gemeenschappen zijn de belangrijkste spelers in de besluitvorming en implementatie van het management van het gebied, wat impliceert dat gemeenschapsinstituten de capaciteit hebben om de regels te handhaven; in vele gevallen kan er sprake zijn van samenwerking of partnerschappen met andere stakeholders, maar de primaire besluitvorming is bij de gemeenschappen. ICCAs zijn een belangrijke aanvulling op officiële beschermingssystemen omdat zij: Bijdragen aan het beschermen van ecosystemen en bedreigde soorten, het onderhouden van essentiële ecosysteemfuncties zoals waterveiligheid, en het bieden van corridors voor de verplaatsing van dieren en voor de genenstroom. Van zeer groot belang zijn voor de culturele en economische overleving van miljoenen mensen. Bijdragen aan het tot stand brengen van synergie in de verbanden tussen biodiversiteit in de landbouw en in het wild levende dieren, en daardoor voorzien in integratie op het niveau van grotere land/waterschappen. Belangrijke lessen bieden voor participatief bestuur in officieel beschermde gebieden, die bruikbaar zijn bij conflictresolutie tussen officieel beschermde gebieden en de locale gemeenschappen. Belangrijke lessen bieden over systemen van bescherming die gewoonterecht en wettelijk recht integreren. Vaak gebaseerd zijn op geavanceerde ecologische kennissystemen, waarvan sommige elementen een breder positief gebruik hebben. Deel zijn van de weerstand van Inheemsen en locale gemeenschappen tegen destructieve ontwikkeling zoals bedreiging van bossen door mijnbouw, dammen en houtkap. Niet alle gebieden die beheerd worden door locale gemeenschappen worden effectief beschermd, maar bij een substantieel deel is dat wel het geval. ICCAs hebben ook hun zwakheden, die duurzame bescherming moeilijk maken, zoals in sommige gevallen interne conflicten, ongelijkheden en zwakke institutionele capaciteit. Deze en andere uitdagingen worden al effectief aangepakt in sommige landen, door een samenwerkingsverband tot stand te brengen tussen de gemeenschappen en formele beschermingsorganisaties, en met de hulp van NGO s. 45 Indigenous and Traditional Peoples and Protected Areas Principles, Guidelines and Case Studies. Best Practice Protected Area Guidelines Series No. 4, World Commission on Protected Areas (WCPA), IUCN, Cardiff University. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 51

61 Internationale standaarden voor beschermde gebieden ICCAs en de 7 e conferentie van Partijen bij de Convention on Biological Diversity (CBD COP 7) In navolging van de aanbevelingen van het World Parks Congress 46 heeft de CBD een specifieke sectie (element 2) opgenomen in het Programme of Work 47 (POW) voor beschermde gebieden over Governance, Equity, Participation and Benefit Sharing. De belangrijkste concepten van ICCA zijn verwerkt in alle andere elementen van het POW. De POW bevat enkele specifieke activiteiten (in het bijzonder nrs , 2.1.3, 2.2.2, en 2.2.7)die van de lidlanden vereisen dat zij in bij het instellen van beschermde gebieden: Verantwoording van bestuur verbeteren en versterken; Bestuurssystemen erkennen en bevorderen die participatie van burgers en ICCAs ondersteunen, door specifiek beleid en wettelijke, financiële en gemeenschapsmiddelen; Beleid en institutionele mechanismen opzetten om dit te faciliteren met volledige participatie van lokale gemeenschappen; Prior informed consent verkrijgen voordat een gemeenschap wordt verplaatst naar een andere locatie voor het instellen van een beschermd gebeid; Lokale kennis, de prioriteiten, praktijken, en waarden van locale gemeenschappen beter waarderen en begrijpen; Barrières opheffen voor een adequate participatie van locale gemeenschappen in alle fasen van de planning, het instellen, bestuur en management. Het POW doet ook een beroep op overheden voor studies, constructieve dialoog, uitwisseling van informatie en ervaring, gezamenlijk onderzoek door lokale en niet-lokale experts, een meer gebalanceerde verdeling van de kosten en voordelen, en voor het aanwenden van opbrengsten voor vermindering van armoede Toepassing van systemen voor beschermde gebieden in Suriname In Suriname zijn er beschermde gebieden onder systemen van internationale overeenkomsten en onder systemen van Inheemsen. Paragraaf gaat in op bescherming volgens systemen onder internationale conventies en paragraaf gaat in op bescherming door Inheemse en Tribale volken Bescherming volgens het IUCN systeem Op basis van de naamgeving in de betreffende beschikkingen en staatsbesluiten blijkt dat voor het instellen van beschermde gebieden in Suriname tot nu toe op de eerste plaats het IUCN systeem is gehanteerd. Binnen de wetgeving van bestaande beschermde gebieden zijn er, zoals eerder aangegeven, drie soorten beschermde gebieden te onderscheiden: Natuurreservaten, Multiple use management areas en Natuurparken. Daarnaast is het CSNR ook geregistreerd op de WH lijst, de Coppename MUMA op de Ramsar lijst, en Bigi Pan behoort officieel tot het Western Hemisphere Shorebird Reserve Network. Omdat de naam natuurreservaat - zoals eerder aangegeven - binnen de wetgeving in Suriname in een ruimere betekenis is gebruikt, en wel meer als synoniem voor beschermd gebied, is de indeling die Baal (Natural Heritage in Suriname, March 2005, Ferdinand L.J. Baal) geeft van de Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 52

62 Internationale standaarden voor beschermde gebieden beschermde gebieden in Suriname op grond van de IUCN categorien zeer verhelderend (tabel 6.1 hieronder). Tabel 6.1 Indeling van beschermde gebieden in Suriname op grond van d e IUCN categorieën Nr. Formele naam Beschermd gebied IUCN categorie (Baal) 1 Hertenrits Natuur Reservaat III - Natuurmonument 2 Bigi Pan MUMA VI - MUMA 3 Noord Coronie MUMA VI - MUMA 4 Coppenamemonding Natuur Reservaat IV - Biotoop Ramsar lijst 5 Noord Saramacca MUMA VI - MUMA 6 Wia wia Natuur Reservaat IV - Biotoop 7 Noord Commewijne Marowijne VI - MUMA 8 Galibi Natuur Reservaat IV - Biotoop 9 Peruvia Natuur Reservaat IV - Biotoop 10 Boven-Coesewijne Natuur Reservaat IV - Biotoop 11 Brinckheuvel Natuur Reservaat IV - Biotoop 12 Brownsberg Nature Park II - Nationaal park 13 Copi Natuur Reservaat IV - Biotoop 14 Wanekreek Natuur Reservaat IV - Biotoop 15 Sipaliwini Natuur Reservaat IV - Biotoop 16 Centraal Suriname Natuur Reservaat I B - Wildernisgebied UNESCO World Heritage List Strikt bekeken en volgens de indeling van Baal, is dus geen van de Surinaamse natuurreservaten inderdaad een natuurreservaat in termen van het IUCN systeem. Het is belangrijk in gedachten te houden dat de term natuurreservaat in de beschrijving van de beschermde gebieden in deze paragraaf gebruikt is in de ruimere Surinaamse betekenis Bescherming door Inheemse en Tribale volken Het ICCA concept is nog niet erg bekend in Suriname. Uit interviews met overheidsfunctionarissen blijkt dat er interesse is in het concept en dat men zeer positief staat tegenover het voeren van dialoog hierover. Vanuit de NGOs is er een duidelijke toename van de interesse voor ICCAs. Onderzoek 48 van de VIDS (Vereniging van Inheemse Dorsphoofden in Suriname) met ondersteuning 48 Recognition and support of ICCAs in Suriname, Vereniging van Dorpshoofden in Suriname, Edited by Ashish Kothari and others, ICCA Consortium, CBD Secretariat Technical Series No. 64. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 53

63 Internationale standaarden voor beschermde gebieden van het ICCA Consortium, toont aan dat er vele voorbeelden zijn van gevallen/situaties die voldoen aan de criteria van een ICCA. Deze voorbeelden varieren van management van traditionele Inheemse territoria tot bescherming van specifieke species of gebieden, als resultaat van de traditionele concepten van territoriaal management en toepassing van gebruikelijke regels van de betrokken Inheemse gemeenschappen. Aldus - geeft de studie aan - maakt het bestuur van ICCAs momenteel deel uit van traditionele bestuurssystemen en lichamen over de Inheemse territoria en dorpen. Binnen de samenwerking tussen Inheemsen en (internationale) conserverings organisaties in het managen van beschermde gebieden, kan er wel sprake zijn van additionele management structuren, die echter ook het bestuurssyteem van de gemeenschap in acht nemen c.q. volgen. Een voorbeeld van een bewust ingestelde ICCA is het Werehpai/Iwana Saamu beschermd gebied. Kort na de ontdekkking van een grot met uitgebreide rotstekeningen (Werehpai) nabij het dorp Kwamalasamutu in 2000, stelde de locale gemeenschap het Werehpai/Iwana Saamu beschermd gebied in. Hiermee wilde men onder andere het ecotoerisme bevorderen en inkomsten genereren voor de gemeenschap. De gemeenschap van Kwamalasamutu werkt met ondersteuning van Conservation International Suriname en andere donorinstanties aan het ontwikkelen van de nodige infrastructuur en de instandhouding van het beschermd gebied. 49 De discussie over ICCA s moet nog op gang worden gebracht en vormt onderdeel van de activiteiten van CI Suriname binnen het SSCC programma. Deze discussie zal moeten leiden tot het bereiken van consensus tussen stakeholders over het al dan niet toepassen en erkennen van ICCAs in Suriname Conclusie De analyse van de diverse systemen voor beschermde gebieden, laat zien dat het geen kwestie is van of, maar van en ; het IUCN categorieën systeem gaat dwars door alle systemen heen, en voor de internationale rapportage en vergelijking is het aan te raden om aan een gebied of subgebied een IUCN categorie toe te wijzen, ongeacht het systeem van bescherming dat wordt toegepast. Het toekennen van één of meer IUCN categorieën aan een beschermd gebied of zones in een beschermd gebied, is een nationale aangelegenheid. Voor registratie in het MAB, Ramsar of WH systeem, dient een internationaal vastgelegde procedure te worden gevolgd, en moet het gebied aan specifieke eisen voldoen. De uiteindelijke beslissing wordt niet genomen door het land waar het genomineerd gebied zich bevindt, maar door de diverse lichamen in de betreffende organisaties. Voor het toekennen van een IUCN categorie aan een beschermd gebied is echter geen internationale toestemming nodig. Het instellen van beschermde gebieden is ook een aangelegenheid van Inheemse en Tribale volken die in de gebieden wonen en/of de gebieden als bron van levensonderhoud en voor traditionele activiteiten (cultureel, spiritueel, recreatief, enz.) benutten. Als Partij bij de CBD zal de Surinaamse overheid moeten voldoen aan haar verplichtingen en onderkennen dat het realistischer en effectiever is om bij het instellen van een beschermd gebied in alle fasen van het proces, op basis van gelijkheid en wederzijds respect, samen te werken met de Inheemse en Tribale volken en alle overige stakeholders. Het beschermen van het gebied op de wijze zoals tot nu toe het geval is geweest eenzijdige beslissing vanuit de overheid zonder FPIC is in elk geval geen optie meer, zoals onder andere de uitspraak van het Inter-Amerikaans Gerechtshof voor mensenrechten in case No van de Kalina en Lokono Inheemsen tegen de Staat Suriname heeft aangetoond Bron: RAP 63 studie 50 Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 54

64 Opties voor de bescherming van Zuid Suriname 7. Opties voor de bescherming van Zuid Suriname Het in dit hoofdstuk gepresenteerde dient slechts als een eerste aanzet voor de verdere dialoog tussen de diverse stakeholders, en pretendeert in geen geval het meest gewenste model te zijn, voor welke stakeholder dan ook. Het onderzoek (de wettelijke analyse) omvatte geen onderzoek op lokatie, waardoor de meningen van de actuele bewoners van dorpen binnen het gebied niet zijn verwerkt hierin, omdat dit onderdeel vormt van een andere activiteit in het SSCC programma. Om dit hiaat op te vangen is gebruik gemaakt van literatuur die de visie weergeeft van Inheemse en Tribale volken. Het begrip model wordt hier gebruikt in de volgende betekenis: het ontwerp van een samenhangende basis voor het sturen en ondernemen van acties gericht op een gegeven doel. Het doel is het instellen van zuid-suriname als beschermd gebied met een effectief bestuur en beheer. De acties hebben te maken met diverse aspecten, waaronder het beleid, de organisatie, het beheer, en de wetgeving. De actie die in deze studie aan de orde komt is het overwegen van de wettelijke aspecten van de voorbereiding om het doel te bereiken. Omdat de wettelijke voorbereiding in verband staat met de keuze van een management model en een bestuursvorm, komen in dit hoofdstuk achtereenvolgens aan de orde: de keuze van een internationaal systeem (c.q. management model), de mogelijke bestuursvormen, en mogelijkheden voor de (wettelijke) bescherming van het gebied. Een model voor het instellen van zuid-suriname als beschermd gebied bestaat (in deze context) dus uit de volgende onderdelen/aspecten: 1. De formulering van management doelen voor het te beschermen gebied. 2. Het onderbrengen van het te beschermen gebied onder een geaccepteerd en geschikt internationaal systeem. 3. Het formuleren van een tekst die als leidraad kan dienen voor een eventuele finale wet dan wel een verklaring verkregen op basis van het FPIC concept voor de bescherming van het gebied. Het formuleren van management doelen vereist kennis over de karakteristieken van het gebied en de reden voor bescherming. Paragraaf 7.1 geeft inzicht in de karakteristieken van het gebied en argumenten voor bescherming en een globale op basis de RAP studies 51 en een globale geografische aanduiding van het gebied. Paragraaf 7.2 geeft een kort overzicht van mogelijke bestuursvormen, en paragraaf 7.3 bespreekt enkele overwegingen voor het kiezen van een systeem van bescherming Karakteristieken van het voorgestelde te beschermen gebied In 2010 en 2012 zijn er in opdracht van Conservation International Suriname, twee Rapid Assessments gemaakt van het zuidoost en zuidwest gebied. De resultaten van het eerste onderzoek zijn vervat in het rapport A Rapid Biological Assessment of the Kwamalasamutu region, Southwestern Suriname (RAP 67), en van het tweede onderzoek in het rapport A Rapid Biological Assessment of the Upper Palumeu River Watershed (Grensgebergte en Kasikasima) of Southeastern Suriname (RAP 63) De beschrijving van het voorgestelde te beschermen gebied in deze paragraaf is overgenomen uit deze studies. 51 A Rapid Biological Assessment of the Kwamalasamutu region, Southwestern Suriname, Edited by Brian J. O Shea, Leeanne E. Alonso, and Trond H. Larsen, RAP Bulletin Biological Assessment 63, September A Rapid Biological Assessment of the Upper Palumeu River Watershed (Grensgebergte en Kasikasima) of Southeastern Suriname, Editors: Leanne E. Alonso and Trond H. Larsen, Conservation International. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 55

65 Opties voor de bescherming van Zuid Suriname Beschrijving van het voorgestelde te beschermen gebied De juiste en definitieve afbakening van het te beschermen gebied zal bepaald worden in goed overleg tussen Inheemse en Tribale volken en alle overige betrokkenen. De RAP studies weergeven een wetenschappelijke visie, gebaseerd op waarnemingen en metingen op een beperkt aantal locaties en binnen een beperkt tijdsinterval, die zijn gebruikt om een oordeel te vormen over een veel groter gebied. De locale gemeenschappen echter, beschikken over informatie die gebaseerd is op generaties lange ervaring, omdat zij het territorium in zuid-suriname waar zij gebruik van maken al eeuwenlang beheren. De kennis van de locale volken moet dus even zwaar zo niet zwaarder wegen bij de afbakening en de besluitvorming over de bestemming en de soort bescherming die vereist is. Gezien de context van dit rapport is deze paragraaf alleen gebaseerd op de resultaten van de RAP studies. Op basis van de RAP studies en overige informatie verkregen van CIS kan bij benadering worden aangegeven dat het voorgestelde te beschermen gebied waarschijnlijk onder de 4 graden breedtelijn op Surinaams territorium zal liggen. Het gearceerde gebied in figuur 7.1 op de volgende pagina geeft een globaal beeld van het gebied dat bescherming verdiend. De Greenstonebelt en het omliggend gebied dat hoge voorraden goud bevat zal buiten de begrenzing van het te beschermen gebied moeten vallen, evenals het gebied dat bekend staat als het betwist gebied (nabij de grens met Guyana). De mogelijkheid bestaat dat het gebied geheel of gedeeltelijk valt binnen bestaande gebruiksgebieden van de Trio, Wayana en Aluku gemeenschappen, die het gebied benutten voor jacht, visvangst en andere traditionele vormen van gebruik Noodzaak tot bescherming van het gebied De Inheemse volken en/of andere locale gemeenschappen die eventueel in of nabij het te beschermen gebied leven hebben een eigen visie over de noodzaak tot en redenen voor bescherming. Hierbij wordt gedacht aan het behoud van traditionele kennis en culturele en spirituele waarden en objecten, of bescherming tegen vernietiging door mijnbouw of houtkap. De mening en zienswijze van deze volken en/of gemeenschappen in het gebied zal onvoorwaardelijk een belangrijke rol moeten spelen bij de vormgeving en besluitvorming en zij zullen zelf hun redenen en doelen voor bescherming moeten formuleren. De redenen voor bescherming van het gebied zoals in dit hoofdstuk beschreven zijn alleen gebaseerd op de resultaten van de RAP63 en RAP67 studies die gepleegd zijn in het gebied vanuit wetenschappelijk/ecologisch opzicht. RAP67 zuidoost Suriname Het gebied betrokken in de RAP67 studie betreft het stroomgebied van de Boven-Palumeu Rivier in zuidoostelijk Suriname, nabij de grens met Brazilië. Het is volledig bebost met 16 verschillende landschapssoorten, van laag gelegen onder water gelopen bos tot geïsoleerde bergtoppen hoger dan 780 m. De resultaten van de RAP studie tonen het belang aan van de diversiteit van de bossen, soorten en stroomgebieden van Zuidoostelijk Suriname. Redenen voor bescherming Het belangrijkste argument dat de RAP studie aandraagt voor bescherming van het gebied is: het behoud van de unieke en diverse soorten (species) en de zoetwaterbronnen voor het volk van Suriname en de wereld, nu en voor toekomstige generaties. zuidoostelijk Suriname bevat een zeer hoge biodiversiteit met vele bijzondere endemische species (soorten), en bevindt zich in een ongerepte toestand met bijna geen menselijke invloed. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 56

66 Opties voor de bescherming van Zuid Suriname Figuur 7.1 Kaart van de globaal voorgestelde begrenzing van het te beschermen gebied Bron: Conservation International Suriname Het oranje gearceerde gebied weergeeft globaal het voorgestelde te beschermen gebied. Bescherming van ecosystemen, mensen en duurzame ontwikkeling in Zuid Suriname een wettelijke analyse van de opties 57