Hoe 2.0 is de behandeling van de bipolaire stoornis. Bart Geerling, verpleegkundig specialist GGZ SCBS Bipolaire stoornissen Dimence

Transcriptie

1 Hoe 2.0 is de behandeling van de bipolaire stoornis Bart Geerling, verpleegkundig specialist GGZ SCBS Bipolaire stoornissen Dimence

2 Opzet presentatie Inleiding E-Health, Toepassingen en belemmeringen E-Health bij Bipolaire Stoornissen Zelfhulp apps Wat maakt een app tot een goede app Onderzoeksproject WELLBE BD Vragen en discussie

3 Ontwikkelingen

4 Maar niet alleen telefoons.

5 Denying the future? Hoe gaan we om met veranderingen?

6 E-health Grofweg zijn er twee groepen E-health aan te duiden Door professionals/instellingen aangeboden Zelfhulp applicaties zonder tussenkomst van behandelaar Groot verschil in zowel kwantiteit als kwaliteit E-health door professionals wordt vaak blended aangeboden.

7 Stand van zaken E/M-health in de GGz Monitoring voortgang E-health Jaarlijkse rapportages Nictiz Updates van GGZ NL Progressie of het juist uitblijven daarvan

8

9

10

11

12

13 Wie van jullie passen E-Health toe? Zo ja, wat zijn jullie ervaringen? Zo nee, welke belemmeringen ervaar je?

14 Belemmeringen die genoemd worden Patiënten haken voortijdig af (58%) Aanbod sluit niet goed aan (46%) Patiënten hebben meer voorkeur voor face to face gesprekken (33%) Teveel standaard pakket; ik wil de behandeling meer af kunnen stemmen op de klachten (26%) Er is een betere koppeling nodig tussen de e-mental health toepassing en EPD s (26%) (Meer) bewijs voor de positieve effecten (21%) Het is lastig om een keuze te maken voor e-mental health programma s of aanbieders (17%)

15 E-health bij bipolaire stoornissen Psycho educatie (geheel online of blended) Inclusief zelfmanagement interventies Monitoring van stemming CBT Mindfulness

16

17 NASLUND E.A. 2015

21 M-health en E-health bij SMI Geïncludeerd; doelgroep schizofrenie, schizo-affectief en bipolaire stoornissen 4 soorten interventies; Zelfmanagement en terugvalpreventie Bevorderen van medicatietrouw/behandelcomplaince Psycho-educatie Symptoommonitoring Conclusies De meeste onderzocht interventies zijn voor patiënten met SMI aanvaardbaar en haalbaar Echter er is nog geen uitspraak te doen over de effectiviteit van de interventies NASLUND E.A. (2015)

22 Specifiek Bipolaire stoornissen Van de 46 onderzochte studies waren in 8 studies patiënten met een bipolaire stoornis geïncludeerd (waarvan 5 RCT s) 5 web-based programma s, 1 PDA, 1 tablet Interventies; 1 zelfmanagement programma, 2 psycho educatie, 2 medicatie/behandeling complaince, 1 expressive writing en 1 monitoringsprogramma Uitkomsten verschillen niet van de totale SMI-groep Er is niet gekeken naar usebility van de interventies Weinig studies maken gebruik van M-health (behalve bij de monitoringsinterventies) NASLUND E.A. 2015

23

24 FAURHOLT-JESPEN E.A. 2016

25 FAURHOLT-JESPEN E.A. 2016

26 Faurholt-Jespen, online monitoring BD 7 RCT s, 6 longitudinale studies Twee RCT s; complaince tussen p&p en digitaal monitoren Vijf RCT s; effect van verschillende divices en programma s op het beloop van de bipolaire stoornis Conclusies; Weinig studies beschikbaar Online monitoring lijkt valide in depressieve episoden maar niet in manische episoden Effect is niet aan te geven vanwege verschil in designs en aantal studies Onderzoek zou zich moeten richten op potentiele positieve of negatieve effecten van online monitoring. FAURHOLT-JESPEN E.A. 2016

27 Nederlandse situatie Aantal programma s voorhanden Psycho educatie cursus (Minddistrict) Patient1 Digitale portalen van instellingen (soms met chatfunctie) Wel op evidence gebaseerd, maar (vaak) nog niet in online vorm onderzocht op effectiviteit. Onderzoek Patiënt1 loopt, eerste resultaten Richtlijn 2015 De termen online, internet e-health en m-health komen res voor in de tekst. Daar waar genoemd is het vooral optioneel en in de toekomst toepasbaar als interventie.

28 Psycho-educatie BS Minddistrict Zeven online modulen Welkom Wat is een bipolaire stoornis Medicatie en bijwerkingen Zelfmanagement, life-chart en signaleringsplan Zelfmanagement, sociaal ritme Mensen om je heen Kijk naar de toekomst Feedback van behandelaar na elke module Opzet met tekst, filmpjes en oefeningen

29

30 Patient 1, module bipolaire stoornissen Online monitoring met Life-chart Signaleringsplan Medicatie overzicht Onderdeel van een groter gezondheidsdossier Eigendom van patiënt zelf In de pro versie is een link met behandelaar te maken Aan de pro versie zijn kosten verbonden (Nog) geen link met de diverse EPD s (Nog) geen app-versie

31 Life-chart gecombineerd met signaleringsplan

32 Zelfmanagement applicaties

33

34 Een woud van apps, maar zijn ze ook betrouwbaar? NICOLAS E.A., 2015

35 Een woud van apps, maar zijn ze ook betrouwbaar? NICOLAS E.A. 2015

36 Resultaten I 82 apps onderzocht, 32 gaven informatie over de bipolaire stoornis 50 boden management tools waarvan 10 screening 35 symptoommonitoring 4 lotgenotencontact 1 behandeling (CGT) NICOLAS E.A. 2015

37 Psycho-educatie NICOLAS E.A. 2015

38 Psycho-educatie NICOLAS E.A. 2015

39 Welke symptomen worden gemonitord? NICOLAS E.A. 2015

40 Welke symptomen worden gemonitord? NICOLAS E.A. 2015

41 Conclusie en aanbevelingen De huidige apps voldoen grotendeels niet aan de eisen van Richtlijnen Privacy Bronvermelding Monitoring Er is niet gekeken naar de usebility van de apps Oproep aan professionals om apps te ontwikkelen en te onderzoeken die aan alle bovenstaande criteria voldoen. (Luxton e.a. 2011, van Heerden, Tomlinson & Swartz 2012, Delespaul, Milo, Schalken, Boevink & van Os, 2016).

42 Wie gebruikt er zelf een gezondheidsapp? Zo ja welke en waarvoor?

43 Wat is van belang om een app te (blijven) gebruiken? Engagement score: Entertainment: Is the app fun/entertaining to use? Does it use any strategies to increase engagement through entertainment (e.g. through gamification)? Interest: Is the app interesting to use? Does it use any strategies to increase engagement by presenting its content in an interesting way? Customisation: Does it provide/retain all necessary settings/preferences for apps features (e.g. sound, content, notifications, etc.)? Interactivity: Does it allow user input, provide feedback, contain prompts (reminders, sharing options, notifications, etc.)? Note: these functions need to be customisable and not overwhelming in order to be perfect. Target group: Is the app content (visual information, language, design) appropriate for your target audience? S. R. STOYANOV, L. HIDES, D. J. KAVANAGH, O. ZELENKO, 2015, MOBILE APP RATING SCALE:A NEW TOOL FOR ASSESSING THE QUALITY

44 WELLBE-BD De inzet van mobiele technologie ter bevordering van zelfmanagement en veerkracht bij een bipolaire stoornis

45 Projectgroep WELLBE-BD Promotor; prof, dr. E.T. Bohlmeijer, hoogleraar Mental Health promotion, Universiteit Twente, Enschede Promotor; prof. dr. R.W. Kupka, hoogleraar Bipolaire Stoornissen, VU Medisch Centrum Amsterdam Psychiater, GGZinGeest, Amsterdam Co promotor; dr. S. Kelders, universitair docent, Universiteit Twente, Enschede Projectgroep lid; Drs. A.W.M.M. Stevens, psychater SCBS Dimence, Deventer Promovendus: B. Geerling, verpleegkundig specialist ggz, SCBS Dimence, Deventer NB; de projectgroep wordt in verschillende fasen van het project aangevuld met tijdelijke deelnemers en zal daarmee wisselen van samenstelling.

46 Rationale Bij bipolaire stoornissen is het goed om de stemming te monitoren ->bij de huidige methoden ligt in de euthyme fase teveel nadruk op het monitoren van symptomen -> de compliance voor monitoren op de langere termijn is gering -> waardoor als er een symptoomperiode is of dreigt er ook niet gemonitord wordt -> vul de leemte in de euthyme fase op met positieve psychologie interventies die tegemoet komen aan de missende zorgbehoeften -> welbevinden/veerkracht wordt vergroot en kans op adequate symptoommonitoring neemt toe.

47 Doelstellingen Het ontwikkelen en toepassen van smartphone app die verschillende functionaliteiten kent, namelijk het bieden van: Online monitoren van stemming/symptomen klachten (met gepersonaliseerde feedback functie) welbevinden interventie(s) om veerkracht te vergroten. Doel van deze app is: het verbeteren van de kwaliteit van leven, het verhogen van welbevinden en het vergroten van compliance, van patiënten met een bipolaire stoornis. Uiteindelijk kan de app een bijdrage leveren aan het verminderen van frequentie ernst en/of duur van stemmingsepisoden.

48 Vraagstelling Ervaren patiënten met een bipolaire stoornis, met het toepassen monitoring en welbevinden interventies met gebruikmaking van mobile technologieën een hogere kwaliteit van leven en een hogere mate van welbevinden. (En leidt dit tot een afname van stemmingsdecompensaties gemeten in frequentie ernst en/of duur).

49 Deelvragen Welke vormen van positieve psychologie (of daar aan verwante) interventies zijn beschreven voor patiënten met een bipolaire stoornis en welk effect hebben deze op het welbevinden van deze patiënten (review). Aan welke functionaliteits- en designeisen moet een app voldoen om monitoringscompliance van patiënten met een bipolaire stoornis te vergroten en op welke wijze kunnen welbevindeninterventies hieraan bijdragen? Hierbij rekening houdend met wetenschappelijke inzichten en wensen en behoeften van verschillende gebruikers (patiënten en andere stakeholders; naasten, verpleegkundigen, psychiaters). Verbetert de monitoringscompliance van patiënten met een bipolaire stoornis indien deze gepersonaliseerd als M-health wordt aangeboden in vergelijk met de huidige standaard (paper en pencil) Life Chart Methode (LCM) (kwantitatief) Neemt bij patiënten met een bipolaire stoornis de mate van welbevinden toe door het gebruik van een gecombineerde monitorings- en interventie app? (kwantitatief/rct) Wat zijn de gebruikerservaringen van patiënten met een bipolaire stoornis die gebruik maken van de smartphone app waarin monitoring en welbevinden interventies worden toegepast? (kwantitatief en kwalitatief) Neemt bij patiënten met een bipolaire stoornis de frequentie en/of de ernst van stemmingsdecompensaties af door het gebruik van een gecombineerde monitorings- en interventie app? (longitudinaal design).

50 Relevantie project Past in de uitgangspunten van de wetenschapsagenda GGZ (LP-GGZ e.a. 2015); Gepersonaliseerde zorg Vroeginterventie Uitkomsten kunnen zich later lenen voor een snelle en effectieve implementatie van effectieve interventies Uit literatuur; Onderzoek naar m-health te intensiveren Zoeken naar vormen waarin RCT s gecombineerd worden met andere methoden van onderzoek (Luxton e.a. 2011, van Heerden, Tomlinson & Swartz 2012, Delespaul, Milo, Schalken, Boevink & van Os, 2016)

51 Stappenplan Fase 1 oriëntatie; Systematic review positieve psychologie interventies bij bipolaire stoornissen Pilot studie usebility huidige monitoringsapps Fase 2 ontwikkeling Projectfase waarin de te ontwikkelen (of uit te breiden bestaande) app volgens CeHRes Roadmap principes wordt gecreëerd Pilotstudie wordt bij 10 patiënten de ontwikkelde app en bijhorende behandelprotocol getest. Fase 3 onderzoek interventie Randomized Controlled Trial (RCT) (of een alternatief design) naar de effecten van de interventies die via de app aan patiënten Onderzoek naar de gebruikerservaringen met de ontwikkelde app. CeHRes roadmap (Centre for e-health Research) ontwikkeld door de Universiteit Twente (Gemert-Pijnen et al 2011).

52 Review naar toepassing van positieve psychologie interventies (PPI) bij Bipolaire stoornissen

53 Resultaten Er waren in 2016 geen studies bekend die positieve psychologie interventies bij bipolaire stoornissen hebben onderzocht. Wel wordt in een aantal papers geadviseerd om enige vorm van PPI s bij BS te ontwikkelen en te onderzoeken. Uitkomsten zijn aanleiding om een meta analyse uit te voeren naar de toepassing van PPI s bij Severe Mental Illness (SMI). Deze meta analyse wordt momenteel uitgevoerd. PARKER E.A. 2012, CHOI E.A. 2015, CALVEZ E.A. 2011, IWASAKI E.A. 2014, RUSSEL E.A. 2013

54 WELLBE-BD