Audit Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk (BFF)- Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

Transcriptie

1 Audit Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk (BFF)- Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen 8 december 2014 Provincie Antwerpen - dienst Mobiliteit Veelzijdig vooruit

2 INHOUD INHOUD...2 VOORWOORD KENNISMAKING Provinciaal mobiliteitsbeleid Team fietsbeleid BOVENLOKAAL FUNCTIONEEL FIETSROUTENETWERK (BFF) Wensbeeld Functionele fietsroutes Vademecum voor Fietsvoorzieningen GIS (Geografisch Informatie Systeem) ONDERZOEK BFF Doelstellingen Middelen voor een veilig en kwalitatief BFF Gemengd verkeer Niet conforme fietspaden Infrastructurele en Veiligheidsknelpunten Beoordeling kruisingen en kruispunten Methodiek Inventarisatie Analyse Overleg Product Verdere stappen Subsidies voor fietsinfrastructuur Fietsfonds: 80% subsidies Samenwerkingsovereenkomst met AWV Prioriteiten BFF IN HET GEMEENTELIJK HAVENBEDRIJF ANTWERPEN Algemeen Cartografische analyse van deelgemeenten Zandvliet-Kern, Albertdok, Oude Haven Havengebied BFF-DATABANK Meetfietsgegevens Fietsersbond Provinciale Fietsbarometer

3 5 ACTIETABEL Fietspadsegmenten Kruisingen Gemengd verkeer FIGURENLIJST

4 VOORWOORD Antwerpen Fietsprovincie! Op het moment dat we dit document schrijven, wijzen de cijfers al uit dat Antwerpen dé Fietsprovincie in Vlaanderen is, wanneer het gaat over functioneel fietsverkeer. Toch is er nog veel werk aan de winkel. Een uitdaging die de medewerkers van de provinciale dienst Mobiliteit graag aangaan. Van Antwerpen dé Fietsprovincie maken, kan de provincie niet alleen. Elk gemeentebestuur kan zijn steentje bijdragen. Ok, vaak gaat het eerder om grote stenen die zwaar doorwegen op het gemeentelijk budget. Maar niet alle inspanningen zijn even groot en een aantal inspanningen worden in de vorm van subsidies mee door de provincie gedragen. Samenwerking is de sleutel tot succes. Laten we er dus een gezamenlijke doelstelling van maken, Antwerpen Fietsprovincie! Team Fietsbeleid Dienst Mobiliteit provincie Antwerpen T: E: W: 4

5 1 KENNISMAKING 1.1 Provinciaal mobiliteitsbeleid De dienst mobiliteit van de provincie Antwerpen werkt rond vier thema s: Het team mobiliteitsplanning ondersteunt en begeleidt gemeenten bij de opmaak en uitvoering van de mobiliteitsplannen. Daarnaast neemt het initiatieven bij de opmaak van gebiedsgerichte mobiliteitsstudies. Het team mobiliteitsmanagement ondersteunt en begeleidt werkgevers met gratis mobiliteitsadvies op maat. Dit betreft algemene informatie over duurzaam woonwerkverkeer, ondersteuning bij het uitwerken van een duurzaam mobiliteitsbeleid, een analyse van het woon-werkverkeer op de betrokken vestiging(en) of hulp bij het indienen van een subsidiedossier bij het Vlaamse Pendelfonds. Het team educatie en sensibilisatie werkt educatieve projecten uit voor verschillende doelgroepen. Het zet volop in op het 10op10-label, een kwaliteitslabel dat basisscholen uit de provincie Antwerpen kunnen verdienen als ze zich actief inzetten voor veiligheid, leefbaarheid en bereikbaarheid in en rond de schoolomgeving. Het team fietsbeleid werkt rond het thema fiets in brede zin. Je kan bij hen terecht met vragen over fietsen via het Steunpunt Fiets en voor de subsidiering van fietsvoorzieningen op het Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk (BFF). 1.2 Team fietsbeleid Belangrijke pijlers voor het team fietsbeleid zijn: Investeren: De provincie Antwerpen legt in eigen beheer de fietsostrade Antwerpen-Essen, Antwerpen-Mechelen en Herentals-Balen aan. Het team fietsbeleid volgt deze aanleg van a tot z op. Subsidiëren: Gemeenten kunnen rekenen op financiële steun van de provincie en de Vlaamse overheid bij de aanleg of verbetering van fietsvoorzieningen op het BFF. Het Fietsfonds voorziet 80% subsidie, waarvan de provincie en de Vlaamse overheid elk 40% voor hun rekening nemen. Adviseren: Het team fietsbeleid adviseert geplande projecten, treedt op als kwaliteitsbewaker van fietsprojecten en screent in dit kader het BFF. Informeren: Via het Steunpunt Fiets en het E-zine Antwerpen Fietsprovincie informeert het team fietsbeleid gemeenten en burgers op maat, bij concrete vragen en in het algemeen over nieuwe regelgeving en andere interessante fietsgerelateerde onderwerpen. 5

6 2 BOVENLOKAAL FUNCTIONEEL FIETSROUTENETWERK (BFF) 2.1 Wensbeeld De provincie beheert in opdracht van de Vlaamse overheid het Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk (BFF). Dat is een netwerk met gemeentegrensoverschrijdende functionele fietsroutes. De provincie Antwerpen mag zichzelf een goede fietsprovincie noemen. We hebben maar liefst 2948 km functionele fietsroutes! Er zijn echter nog heel wat inspanningen nodig om het volledige netwerk van de juiste fietsinfrastructuur te voorzien of andere verkeerssituaties aan de fietser aan te passen. De provinciale dienst Mobiliteit heeft als één van zijn kerntaken het wensbeeld van die functionele fietsroutes te (helpen) realiseren. Een gemeente kan ook vragen om het voorziene netwerk te wijzigen 1, mits daarvoor een geldige reden kan gegeven worden. 2.2 Functionele fietsroutes Het BFF is ideaal voor fietsverplaatsingen van meer dan vijf kilometer, voor woon-werk-, woonschool- en woon-winkelverkeer. Het zijn gemeentegrensoverschrijdende fietsroutes die een verbinding vormen tussen verschillende (woon)kernen en attractiepolen zoals scholen, bedrijven, sportcentra, ziekenhuizen, culturele centra en stations. Het BFF bestaat uit drie soorten routes: de fietsostrades, de functionele fietsroutes en de alternatieve fietsroutes. Fietsostrades vormen de ruggengraat van het BFF. Het zijn langeafstandsroutes langs rechtlijnige infrastructuren zoals spoorlijnen en kanalen. Functionele routes zijn de verbindingen tussen woonkernen en attractiepolen zoals stations, scholen, bedrijventerreinen, winkelcentra, sportaccommodaties. Het zijn de kortste verbindingen en lopen daardoor meestal langs de bestaande gewestelijke en gemeentelijke verbindingswegen. Alternatieve routes lopen parallel aan de functionele fietsroutes, maar langs rustigere, aangenamere, autoluwe wegen. Figuur 1: schema met soorten routes op BFF Figuur 2: soorten routes op BFF 1 Meer informatie hierover vind je op 6

7 2.3 Vademecum voor Fietsvoorzieningen Om te komen tot kwaliteitsvolle fietsinfrastructuur in heel Vlaanderen, heeft de Vlaamse overheid richtlijnen voor allerlei fietsvoorzieningen geformuleerd. Die richtlijnen zijn gebundeld in het Vademecum voor Fietsvoorzieningen 2 (hierna Vademecum). Het bevat onder andere uniforme normen en afspraken over de vormgeving van fietsinfrastructuur. Die houden rekening met de functie van de weg, de intensiteiten en snelheid van gemotoriseerd verkeer en de verwachte intensiteiten van het fietsverkeer. Om aan de richtlijnen van het vademecum te voldoen hoort aan bepaalde voorwaarden voldaan te worden. Het fietspad dient een minimum breedte te hebben, dat kan verschillen wanneer het een aanliggend of vrijliggend fietspad betreft. Deze minimum waarden variëren eveneens wanneer het een enkel- of een tweerichtingsfietspad is en welke snelheid op de rijweg mag gereden worden. Verder zijn er de elementen schuwbreedte, afscheiding, hoogteverschil van fietspad met rijweg en de schuwafstand tot een gesloten wand aan de huizenkant of de zijde van het fietspad dat het verst van de rijweg gelegen is. Deze schuwbreedte houdt rekening met de veiligheidsafstand die fietsers bewaren ten opzichte van een verhoogde rand, palen, bomen, een haag of een gevel, geparkeerde auto s. Deze schuwafstand varieert afhankelijk of het fietspad enkel- of tweerichtingen betreft, of het een aanliggend of vrijliggend fietspad betreft, welke snelheid mag gereden worden op de rijweg. Dit betekent dat de breedte van een boordsteen niet altijd voldoende is naast een parkeerstrook en kan een extra breedtemindering toegepast worden om openslaande deuren in de schuwbreedte mee te nemen. Dit betekent eveneens dat de befietsbare breedte van het fietspad verkleint en het fietspad zelf dus breder moet zijn om de conformiteit breedte te behouden. Figuur 3: Inrichtingscriteria fietsinfrastructuur cfr. Vademecum Fietsvoorzieningen De fietsroute in gemengd verkeer valt niet onder het vademecum, omdat het vademecum slechts over specifiek ingericht fietsinfrastructuren gaat. Over de kwaliteit van een fietsroute in het gemengd verkeer gelden andere voorwaarden. 2 Je kunt het Vademecum voor Fietsvoorzieningen raadplegen en downloaden op 7

8 2.4 GIS (Geografisch Informatie Systeem) Figuur 4: kaart conformiteit BFF provincie Antwerpen 2014 De BFF databank wordt beheerd in een GIS-omgeving. Deze ruimtelijke databank 3 bewaart uiteenlopende gegevens over de fietsroutes van de algemene toestand (conform, niet conform het Vademecum en afwezigheid van een specifieke fietsinfrastructuur) tot details over de aanwezige weginrichting. Het wordt op die manier mogelijk om geïntegreerd de realisatiegraad van het BFF op te volgen, de kwaliteit van het BFF te monitoren, de gebruiksintensiteit van het BFF te evalueren. 3 Je kunt de databank raadplegen via het geoloket. 8

9 3 ONDERZOEK BFF Correcte informatie is essentieel om tot een correcte beoordeling van het BFF te komen. Daarom evalueert de provinciale dienst Mobiliteit in samenwerking met de lokale overheid de fietsroutes. Ze vergelijkt de fysieke toestand van het netwerk met de databank, registreert in samenwerking met de Fietsersbond alle BFF routes op het terrein op conformiteit en status (breedte, schuwbreedte, snelheid gemotoriseerd verkeer, categorisering rijweg, rijrichting). Om aan de richtlijnen van het vademecum te voldoen hoort aan bepaalde voorwaarden voldaan te worden. Het fietspad dient een minimum breedte te hebben, dat kan verschillen wanneer het een aanliggend of vrijliggend fietspad betreft. Deze minimum waarden variëren eveneens wanneer het een enkel- of een tweerichtingsfietspad is en welke snelheid op de rijweg mag gereden worden. Verder zijn er de elementen schuwbreedte, afscheiding, hoogteverschil van fietspad met rijweg en de schuwafstand tot een gesloten wand aan de huizenkant of de zijde van het fietspad dat het verst van de rijweg gelegen is. Deze schuwbreedte houdt rekening met de veiligheidsafstand die fietsers bewaren ten opzichte van een verhoogde rand, palen, bomen, een haag of een gevel, geparkeerde auto s. Ook deze schuwafstand varieert afhankelijk of het fietspad enkel- of tweerichtingen betreft, of het een aanliggend of vrijliggend fietspad betreft, welke snelheid mag gereden worden op de rijweg. Dit betekent dat de breedte van een boordsteen niet altijd voldoende is naast een parkeerstrook en kan een extra breedtemindering toegepast worden om openslaande deuren in de schuwbreedte mee te nemen. Dit betekent eveneens dat de befietsbare breedte van het fietspad verkleint en het fietspad zelf dus breder moet zijn om de conformiteit breedte te behouden. De fietsersbond meet voor ons eveneens de kwaliteit van de routes (trilcomfort, materiaal), registreert punten met acute veiligheids- en kwaliteitsproblemen, en inrichting van de kruisingen. Bovendien bekijkt zij de interactie met gemengd verkeer. Fietsgerelateerde ongevallen worden in GIS gerelateerd aan de routes en de fietstellingen van de provinciale fietsbarometer tonen de intensiteit van het fietsverkeer al dan niet in verhouding tot het gemotoriseerd verkeer in gemengd verkeer. De audit is een weerspiegeling van een zo recent mogelijke momentopname en geplande werken, die mogelijk de cijfers in huidig rapport kunnen wijzigen, kunnen pas ge worden na uitvoering. Er wordt gestreefd om de BFF-databank wordt op basis van terreinobservaties en metingen zowel naar status (conformiteit) als naar ligging zo dicht mogelijk bij de actuele situatie te brengen. Zo werd met de meetfiets op 23/06/2014 en op 1/07/2014 gereden. De ongevalgegevens zijn helaas ouder ( ), maar bevatten mogelijk nog steeds risicovolle puntlocaties. 3.1 Doelstellingen De doelstellingen zijn: het verhogen van het kwaliteit en de veiligheid voor de fietser door: o het beoordelen van alle BFF-routes. Dit voor alle vormen van fietsinfrastructuur (zoals fietspaden) maar ook voor fietsroutes in gemengd verkeer. 9

10 o o o het aanduiden van onveilige situaties het aanduiden van lokale infrastructurele knelpunten het verhogen van de realisatiegraad van het BFF door: nieuwe of aangepaste infrastructuur o uitdrukkelijke en beargumenteerde vaststelling dat de fietser zich vlot en veilig in het gemengd verkeer kan bewegen (een goede afweging en eventuele flankerende maatregelen zijn belangrijk!) o flankerende maatregelen toepassen op het gemengd verkeer, waardoor de fietser zich vlot en veilig kan bewegen. 3.2 Middelen voor een veilig en kwalitatief BFF Een veilig en kwalitatief BFF realiseer je niet alleen door het aanleggen van fietspaden. Ook in gemengd verkeer kan de rijweg voldoende befietsbaar bevonden worden, indien aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Soms is het (her)aanleggen van een fietspad de enige manier om kwaliteit te verkrijgen. Bovendien moet ook opgemerkt dat conformiteit niet noodzakelijk veiligheid of kwaliteit betekent. Om die reden worden ook betrokken knelpunten en kruisingen op het BFF opgelijst en in kaart gebracht Gemengd verkeer Soms is het aanpassen of aanleggen van fietsinfrastructuur niet nodig, omdat andere maatregelen kunnen worden doorgevoerd. Zo kan een fietsroute in gemengd verkeer aanvaard worden, als er aan enkele voorwaarden kan voldaan worden. Belangrijke voorwaarden hierbij zijn het aftoetsen van de concrete situatie aan het afwegingskader, zoals de categorisering van de rijweg en de toegelaten snelheid. De meetfietsaudit geeft ook een score aan de BFF-routes in gemengd verkeer. Deze score helpt bij de beoordeling of een aparte fietsinfrastructuur al dan niet noodzakelijk is. Hierbij wordt rekening gehouden met de breedte van de weg, effectieve snelheid (spitsuren, normaal), intensiteit voertuigen (piek, normaal), parkeeractiviteit en de aan/afwezigheid van een fietssuggestiestrook. Voor gemengd verkeer geldt dat snelheid maximum 50km/u mag zijn en dat een controle kan aantonen dat 85% van de bestuurders die snelheidsbeperking respecteert (V85) (hierboven, Figuur 3). Indien dit niet zo is zijn flankerende maatregelen noodzakelijk. Bovendien worden volgende wegen aanvaard: een doodlopende weg of een weg met alleen plaatselijk auto-, fiets-, landbouw- of dienstverkeer, een jaagpad, of een weg met lage verkeersintensiteit (minder dan 3000 pae/dag). Hiervoor zijn gewogen scores gemaakt, die in worden verklaard en opgenomen en indien beschikbaar worden ook politiegegevens geïntegreerd Niet conforme fietspaden In sommige gevallen is het voldoende voor een niet-conform fietspad om flankerende (minder eisende) maatregelen te treffen voor het bereiken van een betere fietsroute, conformiteit, door o.a. snelheidcontroles en het aanpassen van snelheidsbeperkingen. In andere gevallen is de aanleg van een nieuwe infrastructuur de enige optie. De audit duidt de locaties aan en welke elementen kunnen verbeterd worden om de huidige infrastructuur beter en conform te krijgen. De Dienst mobiliteit ondersteunt u hier eveneens in advies betreffende de beschikbare subsidies (3.4 Subsidies voor fietsinfrastructuur). 10

11 3.2.3 Infrastructurele en Veiligheidsknelpunten Conformiteit t.a.v. het Vademecum betekent niet noodzakelijk dat het fietsnetwerk veilig of kwalitatief is. In dit kader werden bij het terreinbezoek door de Dienst mobiliteit en door de Fietsersbond ook acute kwaliteit/ en veiligheidspunten geregistreerd en geïntegreerd met de ongevalgegevens van de Vlaamse overheid, Departement Mobiliteit en Openbare Werken. Deze bepalen niet de conformiteit Vademecum, maar beïnvloeden wel de keuze voor de fiets omdat de veiligheid of het fietscomfort niet altijd optimaal zijn. Deze knelpunten worden opgelijst en in kaart gebracht in paragraaf Beoordeling kruisingen en kruispunten Kruisingen en kruispunten zijn onderdeel van de BFF-routes. Knelpunten zoals doorstroming voor de fietsers en het risico op ongevallen worden eveneens opgelijst en in beeld gebracht. Volgende kenmerken worden bij kruisingen en kruispunten geregistreerd: type kruising verkeersregeling markering type fietsinfrastructuur wachttijd en groentijd bij kruisingen met verkeerslichten mogelijkheid voor borden B22 of B23 (Figuur 5: Borden B22 en B23) Figuur 5: Borden B22 en B23 11

12 3.3 Methodiek Inventarisatie We beschikken over een BFF databank (MOW Vlaanderen) dat voor en door de Vlaamse provincies wordt beheerd. Dit virtuele BFF wordt doorlopend geactualiseerd, afhankelijk van de realisaties en wijzigingen, die op het fietsroutenetwerk plaatsvinden. Vandaag wordt een meer uitgebreid BFF systeem (FIETSGIS) voorbereid, waarbij tot nog toe niet voorziene kenmerken van fietsroutes toch kunnen geïntegreerd worden. Op basis van deze gegevens gaan de provinciale diensten mobiliteit de huidige staat van het BFF na. Afhankelijk van de status, gaan zij - data actualiseren. - flankerende maatregelen suggereren - infrastructurele aanpassingen adviseren Terreinbezoek (Provincie) De huidige staat wordt beoordeeld door een provinciale medewerker die de situatie ter plaatse bekijkt. Dat terreinbezoek vond plaats in het GHA op 23/06/2014 en 1/07/2014. Het terreinonderzoek bestaat uit een intensieve en gemeten evaluatie van het bestaande BFF uitgevoerd door de Fietsersbond met als doelstelling een kwantitatieve score en registratie van elk BFF-routesegment. Meetfiets (Fietsersbond) De meetfietsaudit van de Fietsersbond werd in het GHA in mei 2014 uitgevoerd. De meetfiets van de Fietsersbond registreert systematisch en meet doorlopend onderstaande variabelen voor elke 12,5m fietsroute, met een fotografische registratie per 40m. Registratie: Type weg, wegbeheerder, snelheidszone, classificatie fietsroute, type tracé, type fietspad, technische kenmerken fietsroute, type verhoging, materiaal (verharding, kleur), legverband klinkers, richting (eenrichting, tweerichting), verhoging, verlichting, buffer, ouderdom. Meting: Schuwbreedte Breedte Trillingscomfort Acute veiligheids- en kwaliteitpunten worden eveneens geregistreerd Type Kruising Verkeersregeling (voorrang, wacht en groen tijden) Overzicht en ontbreken van markeringen, borden Verticale en horizontale positie fietstracé (gelijkgronds, ingedaald, verhoogd/aanliggend, vrijliggend) o Reglementaire/niet reglementaire kruisingen bij 70km/u Gewogen score gemengd verkeer (Parkeeractiviteit, weginrichting, fietssuggestiestrook, snelheid) 12

13 De dienst mobiliteit integreert eveneens beschikbare informatie van de Vlaamse overheid van fietsgerelateerde ongevallen en zal in de toekomst ook de fietstellingen van de provinciale fietsbarometer toevoegen. Ongevallen en gevaarlijke punten (MOW Vlaanderen) Ongevalgegevens laten toe locaties toe te voegen die kunnen wijzen op probleemsituaties met betrekking tot de veiligheid. Voor de geaggregeerde locaties wordt een prioriteitswaarde berekend, die aangeeft of de betreffende locatie een gevaarlijk punt (voor de fiets) betreft of niet. De prioriteitswaarde wordt berekend gebruik makend van volgende definitie: P = 5* aantal doden + 3* aantal zwaargewonden + 1* aantal lichtgewonden. Indien deze prioriteit 9 is en binnen een periode van 3 jaar minimaal 3 verkeersongevallen met (brom)fietsers hebben plaatsgevonden, spreekt men van een gevaarlijk punt voor (brom)fietsers. De kruispunten, die als gevaarlijk voor fietsers worden aangeduid, worden mee opgenomen in de actielijst. 13

14 3.3.2 Analyse Methodiek BFF- Databank Ongevalgegevens Terreinbezoek Vlaams Gewest Meetfiets Fietstellingen Provincie Antwerpen Fietsroute Gemeente/District/ andere Aftoetsen Kwaliteit (vademecum, comfort) Flankerende maatregelen Actualiseren data Advies Infrastructurele aanpassing Externe factoren Prioriteit Overleg Uitvoering aanpassing 14

15 In bovenstaand procesdiagram kan de analyse gevolgd worden. De BFF-DATABANK is een systeem dat doorlopend aangepast en aangevuld wordt, op basis van verschillen tussen databank en observaties, alsook op basis van aanpassingen in de infrastructuur. De beschikbare gegevens, gemeten en getoetst aan het fysieke fietsroutenetwerk weerspiegelen ook ruimtelijk de conformiteit van infrastructuur, de veiligheid en kwaliteit van het netwerk. Conformiteit, type route, veiligheid en kwaliteit wordt gecontroleerd door fietsersbond en door eigen terreinbezoek. De lijsten van knelpunten samen met de ongevalgegevens geven inzicht in de locatie en de aard van veiligheidsproblemen. Een conforme route is verwezenlijkt en moet als zodanig aan de BFF databank worden toegevoegd. Een niet conforme route moet nog worden aangepast. Routes in gemengd verkeer moeten afgetoetst worden aan de voorwaarden met betrekking tot snelheid, categorie rijweg, intensiteit van het gemotoriseerd verkeer en flankerende maatregelen. Afhankelijk van het type route en de score op veiligheid worden prioriteiten gegeven aan de uit te voeren aanpassingen. Let wel, een conforme route scoort als verwezenlijkte fietsroute, maar kan nog steeds ernstige veiligheids- of kwaliteitsknelpunten hebben. Ook hier ijveren we naar verbetering en afhankelijk van de problematiek kan een route conform BFF in de actietabel nog steeds een relatief hoge prioriteit van aanpak krijgen. Externe factoren (o.a. dit overleg, beschikbare financiering, andere grondgerelateerde ruimtelijke wijzigingen) kunnen mee bepalen hoe er met deze prioriteiten wordt omgegaan Overleg De analyse vormt de basis voor het overleg van de provinciale dienst Mobiliteit met het betrokken lokale bestuur en stelt een concrete actietabel met prioriteiten voor. Deze bevat aanbevelingen voor de niet-conforme routes en suggesties voor acute kwaliteit/veiligheidsproblemen. In functie van een vlotter overleg met het Havenbedrijf werden reeds een voorbereidend overleg gepleegd tussen de consulent Strategie en Analyse (Jan Buytaert) en de consulent Grond en Bodembeheer (Robby De Decker) van het GHA en de GIS deskundige van de Dienst mobiliteit van de provincie Antwerpen waarin de bestaande knelpunten werden besproken Product In hoofdstuk 5 ACTIETABEL worden de BFF routes in het district één voor één geanalyseerd. Hun conformiteit wordt nagekeken, veiligheids- en kwaliteitsknelpunten worden opgelijst en in kaart gebracht. De actietabel geeft eerst een oplijsting van de conformiteit en vervolgens een beargumenteerde prioriteit van voorgestelde acties. In de lijst van prioriteiten zijn eveneens de relevante metingen, de acute knelpunten van de fietsersbond toegevoegd, alsook de gerelateerde ongevalgegevens. Deze actietabel is een leidraad om stapsgewijs de realisatiegraad van het BFF te verhogen. Enerzijds gebeurt dit met de aanleg of aanpassing van fietsinfrastructuur. Anderzijds is het mogelijk dat geen fysieke wijziging van de infrastructuur nodig is en zijn flankerende maatregelen om bvb de snelheid te handhaven voldoende om de route groen (conform) te kleuren (zie hierboven en 3.2.2) en veiliger te maken. In geval van gemengd verkeer bestaat nog de mogelijkheid dat aan alle voorwaarden wordt voldaan, en de route dus in orde is. 15

16 3.3.5 Verdere stappen De provinciale dienst Mobiliteit helpt u aan de realisatie van het BFF. Om alle BFF-routes conform, veilig en kwalitatief te maken, kunt u bij ons terecht voor advies over fietsinfrastructuur en, onder de voorwaarden van het Fietsfonds (zie hieronder), ook tot 80% financiële ondersteuning. De provinciale dienst mobiliteit vraagt uitdrukkelijk om dit document ter kennisname aan het gemeentecollege, het districtscollege de directieraad voor te leggen, om in overleg te bespreken welke acties kunnen ondernomen worden of waar enkel flankerende maatregelen nodig zijn en dit te laten bekrachtigen. 3.4 Subsidies voor fietsinfrastructuur De gemeenten en districten kunnen beroep doen op subsidies voor het realiseren van het BFF door de aanleg van fietsvoorzieningen. Afhankelijk van de wegbeheerder klop je hiervoor aan bij de provincie of bij het agentschap Wegen en Verkeer (AWV) Fietsfonds: 80% subsidies De provincie is het aanspreekpunt voor het Fietsfonds. Dit is een samenwerkingsovereenkomst tussen de Vlaamse overheid en de Vlaamse provincies om de realisatie van het BFF op nietgewestwegen te ondersteunen. Voor elke euro die de Vlaamse overheid uitgeeft aan subsidiëring van fietsinfrastructuur, legt de provincie Antwerpen een euro bij. Een gemeentebestuur kan zo 80% subsidie krijgen. De provincie en de Vlaamse overheid betalen elk 40% Samenwerkingsovereenkomst met AWV Voor de aanleg van fietsinfrastructuur langs gewestwegen is subsidie vanuit het Fietsfonds niet mogelijk, maar financiële ondersteuning is mogelijk in een rechtstreekse samenwerkingsovereenkomst tussen gemeentebesturen en het AWV. Deze projecten zijn de voormalige moduleprojecten. 16

17 4 BFF IN HET GEMEENTELIJK HAVENBEDRIJF ANTWERPEN 4.1 Algemeen De audits van de provincie worden normaal uitgevoerd per gemeente of district. Voor het Havengebied ligt het beheer over de fietsinfrastructuur hoofdzakelijk bij het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen (hieronder GHA). Op Linkeroever bevindt zich een deel van het Gemeentelijk Havenbedrijf in de gemeente Zwijndrecht (provincie Antwerpen) en een groot deel in de gemeente Beveren (provincie Oost-Vlaanderen). Op Rechteroever ligt het Gemeentelijk Havenbedrijf op het grondgebied van de gemeenten Antwerpen en Stabroek. Het aandeel conforme fietsinfrastructuur op het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk voor het gebied is 86%. In vergelijking met de provincie Antwerpen (35%) en Vlaanderen (32%) is dit zeer hoog. Het aandeel zonder fietsinfrastructuur is bijzonder klein (7%) in vergelijking met de de provincie en Vlaanderen. GHA Figuur 6: toestand BFF 2014 in het Havengebied Antwerpen, de provincie Antwerpen en Vlaanderen Het GHA bevat 52,7km aan BFFroutes op een totaal van 2925km voor de hele provincie. 14 gemeenten hebben meer BFF, 56 gemeenten hebben minder. 17

18 Tabel 1: Lengte BFF per gemeente: GHA In onderstaande tabel kan inzicht verkregen worden betreft de status conformiteit BFF in het Havengebied. Bijzonder voor het GHA is dat de fietsinfrastructuur langs Scheldelaan en Noorderlaand grotendeels door het GHA wordt beheerd en niet door het gewest, terwijl deze wel langs gewestwegen liggen. Tabel 2: Conformiteit BFF per beheerder BFF in m Som van Lengte Conform 45043,6 85,45% Niet conform 3750,8 7,12% Geen infrastructuur 3786,0 7,18% (leeg) 131,2 0,25% Eindtotaal 52711,6 18

19 4.2 Cartografische analyse van het BFF in het Gemeentelijk Havengebied Antwerpen Havengebied BFF-DATABANK Het onderzochte havengebied heeft 52,7 km fietsroutes en (een- en tweerichting) op het BFF waarvan het beheer grotendeels bij het GHA ligt. Daarvan is in totaal 45 km conform het Vademecum (groen). De routes waarbij aan beide zijden een enkelrichting fietspad ligt zijn 4,7km lang, wat betekent dat de kilometers fietspad hier moeten verdubbeld worden ofwel 9,4km fietspad voor een route van 4,7km (zie Figuur 26 voor de preciese ligging). De rode stukken (3,7 km) geven weer waar er op dit moment geen fietsinfrastructuur aanwezig is. Deze routes bevinden zich gedeeltelijk in gemengd verkeer, gedeeltelijk is er helemaal geen infrastructuur en is de route nog deel van het theoretisch wensbeeld van het BFF. In het eerste geval moet gekeken worden of een fietsinfrastructuur wel nodig is om het fietsen veilig en comfortabel te houden. Wanneer op het terrein blijkt dat op deze rode stukken geen aparte fietsinfrastructuur nodig is, gelden de richtlijnen die de befietsbaarheid van gemengd verkeer bepalen (zie 3.2.1). De grote uitdaging bevindt zich hoofdzakelijk in 3,7 km niet conforme infrastructuur, waar een fysieke ingreep in de infrastructuur nodig is om de befietsbaarheid te verbeteren, maar grote verbeterpunten kunnen eveneens met een kleinere inspanning worden bereikt door eenvormigheid toe te passen op markering, fietspadpositie bij oversteek en kruising, kruisingregelingen en wachttijden, alsook door in te grijpen bij acuut comfort en knelpunten. De conformiteit voor het GHA wordt in ruimtelijke context gevisualiseerd op onderstaande Figuur 7. Naar subsidieerbaarheid kan gesteld worden dat het Fietsfonds kan bijstaan in de rode en oranje segmenten op onderstaande kaart. 19

20 Figuur 7: BFF conformiteit augustus 2014 (conform [groen] - niet conform [oranje] en geen infrastructuur [rood- gemengd verkeer]) in het GHA 20

21 Van deze BFF routes zijn er 51,3 km functionele routes, er zijn geen hoofdroutes (fietsostrades) en 1,2 km alternatieve functionele routes, zoals gevisualiseerd op Figuur 8. De alternatieve route ligt langs Luithagen-Haven-Transcontinentaalweg. Figuur 8: BFF type routes 21

22 4.2.2 Meetfietsgegevens Fietsersbond De meetgegevens van de fietsersbond (breedte, schuwbreedte en trilcomfort per 12,5m) nuanceren de gegevens van de bestaande BFF databank, vormen een ideaal controlemechanisme en voegen belangrijke informatie toe. Zo beschikken we nu over de precieze metingen en scores voor breedte, schuwbreedte en kwaliteit van de verharding, maar ook richting van het fietspad, materiaal en de snelheidszone van de rijweg. Er zijn nog andere aspecten die te weinig belicht worden in het huidig kader. Zo zijn er belangrijke knelpunten in gemengd verkeer, bij fietsoversteken en kruispunten, bij verkeerslichten- en voorrangregelingen. Deze knelpunten worden reeds systematisch geregistreerd door de fietsersbond en de provincie ambieert om ook deze elementen bij elkaar te brengen en verder te analyseren met als doel de fietsroutes aantrekkelijker en veiliger te maken. De meetfietsgegevens worden hieronder geanalyseerd voor de meest gangbare gemeten aspecten (breedte, etc.). In tweede instantie wordt een lijst (eveneens in excel beschikbaar) gepresenteerd met de verschillende segmenten die te laag scoren. BFF conformiteit is afhankelijk van de richtlijnen in het vademecum en wordt bepaald door een totaalevaluatie van hoofdzakelijk breedte en schuwbreedte. Hier wordt deze totaalevaluatie terug opgedeeld in zijn afzonderlijke componenten. Het gemeentelijk havenbedrijf scoort gemiddeld genomen zeer goed op alle aspecten en onderstaande tabellen, kaarten en beeldmateriaal bevatten enkel de minder scorende fietsroutesegmenten. Op een score van 0 tot 10 werden hieronder alle scores onder 7 als ondermaats beschouwd Breedte fietsinfrastructuur Segmenten met een score op breedte lager dan 7 (zie legende op Figuur 9 hieronder) worden hieronder opgelijst. Problematisch in breedte zijn volgende segmenten: Tabel 3: Breedte Segment Straatnaam Score Figuur/opmerking 3 Oosterweelsteenweg 6 4 Oosterweelsteenweg is op de Oosterweelbrug 6 Scheldelaan (zuidkant), net ten oosten van de Noordlandbrug Fietsoversteek Antwerpsebaan F. Tijsmanstunnel Antwerpse Baan Noorderlaan van 200m ten zuiden van de kruising met de Wilmingtonstraat tot kruising met de Ordamstraat Noorderlaan van Moerstraat tot ca. Bellestraat (Kaai 516) Lillobrug ten westen van kanaaldok B2 (0), ten oosten van kanaaldok B2 5-6 Figuur Kruising Scheldelaan met Kruisschansweg ten zuidwesten van de Van Cauwelaertsluis (5) 5 33 Kruisschansbrug Meestootbrug 0 Figuur 12 22

23 49 Noorderlaan ter hoogte van de brug over de Wilmarsdonksteenweg 2 58 Oosterweelsteenweg en Noordkasteelbruggen 2 Figuur 9: Fietsersbond: Breedte BFF in GHA 23

24 Figuur 10: Oosterweelbrug (segment 4) Figuur 11: Lillobrug (segment 28) 24

25 Figuur 12: Meestootbrug (segment 32) 25

26 Schuwbreedte van de rijweg Segmenten met een score op schuwbreedte lager dan 7 (zie legende op Figuur 13 hieronder) worden hieronder met score tussen haakjes opgelijst. Tabel 4: Schuwbreedte Segment Straatnaam Score Opmerking/figuur 2 Oosterweelsteenweg opmerking: voor de Oosterweelsteenweg is er afwisselend te weinig breedte voor het fietspad of voor de schuwbreedte 4 Oosterweelsteenweg zie Figuur Scheldelaan langs BASF 12 Scheldelaan Oudedijkweg 0-6 met zeer slechte score aan ingang BASF (op segment 10) 6.3; 3 ten noorden van Zandvlietsluis 13 Oudedijkbrug Scheldelaan (Kaai S861-Kaai S853) vervolg ten zuiden van Kaai S Deze scoort zeer slecht omdat er geen ruimte is voorzien tussen parkeerstrook en fietspad Kruisweg Antwerpsebaan Noorderlaan Noorderlaan Lillobrug 0-3 ten oosten van Kanaaldok B2 27 Lillobrug ten westen van Kanaaldok B Scheldelaan (Kaai 527) 31 Scheldelaan (Kaai 517) Oudedijkweg Kruisschansbrug 4.5 ( eiland tussen Van Cauwelaertsluis en Boudewijnsluis) 35 Kruisschansweg Ekersedijk 0 (zie Figuur 14) Noorderlaan Scheldelaan 0 57 Oosterweelsteenweg

27 Figuur 13: Fietsersbond Schuwbreedte BFF in GHA 27

28 Figuur 14: Ekersedijk (segment 46) Figuur 15: Oosterweelsteenweg (segment 4) 28

29 Trilcomfort kwaliteit verharding Trilcomfort wordt ingemeten door de meetfiets van de Fietsersbond en is een objectief gemeten waarde voor de kwaliteit van een fietspad, in het bijzonder voor de vlakheid van de verharding. De kwaliteit van de verharding bepaalt niet de conformiteit van het fietspad naar het vademecum, maar beïnvloedt wel het fietscomfort. Het trilcomfort is afhankelijk van het gebruikte materiaal, de aansluitingen van fietspad op rijweg, af-/ aanbwezigheid van indalingen bij een in- of uitrit, de plaatsing van deksels voor nutsvoorzieningen. Asverleggingen bepalen ook het comfort van een fietspad, maar staan los van trilcomfort. De richtlijn is dat asverleggingen zo geleidelijk mogelijk moeten gebeuren en dat hoeken zoveel mogelijk moeten vermeden worden. Segmenten met een score op trilcomfort lager dan 7 (zie legende op figuur hieronder) worden hieronder met score tussen haakjes opgelijst. Tabel 5: Trilcomfort Segment Straatnaam Score Opmerking/figuur 2 Oosterweelsteenweg Oosterweelsteenweg Oosterweelsteenweg Oosterweelsteenweg Scheldelaan 3.3 ten oosten van de Noordlandbrug 7 Scheldelaan ten noorden van BASF Noordlandbrug 8 Scheldelaan 5 ten noorden van BASF 12 Scheldelaan 3.9 Oudedijkweg ten noorden van Zandvlietsluis 13 Oudedijkbrug Kruisweg-Antwerpsebaan Kruising over F. Tijsmanstunnel parallel aan Antwerpsebaan 18 Kruisweg Antwerpsebaan bij Laageind Figuur 17 bocht langs F. Tijsmanstunnel Kruisweg 20 Antwerpsebaan Antwerpsebaan Noorderlaan Noorderlaan 6 25 Lillobrug 5.5 ten oosten van de brug Lillobrug 6.4 ten westen van de brug 29 Oversteek Scheldelaan -1.3 zie Figuur Oudedijkweg 29

30 3.9 Kruisschansbrug 33 Kruisschansbrug eilandje tussen Van Cauwelaertsluis en Boudewijnsluis 35 Kruisschansweg Transcontinentaalweg (noord) Transcontinentaalweg (zuid) Luithagen-Haven (west) Luithagen-Haven (oost) Ekersedijk Noorderlaan (noord) oversteek Noorderlaan (Figuur 20) 49 Noorderlaan (zuid) kruising Göteborgweg), ten westen van de Oosterweelsteenweg 50 Noorderlaan (zuid) Noorderlaan (zuid) Noorderlaan (west) Noorderlaan (west) variabel 57 Oosterweelsteenweg (oost) Oosterweelsteenweg (west) Noordkasteelbrug ten zuiden Noordkasteelbrug 30

31 Figuur 16: Fietsersbond Trilcomfort BFF in GHA 31

32 Figuur 17: Antwerpsebaan (ten zuiden van kruising Stabroeksebaan-Laageind) Figuur 18: Fietsoversteek Scheldelaan ter hoogte van Tijsmanstunnel 32

33 Figuur 19: Ekersedijk (gemengd verkeer) Figuur 20: Fietsoversteek Luithagen-Haven / Noorderlaan 33

34 Type tracé Het grootste deel van BFFroutes in het GHA zijn D7 tracés (verplicht fietspad zonder voetgangers), met enkele apart gemarkeerde fietspaden en 1 jaagpad (waarschijnlijk buiten het GHA gebied) Figuur 21: Fietsersbond: type tracé 34

35 Acuut comfort / knelpunten Figuur 22: Fietsersbond: acuut comfort-, knelpunten 35

36 Tabel 6: Acute comfort- en knelpunten Acuut Postc Latitude Longitude Id Acuutcomf knelpunt , , Markering sterk vervaagd , , Markering sterk vervaagd , , Markering sterk vervaagd , , Markering sterk vervaagd , , Markering sterk vervaagd , , Markering sterk vervaagd , , Markering sterk vervaagd , , Markering sterk vervaagd , , Brede scheur , , Markering sterk vervaagd , , Bermbegroeiing , , Bermbegroeiing , , Bermbegroeiing , , Bermbegroeiing , , Brede scheur , , Markering sterk vervaagd , , Brede scheur , , Zeer gevaarlijke afslag/uitrit , , Markering sterk vervaagd , , Brede scheur , , Brede scheur , , Markering sterk vervaagd , , Markering sterk vervaagd , , Vuil op fietspad , , Markering sterk vervaagd Figuur 23: Acuut comfortpunt 17 (Kruisweg 2) 36

37 Wacht- en groentijden Op Figuur 24 hieronder zijn de kruisingen met wacht- en groentijden te zien. De grootte van de cirkel stelt een volledige cyclus voor op basis van de som van wacht- en groentijd. De verhouding wacht/groen is weergegeven in het taartdiagram met het aantal seconden wachttijd (W) en groentijd (G) als label. Deze zijn nuttig voor een beter inzicht in doorstroming van fietsverkeer en houdt verband met risico s in wacht acceptatie tijden. Ook voor de hele haven zijn deze data beschikbaar, maar weinig leesbaar op grotere schaal. Deze data zijn momentopnames. Figuur 24: Fietsersbond wacht- en groentijden op kruisingen met verkeerslichten 37

38 Tabel 7: wacht- en groentijden in seconden (momentopname) Kruispunt met verkeerslicht Latitude Longitude Wachtt Groent 0 51, , , , , , , , ,2648 4, , , , , , , , , , , , , , ,

39 Markering op kruispunten De eenduidige, continue en leesbare markering van het fietspad op kruisingen zijn essentieel voor de veiligheid van de fietser. Onderstaande kaart geeft weer hoe de fietspaden op een kruising of oversteek worden aangeduid. De X-en (rood in Tabel 8) geven weer waar zo n markering ontbreekt, wat niet altijd betekent dat er een markering moet zijn. Zo De variaties in markeringen zijn een gevolg van wegaanduidingshistoriek, maar resulteren wel in een minder eenduidig beleid in fietspadmarkering. Figuur 25: Fietsersbond markeringen van het fietspad 39

40 Tabel 8: Markeringen op kruisingen Markering Postc Latitude Longitude Id Markering , , Fietssuggestiestrook in rode coating/materiaal , , Fietssuggestiestrook in rode coating + 2R pijlmarkering , , Fietssuggestiestrook in rode coating/materiaal , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Fietssuggestiestrook in okercoating , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietssuggestiestrook in okercoating , , Blokmarkering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering , , Enkel 2R pijlmarkering , , Geen markering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering + rode coating , , Blokmarkering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Blokmarkering , , Blokmarkering 40

41 , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering + rode coating , , Geen markering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Geen markering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Geen markering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Geen markering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering + rode coating , , Geen markering , , Geen markering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Blokmarkering , , Blokmarkering , , Blokmarkering , , Fietspadmarkering , , Geen markering , , Blokmarkering + rode coating , , Geen markering , , Geen markering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering + rode coating , , Blokmarkering , , Blokmarkering , , Blokmarkering , , Blokmarkering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering , , Geen markering , , Geen markering , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering + 41

42 rode coating , , Fietspadmarkering + rode coating , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Fietspadmarkering , , Enkel 2R pijlmarkering , , Blokmarkering , , Fietspadmarkering , , Blokmarkering Eén- en tweerichtingsfietspaden Figuur 26: Fietsersbond: rijrichting op fietspaden 42

43 Gemengd verkeer In gemengd verkeer wordt gemeten hoe verkeersmatig geschikt een gemengd tracé zonder fietspad is voor fietsverkeer. Dit wordt bepaald op basis van wegbreedte, intensiteit verkeer, effectieve snelheid, met een op- of neerwaardering op basis van o.a. weginrichting, parkeerintensiteit en kruisingen. Voor het GHA is dit een zeer beperkt element, met name twee segmenten van de Lillobrug zonder specifiek risico, en een zeer kort segment op de Ekersedijk ook met beperkt risico, maar met een zeer slechte kwaliteit verharding in kasseien (zie ook Figuur 14). Mogelijk is een fragment van de Siberiastraat nog onder het beheer van het GHA, maar ook hier is verkeersmatig een beperkt risico voor het fietsverkeer, wat niet wegneemt dat de verharding zeer slecht scoort (zie Figuur 27). Figuur 27: Fietssuggestiestrook op kasseien 43

44 MOW Vlaanderen: ongevalgegevens Bij het stellen van prioriteiten is de locatie, frequentie en de ernst van fietsgerelateerde ongevallen in het verleden een relatief goede indicatie voor het identificeren van risicosituaties. Uit het overleg met en de enquetes van het gemeentelijk havenbedrijf is echter gebleken dat de geregistreerde ongevallen (met proces verbaal) niet vergelijkbaar zijn met het werkelijk aantal fietsgerelateerde incidenten, zoals die door werkgevers werden geregistreerd in werkgerelateerde afwezigheden. Bovendien zijn ook de beschikbare gegevens MOW enigszins gedateerd ( ). Met andere woorden, kwantitatief zijn deze cijfers minder waardevol, naar ernst van incident zijn zij echter in die mate representatief dat de infrastructuur voor het individueel incident ongewijzigd is gebleven. Eveneens moet worden opgemerkt, dat de ernst van een incident geen indicatie is voor de grootte van het risico op een locatie, maar wel voor de grootte van een risico op alle locaties met dezelfde of gelijkaardige verkeerskundige variabelen. Om de precieze variabelen hiervan te definiëren is verder onderzoek nodig (zie o.a. de provinciale fietsbarometer). Onderstaande kaart geeft de geregistreerde fietsgerelateerde ongevallen in het gebied onder beheer GHA weer voor Over het algemeen en in vergelijking met de meer stedelijke context van de Stad Antwerpen is de ernst van fietsgerelateerde ongevallen in het Gemeentelijk Havenbedrijf kleiner. Op basis van deze gegevens kan geen zinvolle correlatie gemaakt worden tussen prioriteiten op fietsgerelateerde geaggregeerde incidenten en verkeersinrichtingen. Het MOW stelt dat er een prioriteitswaarde van 9 moet gehaald worden alvorens men over een gevaarlijk punt voor (brom)fietsers spreekt. Dat zijn de rode en oranje punten. Voor het Havengebied zijn volgens de norm van het MOW geen hoge prioriteitspunten in het Havengebied. 44

45 Figuur 28: MOW geaggregeerde fietsongevallen in het Havengebied (prioriteitswaarde) 45