INTERPRETATIE VAN ELEKTROCARDIOGRAFIEËN BIJ ATLETEN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "INTERPRETATIE VAN ELEKTROCARDIOGRAFIEËN BIJ ATLETEN"

Transcriptie

1 10 SPO01, MC05 SPORT INTERPRETATIE VAN ELEKTROCARDIOGRAFIEËN BIJ ATLETEN Hielko Miljoen, Hein Heidbuchel Dienst cardiologie UZ Antwerpen Dit jaar werden nieuwe consensusrichtlijnen voor de interpretatie van elektrocardiografieën (ecg s) bij atleten gepubliceerd (1-3). Deze richtlijnen maken gebruik van een kleurenschaal. Bevindingen die de kleur groen hebben, hebben geen prognostisch belang. Wordt aan een bevinding de kleur oranje toegekend, dan is pas verder onderzoek nodig als er nog een tweede oranje bevinding wordt vastgesteld. Verder onderzoek is steeds nodig bij als rood beschouwde bevindingen. Belangrijk is dat de noodzaak van verdere doorverwijzing in een klinische context dient te gebeuren, waar een ecg slechts een deel van uitmaakt. De reproduceerbaarheid van ecg-interpretaties van atleten tussen artsen onderling is bescheiden. Die reproduceerbaarheid verbetert echter na een formele opleiding. Bronnen voor ecg-educatie worden in dit artikel geciteerd. Bij correcte ecginterpretatie is de kans op positieve bevindingen bij atleten hooguit 3%. Bij één op tien van die atleten zal er inderdaad een onderliggend probleem zijn. OR1109N PREVENTIE VAN PLOTSE DOOD BIJ JONGE ATLETEN Recent zijn nieuwe aanbevelingen verschenen betreffende de ecg-interpretatie bij asymptomatische atleten ouder dan 15 jaar (1-3). De eerdere versie van deze criteria werden de Seattle criteria genoemd (4). Deze vloeien voort uit de aanbeveling dat wanneer een medisch onderzoek gebeurt van atleten vooraleer ze aan (competitie)sport deelnemen (preparticipatie-evaluatie, PPE), dat het best gebeurt met inbegrip van registratie van een rust-ecg (5). De eerste aanleiding hiertoe was de bevinding uit 2006 dat het aantal plotse doden bij sporters uit de Veneto-regio in Italië significant was afgenomen na invoering van verplichte PPE met registratie van het ecg (6). Deze bevinding leidde tot een intense en langdurige discussie tussen voor- en tegenstanders van deze aanpak op basis van praktische, economische en psychologische argumenten, zoals onder andere weergegeven in een recent pro-contradebat (7, 8). Onafhankelijk van de discussie of PPE formeel moet aangeraden of verplicht worden (dus echt een screening uit te voeren) is er wel consensus, zowel in Europa als de Verenigde Staten, dat het afnemen van een ecg de gevoeligheid voor het detecteren van een onderliggende hartaandoening met een potentieel risico op inspanningsgerelateerde plotse dood belangrijk verhoogt (5, 9). Hierbij dienen enkele kanttekeningen gemaakt te worden. Ten eerste is plotse dood bij atleten gelukkig een eerder zeldzaam optredend fenomeen. De gerapporteerde cijfers bij jonge atleten liggen, afhankelijk van het rapport en de onderzochte populatie, rond de 1 op (10). Bij de oudere atleten (in deze populatie betekent dat ouder dan 35 jaar ) is de incidentie belangrijk hoger dan bij de jonge atleten (11). De oorzaken in beide groepen zijn ook duidelijk verschillend: waar bij de oudere atleten coronair ischemisch hartlijden de belangrijkste oorzaak is, zijn bij de jongere atleten de oorzaken diverser, en prevaleren (afhankelijk van de gerapporteerde series) aritmogene rechterventrikelcardiomyopathie (ARVC) en hypertrofische cardiomyopathie (12, 13). Dit heeft ook een belang voor PPE: waar bij de oudere populatie vooral

2 11 gestart wordt met risicofactoren voor ischemisch hartlijden (middels de SCORE-tabel, waarin België behoort tot de laagrisicolanden) en tekenen van (induceerbare) ischemie op ecg (14), zijn erfelijke of aangeboren hartafwijkingen prevalenter in de jongere populatie, met de bijbehorende consequenties naar ecg-interpretatie. Het is vooral voor deze groep dat de ecg-criteria zijn opgesteld. De waarde van PPE middels ecg staat of valt met de kwaliteit van de ecg-interpretatie. Hier blijkt nog een belangrijke ruimte voor verbetering te bestaan: er zijn verschillende rapporten in de literatuur die aantonen dat zelfs onder specialisten geen volledige consensus bestaat over het al dan niet normaal zijn van een ecg. Recent werden kappawaarden tussen de 0,30 en de 0,55 gerapporteerd voor de overeenkomst naar het vinden van abnormale ecg s in een groep van 440 asymptomatische atleten (hetgeen betekent dat er een slechte tot matige overeenkomst tussen de interpreteerders was) (15). In dat rapport werden bovendien de twee atleten met uiteindelijk aangetoonde cardiale pathologie telkens door één van de interpreteerders als sportgeschikt verklaard. Andere rapporten bevestigen deze bevindingen (16-19). Uiteraard heeft dit zijn gevolgen voor de uiteindelijke waarde van de PPE. Gelukkig zijn er wat dit betreft ook enkele positieve berichten: na een formele opleiding verbetert de interpretatie van ecg s (20, 21) evenals de consensus tussen de verschillende interpreteerders in belangrijke mate (22). Dit onderlijnt het belang van het opstellen van duidelijke criteria en het verspreiden van doorlopende educatie op dit gebied. DE NIEUWE AANBEVELINGEN De Seattle criteria worden nu de internationale-consensuscriteria genoemd. Ze worden samengevat in tabel 1. Bevindingen uit de groene kolom hebben geen enkel prognostisch belang. Indien een bevinding uit de oranje kolom geïsoleerd voorkomt, is er ook geen verder onderzoek nodig. Als er nog een tweede afwijking uit deze kolom aanwezig is, dient verder nazicht te gebeuren om onderliggend lijden uit te sluiten. Dit is eveneens het geval voor bevindingen uit de rode kolom. Een essentiële opmerking die hierbij gemaakt dient te worden is dat sportmedische geschiktheid niet enkel berust op de aan- of afwezigheid van een normaal ecg. De auteurs van het aanbevelingsdocument verwoorden dit als volgt: in de aanwezigheid van cardiale symptomen of een familiale voorgeschiedenis van plotse dood of overerfbare cardiovasculaire ziektes is een normaal ecg geen beletsel voor het verrichten van verdere onderzoeken (1-3). Niet iedere verandering van het ecg bij atleten is een marker voor pathologie. Vanaf een trainingsbelasting van minstens drie uur per week treden veranderingen op aan de hartspier (23). Deze aanpassingen hangen onder andere af van het type van training (24). Meer specifiek gaat het om toename van de volumes van de caviteiten en spiermassa (zich reflecterend in voltagecriteria voor kamerhypertrofie) en een toename in vagale tonus (zich manifesterend als bradycardie en wenckebach-av-geleiding). Als er meer dan geïsoleerde voltagecriteria voor kamerhypertrofie (asafwijking, atriale hypertrofie, ST-segmentdepressie ( strain ) en/of T-golfnegativering) aanwezig zijn op het ecg, wordt de waarschijnlijkheid dat er pathologische hypertrofie aanwezig is groter. Dan dienen er dus wel verdere investigaties te worden gepland. Als er enkel voorkamerhypertrofie te zien is op het ecg wordt dit ook beschouwd als een gevolg van training ( oranje ). Als er echter gelijktijdig een biatriale hypertrofie of een asafwijking in het QRS-complex of een bundeltakblok wordt gevonden, dienen eveneens verdere onderzoeken te gebeuren. In dezelfde zin wordt geredeneerd rond impulsformatie en -geleiding: sinusbradycardie is een normaal gevolg van training (door een verhoogd volume van de ventrikels hoeft het hart minder snel te slaan om een gelijkaardig hartdebiet te genereren, want het hartdebiet is gelijk aan slagvolume x hartfrequentie). Als het hart erg traag wordt (minder dan 30 per minuut) of als de geleiding te veel wordt gecompromitteerd (PR 400ms of hogere-graads- AV-blok dan tweedegraads-av-blok van het wenckebachtype, dus tweedegraads-av-blok van het mobitz II-type of compleet AV-blok) wordt dit als mogelijk pathologisch beschouwd. Verder nazicht is weer aangewezen. Een misleidend fenomeen dat soms voorkomt bij atleten (resulterend in een pseudoderdegraads-av-blok) is het optreden van een versneld junctioneel ritme in competitie met het sinusritme (Figuur 1). Hier is er formeel een dissociatie aanwezig tussen het sinusritme en het ventriculaire (junctionele) ritme. Dit is echter een volledig benigne fenomeen en volkomen normaal bij atleten. Bij een sneller sinusritme zou er immers normale geleiding zijn. Slurring aan het begin van het QRS-complex, zeker in combinatie met een kort PR-interval, is verdacht voor de aanwezigheid van een extra verbinding in het hart, een kentbundel. Dit is altijd aanleiding voor verdere investigatie want bij optreden van voorkamerfibrilleren (wat op zich ook frequenter voorkomt bij atleten) Figuur 1: Versneld junctioneel ritme in competitie met sinusritme.

3 12 Tabel 1: Overzicht van de ecg-bevindingen en bijbehorende aanbeveling. Normale ecg-bevindingen (i.e.: fysiologisch; vereisen geen verder onderzoek) Borderline ecg-bevindingen (vereisen geen verder onderzoek zo geïsoleerd voorkomend) Abnormale ecg-bevindingen (vereisen verder onderzoek) Bevinding Definitie Bevinding Definitie Bevinding Definitie Verhoogde QRSvoltages voor LVH of RVH Onvolledig RBTB Vroege repolarisatie Repolarisatievariant bij zwarte atleten Juveniel patroon T-toppen Geïsoleerde voltagecriteria LVH (S V1 + R V5 of R V6 > 3,5mV), of RVH (R V1 + S V5 of S V6 > 1,1mV) dus zonder geassocieerde repolarisatieafwijkingen, atriale hypertrofie, asafwijkingen of pathologische Qs rsr in V1, qrs in V6, QRS < 120ms J-puntverhoging, ST- optrekking, J-golven of terminale QRS-slurring in de inferior en/of laterale afleidingen Convexe ST-optrekking, gevolgd door negatieve T-toppen in V1-V4 Negatieve T-toppen in V1-V3 < 16j. Linkerasafwijking -30 tot -90 Negatieve T-toppen 1mm diep in Linkervoorkamerlijden Rechterasafwijking > 120 Rechtervoorkamerlijden P-top > 120ms in I of II; V1: terminaal negatieve P-top 1mm en 40ms P-top 2,5mm in II, III of avf Volledig RBTB rsr in V1, R/S < 1 in V6, QRS 120ms ST-segmentdepressie Pathologische Q-golven Volledig LBTB Niet-specifieke intraventriculaire geleidingsvertraging Epsilongolf Pre-excitatie Lang QT-interval (meting: zie *) 2 naastliggende leads (inclusief I-aVL gecombineerd met V5 of V6; exclusief III, avr en V1; exclusief bifasische T-toppen enkel in V3) 0,5mm in 2 naastliggende leads Q/R-ratio 0,25 of > 40ms in 2 naastliggende leads (exclusief III en avr) QRS 120ms QRS 140ms Kleine positieve deflectie tussen einde QRS en begin T in V1-V3 PR < 120ms, deltagolf, QRS > 120ms QTc 470ms (man): verdacht QTc 480ms (vrouw): verdacht QTc 500ms = bijna zeker LQTS Sinusbradycardie 30/min. Kort QT-interval (zie*) QTc 320ms: verdacht zo symptomen/vkf Sinusartimie Ectopisch atriaal ritme Junctioneel (escape) ritme 1ste-graads-AV-blok Wenckebachblok (2de-graads-AV-blok mobitz I-type) Respiratoir (versnellend bij inademing) Vnl. met negatieve P-toppen inferior Geen P-toppen PR ms, zo enkel in rust In rust Brugada-ecg-patroon Uitgesproken sinusbradycardie Uitgesproken 1ste-graads-AV-blok Mobitz type II 2de-graads-AV-blok; 3de-graads-AV-blok Atriale ritmestoornissen Ventriculaire extrasystolen Ventriculaire aritmieën J-puntoptrekking ( 2mm) en concaaf afhellend ST-segment met negatieve T-toppen in 1 afleidingen V1-V3 < 30/min of sinuspauses 3 sec. PR 400ms Intermitterend nietdoorgeleide P-top met vast PR-interval PSVT, voorkamerfibrilleren, voorkamerflutter 2 VES op een 10sececg-tracé; 1 VES op een 10sec-ecg bij een intensieve duursporter (wielrennen, triathlon, ) Couplets, triplets, non-sustained VT * QTc-meting: correctie is slechts betrouwbaar tussen 60 en 90/min. Eventueel ecg herhalen na lichte inspanning zo afwijkend bij een hartritme < 50/min.

4 13 is er een risico op ventrikelfibrilleren en plotse dood. Door niet-invasieve testen (bv. een adenosine-test) kunnen cardiologen de aanwezigheid van een kentbundel makkelijk bevestigen of uitsluiten. Geleidingsvertraging in de kamer of bundeltakblok wordt nog als normaal beschouwd, mits het om een geïsoleerd rechtertakblok gaat en de QRS-duur 140ms niet overschrijdt. Een breder rechtertakblok of een linkertakblok wordt als pathologisch beschouwd, evenals de aanwezigheid van een epsilongolf op het einde van het QRS-complex. Er wordt ook een zeer klare definitie gegeven van pathologische Q-golven. Indien de amplitude van de Q-golf meer bedraagt dan 25% van de opvolgende R of de duur langer is dan 40ms (één klein vakje op een standaard-ecg) in twee of Figuur 2: Normaal patroon voor een zwarte atleet. meer contigue afleidingen met uitzondering van III en avr, wordt deze als pathologisch beschouwd. Er dient gedacht te worden aan hypertrofe cardiomyopathie, ARVC, infiltratieve hartziekten of een doorgemaakt myocardinfarct. Na de depolarisatie volgt de repolarisatie. Ook hier zijn er trainingsgeïnduceerde veranderingen die geen marker zijn voor onderliggend hartlijden. Een veel voorkomende bevinding is de zogenaamde vroege repolarisatie die gekenmerkt wordt door een verhoogde overgang tussen het QRS-complex en het ST-segment (het J-punt) en een verder oplopend ST-segment. Dit komt relatief frequent voor, met name bij de jongere en de zwarte atleet. Soms ontstaat hierbij ongerustheid, omdat er in de literatuur aanwijzingen zijn dat sommige vormen van vroege repolarisatie voorbeschikken tot (idiopathisch) ventrikelfibrilleren (25). Er zijn evenwel geen aanwijzingen dat er bij atleten enig verhoogd risico is bij dergelijke vroege repolarisatie. Een bijzondere vorm van vroege repolarisatie komt voor bij zwarte atleten: hier is er belangrijke J-puntelevatie, een convexe ST-elevatie en een negatieve T-top (Figuur 2). Waar bij de niet-zwarte atleet dergelijke bevindingen dikwijls een aanwijzing zijn voor pathologie, is dit fenomeen als normaal te beschouwen bij de zwarte atleet. Pathologisch is daarentegen wel een spontaan type 1-brugada-ecg (Figuur 3). Figuur 3: Type 1-brugada-ecg. Figuur 4: QTc-meting. ST-dalingen van meer dan 0,5mm in twee of meer contigue afleidingen zijn altijd sterk verdacht en vergen verder onderzoek. QTc-verlenging of -verkorting is ook pathologisch. De consensus is dat het QT gemeten wordt met de zogenaamde tangensmethode (Figuur 4). Hierbij wordt de raaklijn aan het dalende deel van de T-top getrokken. Het QT wordt dan gemeten tussen het begin van het QRS-complex en het kruispunt van deze raaklijn met de basislijn. De meeste literatuur maakt gebruik van afleiding II, maar in V5 is vaak ook een goede aflijning van het QT mogelijk. Dan wordt het QT gecorrigeerd voor de hartfrequentie door de waarde te delen door de vierkantswortel van het RR-interval in seconden (dit wordt QTc genoemd). De cut-offwaarden zijn verschillend voor mannen en vrouwen, omdat vrouwen van nature een wat langer QTc hebben: 470ms bij mannen en 480ms bij vrouwen zijn verdacht. Een QTc boven de 500ms is bijna bewijzend voor de aanwezigheid van lang QT-syndroom (uiteraard in afwezigheid van QT-verlengende medicatie). Een kort QTc wordt gedefinieerd als een QTc korter dan 320ms. Echter het vinden van een dergelijk kort QTc moet enkel aanleiding geven tot verder onderzoek als er andere verontrustende klinische markers aanwezig zijn (syncope, voorkamerfibrilleren, ). Voorzichtigheid met interpretatie van het QTc is geboden, gezien de bepaling van het QTc maar betrouwbaar kan gebeuren bij hartfrequenties tussen 50 en 90 per minuut.

5 14 Aan het eind van de repolarisatie bevindt zich de T-top. Negatieve T-toppen die dieper zijn dan 1mm en voorkomen in twee of meer contigue afwijkingen (met uitzondering van III, avr en V1) worden als sterk verdacht beschouwd. Ze zijn de belangrijkste aanwijzing op het ecg van onderliggende pathologie. Zoals hierboven beschreven kunnen bij zwarte atleten specifieke repolarisatievarianten met terminaal negatieve T-toppen optreden, die als normaal mogen worden beschouwd. Het illustreert hoe ecg-interpretatie steeds binnen een klinische context moet gebeuren, en niet zomaar vanop afstand kan. Ook bestaat het zogenaamde juveniele patroon van negatieve T-toppen over de voorwandafleidingen (verder dan V2): tot de leeftijd van 16 jaar is het voorkomen van negatieve T-toppen verder tot V3 nog als normaal te beschouwen: op de leeftijd van 12 jaar heeft ongeveer 10-15% van onderzochte atleten nog een dergelijk patroon, om te verminderen naar 2,5% op de leeftijd van jaar. Bij atleten ouder dan 16 jaar is het een eerder zeldzaam fenomeen en dient dus verder onderzoek te gebeuren. Finaal bespreken we nog de betekenis van eventuele aritmieën. De meest voorkomende voorkameraritmie is sinustachycardie. Dit is zelden te wijten te aan hartlijden maar kan bv. door spanning van de atleet bij de ecg-afname verklaard worden. Andere secundaire oorzaken dienen te worden uitgesloten. Voorkameraritmieën (met uitzondering van aritmieën in de context van pre-excitatie over een kentbundel) zijn zelden levensbedreigend. Ze kunnen echter wel een marker van onderliggend hartlijden zijn. Een regelmatige smal-qrs-tachycardie moet verder nagekeken worden, evenals voorkamerflutter of -fibrilleren. course-intro/.html?courseid= ) of apps (zoals JS SportsECG, beschikbaar voor ios en Android). Ons centrum biedt ook een webportaal aan waar u ecg s kan inladen voor een tweede opinie bij interpretatieproblemen ( U kan daar ook een beknopte gids downloaden die u kan helpen bij de interpretatie van ecg s bij atleten (en u vindt er de links naar de JS SportsECG-app). Informeer u of er in uw buurt gelijkaardige mogelijkheden voor consultatie bestaan. CONCLUSIE Het besproken consensusdocument is een goede leidraad voor de interpretatie van een aantal ecg-bevindingen bij atleten en geeft een kader om aan voortdurende opleiding te werken, zodat atleten op een uniforme en medisch en wetenschappelijk verantwoorde wijze begeleid kunnen worden in veilig sporten. Bij correcte interpretatie is de kans op positieve bevindingen hooguit 3%, waarvoor verder onderzoek aangewezen is. Bij één op tien van die atleten zal er inderdaad een onderliggend probleem zijn, terwijl de rest met een gerust hart kan verder sporten! Referenties op De aanwezigheid van meer dan één ventriculaire extrasystole (VES) op een standaard-ecg wordt als abnormaal beschouwd. Ook hier dient naar de morfologie gekeken te worden. Het vraagt een specialistisch oog om goedaardige idiopathische vormen te onderscheiden van vormen die kunnen wijzen op onderliggend hartlijden. VES kunnen bijvoorbeeld een marker zijn van ARVC, hetgeen dus best verder wordt onderzocht. De totale hoeveelheid extrasystolen over 24 uur is gerelateerd met de kans op onderliggend hartlijden: bij meer dan VES/24h was er in 30% van de atleten onderliggend lijden aanwezig, waar dit bij geen enkele atleet met minder dan 100 VES/24h het geval was. Bij complexere ventriculaire aritmieën (bv. couplets, triplets of non-sustained ventrikeltachycardie) of meer dan VES per dag is dan ook verdere cardiologische evaluatie noodzakelijk. ONDERSTEUNING Voor wie zich wil oefenen in het lezen van ecg s bij atleten zijn er websites (zoals

Introductie ECG. Jonas de Jong

Introductie ECG. Jonas de Jong Introductie ECG Jonas de Jong Basics van het ECG Waarom? Diagnose acuut infarct Ritmestoornissen: wel of niet klappen? Screening: uitsluiten hartziekte Aantonen hartziekte: LVH Risico-inschatting medicatiegebruik

Nadere informatie

Oefenboek ECG 2e master Geneeskunde. Prof. Dr. Rik Willems

Oefenboek ECG 2e master Geneeskunde. Prof. Dr. Rik Willems Oefenboek ECG 2e master Geneeskunde Prof. Dr. Rik Willems ECG protocol Ritme Frequentie P- golf Duur P- golf PR- segment Besluit ritme QRS- as QRS- duur QRS- ST- segment Duur QT T- top Algemeen besluit

Nadere informatie

Rechts ECG: V3 t/m V6 uitpolen naar rechts om rechter ventrikel te bekijken op ischaemie. Belangrijk voor behandeling ( Vullen? ja/nee?

Rechts ECG: V3 t/m V6 uitpolen naar rechts om rechter ventrikel te bekijken op ischaemie. Belangrijk voor behandeling ( Vullen? ja/nee? ECG diagnostiek Aansluiten Electrode tbv Electro Cardio Gram Rood Geel :Rechter arm / Schouder : Linker arm /schouder Groen : Linker been/ onderbuik/heup links Zwart : Rechter been/ onderbuik/heup rechts

Nadere informatie

ECG basis. Veltion bijscholingsdag Edwin Icke VUmc ICVC/6D. E.Icke ICV VUmc

ECG basis. Veltion bijscholingsdag Edwin Icke VUmc ICVC/6D. E.Icke ICV VUmc Grondbeginselen ECG basis Veltion bijscholingsdag Edwin Icke e.icke@vumc.nl VUmc ICVC/6D Bij elkaar horende afleidingen I Lateraal II Inferior III Inferior avr Hoofdstam avl Lateraal avf Inferior

Nadere informatie

ECG s beoordelen. Mike van Zwam 09 September 2010 IC-Gelre

ECG s beoordelen. Mike van Zwam 09 September 2010 IC-Gelre ECG s beoordelen Mike van Zwam 09 September 2010 IC-Gelre Inleiding Waarom? Indeling ECG kenmerken IJk 1mV Vragen Papiersnelheid 25mm/sec Stappen van beoordelen Stap 1: Ritme Stap 2: Frequentie Stap 3:

Nadere informatie

Johan Vijgen. ECG bij hartritmestoornissen

Johan Vijgen. ECG bij hartritmestoornissen Johan Vijgen ECG bij hartritmestoornissen De patiënt heeft ritmestoornissen De patiënt had ritmestoornissen De patiënt wordt behandeld voor ritmestoornissen ECG bij hartritmestoornissen De patiënt heeft

Nadere informatie

Definitie van infarct. Klinische diagnose. Uitgebreidheid van necrose bepaalt de onmiddellijke en laattijdige prognose!

Definitie van infarct. Klinische diagnose. Uitgebreidheid van necrose bepaalt de onmiddellijke en laattijdige prognose! Acuut Myocardinfarct I Dieter Nuyens Cardiologie Definitie van infarct Klinische diagnose Anamnese Cardiale enzymes ECG veranderingen Uitgebreidheid van necrose bepaalt de onmiddellijke en laattijdige

Nadere informatie

ECG maken en interpretatie

ECG maken en interpretatie ECG maken en interpretatie Voorbereiding Klaarleggen materialen - 12-kanaals ECG apparaat - Scheermesje - ECG-gel zo nodig - Gazen Toelichting Voorbereiding - De patiënt ligt op de onderzoekbank met ontbloot

Nadere informatie

ECG lezen voor beginners

ECG lezen voor beginners ECG lezen voor beginners Voorstellen Elmer Krijger AIOS cardiologie Radboud UMC Nu: vooropleiding interne Rijnstate, Arnhem Disclosure: Geen sponsering of andere gelden vanuit de industrie Doelstellingen

Nadere informatie

Ritme en Geleidingsstoornissen

Ritme en Geleidingsstoornissen Ritme en Geleidingsstoornissen www.skillstat.com/tools/ecgsimulator#/-play Aansluiten = bewaken COMPLEX- OUTPUT Ritme beoordeling Kies bij voorkeur afleiding II Of een afleiding met duidelijke P-top Zorg

Nadere informatie

non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Ritmestoornissen

non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Ritmestoornissen non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Ritmestoornissen Indeling ritmestoornissen Naar origine Ritmestoornissen Nomenclatuur Extrasystolie : vroeg vallende slag Escapeslag: eerste

Nadere informatie

Herhalingsles. Dieter Nuyens Cardiologie

Herhalingsles. Dieter Nuyens Cardiologie Herhalingsles Dieter Nuyens Cardiologie Ischemie Infarct diagnose lokalisatie evolutie: acuut-recent-oud infarct en BBB DD ST-segment elevatie/depressie 1 Hypertrofie voorkamerhyertrofie/-dilatatie LVH

Nadere informatie

Klinische Elektrocardiografie

Klinische Elektrocardiografie Klinische Elektrocardiografie Prof. Dr. J. Saenen Cardiologie Elektrofysiologie - Cardiogenetica Email: Johan.Saenen@uza.be Doelstelling 1. Hoe ontstaat het ECG 2. Correlatie met wat in het hart gebeurt

Nadere informatie

De waarde van het oppervlakte ECG in volwassenen met een aangeboren hartafwijking. R. Evertz Cardioloog/Elektrofysioloog

De waarde van het oppervlakte ECG in volwassenen met een aangeboren hartafwijking. R. Evertz Cardioloog/Elektrofysioloog De waarde van het oppervlakte ECG in volwassenen met een aangeboren hartafwijking R. Evertz Cardioloog/Elektrofysioloog Continuous Nursing Education Utrecht, Dinsdag 14 februari 2017 Is het ECG behulpzaam?

Nadere informatie

Oefenstroken & ECG s. LBTB of RBTB? LBBB is herkenbaar aan: RBTB : Rechterbundeltakblok. LBTB of RBTB? LBBB is herkenbaar aan:

Oefenstroken & ECG s. LBTB of RBTB? LBBB is herkenbaar aan: RBTB : Rechterbundeltakblok. LBTB of RBTB? LBBB is herkenbaar aan: Oefenstroken & ECG s LBTB of RBTB? LBBB is herkenbaar aan: Compleet: QRS 0,12 sec of breder. R-R -patroon in V5 en V6 Brede R -afl. I AVL en V6 Geen Q in afl. I. Meestal geen R in V1, soms wel dan septale

Nadere informatie

Prof. dr. F. C. Visser Cardioloog Erasmus Medisch Centrum. Electrocardiografische & fysiologische veranderingen tijdens inspanning

Prof. dr. F. C. Visser Cardioloog Erasmus Medisch Centrum. Electrocardiografische & fysiologische veranderingen tijdens inspanning Prof. dr. F. C. Visser Cardioloog Erasmus Medisch Centrum Electrocardiografische & fysiologische veranderingen tijdens inspanning Indicaties voor inspannings ECG Evaluatie van patienten met pijn op de

Nadere informatie

Basiscursus ECG voor coassistenten. Jonas de Jong

Basiscursus ECG voor coassistenten. Jonas de Jong Basiscursus ECG voor coassistenten Jonas de Jong Improving access to medical knowledge Cursusoverzicht basis, systematische beoordeling ischemie en ritmestoornissen geleidingsstoornissen De cursus is interactief.

Nadere informatie

Dag 2 Basiscursus ECG

Dag 2 Basiscursus ECG Dag 2 Basiscursus ECG Jonas de Jong Voorzitter Stichting Cardionetworks Ritmestoornissen non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Cursusoverzicht Dag 1: Basis, systematische beoordeling

Nadere informatie

Handleiding voor beoordeling ECG van sporters

Handleiding voor beoordeling ECG van sporters Handleiding voor beoordeling ECG van sporters 1. ECG Gemaakt (nummer) 2. Kwaliteit goed beoordeelbaar / matig / slecht 3. Pacemaker nee / ja, alleen pacemakerslagen / ja, af en toe pacemakerslagen 4. Ritme

Nadere informatie

THEMA-AVOND ELEKTROCARDIOGRAFIE

THEMA-AVOND ELEKTROCARDIOGRAFIE THEMA-AVOND ELEKTROCARDIOGRAFIE Drs. E. Göbel; J. Rademakers Differentiaaldiagnose in tachy-aritmieën AV nodale reentry tachycardie (AVNRT) Twee gescheiden geleidingsbanen in AV knoop Snel geleidend,

Nadere informatie

non-profit / open access / physician moderated / up-to-date ECG cursus dagdeel 2

non-profit / open access / physician moderated / up-to-date ECG cursus dagdeel 2 non-profit / open access / physician moderated / up-to-date ECG cursus dagdeel 2 Overzicht dagdeel 2 Intraventriculaire geleidingsstoornissen Ritmestoornissen ST-T afwijkingen/ischemie Quiz Ter herinnering:

Nadere informatie

Mijn patiënt heeft palpitaties. Dr. Joris Schurmans 26/9/2015

Mijn patiënt heeft palpitaties. Dr. Joris Schurmans 26/9/2015 Palpitaties Mijn patiënt heeft palpitaties Dr. Joris Schurmans 26/9/2015 Palpitaties Palpitaties Hartritme-stoornissen Diagnostische work-up Hartritme-stoornissen Hartritme-stoornissen Palpitaties Palpitaties

Nadere informatie

Dag 2 Basiscursus ECG

Dag 2 Basiscursus ECG Dag 2 Basiscursus ECG Jonas de Jong Voorzitter Stichting Cardionetworks Korte herhaling van 1 e twee dagen Ritmestoornissen non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Cursusoverzicht Dag

Nadere informatie

QTc, Wat moet je ermee? J.A. Janson fellow IC, AIOS cardiologie

QTc, Wat moet je ermee? J.A. Janson fellow IC, AIOS cardiologie QTc, Wat moet je ermee? J.A. Janson fellow IC, AIOS cardiologie 01-11-2018 Waarom QT-tijd? - Verhoogd risico op levensbedreigende ritmestoornissen - Verlenging van QT-tijd bij veel medicijnen, derhalve

Nadere informatie

ECG en ritmestoornissen na Hartchirurgie. Mischa Lunter MPA, Thorax IC MST

ECG en ritmestoornissen na Hartchirurgie. Mischa Lunter MPA, Thorax IC MST ECG en ritmestoornissen na Hartchirurgie Mischa Lunter MPA, Thorax IC MST Elektrocardiogram ECG Elektrocardiografie = bestuderen van elektrische activiteit van het hart Registratie op papier of beeldscherm

Nadere informatie

Robert Bolderman cardioloog - PhD - fellow electrofysiologie. Palpitaties

Robert Bolderman cardioloog - PhD - fellow electrofysiologie. Palpitaties Robert Bolderman cardioloog - PhD - fellow electrofysiologie Palpitaties Een belangrijk probleem? Palpitaties - Hartkloppingen gevoel van abnormaal hartritme of een abnormale kloppende sensatie als normaal

Nadere informatie

Syncope met betrekking tot cardiologie

Syncope met betrekking tot cardiologie Syncope met betrekking tot cardiologie 20 maart 2018 Frank Brouwers AIOS cardiologie Gepubliceerd op 19 maart 2018! Inhoud Definitie Epidemiologie Classificatie Risico-stratificatie Kliniek en aanvullend

Nadere informatie

Dag 1 ECG cursus. Grondbeginselen Systematische beoordeling

Dag 1 ECG cursus. Grondbeginselen Systematische beoordeling Dag 1 ECG cursus Grondbeginselen Systematische beoordeling non profit / open access / physician moderated / up to date Cursusoverzicht Dag 1: basis, systematische beoordeling, geleiding g Dag 2: ischemie

Nadere informatie

Dag 2 ECG cursus. Ischemie Ritmestoornissen

Dag 2 ECG cursus. Ischemie Ritmestoornissen Dag 2 ECG cursus Ischemie Ritmestoornissen non-profit / open access / physician moderated / up-to-date ECG cursus DOKH dagdeel 2 dr. R.B.A. van den Brink, Cardioloog/opleider AMC Agenda dagdeel 2 Ischemie

Nadere informatie

Zwangerschap en een ICD CarVasZ 20-11-2015. Wilma de Vries Verpleegkundig specialist Erasmus MC Rotterdam

Zwangerschap en een ICD CarVasZ 20-11-2015. Wilma de Vries Verpleegkundig specialist Erasmus MC Rotterdam Zwangerschap en een ICD CarVasZ 20-11-2015 Wilma de Vries Verpleegkundig specialist Erasmus MC Rotterdam Jong Vrouw ICD Erfelijke hartziekten 1: Cardiomyopathieën (hartspier) 2: Aritmieën (elektische geleiding)

Nadere informatie

Standaardhandeling ECG, beoordeling van het 12-afleidingen-electrokardiogram

Standaardhandeling ECG, beoordeling van het 12-afleidingen-electrokardiogram Definitie Systematische analyse van het 12-afleidingen-elektrocardiogram (ECG) om tot een juiste beoordeling te komen. Doel Observatie en vroegtijdige herkenning van hartritmestoornissen, geleidingsstoornissen

Nadere informatie

Klinische Elektrocardiografie Les 2 Ischemie

Klinische Elektrocardiografie Les 2 Ischemie Klinische Elektrocardiografie Les 2 Ischemie Prof. Dr. J. Saenen Cardiologie Elektrofysiologie - Cardiogenetica Email: Johan.Saenen@uza.be Doelstelling 1. Ischemische wijzigingen begrijpen 2. Lesie 3.

Nadere informatie

Het beoordelen van een ECG Extremiteitselectrodes: R = Rechter arm (rood) L = Linker arm (geel) F = Linker been (groen) N = Rechter been (zwart)

Het beoordelen van een ECG Extremiteitselectrodes: R = Rechter arm (rood) L = Linker arm (geel) F = Linker been (groen) N = Rechter been (zwart) Het beoordelen van een ECG Extremiteitselectrodes: R = Rechter arm (rood) L = Linker arm (geel) F = Linker been (groen) N = Rechter been (zwart) Torso Diagnostisch Het maakt verschil of de electrodes op

Nadere informatie

Plotse dood bij sporters. Ed Hendriks, sportarts Hanneke Andriesse Mariska van Eenige

Plotse dood bij sporters. Ed Hendriks, sportarts Hanneke Andriesse Mariska van Eenige Plotse dood bij sporters Ed Hendriks, sportarts Hanneke Andriesse Mariska van Eenige http://www.youtube.com/watch?v=wzhrn MX7sOU VRAGEN????? Welke vragen willen jullie zeker vandaag beantwoord hebben?

Nadere informatie

KU Leuven. Supraventriculaire Ritmestoornissen. Prof. Dr. Hein Heidbüchel. Respiratoire Sinusaritmie. KU Leuven. Wandering Pacemaker.

KU Leuven. Supraventriculaire Ritmestoornissen. Prof. Dr. Hein Heidbüchel. Respiratoire Sinusaritmie. KU Leuven. Wandering Pacemaker. Supraventriculaire Ritmestoornissen Prof. Dr. Hein Heidbüchel Respiratoire Sinusaritmie Wandering Pacemaker Laag-atriaal ritme Sinus Coronarius Ritme daal Ritme Snel nodaal ritme Sinus-arrest of sino-atriaal

Nadere informatie

Ritmestoornissen en het beoordelen hiervan

Ritmestoornissen en het beoordelen hiervan Ritmestoornissen en het beoordelen hiervan Onderwerpen Geschiedenis Grondbeginselen De normale electrocardiografische complexen Systematische beoordeling Ritmes en ritmestoornissen Handige links Han van

Nadere informatie

Spelregels; A = Groen B = Rood Heeft u het antwoord fout, dan neemt u weer plaats op uw stoel!!

Spelregels; A = Groen B = Rood Heeft u het antwoord fout, dan neemt u weer plaats op uw stoel!! Spelregels; A = Groen B = Rood Heeft u het antwoord fout, dan neemt u weer plaats op uw stoel!! Oefenvraag 1. Op het ECG zijn de verschillende fasen van de hartslag te zien. Ze worden benoemd met de letters

Nadere informatie

Basiscursus ECG voor anesthesisten i.o. Joris de Groot Jonas de Jong

Basiscursus ECG voor anesthesisten i.o. Joris de Groot Jonas de Jong Basiscursus ECG voor anesthesisten i.o. Joris de Groot Jonas de Jong non profit / open access / physician moderated / up to date Cursusoverzicht 9.30 10.00 Ontvangst en koffie 10.00 10.50 ECG interpreta:e

Nadere informatie

Indeling ritmestoornissen Naar oorsprong

Indeling ritmestoornissen Naar oorsprong RITMESTOORNISSEN Indeling ritmestoornissen Naar oorsprong Ritmestoornissen Nomenclatuur extrasystole : vroeg vallende slag escapeslag: slag volgend op pauze, meestal uit distaal weefsel bradycardie :

Nadere informatie

Ine Bollen Aanvullingen ECG ECG s les 1 ECG 1 ECG 2. 1 P a g i n a

Ine Bollen Aanvullingen ECG ECG s les 1 ECG 1 ECG 2. 1 P a g i n a ECG s les 1 ECG 1 ECG 2 1 P a g i n a ECG 3 ECG 4 2 P a g i n a ECG 5 3 P a g i n a ECG s les 2 ECG 6 ECG 7 4 P a g i n a ECG 8 ECG 9 5 P a g i n a ECG 10 ECG 11 6 P a g i n a ECG 12 ECG 13 7 P a g i n

Nadere informatie

Het normale elektrocardiogram. Zie voor nog uitgebreidere informatie www.ecg-clopedia.nl!!!

Het normale elektrocardiogram. Zie voor nog uitgebreidere informatie www.ecg-clopedia.nl!!! Zie voor nog uitgebreidere informatie www.ecg-clopedia.nl!!! 1 De depolarisatie van de boezems De depolarisatie(vector) van de boezems veroorzaakt een P-top op het ECG 2 De depolarisatie van de kamers

Nadere informatie

Basiscursus ECG voor huisartsen. Ivo van der Bilt

Basiscursus ECG voor huisartsen. Ivo van der Bilt Basiscursus ECG voor huisartsen Ivo van der Bilt non- profit / open access / physician moderated / up- to- date Cursusoverzicht Dag 1: basis, systemabsche beoordeling, geleiding Dag 2: ischemie en ritmestoornissen,

Nadere informatie

ECG 10+: Systematisch ECG s beoordelen

ECG 10+: Systematisch ECG s beoordelen Karen Konings, obert Willemsen Nascholing ECG 10+: ystematisch ECG s beoordelen E Introductie Eerder beschreven we in Huisarts en Wetenschap bij welke klachten een elektrocardiogram (ECG) in de huisartsenpraktijk

Nadere informatie

Artsen informatie over het Philips 12-Afl. algoritme

Artsen informatie over het Philips 12-Afl. algoritme Artsen informatie over het Philips 12-Afl. algoritme Verantwoording Over deze editie Publicatienummer M5000-91003 Editie 1 Copyright 2003 Koninklijke Philips Electronics N.V. Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Informatiebrochure Electrocardiogram. I Autonome verzorgingsinstelling

Informatiebrochure Electrocardiogram. I Autonome verzorgingsinstelling Informatiebrochure Electrocardiogram I Autonome verzorgingsinstelling IIHet electrocardiogram (EKG) Een EKG is een grafische weergave van de elektrische activiteit in de hartspier. Plaatsen electrodes

Nadere informatie

Preventieve sportmedische screening

Preventieve sportmedische screening Preventieve sportmedische screening cardiosporten.be Dr Roosen John Dieusaert Olivia Wat veroorzaakt plotse dood? Media: acuut hartfalen is niet de oorzaak Wel: ernstige ritmestoornissen van het hart,

Nadere informatie

ECG cursus voor co-assistenten in 2 uur. Jonas de Jong Cardionetworks.org

ECG cursus voor co-assistenten in 2 uur. Jonas de Jong Cardionetworks.org ECG cursus voor co-assistenten in 2 uur Jonas de Jong Cardionetworks.org Opbouw Stichting Cardionetworks Historie van het ECG Grondbeginselen Technische problemen 7+2 stappenplan Ischemie Ritmestoornissen

Nadere informatie

Ritmestoornissen Amstel academie. Pieter Postema CCU/IC/SEH/MC/Anesthesie/Cardio-Thoracaal 10/4/2008

Ritmestoornissen Amstel academie. Pieter Postema CCU/IC/SEH/MC/Anesthesie/Cardio-Thoracaal 10/4/2008 Ritmestoornissen Amstel academie Pieter Postema CCU/IC/SEH/MC/Anesthesie/Cardio-Thoracaal 10/4/2008 Auteurs: Jonas de Jong Ivo van der Bilt Pieter Postema Joris de Groot Renee van der Brink Tymen Keller

Nadere informatie

Dag 1 ECG cursus. Grondbeginselen Systematische beoordeling ECG verschijnselen bij niet-cardiale ziekte

Dag 1 ECG cursus. Grondbeginselen Systematische beoordeling ECG verschijnselen bij niet-cardiale ziekte Dag 1 ECG cursus Grondbeginselen Systematische beoordeling ECG verschijnselen bij niet-cardiale ziekte non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Cursusoverzicht Dag 1: basis, systematische

Nadere informatie

Syncope : nieuwe inzichten

Syncope : nieuwe inzichten Syncope : nieuwe inzichten Dieter De Cleen 2 februari 2019 TLOC Syncope Indeling Reflex syncope vasovagaal situationeel (niezen, mictie, defecatie, ) carotid sinus syndroom Orthostatische syncope medicatie

Nadere informatie

Ritmestoornissen CCU

Ritmestoornissen CCU Ritmestoornissen CCU 1 Paroxysmale tachycardieen Tachycardie is plotseling ( Paroxysmaal ) opgetreden. Frequentie is hoger dan 110 bpm. Meestal 130-250. 2 Paroxysmale Atrium Tachycardie(PAT) Snelle plotsellinge

Nadere informatie

AMC - ECG cursus voor assistenten cardio, interne, anesthesie en SEH. Dag 1 Jonas de Jong

AMC - ECG cursus voor assistenten cardio, interne, anesthesie en SEH. Dag 1 Jonas de Jong AMC - ECG cursus voor assistenten cardio, interne, anesthesie en SEH Dag 1 Jonas de Jong Dag 1: Jonas de Jong Programma Basis, techniek, systematische beoordeling Extracardiaal veroorzaakte ECG afwijkingen

Nadere informatie

Duursport en de rechterkamer. dr. Babette Pluim, sportarts Sportmedisch Centrum Papendal

Duursport en de rechterkamer. dr. Babette Pluim, sportarts Sportmedisch Centrum Papendal Duursport en de rechterkamer dr. Babette Pluim, sportarts Sportmedisch Centrum Papendal 1998 Wat is een sporthart? Het complex van structurele, functionele en elektrische remodellering van het hart tgv

Nadere informatie

Dag 3 ECG cursus. Ritme en geleidingsstoornissen Tachycardie Bradycardie Herhaling Diversen Bespreken 8 ingebrachte casus 2 Casus uit de kliniek

Dag 3 ECG cursus. Ritme en geleidingsstoornissen Tachycardie Bradycardie Herhaling Diversen Bespreken 8 ingebrachte casus 2 Casus uit de kliniek Dag 3 ECG cursus Ritme en geleidingsstoornissen Tachycardie Bradycardie Herhaling Diversen Bespreken 8 ingebrachte casus 2 Casus uit de kliniek RITME EN GELEIDINGSTOORNISSEN Indeling ritmestoornissen Naar

Nadere informatie

ECG cursus deel 1: de basis. Grondbeginselen Systematische beoordeling

ECG cursus deel 1: de basis. Grondbeginselen Systematische beoordeling ECG cursus deel 1: de basis Grondbeginselen Systematische beoordeling non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Cursusoverzicht Dag 1: basis, systematische beoordeling, geleiding Dag

Nadere informatie

ECG cursus deel 1: de basis. Grondbeginselen Systematische beoordeling

ECG cursus deel 1: de basis. Grondbeginselen Systematische beoordeling ECG cursus deel 1: de basis Grondbeginselen Systematische beoordeling non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Cursusoverzicht Dag 1: basis, systematische beoordeling, geleiding Dag

Nadere informatie

Ritmestoornissen CCU

Ritmestoornissen CCU Ritmestoornissen CCU Sinusritme P-top P-top aanwezig P-toppen zijn identiek Afstand tussen gelijke toppen is constant 2 Sinus bradycardie Oorsprong prikkelvorming uit de sinusknoop P top, PQ tijd en QRS

Nadere informatie

Leidraad voor artsen voor het beoordelen en monitoren van cardiovasculaire risico bij het voorschrijven van Atomoxetine

Leidraad voor artsen voor het beoordelen en monitoren van cardiovasculaire risico bij het voorschrijven van Atomoxetine Leidraad voor artsen voor het beoordelen en monitoren van cardiovasculaire risico bij het voorschrijven van Atomoxetine Atomoxetine is geïndiceerd voor de behandeling van aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit

Nadere informatie

ECG cursus voor assistenten interne en anesthesie. Dag 1

ECG cursus voor assistenten interne en anesthesie. Dag 1 ECG cursus voor assistenten interne en anesthesie Dag 1 Auteurs: Jonas de Jong Ivo van der Bilt Joris de Groot Renée van der Brink Tymen Keller Illustraties: Rob Kreuger Bart Duineveld Met dank aan: Prof.

Nadere informatie

Ventriculaire Ritmestoornissen. Ventriculaire Extrasystolen. Geinterpoleerde Ventriculaire Extrasystole. Prof. Dr. Hein Heidbüchel

Ventriculaire Ritmestoornissen. Ventriculaire Extrasystolen. Geinterpoleerde Ventriculaire Extrasystole. Prof. Dr. Hein Heidbüchel KU Leuven Ventriculaire Ritmestoornissen Prof. Dr. Hein Heidbüchel Ventriculaire Extrasystolen LBTB morfologie, rechter as Unifocaal Bigeminie Retrograde P-toppen Geinterpoleerde Ventriculaire Extrasystole

Nadere informatie

Leidraad voor artsen voor het beoordelen en monitoren van cardiovasculaire risico bij het voorschrijven van atomoxetine

Leidraad voor artsen voor het beoordelen en monitoren van cardiovasculaire risico bij het voorschrijven van atomoxetine Leidraad voor artsen voor het beoordelen en monitoren van cardiovasculaire risico bij het voorschrijven van atomoxetine Dit materiaal beschrijft aanbevelingen om belangrijke risico s van atomoxetine te

Nadere informatie

Hartritmestoornissen bij jongeren. Prof. Dr. Koen Monsieurs Dienst Spoedgevallen Universitair Ziekenhuis Antwerpen. NVKVV, Oostende, 24 maart 2014

Hartritmestoornissen bij jongeren. Prof. Dr. Koen Monsieurs Dienst Spoedgevallen Universitair Ziekenhuis Antwerpen. NVKVV, Oostende, 24 maart 2014 Hartritmestoornissen bij jongeren Prof. Dr. Koen Monsieurs Dienst Spoedgevallen Universitair Ziekenhuis Antwerpen NVKVV, Oostende, 24 maart 2014 Het probleem Oorzaken PrevenJe Behandeling Conclusies Overzicht

Nadere informatie

ICD patiënten dag 25 september 2015

ICD patiënten dag 25 september 2015 ICD patiënten dag 25 september 2015 Wie krijgt welke ICD? Mikael Kortz, cardioloog Flevoziekenhuis Wie krijgt welke ICD? waarom heb ik deze ICD? Mikael Kortz, cardioloog Flevoziekenhuis wie krijgt een

Nadere informatie

Foetale hartritmestoornissen

Foetale hartritmestoornissen Casuïstiek bespreking RCPSNH 12 maart 2019 Dr. Els Grijseels, arts Prenatale Geneeskunde, Amsterdam UMC Opbouw presentatie: Achtergrond Overzicht hartritmestoornissen Etiologie Diagnostiek Behandeling

Nadere informatie

ECG cursus dagdeel 2. Dr. J.R. de Groot, cardioloog. non-profit / open access / physician moderated / up-to-date

ECG cursus dagdeel 2. Dr. J.R. de Groot, cardioloog. non-profit / open access / physician moderated / up-to-date ECG cursus dagdeel 2 Dr. J.R. de Groot, cardioloog non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Agenda dagdeel 2 Ischemie en infarct Geleidingsstoornissen Ritmestoornissen Quiz ISCHEMIE

Nadere informatie

Hierbij gaat voor de delegaties document D043528/02 Annex.

Hierbij gaat voor de delegaties document D043528/02 Annex. Raad van de Europese Unie Brussel, 8 maart 2016 (OR. en) 6937/16 ADD 1 TRANS 72 BEGELEIDENDE NOTA van: de Europese Commissie ingekomen: 7 maart 2016 aan: Nr. Comdoc.: Betreft: het secretariaat-generaal

Nadere informatie

ECG bij niet cardiale pathologie. Prof. Dr. Rik Willems

ECG bij niet cardiale pathologie. Prof. Dr. Rik Willems ECG bij niet cardiale pathologie Prof. Dr. Rik Willems Longembolen Mechanismen ECG verandering Verhoging druk in RV RV dilatatie met verplaatsing van de rechterzijde van het septum naar boven Verhoging

Nadere informatie

keurend cardiologen CBR update voor: Wijziging Regeling eisen geschiktheid 2000 uitgave december 2017 De huidige wijziging betreft geheel hoofdstuk 6

keurend cardiologen CBR update voor: Wijziging Regeling eisen geschiktheid 2000 uitgave december 2017 De huidige wijziging betreft geheel hoofdstuk 6 uitgave december 2017 U ontvangt deze e-mail omdat u bij het CBR bent aangemeld als keurend cardioloog. Via deze nieuwsbrief ontvangt u informatie die specifiek van belang is bij het verrichten van cardiologische

Nadere informatie

Perioperatieve ritmestoornissen EN EEN SYSTEMATISCHE ANALYSE EN INTERPRETATIE VAN HET ECG

Perioperatieve ritmestoornissen EN EEN SYSTEMATISCHE ANALYSE EN INTERPRETATIE VAN HET ECG Belangrijk in de anesthesie - een persoonlijke noot Perioperatieve ritmestoornissen EN EEN SYSTEMATISCHE ANALYSE EN INTERPRETATIE VAN HET ECG B. KUIJPERS Neem je verantwoordelijkheid voor de patiënt en

Nadere informatie

Longembolie 15-2-2011

Longembolie 15-2-2011 1 ECG veranderingen worden veroorzaakt door: Verhoging van de druk in de rechterkamer Rechterkamer dilatatie met clockwise rotation en verplaatsing van het septum naar boven 3. Verhoogde druk in rechterboezem

Nadere informatie

Inhoud INHOUD. Inleiding tot het ECG 41. Hoofdstuk 1 Anatomie van het hart 44. Hoofdstuk 2 De Hartcyclus 49

Inhoud INHOUD. Inleiding tot het ECG 41. Hoofdstuk 1 Anatomie van het hart 44. Hoofdstuk 2 De Hartcyclus 49 INHOUD Inhoud In Memoriam Dr Norbert De Cock (1938-2013) 33 Voorwoord bij de eerste druk 35 Inleiding bij de zesde editie 37 Credits 39 Inleiding tot het ECG 41 1 Wat is een elektrocardiogram of ECG? 41

Nadere informatie

Snelle overzichten. voor eigen gebruik. Uit: Snelle interpretatie van ECG s

Snelle overzichten. voor eigen gebruik. Uit: Snelle interpretatie van ECG s voor eigen gebruik De volgende pagina s bieden nuttige samenvattingen voor dagelijks gebruik in uw werk met ecg s. U hoeft ze niet te kopiëren of uit te scheuren om ze altijd bij u te hebben, want ze zijn

Nadere informatie

Voriconazol en ritmestoornissen

Voriconazol en ritmestoornissen Voriconazol en ritmestoornissen MDO bespreking 29-10-2014 Michelle Oude Alink Casus Man 68 jaar oud Voorgeschiedenis 2014, juni: myocardinfarct wv DES-stent Sinds september verdenking pneumonie, aanvankelijk

Nadere informatie

Voordelen van bewegen voor hart- en vaatziekten - Risico's van topsport. Petra Belkova, cardiologie AZ Monica

Voordelen van bewegen voor hart- en vaatziekten - Risico's van topsport. Petra Belkova, cardiologie AZ Monica Voordelen van bewegen voor hart- en vaatziekten - Risico's van topsport Petra Belkova, cardiologie AZ Monica Voordelen van bewegen Fyziek Psychologisch en emmotioneel Sociaal Cognitief Economisch Positieve

Nadere informatie

Over de ZIN van hartscreening bij jonge amateursporters. Dr. Lieven Herbots

Over de ZIN van hartscreening bij jonge amateursporters. Dr. Lieven Herbots Over de ZIN van hartscreening bij jonge amateursporters Dr. Lieven Herbots Sporten Is Gezond! Dr S. Sharma Plotse Dood Oorzaken Plotse dood bij Sporters (< 35 jaar) o Structurele Hartafwijkingen Coronaire

Nadere informatie

Risicominimalisatie-materiaal over de risico s van atomoxetine voor zorgverleners

Risicominimalisatie-materiaal over de risico s van atomoxetine voor zorgverleners Risicominimalisatie-materiaal over de risico s van atomoxetine voor zorgverleners Atomoxetine 2/6 RISICOMINIMALISATIE-MATERIAAL OVER DE RISICO S VAN ATOMOXETINE VOOR ZORGVERLENERS Dit materiaal beschrijft

Nadere informatie

leidraad voor artsen voor het beoordelen en monitoren van cardiovasculaire risico bij het voorschrijven van atomoxetine

leidraad voor artsen voor het beoordelen en monitoren van cardiovasculaire risico bij het voorschrijven van atomoxetine Atomoxetine HCl Aurobindo 10, 18, 25, 40, 60, 80 en 100 mg, harde capsules RVG 121282, 121287, 121290, 121293, 121294, 121295, 121297 Module 1.8 1.8.2 armm Rev.nr. 1905 Pag. 1 van leidraad voor artsen

Nadere informatie

Grenzen stellen bij hartfalen patienten. Anne van Vegchel Sportarts

Grenzen stellen bij hartfalen patienten. Anne van Vegchel Sportarts Grenzen stellen bij hartfalen patienten Anne van Vegchel Sportarts cv 2000-2006 geneeskunde 2007-2011 sportgeneeskunde 2008-heden bondsarts KNKV 2011-heden sportarts Bravis 2015-heden sportarts Sportsclinic

Nadere informatie

Mijn patiënt doet een. Syncope: Aanpak door de huisarts. Dr. Jan Verwerft 0479/

Mijn patiënt doet een. Syncope: Aanpak door de huisarts. Dr. Jan Verwerft 0479/ Mijn patiënt doet een Syncope: Aanpak door de huisarts Dr. Jan Verwerft 0479/430278 jan.verwerft@jessazh.be Relevantie? 40 % populatie heeft ooit een syncope 1 Prognose goed tenzij cardiale oorzaak/aritmie

Nadere informatie

Prof. Dr. Hein Heidbuchel. Sportattesten, sportscreening, sportadvies

Prof. Dr. Hein Heidbuchel. Sportattesten, sportscreening, sportadvies Prof. Dr. Hein Heidbuchel Sportattesten, sportscreening, sportadvies Dokter, kan u dit voorkomen? Geschiktheidsevaluatie: wat en hoe? Vlaamse Basket Liga Vraag 1: Hoeveel geschiktheidsevaluaties doet u

Nadere informatie

Dr. Pascal Vanelderen, MD, PhD Kritieke diensten Ziekenhuis Oost-Limburg, Genk

Dr. Pascal Vanelderen, MD, PhD Kritieke diensten Ziekenhuis Oost-Limburg, Genk Dr. Pascal Vanelderen, MD, PhD Kritieke diensten Ziekenhuis Oost-Limburg, Genk Smal-QRS tachycardie Breed-QRS tachycardie I II III avr avl avf V1 V2 V3 V4 V5 V6 Π 1mV >100/min QRS-duur < 120msec VK-flutter/fibrillatie

Nadere informatie

Mijn patiënt krijgt een defibrillator (ICD) Wat moet ik als huisarts weten?

Mijn patiënt krijgt een defibrillator (ICD) Wat moet ik als huisarts weten? Mijn patiënt krijgt een defibrillator (ICD) Wat moet ik als huisarts weten? Diagram of a Single-Chamber Implantable Cardioverter-Defibrillator System DiMarco J. N Engl J Med 2003;349:1836-1847 Een duidelijk

Nadere informatie

Foetale en neonatale hartritmestoornissen: diagnostiek en behandeling

Foetale en neonatale hartritmestoornissen: diagnostiek en behandeling Foetale en neonatale hartritmestoornissen: diagnostiek en behandeling I.M.E. Frohn-Mulder, kindercardioloog P.C. Schut, prenataal arts Erasmus MC Casuïstiekavond SPSZN 21 november 2017 Als het hart van

Nadere informatie

Behandeling tot nu toe: Verademing van Bram Bakker gelezen en enkele oefeningen daaruit gebruikt. Oefeningen van the Iceman gedaan.

Behandeling tot nu toe: Verademing van Bram Bakker gelezen en enkele oefeningen daaruit gebruikt. Oefeningen van the Iceman gedaan. Casus 59-jarige man Vraag: oorzaak zuurstofpols daling bij einde inspanning, door mitralisklepafwijking? Aanleiding sportmedisch onderzoek: verminderde inspanningstolerantie. Sportbeoefening: Hardlopen

Nadere informatie

INFO VOOR PATIËNTEN CARDIOGENETISCHE CONSULTATIE

INFO VOOR PATIËNTEN CARDIOGENETISCHE CONSULTATIE INFO VOOR PATIËNTEN CARDIOGENETISCHE CONSULTATIE INHOUD 01 Inleiding 4 02 Hartaandoening 5 03 Erfelijkheidsonderzoek 6 04 Genetische counseling 6 05 Wie komt in aanmerking 7 06 (Preventieve) behandeling

Nadere informatie

Supra-ventriculaire tachycardie

Supra-ventriculaire tachycardie Supra-ventriculaire tachycardie (SVT) Dr. Sebastiaan Velthuis Cardioloog, Jeroen Bosch Ziekenhuis Typen SVT s Smal complex tachycardie (Inappropriate) Sinustachycardie AF Atriale flutter Atriale tachycardie

Nadere informatie

Hart sport RozenbergSport.nl 24 februari 2012 pagina 1 / 6

Hart sport RozenbergSport.nl 24 februari 2012 pagina 1 / 6 RozenbergSport.nl 24 februari 2012 pagina 1 / 6 Inhoud Sporthart ECG atleet normaal ECG atleet abnormaal Inspanningseffecten Duurinspanning Krachtinspanning Algemeen Syncope Sporthart Adrenaline Cardiale

Nadere informatie

Chapter 10. Samenvatting

Chapter 10. Samenvatting Samenvatting Samenvatting: Bij patiënten met een indicatie voor een pacemaker op grond van bradycardieën, komt paroxysmaal atrium fibrilleren (AF) vaak voor (30-50%), ook als deze ritmestoornis voor pacemaker

Nadere informatie

Ouizzzz. CNE 17 april Maria, Janine en Eefje

Ouizzzz. CNE 17 april Maria, Janine en Eefje Ouizzzz CNE 17 april 2018 Maria, Janine en Eefje Een kenmerk van ERN GUARD-Heart is: A. Dat alle Europese Ziekenhuizen deel kunnen nemen aan dit netwerk. B. Dat cardiologen met alle vragen over cardiologische

Nadere informatie

Nederlanse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting

Nederlanse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 197 198 Samenvatting In het proefschrift worden diverse klinische aspecten van primaire PCI (Primaire Coronaire Interventie) voor de behandeling van een hartinfarct onderzocht.

Nadere informatie

RICHTLIJNEN. (Voor de EER relevante tekst)

RICHTLIJNEN. (Voor de EER relevante tekst) 8.7.2016 L 183/59 RICHTLIJNEN RICHTLIJN (EU) 2016/1106 VAN DE COMMISSIE van 7 juli 2016 tot wijziging van Richtlijn 2006/126/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende het rijbewijs (Voor de

Nadere informatie

ACUTE RITMESTOORNISSEN ALGEMENE DIAGNOSTISCHE EN THERAPEUTISCHE AANPAK SPECIFIEKE PROBLEMEN

ACUTE RITMESTOORNISSEN ALGEMENE DIAGNOSTISCHE EN THERAPEUTISCHE AANPAK SPECIFIEKE PROBLEMEN ACUTE RITMESTOORNISSEN ALGEMENE DIAGNOSTISCHE EN THERAPEUTISCHE AANPAK SPECIFIEKE PROBLEMEN OVERZICHT Algemene aanpak bij tachy-aritmie Pathofysiologisch aspect : re-entry fenomeen Narrow QRS tachycardia

Nadere informatie

Cardioverteren. Defibrilleren. Tachycardie

Cardioverteren. Defibrilleren. Tachycardie Cardioverteren Defibrilleren Reanimeren Cardioverteren Boezem en kamertachycardiëen zonder collaps Onder gecontroleerde omstandigheden Synchronisatie! (medicamenteuze/electrische methode) Defibrilleren

Nadere informatie

ACUUT CORONAIR SYNDROOM

ACUUT CORONAIR SYNDROOM ACUUT CORONAIR SYNDROOM Doelen ACS pathofysiologie begrijpen Risicofactoren voor ACS kunnen herkennen Diagnostische stappen kunnen volgen 12 februari 2015 Esther de Haan, verpleegkundig specialist cardiologie

Nadere informatie

Electrocardiografie. Een syllabus voor internisten, huisartsen en verpleegkundigen. Dr Frank Bauwens. http://www.drfrankbauwens.be

Electrocardiografie. Een syllabus voor internisten, huisartsen en verpleegkundigen. Dr Frank Bauwens. http://www.drfrankbauwens.be Electrocardiografie Een syllabus voor internisten, huisartsen en verpleegkundigen Dr Frank Bauwens Cardiologie http://www.drfrankbauwens.be 1 Inhoudstabel Woord vooraf Wat is electrocardiografie Het normale

Nadere informatie

Cardiogenetische testing (probands) - Antwerp. Cardiomyopathy panel (n=51 genes) Arrhythmia panel (n=51 genes) Aneurysm panel (n=30 genes)

Cardiogenetische testing (probands) - Antwerp. Cardiomyopathy panel (n=51 genes) Arrhythmia panel (n=51 genes) Aneurysm panel (n=30 genes) Cardiogenetische testing (probands) - Antwerp 800 800 700 700 600 500 400 300 600 500 400 300 Cardiomyopathy panel (n=51 genes) Arrhythmia panel (n=51 genes) Aneurysm panel (n=30 genes) 200 200 100 100

Nadere informatie

Plotse dood in de Sport

Plotse dood in de Sport Plotse dood in de Sport Implicaties voor sportkeuring Dr. Johan Vijgen Hartcentrum Hasselt Cardio 2009 6 december 2008 Plotse dood bij sporters Hoe groot is het probleem? data Italië / data USA / data

Nadere informatie

Ischemiedetectie op maat, maar garantie tot aan de deur? Alkmaarse specialiteiten 1 december 2017 Vlado Brizar

Ischemiedetectie op maat, maar garantie tot aan de deur? Alkmaarse specialiteiten 1 december 2017 Vlado Brizar Ischemiedetectie op maat, maar garantie tot aan de deur? Alkmaarse specialiteiten 1 december 2017 Vlado Brizar Positief voorspellende waarde?! Inleiding Klachten bij coronairlijden symptoom > diagnose

Nadere informatie

Anti-artimica Marieke Aalbers Ziekenhuisapotheker Treant Zorggroep NVZA: SIG cardiologie

Anti-artimica Marieke Aalbers Ziekenhuisapotheker Treant Zorggroep NVZA: SIG cardiologie Anti-artimica Marieke Aalbers Ziekenhuisapotheker Treant Zorggroep NVZA: SIG cardiologie Syncope Syncope als bijwerking van geneesmiddelen: Anti-aritmica Diuretica Anti-depressiva Antihypertensiva Geneesmiddelen

Nadere informatie

ARTERIELE HYPERTENSIE

ARTERIELE HYPERTENSIE ARTERIELE HYPERTENSIE Wat u moet weten - Patiëntinformatie - Hypertensie is de medische term voor hoge bloeddruk. Dat is de druk waaraan de arteriële bloedvaten of slagaders in het lichaam blootgesteld

Nadere informatie