Koolveen Toelichting watertoets

Transcriptie

1 Koolveen Toelichting watertoets projectnr revisie 2 7 juni 2010 Opdrachtgever Natuurmonumenten T.a.v. R. Schuiling Postbus AT Assen datum vrijgave beschrijving revisie 2 goedkeuring vrijgave 7 juni 2010 Definitief rapport W.J.A. de Fijter A. Schuphof

2 Inhoud Blz. 1 Inleiding 2 2 Huidige situatie plangebied Locatie Bodemopbouw Geohydrologie Oppervlaktewater 5 3 Voorgenomen ontwikkeling 7 4 Toekomstige waterhuishouding 8 5 Samenvatting (waterparagraaf) 10 Bijlage I: Beleidskader 13 Bijlage II: Huidige waterhuishouding 15 Bijlage III: Watertoetsdocument Waterschap Reest en Wieden 16 Bijlage IV: Aanpassingen waterhuishouding 19 blad 1 van 20

3 1 Inleiding Aanleiding Natuurmonumenten werkt aan het herstel van natuur ten noordwesten van Nieuw- Balinge. In de periode 2004 tot 2005 zijn het Groote Veld en omgeving Hullenzand- Lentsche veen heringericht. Op dit moment is Natuurmonumenten bezig met de natuurontwikkeling Koolveen. Om deze ontwikkeling mogelijk te maken dient onder andere het proces van de watertoets te worden doorlopen. Doel Het doel van de watertoets is te waarborgen dat waterhuishoudkundige doelstellingen expliciet en evenwichtig in beschouwing worden genomen bij ruimtelijke afwegingen. De watertoets zorgt voor een vroegtijdige systematische aandacht voor wateraspecten in ruimtelijke plannen en besluiten. Hierdoor kunnen eventuele kansen en/of knelpunten in dit stadium worden gesignaleerd. Werkwijze Voor deze watertoets zijn de stappen uit figuur 1 doorlopen. De eerste stap was een overleg tussen Waterschap Reest en Wieden, Natuurmonumenten en Oranjewoud. In dit overleg is besproken hoe de waterhuishouding het meest optimaal vorm kan worden gegeven. Vervolgens heeft Waterschap Reest en Wieden een watertoetsdocument opgesteld, waarin informatie is opgenomen op basis waarvan de waterhuishouding in en rondom het plan kan worden geregeld. De informatie uit dit document en het overleg is vervolgens verwerkt in deze toelichting op de watertoets en samengevat in de waterparagraaf. Deze waterparagraaf wordt vervolgens door Natuurmonumenten aan het projectplan toegevoegd en het resultaat wordt erin verwerkt. Dit plan moet vervolgens ter beoordeling aan het waterschap worden voorgelegd voor een officieel wateradvies. Figuur 1: Stappen watertoets Koolveen Leeswijzer In deze toelichting op de watertoets is eerst de huidige situatie en de voorgenomen ontwikkeling beschreven. Vervolgens wordt er ingegaan op de toekomstige waterhuishouding en de afspraken die daarvoor zijn gemaakt. Tot slot zijn de belangrijkste afspraken samengevat in de waterparagraaf. blad 2 van 20

4 2 Huidige situatie plangebied 2.1 Locatie Het natuurontwikkeling Koolveen ligt ten noordwesten van Nieuw-Balinge. De ontwikkeling bestaat uit drie gebieden die in figuur 2 op een luchtfoto zijn aangegeven. De totale natuurontwikkeling is circa 57 ha groot. Deze watertoets gaat vooral in op het meest zuidelijk gelegen gebied, waarbinnen en omheen de waterhuishouding gaat veranderen. Koolveen Figuur 2: Luchtfoto met daarop de locaties van de natuurontwikkeling aangegeven 2.2 Bodemopbouw Maaiveldhoogte De maaiveldhoogte varieert van 14,9 tot 15,9 m +NAP binnen de noordwestelijk gelegen locatie. De zuidelijk gelegen locatie vertoont het kleinste hoogteverschil met 15,6 tot 16,3 m +NAP. De noordoostelijk gelegen locatie ligt het hoogst, waarbij de maaiveldhoogte varieert van 15,9 tot 17,3 m +NAP. blad 3 van 20

5 Bodemopbouw Koolveen ligt op de westelijke flank van een NNO-ZZW lopende rug die ter hoogte van Nieuw-Balinge in WZW-richting ombuigt. Onder het gehele gebied bevindt zich keileem onder een dunne laag fijnzandige afzettingen. Deze keileem laag is ook goed te zien in figuur 3, waarop deze scheidende laag (SDL02) in het paars is aangegeven. Figuur 3: Geohydrologische dwarsdoorsnede plangebied,van zuidwest naar noordoost 2.3 Geohydrologie Grondwaterstanden Door de aanwezigheid van de keileem laag bevinden zich in dit gebied lokaal vennetjes op schijngrondwaterspiegels. Ten westen van de natuurontwikkeling Koolveen staan een drietal peilbuizen. Twee daarvan in het Hullenzand (B0181 en B0193) en een bij het Lentsche Veen (B0182). Het grondwaterstandsverloop in deze peilbuizen over een periode van meerdere jaren is weergegeven in figuur 4. Duidelijk blijkt dat er sterke wegzijging optreedt door de keileem. Tevens blijkt dat de waterstanden van jaar tot jaar aanzienlijke fluctuaties laten zien, circa 1 m boven de keileem en ruim 1,5 m eronder. Ter hoogte van de middelste locatie van Koolveen ligt de maximale grondwaterstand tussen 80 en 140 cm onder het maaiveld (grondwatertrap VIId). blad 4 van 20

6 Figuur 4: Grondwaterstandsverloop ten opzichte van maaiveld in Hullerzand en Lentsche Veen Doorlatendheid De leemlaag heeft een slechte doorlatendheid. Het zand onder deze leemlaag zorgt ervoor dat de grondwaterstand tot ver onder deze laag kan wegzakken in drogere perioden. Grondwater- en/of bodembeschermingsgebied Het plangebied ligt niet binnen een grondwater- en/of bodembeschermingsgebied. 2.4 Oppervlaktewater In figuur 5 is de huidige waterhuishouding weergegeven, een grotere kaart is in bijlage II opgenomen. In de huidige situatie watert het gebied het Groote Veld af in noordelijke richting. Het gebied rondom het zuidelijke deel van Koolveen watert af in westelijke richting naar de watergang de Hullenraai. blad 5 van 20

7 Figuur 5: Huidige waterhuishouding blad 6 van 20

8 3 Voorgenomen ontwikkeling In het verleden zijn het Groote Veld en de omgeving van het Hullenzand en Lentse Veen heringericht. Met de herontwikkeling van de zuidelijke locatie van Koolveen watert het Groote Veld in de toekomst af naar de watergang de Hullenraai. Daarnaast zorgt de ontwikkeling voor een groter en meer aaneengesloten natuurgebied. Verder worden de volgende opgaven gerealiseerd: Natura Door afgraving van de voedselrijke bouwvoor (0,3 tot 0,5 m) en het vasthouden van water wordt ruimte gecreëerd voor de ontwikkeling van natte droge heide en ven- en slenkachtige natuur; GGOR - Door herinrichting van het watersysteem worden antiverdrogingsmaatregelen getroffen; WB21 - Het vasthouden en bergen van water in het plangebied draagt bij aan de bergingsopgave voor het stroomgebied. De gevolgen van deze ontwikkeling op de waterhuishouding is in hoofdstuk 4 uitgewerkt. blad 7 van 20

9 4 Toekomstige waterhuishouding Op 24 april 2009 is er overleg geweest tussen Natuurmonumenten en Waterschap Reest en Wieden. In dit overleg is besproken hoe de toekomstige waterhuishouding het meest optimaal vorm kan worden gegeven. Daarnaast is er op 25 mei 2010 opnieuw overleg geweest tussen Oranjewoud en Waterschap Reest en Wieden om alle maatregelen en bijbehorende maatvoering goed op een kaart te zetten. Op vrijdag 4 juni zijn de laatste opmerkingen besproken, waarbij met het verwerken van deze opmerkingen de watertoets formeel is afgerond. Het resultaat van het eerste overleg is verwerkt in een watertoetsdocument, zie bijlage III. Om de aanpassingen van de waterhuishouding inzichtelijk te maken zijn deze, mede op basis van het overleg op , in onderstaand figuur verder uitgewerkt (zie bijlage IV voor een grotere weergave). Figuur 6: Aanpassingen waterhuishouding Het komt er op neer dat in de nieuwe situatie regenwater uit het Groote Veld, Koolveen en het Hullenzand en Lentse Veen over het maaiveld en door de slenken vertraagd afstroomt naar de watergang de Hullenraai. Om dit te bereiken worden een aantal sloten en watergangen gedempt, nieuw gegraven en geherdimensioneerd. Daarnaast worden slenken, vennen en een poel gegraven. Verder worden een aantal stuwen en duikers aangebracht en duikers verwijderd. blad 8 van 20

10 Om de waterhuishouding zowel tijdens als na de werkzaamheden op orde te houden is de volgende volgorde van de werkzaamheden afgesproken: 1. Het handhaven van de afvoer van water uit particuliere gronden en landbouwgebieden uit de omgeving Nieuw-Balinge door de bestaande afvoersloten aan te sluiten op het zuidelijk gelegen stroomgebied rond de Haarweg. Bestaande (schouw)sloten worden hiervoor opgewaardeerd (nieuw gegraven en vergroot) en waar verbindingen ontbreken worden deze aangelegd in de vorm van open water of een duiker. Ter hoogte van de Haarweg wordt bovenstrooms van de nieuw te realiseren wegduiker een WB21-stuw geplaatst om het water vertraagd tot afvoer te laten komen. Het nieuwe afvoertracé wordt aan de natuurkant voorzien van een waterscheidende kade door het bestaand maaiveld gedeeltelijk op te hogen. Ter hoogte van de Hoogeveenseweg wordt bovenstrooms van de nieuw te realiseren wegduiker ook een WB21-stuw geplaatst om het water vertraagd tot afvoer te laten komen. 2. Wanneer de werkzaamheden onder punt 1 zijn afgerond kan worden gestart met de ontgrondingswerkzaamheden. In circa 5 jaar tijd wordt het plangebied Koolveen cm diep ontgrond-verschaald door middel van het verwijderen van de laag teelaarde. De kavelsloten in het gebied worden gedempt. 3. Nadat de ontgrondingswerkzaamheden zijn afgerond wordt de watergang tussen het Hullenzand en het Lentse Veen verslenkt. De sloot verdwijnt dus en hiervoor in de plaats komt een slenk die in de toekomst het regenwater zal afvoeren naar de watergang de Hullenraai. 4. Hierna wordt het Groote Veld aangesloten op het nieuwe gebied Koolveen door middel van een nieuw te graven slenk en een voorde in het zandpad. 5. Wanneer deze aansluiting is gerealiseerd wordt de watergang en bermsloot langs de Hoogeveenseweg sterk verondiept en de aansluiting met het Groote Veld tot aan maaiveld gedempt en hiermee het huidige lozingspunt van het Groote Veld afgesloten. 6. In de laatste fase van het project worden de deelgebieden waterhuishoudkundig tot één gebied gemaakt. 7. Na het gereedkomen van de graafwerkzaamheden gaat Waterschap Reest en Wieden samen met Natuurmonumenten de te beheren oppervlaktewaterpeilen voor de GGOR (normale) situatie en extreme WB21- situatie vaststellen. Dit gaat plaatsvinden op basis van revisiegegevens (maaiveldhoogte) van het plangebied. Tevens wordt op basis van deze revisiegegevens de maatvoering van de WB21-stuwen ter hoogte van de Hoogeveenseweg en de Hullenraai bepaald en van de te verslenken watergang tussen het Hullenzand en het Lentse Veen. 8. Het project wordt afgerond met het plaatsen van de eindstuw in de 'kade' langs de Hullenraai op de grens van het landbouw- en natuurgebied. 9. Ter hoogte van het Hullendzand worden sloten gedempt en komt er bos. 10. In overleg met de wegbeheerder zal, nadat de revisie van de ontgronding klaar is, worden bekeken of ook een groter deel van de bermsloten langs de Hoogeveenseweg sterk kunnen worden verondiept. blad 9 van 20

11 5 Samenvatting (waterparagraaf) Natuurmonumenten werkt aan het herstel van natuur ten noordwesten van Nieuw- Balinge. In de periode 2004 tot 2005 zijn het Groote Veld en omgeving Hullenzand- Lentsche veen heringericht. Op dit moment is Natuurmonumenten bezig met de natuurontwikkeling Koolveen. Om deze ontwikkeling mogelijk te maken is het proces van de watertoets doorlopen. In deze waterparagraaf zijn de gemaakte afspraken kort samengevat. Op 24 april 2009 is er overleg geweest tussen Natuurmonumenten en Waterschap Reest en Wieden. In dit overleg is besproken hoe de toekomstige waterhuishouding het meest optimaal vorm kan worden gegeven. Daarnaast is er op 25 mei 2010 opnieuw overleg geweest tussen Oranjewoud en Waterschap Reest en Wieden om alle maatregelen en bijbehorende maatvoering goed op een kaart te zetten. Op vrijdag 4 juni zijn de laatste opmerkingen besproken, waarbij met het verwerken van deze opmerkingen de watertoets formeel is afgerond. Het resultaat van het eerste overleg is verwerkt in een watertoetsdocument door Waterschap Reest en Wieden. Dit document is door Oranjewoud, samen met de tijdens het overleg op gemaakte afspraken, vertaalt in onderstaande overzichtskaart waarop de overeengekomen aanpassingen van de waterhuishouding zijn aangegeven. Verder is de overeengekomen volgorde van de aanpassingen aan deze waterparagraaf toegevoegd. Aanpassingen waterhuishouding Het komt er op neer dat in de nieuwe situatie regenwater uit het Groote Veld, Koolveen en het Hullenzand en Lentse Veen over het maaiveld en door de slenken vertraagd afstroomt naar de watergang de Hullenraai. Om dit te bereiken worden een aantal sloten en watergangen gedempt, nieuw gegraven en geherdimensioneerd. Daarnaast worden slenken, vennen en een poel gegraven. Verder worden een aantal stuwen en duikers aangebracht en duikers verwijderd. blad 10 van 20

12 Volgorde aanpassingen Om de waterhuishouding zowel tijdens als na de werkzaamheden op orde te houden is de volgende volgorde van de werkzaamheden afgesproken: 1. Het handhaven van de afvoer van water uit particuliere gronden en landbouwgebieden uit de omgeving Nieuw-Balinge door de bestaande afvoersloten aan te sluiten op het zuidelijk gelegen stroomgebied rond de Haarweg. Bestaande (schouw)sloten worden hiervoor opgewaardeerd (nieuw gegraven en vergroot) en waar verbindingen ontbreken worden deze aangelegd in de vorm van open water of een duiker. Ter hoogte van de Haarweg wordt bovenstrooms van de nieuw te realiseren wegduiker een WB21-stuw geplaatst om het water vertraagd tot afvoer te laten komen. Het nieuwe afvoertracé wordt aan de natuurkant voorzien van een waterscheidende kade door het bestaand maaiveld gedeeltelijk op te hogen. Ter hoogte van de Hoogeveenseweg wordt bovenstrooms van de nieuw te realiseren wegduiker ook een WB21-stuw geplaatst om het water vertraagd tot afvoer te laten komen. 2. Wanneer de werkzaamheden onder punt 1 zijn afgerond kan worden gestart met de ontgrondingswerkzaamheden. In circa 5 jaar tijd wordt het plangebied Koolveen cm diep ontgrond-verschaald door middel van het verwijderen van de laag teelaarde. De kavelsloten in het gebied worden gedempt. 3. Nadat de ontgrondingswerkzaamheden zijn afgerond wordt de watergang tussen het Hullenzand en het Lentse Veen verslenkt. De sloot verdwijnt dus en hiervoor in de plaats komt een slenk die in de toekomst het regenwater zal afvoeren naar de watergang de Hullenraai. blad 11 van 20

13 4. Hierna wordt het Groote Veld aangesloten op het nieuwe gebied Koolveen door middel van een nieuw te graven slenk en een voorde in het zandpad. 5. Wanneer deze aansluiting is gerealiseerd wordt de watergang en bermsloot langs de Hoogeveenseweg sterk verondiept en de aansluiting met het Groote Veld tot aan maaiveld gedempt en hiermee het huidige lozingspunt van het Groote Veld afgesloten. 6. In de laatste fase van het project worden de deelgebieden waterhuishoudkundig tot één gebied gemaakt. 7. Na het gereedkomen van de graafwerkzaamheden gaat Waterschap Reest en Wieden samen met Natuurmonumenten de te beheren oppervlaktewaterpeilen voor de GGOR (normale) situatie en extreme WB21- situatie vaststellen. Dit gaat plaatsvinden op basis van revisiegegevens (maaiveldhoogte) van het plangebied. Tevens wordt op basis van deze revisiegegevens de maatvoering van de WB21-stuwen ter hoogte van de Hoogeveenseweg en de Hullenraai bepaald en van de te verslenken watergang tussen het Hullenzand en het Lentse Veen. 8. Het project wordt afgerond met het plaatsen van de eindstuw in de 'kade' langs de Hullenraai op de grens van het landbouw- en natuurgebied. 9. Ter hoogte van het Hullendzand worden sloten gedempt en komt er bos. 10. In overleg met de wegbeheerder zal, nadat de revisie van de ontgronding klaar is, worden bekeken of ook een groter deel van de bermsloten langs de Hoogeveenseweg sterk kunnen worden verondiept. blad 12 van 20

14 Bijlage I: Beleidskader Europees beleid Europese Kaderrichtlijn Water De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) bevat hoofddoelstellingen 'in ontwikkeling' voor het te voeren waterkwaliteitsbeleid. Er is gekozen voor een aanpak op het niveau van stroomgebieden. Koolveen ligt in het deelstroomgebied Rijn-Oost, waarin vijf waterschappen, drie provincies, Rijkswaterstaat en gemeenten samenwerken. In 2015 moeten alle watersystemen in de Europese Unie in een goede chemische en ecologische toestand verkeren. De KRW geeft ook richtlijnen voor de emissieaanpak, de monitoring en de manier van samenwerken binnen het waterbeheer. De richtlijn is een resultaatsverplichting waarvoor de betrokkenen nauw moeten samenwerken. Het Nederlandse uitgangspunt voor de invulling van de kaderrichtlijn is een realistische en pragmatische aanpak. De doelen en maatregelen moeten haalbaar en betaalbaar zijn. Natura 2000 De minister van LNV heeft voor Nederland 162 Natura 2000-gebieden aangewezen. Gezamenlijk hebben ze een oppervlak van ruim 1,1 miljoen hectare. Ongeveer 69% is water, de rest (31%) is land. Ze maken deel uit van een samenhangend netwerk van natuurgebieden in de Europese Unie die zijn aangewezen op grond van de vogelrichtlijn en habitatrichtlijn. Het doel van Natura 2000 is het keren van de achteruitgang van de biodiversiteit. Uitgangspunt van deze gebieden is steeds het realiseren van ecologische doelen met respect voor en in een zorgvuldige balans met wat particulieren en ondernemers willen. Het opstellen gebeurt daarom in overleg met alle direct betrokkenen, zoals beheerders, gebruikers, omwonenden, gemeenten, natuurorganisaties en waterschappen. Samen geven ze invulling aan beleven, gebruiken en beschermen. Nationaal beleid Vierde Nota Waterhuishouding Het landelijk waterbeleid is in 1998 vastgelegd in de Vierde Nota Waterhuishouding. Een belangrijk thema hierin is de optimalisatie van het waterbeheer in de stad door gemeenten en waterschappen. Speerpunten van de 4e Nota zijn: de hydrologie (onder andere vasthouden van water), ecologie, relatie van stedelijk water met de omgeving, de beleving van het water en de waterketen (drinkwaterbereiding, riolering en afvalwaterbehandeling). In de nota is aan de provincies gevraagd het gewenste gronden oppervlaktewaterregime (GGOR) vast te stellen. Door het vaststellen van het GGOR worden de waterdoelen in een gebied gedefinieerd. Vervolgens zullen de waterschappen het GGOR realiseren. Waterbeheer 21 e eeuw In 2001 is het rapport Waterbeheer 21e eeuw (WB21) verschenen. Aanleiding voor dit rapport was de wateroverlast eind jaren negentig en de voorspelde klimaatontwikkeling met meer neerslag en heviger buien. In het rapport wordt het blad 13 van 20

15 belang van vasthouden en bergen van water benadrukt. Hiermee zal de veiligheid van Nederland in de toekomst op peil moeten worden gehouden. Vergroten van de afvoercapaciteit is pas aan de orde wanneer de mogelijkheden voor het vasthouden en bergen van water zijn benut. Nationaal Bestuurakkoord Water Actueel In 2003 sloten Rijk, Interprovinciaal Overleg, Unie van Waterschappen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW). Dit akkoord is te beschouwen als het bestuurlijke antwoord op het rapport WB21. In het akkoord zijn maatregelen afgesproken met als doel het watersysteem in 2015 'op orde' te hebben. In het bestuursakkoord zijn taakstellende afspraken opgenomen over veiligheid en wateroverlast. Ook is een impuls gegeven aan het gebruik van de watertoets. De watertoets zorgt voor een vroegtijdige afstemming tussen ruimtelijke plannen en de waterhuishouding. Het NBW is geactualiseerd naar het NBW-Actueel, dat in 2008 is ondertekend. blad 14 van 20

16 Bijlage II: Huidige waterhuishouding blad 15 van 20

17 Bijlage III: Watertoetsdocument Waterschap Reest en Wieden blad 16 van 20

18 blad 17 van 20

19 blad 18 van 20

20 Bijlage IV: Aanpassingen waterhuishouding blad 19 van 20

21