Natuur&Milieu info U.V. I De Bioweek: 4 West-Vlaamse bio-ambassadeurs. I Activiteiten in de provinciale domeinen. I Eetbare Provincie deel II

Transcriptie

1 & M I L I E U I N F O I j u n i U.V. Natuur & Milieu info I juni 2013 N AT U U R Natuur&Milieu info V.U.: Peter Norro, dienst MiNaWa, Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries I De Bioweek: 4 West-Vlaamse bio-ambassadeurs I Activiteiten in de provinciale domeinen I Eetbare Provincie deel II 1

2 INHOUDSTAFEL Zomeren in onze domeinen! Voorwoord 2 Eetbare Provincie (deel 2) 3-7 De bioweek 7-8 Merkwaardige bomen in het Tillegembos 9 Provincie maakt werk van proper water in de domeinen 10 Zomer in de Franse en Vlaamse duinen Vogelcollectie van het Zwin vertrokken naar andere bestemmingen 13 Activiteiten in de domeinen Poelenonderzoek in het hart van West-Vlaanderen 18 Trioranden voor akkervogels: de beste koop? 19 Het soortnamenboekje is er! 20 Groepsaankoop 21 Met de e-bakfiets naar De Kringwinkel 22 OPROEP: Awards Duurzaam: Kustproject GEZOCHT: scharrelkids en dito (groot)ouders 23 Kom speciale fietsen testen: demodagen fiets in de provinciedomeinen 24 Colofon 24 coverfoto: Dune du Perroquet (Bray-Dunes) - Claude Willaert Nog enkele weken en de zomervakantie gaat van start. Het moment bij uitstek om een bezoekje te brengen aan één van de provinciale domeinen. In het kader van het gouden jubileum 50 jaar domeinen organiseert de Provincie West-Vlaanderen namelijk heel wat activiteiten in deze domeinen. Met de stempelkaart kan je bij elk bezoek een stempel en prijzen verdienen. We hopen dat jij zo ook kennis zal maken met voor jou minder bekende domeinen. Ongetwijfeld stoot je hierbij op ongekende en verrassende plekjes. Geniet ervan! En je mag tijdens de zomer ook eens over de schreve gaan. Frans-Vlaanderen heeft namelijk enkele mooie duingebieden. Deze duingebieden kan je namelijk deze zomer ontdekken met een Nederlandstalige gids. Tijdens de bioweek staan twaalf ondernemers als ambassadeur in de kijker. Omdat zij nu eenmaal het best weten waarom bio werkt. Zij kennen hun bioproduct door en door en ervaren de meerwaarde elke dag. Ontdek hun verhaal en de 4 provinciale ambassadeurs. Voedselteams, hoevewinkels, zelfpluktuinen, groenteabonementen: in het februarinummer van Natuur & Milieuinfo ontdekten we al een aantal initiatieven die ook in de Provincie West-Vlaanderen groeien en bloeien. Maar er is meer. Veel meer. Verder vind je in dit nummer meer over het project met de e-bakfiets naar de Kringwinkel, de demodagen fiets in de provinciedomeinen, de resultaten van de 2e groepsaankoop, het poelenonderzoek in het hart van West-Vlaanderen, het nieuwe soortnamenboekje, Scharrelkids, trioranden voor akkervogels, de Vogelcollectie van het Zwin, de Provincie die werk maakt van proper water in de domeinen en zo veel meer. Ik wens je alvast een deugddoende en zonnige zomer toe! Veel leesplezier! 2 Guido Decorte, Gedeputeerde voor Leefmilieu

3 NATUUR & MILIEU INFO I juni 2013 Eetbare Provincie (deel 2) Voedselteams, hoevewinkels, zelfpluktuinen, groenteabonementen: in het februarinummer van Natuur & Milieuinfo ontdekten we al een aantal initiatieven die ook in de provincie West-Vlaanderen groeien en bloeien. Maar er is meer. Veel meer. Op verschillende plaatsen in Vlaanderen zijn CSA-projecten opgestart. CSA staat voor Community Supported Agriculture. Ecologische landbouw gedragen door de gemeenschap. Het principe is dat de deelnemers op voorhand alle kosten betalen van 1 oogstjaar, inclusief een vast loon voor de boer. De groep draagt zo mee het landbouwrisico. In ruil krijgen de deelnemers een deel van de oogst en hebben ze inspraak in de werking van het bedrijf. Ofwel krijgen de deelnemers pakketten die door de boer geoogst worden en klaargezet. Een ander concept is dat de deelnemers zelf oogsten. CSA-bedrijven organiseren educatieve momenten, boerderijfeesten en/of meewerkdagen voor de deelnemers, waardoor ze een actieve rol spelen bij lokale gemeenschapsvorming en de mensen terug bewust worden van de oorsprong van hun voedsel. Intussen zijn er in Vlaanderen een 11-tal tuinbouwbedrijven op deze manier actief. In West-Vlaanderen zijn een aantal CSA-projecten in ontwikkeling. CSA-zelfoogst groenteboerderij Bokkeslot in Deerlijk start vanaf het voorjaar In Oostende staat een CSA-initiatief van Buitengoed in de steigers. Sociale tewerkstellingsprojecten zetten in op ecologische landbouw. De Groene Kans uit Diksmuide produceert bioproducten voor eigen gebruik en voor derden zoals groothandel en kleinhandel onder de merknaam t Vlierbos. De werknemers zijn vooral personen die omwille van tal van factoren niet (meer) op de reguliere arbeidsmarkt terecht kunnen. De Groene Kans probeert te helpen om deze mensen stapsgewijs terug te integreren op de arbeidsmarkt. Vanaf 2013 stapt De Groene Kans ook mee in de realisatie van het nieuwe provinciaal domein IJzerboomgaard, waarin ook een educatief luik zit. In het arbeidszorgproject de kruiderie van Loca Labora uit Beernem werken mensen die anders moeilijk terecht kunnen op de arbeidsmarkt. Men kweekt er bewust seizoensgebonden en streekgebonden planten en kruiden en gebruiken normaal geen extra verwarming of verlichting, noch pesticiden. De productie besteedt aandacht aan de natuurlijke kringloop, waar bodemvruchtbaarheid en milieu centraal staan. Koolrabi Ook biohoeve De Lochting uit Roeselare/Izegem is een sociale werkplaats en arbeidszorgcentrum en zorgt o.a. voor Julienne biopakketten. Een aantal grootwarenhuizen spelen in op de trend van korte keten en experimenteren met de aankoop van producten bij meer lokale leveranciers. Eind 2012 zette Delhaize een proefproject op waarbij landbouwers uit Heule en Wevelgem bloemkolen en prei leveren aan 3 winkels in Kortrijk. De boeren brengen de groenten wel nog naar de veiling, maar zijn daar bevoorrecht partners van deze plaatselijke Delhaizevestigingen. De veiling speelt zo een rol als objectieve tussenschakel om de kwaliteit die de winkel vraagt te garanderen. 3

4 Koolrabisoep Aardappel en koolrabigratin 4 Dit uitgebreid gamma aan initiatieven helpen om de bewuste consument terug in contact te brengen met wat hij eet en smeden een hernieuwde band tussen consument en landbouw(er). Vergeten groenten herontdekt I Ze zijn weer terug van weg geweest, de vergeten groenten. Pastinaak, koolrabi, winterpostelein en andere minder bekende maar smaakvolle groenten maken dankzij het stijgend ecologische bewustzijn en de vraag naar lokale, seizoensgebonden groenten vaak deel uit van groentepakketten en vind je in almaar meer supermarkten. Hobbytuiniers herontdekken het zelf kweken van deze groenten, en in sociale projecten wordt op een ecologische manier een gamma vergeten groenten gekweekt. Zo is De Pelgrim een dagcentrum voor 35 volwassenen met een mentale beperking uit de regio Wervik, Ieper, Menen, Poperinge en Heuvelland. De bedoeling is deze mensen een zinvolle dagbesteding aan te bieden met vooral respect voor mens en natuur. De Pelgrim is een boerderijproject met de daarbij passende activiteiten zoals het telen van biologische groenten en kruiden. Bij gelijkaardige activiteiten in De Lovie in Poperinge kweekt men diverse aardappelvariëteiten, hopscheuten, pastinaak en pompoensoorten. In 2010 was er met de steun van de Provincie West- Vlaanderen al de receptenwedstrijd Hoeve Hoppas. Een hoppa is een tapasgerecht dat overwegend bereid wordt met Vlaamse streekgebonden ingrediënten. Het gerecht wordt geserveerd of bereid in combinatie met een streekbier. Een Hoeve Hoppa is een hoppa met minstens één West-Vlaams hoeveproduct als hoofdingrediënt. Joris Missiaen uit Alveringem werd als winnaar uitgeroepen. Hij maakt sigaar van rabarberconfituur met ouderwetschen boerenpaté en een dooier van karnemelkpap, potjesvlees en Sint-Sixtus klaar en gebruikte karnemelkpap en rabarberconfituur als hoeveproducten. De Brugse Grootkeukenschool Ter Groene Poorte, diepvriesbedrijf Ardo (deelnemer aan het charter duurzaam ondernemen van de POM West-Vlaanderen) en Fibrona werkten in 2012 samen een receptenboek voor grootkeukens uit met in de hoofdrol vergeten groenten zoals postelein, snijbiet, kapucijnerwt of gele raap. Steeds meer restaurants gebruiken consequent verse seizoens- en streekeigenproducten. Met een duur woord heet dit terroirkeuken. Zo heeft drie sterrenrestaurant Hertog Jan een eigen (bio)boerderij waar op een creatieve manier eigen groenten gekweekt worden. Ook topchef Kobe Desramaults van het Dranouterse In De Wulf zweert bij een originele terroirkeuken. Het aanbod van de lokale landbouwers bepaalt er voor een groot deel het menu. De chef omschrijft het zelf treffend: Het menu verandert niet per seizoen, maar per moment. Ik noem het een organische keuken, omdat ik ze moet dirigeren met wat rondom ons gebeurt. Het menu verandert nooit ineens, wel gerecht per gerecht In mijn ogen is dit een werkstuk dat nooit af zal zijn. Elke dag wordt eraan gepuzzeld en gesleuteld. Bewerkt, maar nooit gekunsteld. Het moet vooral echt zijn, soms brutaal, soms zacht, gewoon natuurlijk. Eerlijk zijn over wie we zijn en waar we zijn, onszelf beperken als grootste uitdaging. Tal van andere chefs en cateraars werken steeds meer met gelijkaardige duurzame principes. Kookworkshops met vergeten groenten zijn in alle uithoeken van de Provincie bijna dagelijkse kost. Om aan de productwensen van veeleisende sterrenchefs te voldoen, speelt het West-Vlaamse bedrijf Local Food Express in op een logistieke nood. Twee keer per week doorkruisen ze het Vlaamse platteland langs een keure van lokale boeren om vervolgens de opgehaalde lokale, seizoensgebonden, zeer gespecialiseerde topproducten te leveren aan hun klanten, o.a. toprestaurants. Zo is er maar één tussenschakel tussen boer en topkok en krijgt de landbouwer een goede prijs voor zijn aanbod aan bijzondere specialiteiten. Stedelijke tuinen I Stadslandbouw/stadstuinieren integreert diverse actuele stedelijke onderwerpen als korte keten, gezondheid en voeding, sociaal-maatschappelijke ontwikke-

5 NATUUR & MILIEU INFO I juni 2013 Volkstuin de Venning in Kortrijk - Myriam Deboysere ling, duurzaamheid en klimaat, groen in en om de stad, tijdelijk ruimtegebruik, de relatie stad-platteland. Als kennispartner wil de provincie West-Vlaanderen via het Plattelandsloket expertise delen en ontwikkelen rond het vernieuwende concept van stadslandbouw. Eén van de bekendste vormen van stadslandbouw zijn de volkstuintjes. Particulieren kunnen een stukje grond huren in of aan de rand van de stad om er individueel groenten en fruit te telen. In de Kortrijkse wijk de Venning ligt op een gebied tussen de Ring en de woonwijk bijvoorbeeld een volkstuinencomplex, waar 39 tuiniers hun huurtuintje bewerken. De percelen variëren in oppervlakte van 110m² tot 260m² en worden door de gebruikers onderhouden zonder gebruik te maken van pesticiden. Elke tuin werd door de stad voorzien van een tuinhuisje, een poortje en een omheining in haagbeuk. De stad int het huurgeld, kijkt na of de tuintjes gebruikt worden en of het reglement wordt nageleefd. Bij de tuiniers in deze wijk zijn ook veel allochtone buurtbewoners, wat mogelijkheden geeft tot interculturele interactie, maar waardoor de communicatie toch soms moeilijker verloopt. In groep tuinieren door mensen met eenzelfde interesse en liefde voor de tuin bevordert het samenhorigheidsgevoel en is zeer geschikt om kennis door te geven. In West-Vlaanderen zijn er volkstuintjes in o.a. Brugge, Ieper, Kortrijk, Knokke-Heist, Middelkerke en Oostende. Op andere plaatsen wordt aan samentuinieren gedaan in een gemeenschappelijke, collectieve moestuin. In het nieuwe open stadspark De Warande in Heule is er naast een stadspark, speelplein (een avontuurlijke speelnatuur), jeugdeverblijf en een dienstencentrum voor personen met een handicap (De Branding) ook plaats gecreëerd voor een gemeenschappelijke ecologische buurttuin, die focust op ontmoeting, samen tuinieren, leren en open staat voor verschillende gebruikers. Zo kan een lokale lagere school er een stukje bewerken, waardoor de leerlingen groenten beter leren kennen. De bedoeling is dat er altijd tenminste twee partners samenwerken: school en De Branding, speelpleinwerking en ouderen uit de buurt,... Een recent mooi voorbeeld van samentuinieren is Leilekkerland in Kortrijk. Een tijdelijk braakliggende tip van het Buda-eiland is er i.s.m. VELT omgevormd tot een buurttuin. Burgers namen zelf het heft in handen Volkstuin de Venning in Kortrijk - Myriam Deboysere 5

6 Collectieve tuin Leilekkerland op tip van het Buda-eiland in Kortrijk - Myriam Deboysere 6 om tijdelijk een eetbare invulling te geven aan deze ongebruikte percelen in de stad. De tuiniers passen de principes van het ecologisch en kringlooptuinieren toe. Dit initiatief van onder uit voor samentuinieren en de grotere betrokkenheid bij voedsel is hier een metafoor voor de nieuwe betrokkenheid voor burgers bij de invulling van de publieke ruimte. Dit soort nomadentuinieren is ook een kleinschalige oplossing voor het gebrek aan de beschikbaarheid van landbouwgronden in een stedelijke omgeving. In het Kortrijkse Rust en Verzorgingstehuis Sint Jozef is een moestuinproject opgestart samen met de aangrenzende buitenschoolse opvang De Puzzel. Rusthuisbewoners bewerken samen met de kinderen een moestuin in de tuin van het RVT. De moestuin bestaat o.a. uit een aantal bakken die op rolstoelhoogte zijn opgesteld, zodat ook minder mobiele ouderen vlot kunnen deelnemen. Ouderen kunnen zo hun kennis over tuinieren doorgeven aan de jongeren en tegelijk zijn er spontane sociale contacten over de generaties heen. Dit initiatief wordt mee begeleid door De Groene Brigade. De Groene Brigade heeft als doel mensen in hun eigen tuin te assisteren bij het succesvol kweken van biologische groenten en fruit, waarmee ze willen aantonen hoe op lokaal niveau een combinatie van ecologische (gezonde en smaakvolle biogroenten), sociale (tewerkstelling) en economische (productie in eigen tuin) doelstellingen mogelijk is. De provinciale gebiedswerking van Zuid-West-Vlaanderen broedt op een project eetbare tuin. Vanuit de werking van NME Zuid-West-Vlaanderen wil men binnenkort experimenteren met een thematische ecotuinteam rond een eetbare tuin, met antwoorden op vragen zoals: hoe kan ik mijn siertuin eetbaar maken of hoe maak ik mijn moestuin sierlijk. Het idee wordt ontwikkeld naar aanleiding van de vraag van gemeenten die deze nood detecteerden. In het Stad-Land-schap t West-Vlaamse Hart (i.s.m. de provinciale gebiedswerking Midden-West-Vlaanderen) wil men in 2013 moestuinteams opstarten (naar analogie met ecotuinteams). Een andere vorm van stadstuinieren is een project van de landelijke gilden die scholen bijstaan bij de ontwikkeling van een moestuin op school. In steden duiken ook allerlei vormen van zeer kleinschalige stadslandbouw ( microfarming ) op: op balkons, dakterrassen, vensterbanken, omgebouwde parkeerplaatsen, stadstuintjes worden voornamelijk groenten, fruit, sierplanten of kruiden gekweekt en eventueel wat kippen of konijnen. De opbrengst is vooral bestemd voor eigen gebruik. Daarnaast zijn er vormen van gespecialiseerde stadslandbouw, zoals het kweken van paddenstoelen (vb. Gandazwam) of stadsimkers. Verschillende West-Vlaamse steden zijn bezig een regionale voedselstrategie te ontwikkelen en uit te werken. Steeds meer initiatieven van stadslandbouw duiken op. Vaak gaat het ook om informele activiteiten die soms na verloop van tijd weer verdwijnen. Maar ze hebben gemeenschappelijk dat ze bijdragen tot de verbetering van de levenskwaliteit van de stadsbewoners.

7 NATUUR & MILIEU INFO I juni 2013 Weet wat je eet I De bovenstaande beperkte greep uit talloze initiatieven illustreert een positieve trend naar het bewust omgaan met voeding. Iedereen voeden met de productie van dergelijke initiatieven is misschien te hoog gegrepen, maar het belang ervan kan niet onderschat worden. Ze zijn een uitstekend middel voor educatie over voeding, gezondheid, streekgeschiedenis, natuur en zorgen voor een vernieuwde verbinding met wat we eten. Het verkorten van de distributieketens kan goed zijn voor het verminderen van CO2-uitstoot door het verminderde transport (mits verstandige logistiek) en de lagere energievraag. Niet te vergeten is het economisch voordeel: de korte keten zorgt voor financiële voordelen voor producent en consument. Bovendien ontstaat er een nieuw contact tussen landbouwer en de eindgebruiker. Stadslandbouw draagt bij tot de vergroening van de leefomgeving en het meer leefbaar maken van stadsomgevingen. Het beheer van de groene ruimte en het versterken van een fijnmazige groene gordel zijn belangrijke schakels voor het bevorderen van de biodiversiteit. Diverse vormen van stadslandbouw kunnen bijdragen tot het versterken van een gemeenschapsgevoel en de sociale cohesie bevorderen. Ook hier kan voedsel een verbindend element zijn tussen mensen. Het speelt een rol in stedelijke vernieuwing en bieden de mogelijkheid voor een nieuwe relatie tussen stad en platteland. En uiteraard levert het vooral zeer lekker eten op. Smakelijk! Nico Cannie (met dank aan de provinciale gebiedswerkers) De Bioweek Dit jaar loopt de bioweek van 1 tot 9 juni en staan twaalf ondernemers als ambassadeur in de kijker. Omdat zij nu eenmaal het beste weten waarom bio werkt. Zij kennen hun bioproduct door en door en ervaren de meerwaarde elke dag. Je ontdekt hun verhaal tijdens hun activiteiten of online op Voor West-Vlaanderen zijn er 4 bio-ambassadeurs I Nico Vandevannet I De Levende Aarde De Levende Aarde is een biologisch landbouwbedrijf in Oostkamp. In de wintermaanden wordt er vooral witloof geteeld, in de zomermaanden staan de velden vol aardbeien. Nico Vandevannet nam het bedrijf van zijn vader over. In 1999 schakelde de boerderij om naar bio. Als boer is het veel aangenamer om niet met chemische middelen te spuiten en alles wat ik teel, kan ik met een gerust hart zelf opeten. De Levende Aarde I Breeweg 22, 8020 Hertsberge 7

8 Dirk Lammertyn I De Lochting Hendrik Durnez I De Trog Biohoeve LochtingDedrie is niet zomaar een biobedrijf waar het commerciele aspect op de eerste plaats komt. De maatschappelijke missie van de Biohoeve gaat echter verder dan experimenteel begeleide tewerkstelling. Want het bedrijf is ondertussen uitgegroeid tot de spil van een bloeiend, netwerk van bioboeren. Zowel lokale als iets verder gelegen producenten krijgen daardoor zekerheid van afzet en een positieve kijk op de toekomst. De vier pijlers van de werking van de vzw LochtingDedrie zijn biologische landbouw, het groenonderhoud, het biogroenten- en fruitpakkettensysteem en de biowinkels. In de late jaren 70 zag Volkorenbakkerij De Trog het levenslicht, in een zoektocht om eerlijke en kwalitatief hoogstaande broodcreaties te brengen. De locatie was een bakkerswinkeltje in het stadscentrum van Brugge. Door de sterk groeiende vraag naar het de trog brood werd het atelier te klein en werd uitgeweken naar een moderne en nagelnieuwe bakkerij in Ieper Sinds 2005 bakken ze hier dag in dag uit en dit 7 dagen op 7, héérlijk puur en écht Bio De Trog brood. De Trog verdeelt aan zowel biowinkels, bioplanets, Origino s en andere. De Lochting I Oude Stadenstraat 15, 8800 Roeselare Bio Bakkerij De Trog I Rozendaalstraat 65, 8900 Ieper Peter Pattyn I IJs René 8 Wil je hun producten of andere bioproducten gaan ontdekken? I IJs René is een echt familiebedrijf dat werd opgestart na de Tweede Wereldoorlog. Het recept is een goed bewaard geheim dat van vader op zoon werd doorgegeven. Het bioijs wordt gemaakt met biomelk van t Reigerhof, een biogeitenboer. De smaak is even goed als ijs van koemelk! Het ijs wordt gemaakt met echte vruchten met volwaardige producten zonder aroma s en verbeteraars en dat smaak je. De ambassadeurs zetten hun deuren open tijdens de bioweek, zodat je het met je eigen ogen kan gaan bekijken. Daarnaast organiseert ook de rest van de biosector heel wat lokale acties voor het hele gezin zoals een bio ontbijt, bio markt en tal van andere leuke doeactiviteiten. Een lijst met alle activiteiten in jouw buurt vind je online op IJsbar rene bvba I Wetstraat 26, 8420 De haan Evelien Anthierens Ook de Provincie doet mee. I Zo is er de steeds terugkerende actie waarbij het provincierestaurant Boeverbos z n beste beentje voorzet en enkel biologische maaltijden serveert tijdens de bioweek. Tijdens deze week krijgt de provinciale werknemer de kans om kennis te maken met een product van één van de ambassadeurs tijdens een proeverij over de middag.

9 N AT U U R & M I L I E U I N F O I j u n i Merkwaardig in de provinciedomeinen Merkwaardige bomen in het Tillegembos Het domein Tillegembos is niet enkel het oudste provinciedomein van West-Vlaanderen maar ook een van de meest verrassende. Je vindt er naast belangrijke historische gebouwen ook diverse merkwaardige bomen of groeivormen. Vanop het terras van de Trutselaar kun je van de schaduw van een kleinbladige linde genieten. Maar je moet ook eens op de uitgegroeide haagbeuken letten. Deze vroegere haag is tot een grillig labyrint uitgegroeid. Als je vanaf het toegangspoort van het kasteel rechtdoor gaat, kom je tegenaan de bosrand een tot tegenaan de grond vertakte dikke beuk tegen. In de nabijheid staat een grote groep van een twintigtal reuzenlevensbomen (Thuja plicata). Sommigen groeien mooi rechtop, andere hebben een merkwaardig gebogen stam. Ze zijn opgegroeid uit afleggers. Deze Noord-Amerikaanse naaldboom draagt geen naalden, maar schubvormige blaadjes. Het is een snel groeiende boom die in Amerika tot 50m hoog kan worden. Zijn hout is zacht en duurzaam en laat zich gemakkelijk bewerken. De Indianen maakten er hun totempalen en kano s van. Het wordt als Western Red Cedar op de markt gebracht; maar wordt meestal kortweg ceder genoemd. Let in het voorjaar op de bloeiende tulpenboom: het is een uitgegroeide struik van Magnolia soulangiana. Vanaf de domeinhoeve leidt een dreef naar de Lorkendreef. Dicht bij de afslag naar rechts staat een holle eik. Een volwassen mens kan er in staan en door een holte naar buiten gluren. Het buitenste houten skelet is zo uitgegroeid dat deze boom nog voldoende stabiel is. Langs beide dreven staat er diverse dikke eiken (3 tot 3,5m omtrek); het zijn de dikste en mooiste van het Tillegembos. De dikste beuk (4,5m omtrek) van het domein staat tegenaan het nutsgebouw waar de nieuw aangeplante Tillegemdreef de met kasseien verharde Kruisdreef dwarst. Volg je de Tillegemdreef vanaf de Kruisdreef richting de Torhoutse Steenweg dan ontmoet je tegenaan de parking een suikeresdoorn (174cm omtrek). Deze esdoorn is de nationale boom van Canada; zijn blad siert hun vlag. De Canadezen plantten er twee aan in 1970 als herdenking van de bevrijding van Brugge. In september 1944 stonden hun Shermanntanks immers opgesteld onder de beuken van de Tillegemdreef. Deze dreef is recent opnieuw aangeplant met een dubbele rij beuken. Tegenaan het kasteel staat er nog een stuk van de vroegere dubbele beukendreef; deze bomen zijn nu ongeveer 130 jaar oud. Johan Mahieu 9

10 Provincie maakt werk van proper water in de domeinen De Provincie pakt de waterkwaliteit aan in haar 17 provinciale domeinen. Op basis van een inventarisatie van de lozingspunten heeft de Provincie West-Vlaanderen een planning opgemaakt om het afvalwater van de provinciale gebouwen binnen haar domeinen prioritair aan te pakken. Zo pakt de Provincie de waterkwaliteit actief aan in de volgende jaren. Het ambitieuze einddoel is om op de eerste plaats zelf geen vervuilingen te veroorzaken, maar de Provincie gaat ook verder. Ze streeft naar proper water binnen het volledige provinciaal domein. Het spreekt voor zich dat er vandaag niet in elk provinciaal groengebied problemen zijn. Domein per domein brengen we in kaart waar er nog vuil water geloosd wordt. Een aantal knelpunten werden recent aangepakt. Een mooi voorbeeld is het percolatie-rietveld dat vorig jaar werd aangeplant in het Zeebos. Er zijn 4 domeinen - Bulskampveld, Tillegem, d Aertrycke en Kemmelberg- waar de situatie complex is en het noodzakelijk is om grondig studiewerk te verrichten en overleg te voeren. Immers, in de provinciale domeinen zijn vaak ook derden betrokken bij de vervuiling. Soms gaat het over particulieren die hun afvalwater lozen in het domein. De studieopdracht voor Tillegem ligt klaar voor aanbesteding, ook voor het pas aangekochte domein d Aertrycke staat afvalwaterzuivering op de planning in Een aantal vastgestelde kleine knelpunten wordt meteen in 2013 aangepakt in het lopende beheer. Zo plaatsen we een septische put ter hoogte van de trekkershutten in de Gavers en komen er bijkomende individuele afvalwaterzuiveringsinstallaties (IBA s) in het domein de Palingbeek. De Provincie heeft ondertussen ervaring opgedaan binnen het provinciaal domein Bulskampveld. In kader van het integraal waterproject Bornebeek, werkt de Provincie immers sinds een aantal jaren intens samen met de gemeenten Oostkamp en Beernem om het volledige afstroomgebied van deze waterloop vrij te krijgen van afvalwater. De werken voor afkoppeling van hemelwater en afvalwater en de zuivering van alle gebouwen ter hoogte van de kasteelsite en het bezoekerscentrum in Bulskampveld zijn voorbereid. Het ontwerp ligt klaar. Na het verkrijgen van de vergunning, gaan we van start met de werken. De uitvoering is voorzien voor De voorbeeldfunctie van de Provincie gaat verder dan het zuiveren van de eigen afvalwaterstromen. De Provincie wil ook een oplossing zoeken voor knelpunten, waar ze niet rechtstreeks voor verantwoordelijk is. We vinden immers zuiver water, in de domeinen waar er door zoveel mensen aan natuurbeleving en recreatie gedaan wordt, belangrijk. De Provincie wil in de huidige legislatuur het overleg met de betrokken gemeenten en particulieren voeren en de processen starten die nodig zijn om op korte termijn te kunnen komen tot zuivering. Om dit proces te begeleiden heeft de Provincie Lies Deurinck, de coördinator integraal waterbeleid aangesteld om samen met alle betrokkenen werk te maken van proper water in alle provinciale domeinen. 10 Alle verbeteringswerken om de lozingen in en rond het kasteel van Tillegem aan te pakken, zullen de waterkwaliteit van de Kerkebeek ten goede komen. Lies Deurinck

11 NATUUR & MILIEU INFO I juni 2013 Zomer in de Franse en Vlaamse duinen 2013 In de zomer mag je al eens over de schreve gaan. Frans-Vlaanderen heeft enkele mooie duingebieden. Ontdek ze deze zomer met een Nederlandstalige gids! Deze wandelingen worden georganiseerd i.s.m. de educatieve natuur- en milieuvereniging CPIE Flandre Maritime uit Zuydcoote. Zondag 7 juli u Biodiversiteit in de Dune du Perroquet Dune du Perroquet (Bray-Dunes) Waar: op het einde van de Digue de Mer te Bray-Dunes Ah de Dune du Perroquet! Zijn stuifduinen die bewegen op het ritme van de wind, zijn kleurrijke duinpannen en zijn tere mosduintjes. Zaterdag 20 juli u Fort des Dunes, ongewone planten Dune Dewulf (Leffrinckoucke) Waar: Fort des Dunes, Chemin du Fort (langs de Rue du 2 juin 1940), te Leffrinckoucke Fort des Dunes, een architecturaal, historisch en ecologisch juweeltje zit verscholen in de duinen! Op zijn omwallingen vind je een palet van zeldzame en bedreigde bloemen. Donderdag 25 juli u De Doornpanne : Drinkwater in de duinen Natuurgebied van de Doornpanne (Koksijde) Waar: Bezoekerscentrum IWVA De Doornpanne De Doornpanne is het enige duurzaam drinkwaterproject van onze kust. De natuurwaarden worden er nauw opgevolgd en tijdens deze wandeling wordt een deel van haar geheimen onthuld! Zondag 28 juli u Dune du Perroquet - Westhoekreservaat: twee namen, twee landen, één ecologische identiteit Dune du Perroquet en Westhoekreservaat (Bray-Dunes / De Panne) Waar: op de Frans/Belgische grens op de parking aan de ingang van Camping du Perroquet op de overgang van de Rue Albert 1er en Duinhoekstraat. Neem je eigen afvalarme piknick mee, een drankje nuttigen we in een grenscafeetje. Dagwandeling door 560 hectaren duinen met een rijke biodiversiteit. Woensdag 31 juli u Geen fossielen, maar insecten! Dune Fossile (Ghyvelde) Waar: Marktplaats voor de kerk van Ghyvelde, Rue Nationale. Deze oude kustduin wordt gekenmerkt door verschillende droge milieus en favoriete plekjes van heel wat insecten: blauwvleugelsprinkhaan, kleine vuurvlinder, parelmoervlinder, harkwesp of een grote graafwesp die zijn larven voedt met andere vliegende insecten. Een wereld met heel wat facetten Zondag 4 augustus u Het nieuwe Zwin is er! Zwinvlakte en Kleyne vlakte Waar: ingang natuurreservaat, Graaf Leon Lippensdreef, Knokke-Heist Wie kent het Zwin niet? Een oase voor vogels! De zwinvlakte onderging een metamorfose: een unieke gelegenheid om het nieuwe project te bezoeken, want binnenkort verrijst hier ook een nieuw bezoekerscentrum. We piepen ook even in mooie duingebieden vlakbij. 11

12 Vergeet je eigen, afvalarme picknick niet, een drankje wordt genomen in het Zwincafé. Een verrekijker is handig! De toegang tot de Zwinvlakte is betalend. Woensdag 7 augustus u Dune Marchand (Zuydcoote) Waar: infopunt Toerisme Zuydcoote, Rue de Wattrelos Uitzonderlijk verlaten we de platgetreden paden van dit duingebied en dringen we binnen tot het hart van het reservaat: een natuurwandeling in een decor van planten en poelen! Een natuurwachter van de Garde du Littoral du Département du Nord zal de Nederlandstalige gids mee begeleiden. Inschrijving verplicht. Zondag 1 september u Sprinkhanen Waar: Vogelopvangcentrum, Nieuwpoortsesteenweg 642, Oostende (domein Raversyde) Met een sprinkhanengids zit je goed, want die vangt de beestjes. Zo zie je dat er heel wat variatie zit bij die springers en dat sprinkhanen als warmteminnende soorten de opwarming van het klimaat mee aantonen. Kijk maar uit naar het Zuidelijk spitskopje! Deze wandeling organiseren we samen met het Noord-Franse CPIE Flandre Maritime die op bezoek komen. Claude Willaert Vraag jouw gratis abonnement aan! Wens je gratis NM-info te ontvangen? Bezorg ons dan jouw naam, adres en het gewenste aantal exemplaren. Dit kan je doen door te mailen naar nminfo@west-vlaanderen.be of te bellen naar Verkies je echter NM-info per mail te ontvangen? Surf dan naar klik op E-zine Natuur en Milieu-info en schrijf je daar in. Zo help je ons alvast een handje om de papierberg te verminderen! Wijzigingen doorgeven 12 Adres- of naamswijziging, meer of minder exemplaren of liever geen abonnement meer? Je kan alle wijzigingen m.b.t. bestaande abonnementen doorgeven op nminfo@west-vlaanderen.be of telefonisch op

13 NATUUR & MILIEU INFO I juni 2013 Vogelcollectie van het Zwin vertrokken naar andere bestemmingen In 1952 werd de Zwinvlakte door Leon graaf Lippens uitgeroepen tot het eerste Natuurreservaat van België. Hij combineerde het natuurgebied met een bezoekerscentrum met een educatieve collectie inheemse vogels. De bedoeling was om mensen de kans te geven deze vogels van dichtbij te leren kennen om ze dan later, tijdens een wandeling in de vrije natuur, gemakkelijker te kunnen herkennen. Die combinatie was in die tijd zeer vernieuwend. Jammer genoeg evolueerde het park niet met zijn tijd. Samen met de komst van vele andere bezoekerscentra en ééndagsattracties aan de kust, zorgde dat voor een geleidelijke achteruitgang van het bezoekersaantal. In 2006 kwam het bezoekerscentrum van het Zwin met vogelpark in handen van de provincie West-Vlaanderen. Het natuurgebied de Zwinvlakte werd eigendom van het Vlaamse Gewest en kwam in beheer van het Agentschap voor Natuur en Bos. Beide overheden startten een samenwerking om het Zwin opnieuw op de (internationale) kaart te zetten door de realisatie van een nieuw Zwin Natuurcentrum. In het ontwerp dat inmiddels door een Gents consortium werd gemaakt is geen plaats meer gereserveerd voor vogels in volières noch kooien. Het vogelpark wordt volledig in een soort gecondenseerde natuur omgevormd. Natuur waarin we zoveel mogelijk wilde vogels en andere dieren willen aantrekken en waarbij we bezoekers via kijkwanden, voederplaatsen, enz. ook in hun nabijheid willen brengen. Omdat de vogelcollectie voor dit nieuwe plan plaats moest maken, moest er voor alle vogels een goede bestemming gezocht worden. Een deel van de collectie kon terecht in bekende binnenlandse parken, zoals dierenpark Planckendael, le domaine des Grottes de Han-sur-Lesse, het park Paira Daiza, Le Monde Sauvage, een ander groot deel van de vogels is vertrokken naar een nieuw Zwin dat momenteel in opbouw is in Sharjah, Verenigde Arabische Emiraten. Enkele watervogels en oehoes kwamen terecht bij leden van Aviornis, een internationale vereniging van vogelliefhebbers en -kwekers. De verschillende transporten werden vooraf gegaan door een administratieve voorbereiding, waarbij vervoerstoestemmingen bij het Agentschap voor Natuur en Bos en en uitvoerdocumenten bij het CITES-secretariaat (CITES=conventie betreffende de handel in bedreigde dieren en planten) moesten worden aangevraagd. Deze laatste zijn vooral van toepassing op alle dag- en nachtroofvogels en een reeks reigerachtigen. Geen vogel zonder papieren de baan op! De vrijvliegende kolonie ooievaars wordt wel behouden in het nieuwe plan voor het Zwin Natuurcentrum. Er worden voldoende nestplaatsen voorzien en een beperkte bijvoedering blijft een ondersteunende maatregel. De voederbeurten zullen een meer educatief karakter krijgen. Kris Struyf 13

14 Natuur- en milieueducatieve activiteiten in de provinciedomeinen - juni-september 2013 Organisatie: provincie West-Vlaanderen dienst natuur- en milieueducatie i.s.m. ANB, De Bron vzw, De Stekkertjes; Gemeenten Beernem, Heuvelland, Ieper, Knokke-Heist, Wevelgem; Gezinsbond; Groendienst; Milieuboerderij De Palingbeek; Mycologia Zuid-West-Vlaanderen; Natuur.koepel vzw; Natuurpunt afdelingen De Torenvalk, Gaverstreke, Gewerveld, Kortrijk, Middenkust, Westland, Wevelgem-Menen; Natuurwerkgroep De Gavers; Pasar; Plantenwerkgroep Z-W-Vlaanderen; provinciediensten Cultuur en Sport; Regionale landschappen; VBNC De Nachtegaal; Velt, VOC Bulskampveld en Oostende; Vleermuizenwerkgroep; Vormingplus Brugge; Zoogdierenwerkgroep F= fietsen W= wandeling K= kinderen T= tentoonstelling C = cursus G= gezinnen Ws = workshop L= lezing We= wedstrijd R= rondleiding De in goud aangegeven activiteiten kaderen in het feestjaar 50 jaar domeinen en geven recht op een stempel op de stempelkaart. Bergelen - afspraak aan NEC De Rand, Rijksweg, 8560 Wevelgem-Gullegem W Zondag 2 juni Kruiden, een wereld vol mysterie G Zondag 30 juni Gezinsdag, 50 jaar domeinen W Zondag 7 juli Juffers en libellen W Zondag 4 augustus Vleermuizen W Zondag 1 september Spinnen en insecten uur vanaf uur uur uur De Baliekouter - afspraak aan de parking van het domein in de Ommegangstraat, 8720 Wakken G Zondag 23 juni Feest in de tuin G Zondag 14 juli Fruitwandeling uur G Zaterdag 7 september Opening bezoekerscentrum PSNC De Gavers afspraak aan parking Zuid of in het bezoekerscentrum, Eikenstraat 131 in 8530 Harelbeke info: gavers@west-vlaanderen.be W Zondag 2 juni plantenrijkdom in het natuurreservaat 9.00 uur W Zondag 9 juni Nog lang op weg in natuur en milieu 9.30 uur L Dinsdag 18 juni Vreemdgaan in de Gavers, over invasieve planten T 1 juli tot 25 augustus Genomineerden kunstwedstrijd Gezocht! Natuurtalent K Woensdag 3 juli Onder dak, dierenhuisjes in de Gavers W Zondag 7 juli Kriebelbeestjes K Woensdag 10 juli voor kinderen van 8 tot 10 jaar - 3 inschrijven verplicht vóór 1/7 Ook de Romeinen waren echte snoepers 9.00 uur voor kinderen van 9 tot 12 jaar - 5 inschrijven verplicht vóór 8/7 T 15 juli - 29 september Buitententoonstelling - Biodiversiteit, alles hangt samen. K Woensdag 17 juli Het grootse Elfenfeest T 25 aug -15 september Buitententoonstelling - In a box-50 jaar provinciedomeinen T 25 aug -15 december Flierefluiters G Zondag 25 augustus Open Gaversdag te land, te zee en in de lucht vanaf uur Moord in de poel K Woensdag 28 augustus Beestig natuurpad Z Zondag 1 september Juffers en libellen G Zaterdag 7 september Een nachtje Gavers C 9,12,16,23,26 sept & 1,7 okt Natuur-in-zicht - 60 inschrijven: K Maandag 26 augustus uur voor kinderen van 5 tot 8 jaar - 5 inschrijven verplicht vóór 15/7 voor kinderen van 10 tot 14 jaar - 3 inschrijven verplicht vóór 26/8 voor kinderen van 4 tot 7 jaar - 3 inschrijven verplicht vóór 26/ uur vanaf uur

15 N AT U U R & M I L I E U I N F O I f e b r u a r i D Aertrycke - afspraak aan de parking langs de Zeeweg in 8820 Torhout W Zondag 23 juni Vogelen in het dialect uur De Stroroute - afspraak in de Hazegoedweg in Roeselare ter hoogte van de verkeerslichten N36/Meiboomlaan F Woensdag 10 juli Fietsverkenning langs de Stroroute uur De Kemmelberg - afspraak Warandepark in Kemmel G Zaterdag 22 juni Kemmel aan het commando uur De Palingbeek - afspraak aan het Bezoekerscentrum, Vaartstraat 7, 8902 Zillebeke (tenzij anders vermeld) Info en inschrijvingen: T G doorlopend Zoektocht: Zit er een vliegend konijn in het domein? T 9 juni - 31 oktober G Zondag 2 juni tentoonstellingen jaar Oude Vaart F Zondag 9 juni Fietsen tussen Ieper en Komen Ws Zaterdag 15 juni Een leemoven voor de tuin W Donderdag 20 juni Conditiewandelen in de natuur uur W Zondag 23 juni verjaarwandeling 50/40 jaar provinciedomeinen F Zondag 30 juni Fietsen van Palingbeek tot Kemmel uur T 1 juli - 18 augustus Buitententoonstelling - In a box-50 jaar provinciedomeinen T 1 juli - 25 augustus Genomineerden kunstwedstrijd Gezocht! Natuurtalent T 1 juli - eind november Tentoonstelling Op stap in het Toverbos K Woensdag 3 juli De boer op - voor kinderen van 6 tot 12 jaar inschrijven verplicht vóór 26/ uur K Woensdag 10 juli Handpop van vlas en wol uur W Vrijdag 12 juli Vlinderen in het duister K Woensdag 17 juli Op stap in het Toverbos uur K Woensdag 24 juli Mini-moestuin uur K Woensdag 31 juli Bosbouwers gezocht uur K Woensdag 7 augustus Zoem, zoem de geheime koffer uur Ws 10 en 18 augustus Landart I, II en III inschrijven verplicht vóór 3 augustus W Zondag 11 augustus Ha, ha, hagedis! Afspraak aan de Komenseweg t.h.v. de Oude Vaart K Woensdag 14 augustus In het spoor van Robin (Wood) W Donderdag 15 augustus Dagwandeling van Komen naar Ieper 9.00 uur Ws Zondag 18 augustus Zomerhoning slingeren K Woensdag 21 augustus Kunstige kids W Zondag 25 augustus verjaarwandeling 50/40 jaar provinciedomeinen K Woensdag 28 augustus De boer op - voor kinderen van 6 tot 12 jaar inschrijven verplicht vóór 21/ uur G Zondag 8 september Open Vaart- en Monumentendag uur F Zondag 15 september Fietstocht van Palingbeek tot Polygoon - inschrijven vóór 8/ uur W Zondag 29 september Paddenstoelen herkennen uur Walking biobrunch XL + Velt-ecotuindagen 10 of 5 (-12 jaar) inschrijven vóór 28 mei via brunch: uur, animatie tot 16 uur uur 9.30 uur voor kinderen van 9 tot 12 jaar - 5 inschrijven verplicht vóór 7/ uur afspraak aan AstroLAB, Verbrandemolenstraat 5 voor kinderen van 5 tot 8 jaar - 3 inschrijven verplicht vóór 10/7 voor kinderen van 9 tot 12 jaar 5 - inschrijven verplicht vóór 18/7 voor kinderen van 9 tot 12 jaar - 3 inschrijven verplicht vóór 24/7 voor kinderen van 5 tot 8 jaar - 3 inschrijven verplicht vóór 31/ uur voor kinderen van 9 tot 12 jaar inschrijven verplicht vóór 7/8 inschrijven vóór 8/8 Afspraak aan station Komen uur voor kinderen van 9 tot 12 jaar - 3 inschrijven verplicht vóór 14/8 afspraak aan parkeerplaats Hill 60, Zwarteleenstraat Afspraak aan infoluifel cafetaria, Palingbeekstraat 18 15

16 Het Sterrebos afspraak aan de parking van het domein langs de Sterrebosdreef in 8800 Roeselare-Rumbeke,tenzij anders aangegeven G Zondag 9 juni Dag van t West-Vlaamse hart W Vrijdag 5 juli Poëziewandeling afspraak aan de plataan aan de cafetaria W Zaterdag 3 augustus Vleermuizen, mannen van de nacht W Zondag 1 september De maankalender van de druïden uur afspraak aan de plataan aan de cafetaria uur uur Lippensgoed-Bulskampveld afspraak Bezoekerscentrum Bulskampveld (kasteel), Bulskampveld 9, 8730 Beernem info en inschrijving: T bulskampveld@west-vlaanderen.be - T tot eind juli Tentoonstelling Flierefluiters G Zondag 2 juni Flierefluitertocht uur W Zondag 9 juni Planten uit de kruidentuin met een knipoog naar het geloof uur Ws Maandag 10 juni Kruidenworkshop: culinair met opgelegde bloemen, knoppen 12 inschrijven verplicht vóór 3/6 W Zondag 16 juni Vreemdgaan in het bos, over exoten - inschrijven verplicht vóór 13/6 W Zondag 23 juni Theaterwandeling: van wild naar gewild T 1 juli - 25 augustus Genomineerden kunstwedstrijd Gezocht! Natuurtalent G juli - 22 september Fotozoektocht (vierde editie) Ws juli en augustus Elke zaterdag natuuractiviteiten uur K woensdag 3 juli Plons, de kikkerprins en Moord in de poel W Zondag 7 juli Geneeskrachtige planten in de kruidentuin K Woensdag 10 juli De geheime brief en Papierscheppen met natuurlijke materialen K Woensdag 17 juli Erik en het insectenboek K Woensdag 24 juli Zaai er op los K Woensdag 31 juli Lekkere bloemen W Zondag 4 augustus Heksenkruiden in de kruidentuin - inschrijven verplicht vóór 28/7 K Woensdag 7 augustus Pracht en praal uit de natuur W Zondag 11 augustus Theaterwandeling: van wild naar gewild K Woensdag 14 augustus Kraak de code en Survivaltocht in de natuur K Woensdag 21 augustus Verf er op los met natuurverf G Vrijdag 23 augustus Nacht van de vleermuis uur T 24 aug. - eind dec. tentoonstelling Vlerk de vleermuis K Woensdag 28 augustus Op het spoor van dieren W+L Zondag 1 sept. Het gebruik van keukenkruiden inschrijven verplicht vóór 25/ uur W Vrijdag 6 september Vleermuiswandeling - inschrijven vóór 30/8 voor gezinnen met kids van 8 tot 12 jaar - inschrijven vóór 29 mei 2 - inschrijven verplicht vóór 2/6 inschrijven vóór 16 juni uur uur om 14, en 15 uur voor kinderen van 6 t.e.m. 12 jaar 3 inschrijven verplicht vóór 30/ uur 2 - inschrijven verplicht vóór 1/7 voor kinderen van 6 t.e.m. 12 jaar - 5 inschrijven verplicht vóór 7/7 16 voor kinderen van 3 t.e.m. 9 jaar - 3 inschrijven verplicht vóór 14/7 voor kinderen van 6 t.e.m. 12 jaar - 5 inschrijven verplicht vóór 21/7 voor kinderen van 6 t.e.m. 12 jaar - 5 inschrijven verplicht vóór 28/ uur voor kinderen van 6 t.e.m. 12 jaar 5 inschrijven verplicht vóór 4/8 inschrijven vóór 16 juni om 14, en 15 uur voor kinderen van 6 t.e.m. 12 jaar 3 inschrijven verplicht vóór 11/8 voor kinderen van 6 t.e.m. 12 jaar 5 inschrijven verplicht vóór 17/8 voor kinderen van 6 t.e.m. 12 jaar 5 inschrijven verplicht vóór 25/ uur

17 Lippensgoed-Bulskampveld (VERVOLG) afspraak Bezoekerscentrum Bulskampveld (kasteel), Bulskampveld 9, 8730 Beernem info en inschrijving: T bulskampveld@west-vlaanderen.be - Ws Zaterdag 14 september Kruidenworkshop: De mobiele kruidentuin W Zondag 15 september Theaterwandeling: van wild naar gewild W Zondag 22 september Gebruiksplanten voor industriële verwerkingen G Zondag 29 september Feest 50 jaar domeinen T 29 sept. - eind okt. Buitententoonstelling - In a box-50 jaar provinciedomeinen uur 12 inschrijven verplicht vóór 7/9 inschrijven vóór 16 juni om 14, en 15 uur uur 2 - inschrijven verplicht vóór 15/ uur Raversijde afspraak aan het VOC, Nieuwpoortsesteenweg 642 in 8400 Oostende G Zondag 9 juni Dag van Raversyde - Nieuwpoortsesteenweg 636 G Zondag 21 juli Prinsheerlijk vlinderen G Zondag 18 augustus Opendeurdag VOC uur G Zaterdag 24 augustus Nocturne Atlantikwall uur G Zondag 25 augustus Bezoek vogelopvangcentrum + Boeketje Raversyde uur W Zondag 1 september Sprinkhanen G Zondag 8 september Open Monumentendag uur uur uur t Fort van Beieren - afspraak aan de parking van het domein in de Gemene Weidestraat, 8000 Brugge-Koolkerke W Zondag 9 juni Te land en te...poel: amfibieën uur t Veld afspraak aan de cafetaria De Keunepeupe in het domein, Bloemgatstraat in 8850 Ardooie W Zondag 2 juni Scheppen in het water W Zondag 28 juli Plantaardigheden W Zondag 8 sept. (OMD) Cultuurhistorische landschapsverkenning rond t Veld 10, 14 en 16 uur Wallemote-Wolvenhof afspraak aan de parking van het domein in de Kokelarestraat in 8870 Izegem W Zondag 23 juni Over elfjes, de Keltische maankalender en bomen W Zondag 29 september Zoogdieren opsporen uur Zwin Natuurcentrum afspraak aan de hoofdingang, Graaf Léon Lippensdreef 8, Knokke-Heist - info: T Prijs begeleide wandeling: 6-11 jaar: 4,20; vanaf 12 jaar: 7,20; 60+: 6,40 W Elke zondagvoormiddag tot eind juni Begeleide wandeling uur W Zaterdag 1 juni Ooievaarswandeling, kleintjes worden groot uur Binnen enkele jaren staat er een gloednieuw bezoekerscentrum in het Zwin Natuurcentrum. Omdat het mogelijk is dat de werken voor de inrichting van het park vanaf nu gestart worden, is het niet bekend welke activiteiten zullen kunnen georganiseerd worden. In juli en augustus is het centrum volledig gesloten. Vanaf september 2013 zal een aangepaste activiteitenkalender opgemaakt worden tijdens de overgangsperiode. Graag vragen we u om de up-to-date informatie te raadplegen op De grootste zorg werd besteed aan de nauwkeurig heid en de actualiteit van de gepubliceerde gegevens. De uitgevers kunnen geen verantwoordelijkheid nemen voor eventuele onnauwkeurigheden of tussentijdse wijzigingen. Voor up-to-date info: of provinciedienst Natuur- en Milieueducatie: Christine Van Rie, T , christine.van_rie@west-vlaanderen.be 17

18 Poelenonderzoek in het hart van West-Vlaanderen Sinds 2010 loopt in het Stad-Land-schap t West- Vlaamse Hart de campagne Kijk Puit rond het begeleiden van paddenoverzetacties. Omdat het niet alleen nuttig is om te weten waar de amfibieën de straat oversteken, maar ook waar ze zich voortplanten, start dit voorjaar een inventarisatie van de poelen in deze streek. Een dertigtal vrijwilligers doet mee. De provincie en de amfibieën- en reptielenwerkgroep Hyla van Natuurpunt verzorgen samen de ondersteuning van de vrijwilligers. En belangrijkst van al: de provincie verbetert de leefgebieden. De bedoeling is om eerst inzicht te krijgen in de verspreiding van de verschillende soorten kikkers, padden en salamanders. Het projectgebied loopt van Staden in het westen tot Dentergem in het oosten, en van Lichtervelde in het noorden tot Moorslede in het zuiden. De nadruk ligt op poelen in het buitengebied, de klassieke weidepoelen dus. Terzelfdertijd wordt ook de natuurkwaliteit van de poel beoordeeld. Eind de jaren 1970 onderzocht een biologiestudent tweeduizend (!) poelen in West- en Oost-Vlaanderen. Daarvan liggen er tientallen in het Stad-Land-schap. Het is erg interessant om deze poelen eerst opnieuw te gaan bekijken. Als ze er nog liggen. Uit eerder poelenonderzoek elders in de provincie is gekend dat 24 % van die vroeger bekeken poelen inmiddels is verdwenen. Ze kunnen gedempt zijn of op een natuurlijke manier verland. Daarom is het van belang om continu nieuwe poelen aan te leggen, om dit verlies aan biotoopjes te compenseren. Je kunt natuurlijk ook gedegradeerde poelen in ere herstellen door ze te ontslibben of de vis er af te halen. Vissen en amfibieën gaan namelijk niet goed samen. De provincie ondersteunt deze acties al jaren, meestal in regio- of soortgebonden acties. Op basis van de informatie die door de vrijwilligers aangeleverd wordt, zal nu dus ook het Stad-Land-schap een poelenplan uitvoeren. De afgelopen jaren werden in het Stad-Land-schap al her en der poelen aangelegd in het kader van een landschapsbedrijfsplan. Dat is een vrijwillig beplantingsplan op een landbouwbedrijf. Ook van deze nieuwe poelen zal worden gekeken of ze inmiddels succes hebben voor amfibieën. De mee aangeplante hagen of houtkanten vormen een goed landbiotoop voor deze dieren tijdens de periodes dat ze niet in het water zitten. Enthousiaste vrijwilligers die dan nog tijd over hebben, zullen ook andere poelen onder de loep nemen. Zo leren we poel per poel iets bij over de natuur in het centrum van de provincie. Op 16 maart vond een startuitleg plaats, bijgewoond door 21 enthousiaste vrijwilligers. Intussen zijn al 30 vrijwilligers aan de slag! De eerste resultaten van de inventarisatie mogen we dus binnenkort verwachten. We houden je op de hoogte Meer informatie: contact: jasper.dugardeyn@west-vlaanderen. be, tel rapport van vroegere poelenprojecten: poelenrapport_2000_2005.pdf 18 Willy De Ruytter Olivier Dochy & Jasper Dugardeyn

19 NATUUR & MILIEU INFO I juni 2013 Trioranden voor akkervogels: de beste koop? Het provinciebestuur probeert al lang experimentele akkervogelmaatregelen uit. Zo willen we efficiëntere manieren vinden om de afname van die soorten te stoppen. Maatregelen moeten dekking, zomervoedsel (insecten) en wintervoedsel (zaden) leveren. Trioranden hebben dit allemaal. Een triorand is een grasbufferstrook die in drie parallelle stroken is opgedeeld. Eén van die stroken wordt niet gemaaid, de andere twee beurtelings wel. De afwisseling tussen korte en ruige vegetatie is handig: de korte om bij het voedsel te kunnen en de ruige als nabije dekking. We zaaiden de trioranden ijl in met inheemse grassen en kruiden. Het gespreide maairegime leverde een lang bloeiseizoen op en veel insectenbezoek met o.a. de zeldzame Argusvlinder en Gouden sprinkhaan. s Winters dienden de zaden van de kruiden als vogelvoedsel. Als conclusie kan gesteld worden dat de trioranden in de geteste relatief lage dichtheden (nog?) geen wondermiddel zijn voor akkervogels. Ze blijken wel de insectenpopulatie te verhogen. De mogelijkheden voor biologische plaagonderdrukking en gewasbestuivende insecten zijn hoog. Daarom alleen al zijn ze een grote verbetering ten opzichte van de klassieke monoranden. Het eindrapport van de studie is te vinden op www. west-vlaanderen.be: zoek er op triorand+solabio. Olivier Dochy In de polders tussen De Haan en Stalhille zaaiden landbouwers vanaf km trioranden in. We vergeleken gedurende drie jaar de broed- en wintervogels hier met die in de buurt van gewone perceelsranden zonder speciaal maaibeheer ( monoranden ), en gebieden zonder perceelsranden. Het project werd gefinancierd door het Europese Interreg IVb-project SOLABIO en de provincie. De vogeldichtheden varieerden nogal van plaats tot plaats. Daarom is het moeilijk om conclusies te trekken. Waarschijnlijk hadden we nog te weinig trioranden om een duidelijk effect te zien. In elk geval waren trioranden in het broedseizoen goed voor Patrijs, en in de winter voor Veldleeuwerik, Graspieper, Rietgors en Holenduif. Nabij monoranden broedden dan weer meer Graspiepers, Kwartels en Fazanten. s Winters was de korte grasmat ervan goed voor de kortsnavelige Spreeuw, Patrijs en opnieuw het duo Veldleeuwerik en Graspieper. Rietvogels waren talrijker in grachten langs beide types perceelsranden, waarschijnlijk door de bufferende werking ervan. Voor alle andere soorten maakte het niet veel uit. Opvallend: zomergraan en soortenrijk oud hobbelig grasland waren broedvogelmagneten, deze laatste trok ook s winters veel vogels aan. Frequent gemaaide raaigrasakkers trekken duidelijk Veldleeuwerik, Gele kwikstaart en Kwartel aan, maar hun broedsels lopen er groot gevaar op uitmaaien. 19

20 De West-Vlaamse en Noord-Franse soorten in vier talen Het Soortnamenboekje is er! Je loopt in je favoriete West-Vlaamse natuurgebied en je hebt zonet een keizersmantel gezien, een prachtige en zeldzame vlinder. Dat is nieuws! Op dat moment verschijnt op het pad iets verderop een in jouw ogen niet onknappe persoon, duidelijk ook een natuurkenner met wie je wel een praatje zou willen slaan. Maar is het nu net een Franstalige zeker Un manteau impérial? Met dit weer? Begin dan maar een papillon uit te beelden, couleur orange, met stippen (wat was dat weer, ah ja: taches) Enige voorhoofdsrimpels later begrijpt ze dan toch dat het over een vlinder moet gaan en zegt dat ze een carte géographique heeft gezien. Even denken. Het infobord met de wandelpaadjes? Maar nee, een landkaartje natuurlijk. Maar meestal is het zo makkelijk niet. Verder deed ze je vooral denken aan een distelvlinder en ook wel een beetje kleine vuurvlinder. 20 Dit (of een minder romantisch) soort toren van Babeltoestanden komen geregeld voor bij grensoverschrijdende projecten waar je rond soorten wil werken of natuurgegevens uitwisselen. Of op het terrein, want meer en meer Fransen of Walen bezoeken onze natuurgebieden en vice versa. Op internet vind je wel allerlei lijsten, maar dat is in het veld moeilijk bruikbaar. Bovendien zijn op één site meestal maar die lijsten beschikbaar voor één groep soorten, bijvoorbeeld de vogels. In het kader van het Europese Interreg-project BiPS ( sloegen daarom verschillende projectpartners de handen in elkaar om Nederlandstalige en Franstalige soortenlijsten op te stellen en te verwerken tot een handig zakboekje. Het Soortnamenboekje was geboren. In dit kleine boekje vind je alle wilde soorten dieren, planten of paddenstoelen van de grensregio Frankrijk-België, van de kust tot 100 km landinwaarts. Een aantal meer tot de verbeelding sprekende soorten zijn ook toegevoegd, zoals opvallende zeldzaamheden, want daar zul je waarschijnlijk sneller een gesprek over aanknopen dan over Engels raaigras. Soorten die enkel door ervaren specialisten op naam kunnen worden gebracht zijn meestal weggelaten. De namen komen van de gekende website Voor Wallonië is dit en voor Frankrijk Deze groepen komen aan bod: vogels, zoogdieren, reptielen en amfibieën, vissen, vlinders, libellen, sprinkhanen, paddenstoelen en planten. De soorten staan alfabetisch gerangschikt op de eerste kolom. In de ene helft van het boekje staat de Nederlandse naam voorop, in de andere helft de Franse. De Engelse en wetenschappelijke namen staan er telkens bij. Er is ook een vakje dat je kunt aanvinken als je de soort gezien hebt, en lege lijntjes om er zelf namen bij te schrijven. Het boekje is een realisatie van de provincie West-Vlaanderen, de overige BiPS-partners, Natuurpunt De Bron en Natuur.koepel vzw, naar een idee van Piet Hardeman. Het Soortnamenboekje valt gratis op te halen bij het provinciale informatiecentrum Tolhuis, Jan Van Eyckplein 2, 8000 Brugge. Of bel gratis via of mail naar en vermeld duidelijk je naam, postadres en soortnamenboekje. Men stuurt het dan gratis op. Het boekje telt 320 dunne pagina s en past makkelijk in je schoudertas of jaszak. Olivier Dochy