MODEMinfo. Compenserende hulpmiddelen bij ernstige lees- en spellingproblemen ENKELE MANIEREN OM TE COMPENSEREN 3

Transcriptie

1 MODEMinfo Compenserende hulpmiddelen bij ernstige lees- en spellingproblemen ENKELE MANIEREN OM TE COMPENSEREN 3 1 Tekst naar spraak (voor personen met leesproblemen) 3 2 Spellingcontrole (voor personen met spellingproblemen) 3 3 Woordvoorspelling (voor personen die moeilijk typen, ook voor personen met spellingproblemen) 4 4 Gesproken leesboeken (voor personen met leesproblemen) 4 5 Spraak naar tekst (voor personen die moeilijk typen, ook voor personen met spellingproblemen) 5 6 Andere softwarehulpmiddelen die wat compensatie kunnen bieden 6 7 Kleine draagbare hulpmiddelen Elektronisch woordenboek of spellinggids Notitietoestellen Leespen PDA (zakcomputer) Voice Recording op mp3 speler 8 8 Digitaal woordenboek 8 9 Overhoorprogramma 8 10 Mindmap of spindiagram 8 11 Papier naar computer 9 VOORBEELDEN VAN TEKSTEN OVER COMPENSERENDE SOFTWARE EN DYSLEXIE 10 PRODUCTINFORMATIE Tekst naar Spraak Fluency Leeshulp Fluency lezer Spika 11 1

2 12.4 Lees mee! TextAloud Voice Reader home Infovox Desktop Pro Gratis tekst naar spraak Tekst naar spraak met extra mogelijkheden ClaroRead Dolphin Tutor Kurweil 3000 versie Sprint Plus TextHelp WordSmith Spellingcontrole Van Dale spellingcorrector Van Dale Praktijkgids Spelling Prisma Spellinggids - met gratis spellingchecker Het Groene boekje Franklin Spellinggids van Dale Gratis spellingcontrole Leespen ReadingPen TXT Irispen Executive Mobiele leessystemen Mobile Reader: kreader ClassMate Reader Woordvoorspelling Skippy Gratis woordvoorspelling Gesproken boeken Spraak naar Tekst Dragon Naturally Speaking Digitale woordenboeken Van Dale Prisma Andere Gratis Mindmappen Spark-Space Gratis mindmap programma s Overhoorprogramma s 22 2

3 Hoe kan een computer problemen met lezen en spelling compenseren? In deze tekst geven we een overzicht van de Vlaamse situatie. Oefening is nodig om de hulpmiddelen goed te leren gebruiken. Het vraagt ook wat inspanning om uit te zoeken welk hulpmiddel het meest geschikt is. Enkele manieren om te compenseren 1 Tekst naar spraak (voor personen met leesproblemen) Wat? Een hulpmiddel voor wie erg moeizaam leest. De computer leest een tekst op je computerscherm voor. Je hoort een computerstem (synthetische stem). De tekst wordt dus volledig hoorbaar (auditief) aangeboden. Sommige programma s duiden heel duidelijk de voorgelezen woorden aan. Soms kan je ook vreemde talen laten uitspreken. Hoe? Dit kan men gebruiken met elke tekst op computer: die net werd ingetypt, van een cd-rom, van een USB-stick, uit het geheugen van de computer, van internet, Ook gedrukte tekst (uit een handboek, of werkblad, ) kan je gebruiken. Dan moet je hem via een scanner omzetten naar computertekst (digitaal). Hiervoor is een scanner en OCR software (of tekstherkenningssoftware) nodig. Een scanner maakt een soort foto van de tekst. De OCR software zet deze foto om naar een computertekst. Deze tekst is leesbaar voor de computerstem. OCR software is nog steeds in ontwikkeling. Bij een duidelijke tekst gebeurt de omzetting bijna zonder fouten. 2 Spellingcontrole (voor personen met spellingproblemen) Wat? Je voorkomt en verbetert fouten door spellingcontrole te gebruiken. In Word (of gelijkaardige tekstverwerkers) zit al spellingcontrole. Je kan eventueel een extra spellingcorrector gebruiken. Hiermee haal je vaak andere spellingfouten uit de tekst. Hoe? Als de spellingcontrole aanstaat, plaats hij een rode golvende lijn onder het fout gespeld woord. Door op de rechtermuistoets te klikken, krijg je suggesties voor verbetering. Je kan ook de tekst eerst volledig typen en daarna controleren. Klik hiervoor op het abcicoontje bovenaan in de Werkbalk. De spellingfouten bij werkwoorden in het Nederlands merkt de computer niet op. Ook gelijkklinkende woorden wij of wei, woordverbindingen boeken kast of boekenkast en 3

4 foute bestaande woorden vont i.p.v. vond kan je niet met een spellingcorrector uit de tekst halen. Je laat dus toch nog heel wat fouten staan. Je moet bovendien kiezen uit verschillende woorden als je een fout schrijft. Dit vraagt heel wat leeswerk. Je moet de spellingregels toch vrij goed kennen. 3 Woordvoorspelling (voor personen die moeilijk typen, ook voor personen met spellingproblemen) Wat? Een programma dat helpt bij het typen. Het is vooral goed voor personen die steeds twijfelen aan hoe ze woorden juist moeten schrijven. Het is ook goed voor mensen die zeer traag typen. Hoe? men typt een letter er verschijnt een lijst van (bijvoorbeeld) tien woorden deze tien woorden beginnen met die letter in de lijst staan woorden waarvan de kans groot is dat de gebruiker deze wil typen. Een voorbeeld: ik wens het woord onmiddellijk juist te typen. na het typen van de o geeft het programma woorden zoals ook en omdat in de lijst na het intypen van de derde letter onm geeft het zeker ook onmiddellijk in de lijst. met nog één toetsaanslag staat het volledige woord juist op uw scherm. Met vier aanslagen krijg je dus onmiddellijk correct geschreven op het scherm. Het voorspellen gaat zeer snel. Het programma onthoudt woorden die je vaak gebruikt en zal die sneller voorspellen. Natuurlijk moet je de eerste letters wel juist typen. Begin je met ko als je computer wil typen, dan helpt woordvoorspelling niet. Dit programma is minder geschikt voor wie leesproblemen heeft. Voordat je kiest moet je de woordenlijst immers steeds lezen. 4 Gesproken leesboeken (voor personen met leesproblemen) Wat? Dit zijn geen papieren leesboeken, maar digitale gesproken boeken. Vaak staan ze op cdrom. De gesproken boeken bestaan in verschillende formaten. Je kan ze beluisteren met je computer, met een mp3 speler of een Daisy speler. 4

5 Hoe? Een boek kan je op verschillende manieren hoorbaar maken. Je kan het papieren boek inscannen. De verkregen digitale tekst kan je met behulp van tekst-naar-spraak software laten voorlezen door de computer. Soms kan je deze voorgelezen tekst omzetten naar een mp3 bestand. Je kan nu het boek ook beluisteren op je mp3-speler. Je kan een gesproken boek kopen of uitlenen. Deze gesproken boeken worden voorgelezen door een persoon. Een gesproken boek bestaat in verschillende vormen. Een eerste vorm is het luisterboek. Een luisterboek staat op een gewone muziek-cd of als een mp3-bestand. Deze kan je op je cd-speler of mp3-speler beluisteren. Het aanbod van deze luisterboeken neemt toe. Hou wel rekening dat deze luisterboeken niet steeds letterlijk de oorspronkelijke boek volgen. Hier wordt vaak gebruik gemaakt van extra geluiden en verschillende stemmen om het geheel aantrekkelijker te maken. Een tweede vorm is het Daisy-boek. Daisy is het standaard formaat voor gesproken boeken bestemd voor personen met leesbeperkingen. Dit formaat heeft als voordeel dat je kan bladeren door je gesproken boek net als in een papieren boek. Je kan ook bladwijzers plaatsen. Ook de snelheid waarmee de boek wordt voorgelezen kan je wijzigen. Hierdoor kan je makkelijker volgen in de papieren versie van het gesproken boek. Een Daisy-boek staat meestal op een cd (soms ook SD-kaart). Je kan Daisy-boek beluisteren op een gewone computer mits de juiste software. Je kan ze ook afspelen op een speciaal daarvoor ontworpen Daisy-speler. Soms staat ook de tekst van het boek mee op de cd. Met sommige spelers kan je de gesproken tekst meelezen op een scherm. Daisy boeken kan je zelf aanmaken mits de juiste software. Ook kranten worden tegenwoordig in Daisy formaat geleverd. 5 Spraak naar tekst (voor personen die moeilijk typen, ook voor personen met spellingproblemen) Wat? Je spreekt via een microfoon tegen je computer. De computer kan deze woorden herkennen. Deze woorden worden dan op het scherm geplaatst. De software moet eerst wennen aan je stem. Hoe? Bij het eerste gebruik moet je enkele teksten lezen op het scherm. Wie moeilijk leest, heeft hierbij hulp nodig. Iemand moet de tekst dan voorlezen. Het herkennen van een stem door de computer vraagt: een duidelijke stem (jonge kinderstemmen zijn soms minder geschikt) goed articuleren een moderne computer wel wat geduld om de eerste fase door te komen 5

6 De herkenning is nog niet 100%. Als je een woord uitspreekt, kan het dat de computer een ander woord weergeeft. Je moet dus nog nalezen om de tekst te controleren. De fouten kunnen niet via een spellingcontrole worden gevonden. Men kan natuurlijk spraak naar tekst combineren met tekst naar spraak. Je laat dan je tekst voorlezen door het programma en hoort de fouten. Als je steeds zelf de fouten verbetert, maakt het programma later minder fouten. 6 Andere softwarehulpmiddelen die wat compensatie kunnen bieden Extra s in tekstverwerker De tekstverwerker zelf is al een hulpmiddel. Je kan wijzigen zonder dat het resultaat een onleesbaar gekrabbel wordt. Spellingcontrole zie hierboven (in MS Word: druk op F7 om volledige tekst te controleren) Controle van de grammatica. Ook dit is al ingebouwd in de meeste tekstverwerkers. De grammaticacontrole signaleert bijvoorbeeld dt-fouten, behalve gevallen waar de twee vormen bestaan. Je krijgt tips om de zinnen korter te maken en leestekens toe te voegen. (In MS Word: Extra opties Spelling en Grammatica het vakje Grammatica controleren tijdens typen aanvinken.) Synoniemenlijsten Je kan voor een woord in je tekst een verwant woord opzoeken. Zo kan krijg je voor bijvoorbeeld het woord goed de synoniemen eerlijk, correct, degelijk,enz. Zo kan je zorgen voor uitbreiding van je woordenschat. (in MS Word: klik op het woord en druk Shift-F7) Autocorrectie Woorden die je steeds op dezelfde manier fout schrijft kan je automatisch laten verbeteren. Stel dat je bijvoorbeeld het woord meteen steeds met dubbele t schrijft, dan kan je dit automatisch laten vervangen door het juiste woord. Dit kan je in een lijst inbrengen. (In MS word: Extra Autocorrectie) Met autocorrectie kan je ook afkortingen inbrengen. Bijvoorbeeld JJ i.p.v. Jan Janssens klasnummer 8 Homofonen Sommige programma s duiden in je tekst gelijkklinkende woorden (homofonen) aan. Bijvoorbeeld wij-wei of hart-hard. Je krijgt dan extra uitleg over de betekenis. Je kan dan zelf beslissen wat de juiste spelling is. Het aanduiden van homofonen is meestal een onderdeel van een groter programma ( bijvoorbeeld Sprint, Kurzweil, Van Dale spellingcorrector ) 6

7 Splitsen in lettergrepen Sommige programma s splitsen de woorden in lettergrepen. Zo kan je makkelijk de verschillende lettergrepen in een woord onderscheiden. Bijvoorbeeld klas-num-mer. Het aanduiden in lettergrepen komt vaak voor in woordenboeken (bijvoorbeeld het Groene Boekje) of in uitgebreide voorleesprogramma s (bijvoorbeeld Sprint en Kurzweil ) Typcursus. De computer is een uitstekend hulpmiddel voor personen met dyslexie. Daarom kan men best zo snel mogelijk vertrouwd geraken met het toetsenbord. Zoek hiervoor een typcursus die duidelijke instructies geeft. Het programma mag er niet te druk uitzien, het moet prettig zijn, zonder tijdsdruk en met een afbeelding van het toetsenbord op het scherm. Enkele voorbeelden die hieraan voldoen: Turbo Typing, Typ Expert Junior, TypeCursus 7.0, TypeGenie Typecursus op uw PC. 7 Kleine draagbare hulpmiddelen Los van de computer bestaan er kleine en minder dure hulpmiddelen. Soms kunnen zij personen met lees- en spellingproblemen helpen. 7.1 Elektronisch woordenboek of spellinggids Met deze goedkope kleine gadgets kan je de spelling van een woord controleren. Bij een woordenboek kan je het woord laten vertalen of opzoeken in een verklarende woordenboek. Voorbeelden zijn de Franklin vertalers en spellinggids. 7.2 Notitietoestellen Hiermee bedoelen we de draagbare, goedkope tekstverwerkers. Ze hebben een volledig toetsenbord en een klein scherm. Ze zijn robuuster dan een laptop. In tegenstelling met een laptop kan je ze zeer snel aan- en uitzetten. De notities kunnen naar een computer worden doorgestuurd. Bijvoorbeeld de Neo: Leespen Een leespen is een digitale pen waarmee je woorden of teksten kan inscannen. Afhankelijk van de soort leespen kan je de tekst laten uitspreken, vertalen, verklaren of bewaren. 7

8 7.4 PDA (zakcomputer) Je kunt met een kleine zakcomputer ook teksten lezen en bewerken. Wanneer je dit wenst kan je deze tekst doorsturen naar een gewone computer. Een PDA kan echt voor allerlei doeleinden worden gebruikt, zelfs voor het plannen van afspraken, of voor tijdstructuratie Voice Recording op mp3 speler De markt van de mp3 speler groeit snel. Voor het maken van geluidsopnamen heb je een mp3 speler met voice recording nodig. Je kunt dan lessen, meetings, lezingen, opnemen. Ook nota s kunnen tussendoor worden gedicteerd. Je kan meerdere uren spraak opnemen. In sommige speciale digitale recorders kan je teksten dicteren om ze nadien op de computer over te zetten met behulp van spraak naar tekst. 8 Digitaal woordenboek Je kan veel sneller woorden opzoeken in een woordenboek op de computer. Zeker als je de alfabetische volgorde onvoldoende beheerst. Opzoeken in een papieren woordenboek heeft enkele nadelen: vaak kleine druk, veel informatie op één blad, opeenvolgende woorden die vaak maar enkele letters verschillen en dus sterk op elkaar lijken. Een digitaal woordenboek zoekt voor jou het woord op dat je intypt of aanklikt. Een digitaal woordenboek bevat vaak extra s. Je kan vaak het woord beluisteren. Je kan het woord soms opzoeken door niet alle letters op te geven (bijvoorbeeld: to%rnee geeft tournee). Er worden tips gegeven over verwarbare woorden (bijvoorbeeld: vond, vont, fond en font ). Sommige woordenboeken kan je uitbreiden met specifieke woordenschat (bijvoorbeeld chemie, Handel, Medisch, enz.) Er zijn zowel verklarende als vertalende woordenboeken. 9 Overhoorprogramma Een overhoorprogramma is een programma waarmee je jezelf kunt overhoren. Je voert zelf alle oefeningen in. Deze bestaan uit een vraag en een antwoord. Je kan het antwoord zelf intypen of kiezen uit een meerdere antwoordmogelijkheden. Overhoorprogramma s worden vaak gebruikt bij het aanleren van woorden in een vreemde taal. Ook andere leerstof zoals het aanleren van maaltafels, formules, hoofdsteden, kan je hiermee trainen. 10 Mindmap of spindiagram Eén beeld zegt soms meer dan duizend woorden De techniek van MindMapping laat toe om informatie visueel weer te geven met tekeningen, woorden en diagrammen. Een 8

9 spindiagram bestaat uit een takkenstructuur waarbij elke tak een idee, concept of vraag verder uitspint. We maakten hieronder een eenvoudig voorbeeld. Het helpt je bij het ordenen van je gedachten. Dit heeft voordelen voor personen met dyslexie. Ideeën moeten niet meteen in zinnen worden weergegeven. Ideeën kunnen gemakkelijk gereorganiseerd worden in een coherente structuur. De visuele representatie toont waar voldoende informatie van is en waar er nog informatie ontbreekt. Bovendien kunnen zelfgemaakte spindiagrammen beter worden onthouden. Er bestaan meerdere computerprogramma s om mindmappen aan te maken. 11 Papier naar computer Vaak bestaan oefeningen, werkblaadjes of tekst alleen maar op papier. Maar je wilt ze op de computer zetten. Hiervoor is een scanner nodig. Die zal een soort foto nemen van het papier. De scanner zorgt er dus voor dat je een afbeelding van de tekst op je computer hebt. Met die afbeelding kan je twee dingen doen: 1. Je kunt de foto behouden en je typt zelf tekst of trekt lijntjes over die foto. Dit is de meest eenvoudige methode. Je kan deze bijvoorbeeld gebruiken voor een werkblad. Er bestaan programma s waarbij je met een muisklik kan aangeven waar je wilt beginnen typen. 2. Bij de tweede methode gaat de computer de foto lezen. Hij gaat de foto omzetten naar een tekst. Dit gebeurt met OCR-software. Deze methode is nodig als je de tekst wilt laten voorlezen door een computerstem. In sommige programma s verlies je met deze methode de oorspronkelijke lay-out van de papieren versie. 9

10 OCR software is algemeen verkrijgbaar. Vaak wordt eenvoudige OCR software mee geleverd bij aankoop van de scanner. Voorbeelden van teksten over compenserende software en dyslexie - Dyslexie en compenserende software in het voortgezet onderwijs - Anneke Smits, Andi Sanderson en Paulien v.d. Helm - tijdschrift logopedie 2003, nr. 1 - Compenserende software en hardware voor kinderen en volwassenen met dyslexie - Anneke Smits en Tom Braams - tijdschrift voor Remedial Teaching van december 2002, 10e jaargang, nr. 4 - Compenserende dyslexiesoftware op school Callebaut, Dirk tijdschrift Othopedagogiek 2006, jaargang 45, nr. 7/8 - Spraaksoftware onder de loep. - Callebaut, Dirk - Remediaal (2004-6) - ICT en jongeren met extra zorg Wolters Plantyn infotheek bib Productinformatie Hier volgt een overzicht van compenserende producten. Telkens wordt aangegeven tot welk van de bovenstaande categorie ze behoren. Ook geven we een korte inhoudelijke omschrijving, de prijs, de website waar je Meer informatie kan vinden en de Verdeler. 12 Tekst naar Spraak 12.1 Fluency Leeshulp De Leeshulp werkt direct vanuit Internet Explorer (versie 4 of hoger). Je kunt met de muis een woord, een zin of een stuk tekst selecteren, en vervolgens via het contextmenu (onder de rechter muisknop) laten voorlezen. De stem die hiervoor wordt gebruikt is de Nederlandstalige (Hollandse) computerstem Fluency TTS (light versie). Meer info: Richtprijs: 61,45 Verdeler: Fluency ( Kanteff ( 10

11 12.2 Fluency lezer De Fluency lezer houdt je via spraak op de hoogte van binnenkomende e- mailberichten. Als er een nieuw bericht binnenkomt meldt de lezer afzender en onderwerp. Ook kun je de tekst van het bericht laten voorlezen. De stem die hiervoor wordt gebruikt is de Nederlandstalige (Hollandse) computerstem Fluency TTS (light versie). Meer info: Richtprijs: 24,99 Verdeler: Fluency ( Kanteff ( Spika Spika is een voorleesprogramma dat op volledig op een USB stick staat. Spika start vanaf deze stick. Op de computer moet dus geen software meer worden geïnstalleerd. Spika kan tekst die je binnen een ander programma (Word, Explorer, , ) selecteert voorlezen. Tijdens het voorlezen wijst Spika elk woord aan, zodat je zelf mee kunt lezen. Ook kunnen de woorden die je intypt worden uitgesproken. Ook alles wat je met de muis aanwijst, leest Spika voor. De stem die hiervoor wordt gebruikt is de Nederlandstalige (Hollandse) computerstem Fluency TTS (light versie). Meer info: Richtprijs: 185 Verdeler: Sensotec 12.4 Lees mee! Lees mee! is een voorleesprogramma dat tekst opent in een eigen tekstscherm. Deze tekst kan je laten voorlezen met de computerstem RealSpeak. Een Vlaamse stem kan je gebruiken in de versie Lees mee! Vlaams-Frans. Wil je ook Engels of Duits gebruiken dan moet je een meerdere versie van het programma aankopen. Je kan de voorgelezen tekst als *.wav geluidsbestand opslaan. Lees je mee? is de vereenvoudigde versie van Lees mee! en richt zich tot de jongere leerlingen. De computerstem moet afzonderlijk worden aangekocht. Meer info: Richtprijs: 184,50 37,50 per computerstem (= taal) Wanneer u deelnemer bent of wilt worden van OWG Bureau (abonnement kost jaarlijks 28,-) krijgt u per programma 30% korting. Verdeler: OWG 11

12 12.5 TextAloud TextAloud leest alle teksten die je kan selecteren. Je opent de tekst in een eigen tekstscherm. TextAloud werkt met verscheidene computerstemmen van goede kwaliteit, waaronder Vlaams. Je kan ook makkelijk internet en Outlook laten voorlezen. TextAloud kan teksten omzetten in geluidsbestand (wav., mp3). Bestellen gebeurt via internet. Meer info: Richtprijs: per computerstem (= taal) Verdeler: Nextup 12.6 Voice Reader home Voice Reader leest alle tekst die je kan selecteren. Dit gebeurt met een Zuid Nederlandse computerstem met een behoorlijk goede kwaliteit. Je kan Voice Reader ook gebruiken als werkbalk binnen andere programma's zoals MS Word en Outlook. Voice Reader kan ook teksten omzetten in geluidsbestand (wav, mp3 of itunes). Het is jammer dat het visueel volgsysteem niet goed is uitgewerkt Voice Reader is ook beschikbaar in Frans, Engels en Duits. Voor elke taal schaf je het programma met bijhorende computerstem aan. Meer info: Richtprijs: 50 Verdeler: Intaal; Linguatec 12.7 Infovox Desktop Pro Infovox Desktop Pro is ook wel bekend onder de naam BrightSpeech. Deze computerstem klinkt zeer natuurlijk. Onderdeel van Infovox Desktop is de toepassing KeySpeaker. KeySpeaker kan teksten voorlezen en spellen terwijl je typt in een willekeurige Windows applicatie. Daarnaast kan KeySpeaker elke geselecteerde tekst voorlezen. Er zij verschillende talen beschikbaar waaronder Duits, Engels (US), Frans en Nederlands (NL & B). Per taal dient een afzonderlijke aankoop te gebeuren. Meer info: Richtprijs: op aanvraag Verdeler: Kompagne 12.8 Gratis tekst naar spraak Opgelet, stel de verwachtingen niet te hoog. Deze software is veel beperkter dan de verkochte producten (veel minder aanpasbaar). De kwaliteit van de stem is minderwaardig. Ze klinkt erg mechanisch (zoals een robot). Dit is natuurlijk een belangrijk nadeel bij het voorlezen van lange teksten. Deze doelgroep heeft immers meestal nood aan een zeer duidelijke computerstem. 12

13 Enkele voorbeelden: Readplease Deskbot - Dynareader Sayz Me - ZegTan - WordTalk Tekst naar spraak met extra mogelijkheden 13.1 ClaroRead ClaroRead is een voorleesprogramma dat geïntegreerd is met Microsoft Word en Internet Explorer. Ook teksten in andere programma s kan ClaroRead uitlezen. ClaroRead maakt gebruik van de Nederlandse (Hollands), Engelse en Duitse RealSpeak stem. ClaroRead kan ook menu s en werkbalken/knoppen voorlezen. Letters, woorden en zinnen die je typt worden uitgesproken. Met de ingebouwde scansoftware kunnen papieren documenten worden gescand. Ook PDF bestanden kan je laten voorlezen. Met de controle functie is het mogelijk om homofonen op te sporen. Tijdens het typen kan ClaroRead je ook voorlezen. ClaroRead bestaat ook op een USB stick. Deze USB stick heeft het voordeel dat je de ClaroRead niet op je PC hoeft te installeren. Op de USB stick staat geen scanfunctie en is Duits niet meer voorzien. De prijs is identiek aan de installeerversie. Meer info: ; Richtprijs: Extra RealSpeak stem - Frans: 35 Verdeler: Integra 13.2 Dolphin Tutor Dolphin Tutor is een voorleesprogramma dat werkt met de Realspeak stem in het Vlaams, Frans en Engels. Het programma staat als een werkbalk op het beeldscherm. Deze werkbalk blijft steeds zichtbaar. Zo kan je geselecteerde tekst uit elk tekstdocument laten voorlezen. Dit programma leest ook menu s, bericht- en dialoogvensters in MS Office en Windows voor. Met behulp van een scanknop (OmniPage) kan je teksten scannen. Het programma leest wat je typt. Ook woordvoorspelling en homofoonaanduidingen zijn in het programma voorzien. Dolphin Tutor bestaat ook op een USB stick. Deze USB stick heeft het voordeel dat je de Dolphin Tutor niet op je PC hoeft te installeren. - Meer info: - Richtprijs: Verdeler: Sensotec, Optelec (onder de naam Dolphin Easy Tutor 13

14 13.3 Kurweil 3000 versie 10 Kurzweil is een uitgebreid voorleesprogramma. Je kan verschillende formaten van teksten in het programma openen (o.a. Word, PDF). Je kan laten voorlezen in acht verschillende talen o.a. Nederlands (Vlaams), Frans, Engels en Duits. Kurzweil leest met de duidelijke Realspeak stem. Je kan ook tekst laten voorlezen uit andere programma's. Je selecteert de tekst en sleept deze naar een knop onderaan het scherm. Kurzweil leest de tekst dan voor. Kurzweil markeert het woord dat je hoort voorlezen. Je kan Kurzweil ook laten meelezen tijdens het typen. Kurzweil heeft een reeks extra functies. Zo kan je bijvoorbeeld verschillende (verklarende en vertalende) woordenboeken raadplegen, sprekende spellingcontrole en synoniemlijsten gebruiken, homofonen herkennen, woorvoorspelling aanzetten,... De spraak kan als een mp3 of WAV geluidsbestand worden bewaard. Ook papieren teksten kunnen rechtstreeks worden voorgelezen na inscannen (scan versie). Dolphin Student kan als aanvulling op Kurzweil worden aangekocht. Dolphin Student heeft bijna alle functies van Dolphin Tutor. In tegenstelling tot Dolphin Tutor heeft Student geen ingebouwde scanfunctie. De USB-versie van Kurzweil wordt verwacht tegen augustus Meer info: - Richtprijs: Kurzweil leerstation (zonder OCR): 460 Kurzweil met scannen: vanaf 850 (alle versies: 2 installaties per licentie.) Er zijn netwerkversies en speciale schoolpakketten beschikbaar. Dolphin Student: Verdeler: Sensotec 13.4 Sprint Plus Sprint kan digitale teksten voorlezen met uitgebreide voorleesfuncties in het Nederlands (Vlaams) en Frans. Sprint leest met de duidelijke Realspeak stem. Sprint werkt rechtstreeks in MS Word. Maar je kan ook vanuit andere programma's teksten selecteren en laten voorlezen met de Sprinter-leesknop. Met het onderdeel SprintPDF. beluister je een PDF-document. Je kan ook schrijven op deze PDF-documenten. Werkblaadjes en digitale werkboeken zijn vaak PDF-documenten. Sprint markeert het woord dat je hoort. Je kan Sprint ook laten meelezen tijdens het typen. Sprint heeft nog enkele extra functies. Zo herkent het programma gelijkklinkende woorden, zoals bijvoorbeeld 'zei' en 'zij'. Met tekeningen, een verklaring en enkele voorbeeldzinnen 14

15 maakt Sprint de betekenisverschillen duidelijk. Een tekst kan je als geluidsbestand (wav, mp3) opslaan. De versie Sprint Plus heeft al de eigenschappen van Sprint en spreekt ook Engels en Duits. Deze versie heeft ook een woordvoorspelling (Skippy). Sprint (Plus) bestaat ook op een USB stick, nl. Sprinto (Plus). Deze USB stick heeft het voordeel dat je Sprint (Plus) niet op je PC hoeft te installeren. Bijkomend kan je Omnipage Pro aanschaffen. OmniPage Pro is een OCR-pakket. Hiermee kan je papieren teksten omzetten naar o.a. Word- of PDF-documenten. - Meer info : - Richtprijs: Sprint - 333,00 euro Sprint Plus - 448,00 euro OmniPage 15 75,00 euro (alle versies: 2 installaties per licentie) Sprinto (Plus) kost evenveel als Sprint (Plus) Er zijn schoolpakketten en netwerkversies beschikbaar. - Verdeler: Technologie & Integratie 13.5 TextHelp WordSmith TextHelp WordSmith is een programma dat binnen de tekstverwerker MS Word hulp biedt bij het lezen en schrijven. WordSmith kan tekst hardop lezen en hulp bieden bij het construeren van woorden en zinnen (spellingcontrole, homoniementoepassing en synoniemenwoordenboek). De Nederlandstalige versie kan geen documenten inscannen. Het voorlezen gebeurt met de verouderde SAPI stem. - Meer info: - Richtprijs: Verdeler: Lexima, GewaNl 14 Spellingcontrole 14.1 Van Dale spellingcorrector 2.0 De Van Dale spellingcorrector bevat een woordenlijst van ruim één miljoen woorden. Je kan het hele document of individuele woorden op spelling controleren. Er wordt ook gecorrigeerd op basis van klank. Woorden die veel op elkaar lijken worden kort uitgelegd. De spellingcorrector is oproepbaar vanuit MS Word en werkt ook nauw samen met Outlook. - Meer info: - Richtprijs: 65 - Algemeen verkrijgbaar 15

16 14.2 Van Dale Praktijkgids Spelling. De nieuwe Van Dale Praktijkgids spelling bevat ca trefwoorden. Bij het boek wordt een cd meegeleverd. Op de cd-rom kunnen trefwoorden op klank gezocht worden, bijv. joggert --> yoghurt. Woorden die veel op elkaar lijken legt het programma kort uit. Bijvoorbeeld: kruid (plant) en kruit (ontplofbaar mengsel). Dit programma kan je niet rechtstreeks vanuit MS Word oproepen. - Meer info: - Richtprijs: 22 - Algemeen verkrijgbaar 14.3 Prisma Spellinggids - met gratis spellingchecker De Prisma spellinggids bevat een zeer uitgebreide woordenschat. Bij deze papieren uitgave is een gratis cd-rom toegevoegd waarmee je de spellingcontrole in Office kunt updaten en aanpassen aan de nieuwe spelling. - Meer info: - Richtprijs: 14 - Algemeen verkrijgbaar 14.4 Het Groene boekje Het Groene Boekje kan je aankopen samen met een elektronisch boekje. Deze digitale spellingcorrector bevat alle woorden uit het Groene Boekje. Vanuit elke Office toepassing kan je hiermee de spelling controleren. - Meer info: - Richtprijs: 30 - Algemeen verkrijgbaar 14.5 Franklin Spellinggids van Dale Een klein (7 x 10 cm) en licht (45 g) toestel dat ruim woorden uit het van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse taal bevat. De spelling van ingetypte woorden kan worden gecontroleerd. Ook lidwoorden, meervoudsvormen en vervoegingen kunnen worden opgezocht. - Meer info: - Richtprijs: 28,65 - Verdeler: o.a. via de Collishop ( Gratis spellingcontrole DynaSpeller is gratis van internet te downloaden. Het programma maakt gebruik van de spellingcontrole die bij MS Word meegeleverd is. Je kan DynaSpeller met andere programma s gebruiken. Selecteer de tekst die je wenst te controleren. Druk hierna het 16

17 icoon van DynaSpeller. De spellingcontrole start net hetzelfde als de spellingcontrole in Word. Om DynaSpeller te kunnen gebruiken moet je wel MS Word op je computer hebben staan. Downloaden via 15 Leespen 15.1 ReadingPen TXT De ReadingPen is een mobiele leespen die hardop spreekt, spelt, verklaart en vertaalt. De ReadingPen herkent ruim woorden (bevat drie woordenboeken, waaronder het Van Dale Groot Hedendaags Nederlands). Met de ReadingPen kan je Nederlandse en Engelse woorden, getallen en zinnen beluisteren. De pen kan zonder de computer worden gebruikt. Met de TXT versie is het mogelijk om langere stukken tekst te laten voorlezen. De versie ReadingPen TXT/QL kan teksten direct naar de PC scannen. - Meer info: Richtprijs: 335 (TXT versie) 379 (TXT/QL versie) - Verdeler: Sensotec 15.2 Irispen Executive 5.0 Een vergelijkbaar hulpmiddel met de ReadingPen. De Irispen zit aan de computer vast. Deze pen kan stukjes tekst scannen en op het scherm weergeven (vb in MS Word). De gescande tekst kan je laten uitspreken. Standaard kan je 1 taal installeren (keuze uit 10 talen). - Meer info: - Richtprijs: algemeen verkrijgbaar 16 Mobiele leessystemen 16.1 Mobile Reader: kreader De Mobile Reader bestaat uit speciale software (kreader Mobile) die op een GSM met camera wordt geïnstalleerd. Je kan dan een tekst fotograferen. Deze tekst verschijnt op het beeldscherm van je GSM. Deze tekst kan je laten voorlezen terwijl het woord dat wordt voorgelezen oplicht. De foto kan je als tekstbestand uitwisselen met je computer. - Meer info: - Verdeler: Sensotec 17

18 16.2 ClassMate Reader De ClassMate Reader kan je gebruiken als memorecorder, als mp3 speler en als Daisy speler. ClassMate kan ook nog digitale teksten (txt, xml, html) voorlezen met een Nederlandse computerstem. Tot slot heeft dit toestel een scherm waarop je kan volgen wat er wordt voorgelezen. De ClassMate Reader is een uiterst draagbaar toestel van 9 x 15,5 x 2,5 cm en weegt een 500 gram. - Meer info: - Verdeler: Sensotec 17 Woordvoorspelling 17.1 Skippy Een programma voor woordvoorspelling. Skippy voorspelt de woorden die het meest waarschijnlijk zijn. Veelgebruikte woorden worden sneller voorspeld. Skippy houdt ook rekening met de context. Het programma kijkt daarvoor naar het vorige woord. Het kijkt welk woord daar dikwijls op volgt. Er staan reeds woorden in het woordenboek. Woorden die Skippy nog niet kent, leert het terwijl je typt. De volgende keer staan ze dan ook bij de voorspellingen. Skippy is volledig Nederlandstalig. - Meer info: - Richtprijs: Verdeler: Technologie & Integratie 17.2 Gratis woordvoorspelling LetMeType kan werken met woordparen en heeft heel wat instellingsmogelijkheden. De woordenlijst is gemakkelijk aanpasbaar, woorden kunnen eenvoudig worden toegevoegd en verwijderd. Downloaden via 18 Gesproken boeken Meer informatie over Daisy-boeken vind je op: Luisterpunt bibliotheek Gratis uitlenen van Daisy-boeken kan via: Gratis software voor het lezen van Daisy-boeken op de computer TPB Reader: gratis downloaden op AMIS 2.5: gratis downloaden op Meer info over Daisy spelers: Zelf Daisy boeken maken: EasyProducer ( / ) 18

19 Daisy krant (De Standaard, Het Nieuwsblad): uitgebreide informatie over luisterboeken (muziek-cd of mp3) (klikken op deelnemers) gratis Nederlandstalige literatuur op internet (meestal nogal oud) Aankopen of vragen om boeken in het juiste formaat om te zetten kan via Progbraille Helen Keller vzw Nog enkele interessante sites Anders lezen bibliotheek - Centrum voor leesbevordering: meelezen op tempo: 19 Spraak naar Tekst 19.1 Dragon Naturally Speaking 9 Met Dragon Naturally Speaking is het mogelijk te dicteren in allerlei programma's, zoals tekstverwerkers, programma's, enz. Met de versie Preferred kan je ook de tekst laten voorlezen met de mooie RealSpeak stem, maar zonder verdere voorleesfuncties. In de nieuwste versie 9 moet je vooraf geen teksten meer voorlezen op het programma je stem te leren kennen, maar herkent Dragon meteen je stem. De mogelijkheid om Dragon via teksten aan je stem te laten wennen, blijft bestaan. - Meer info: - Richtprijs: 180 (Preferred) 120 (Preferred academic versie = goedkopere versie voor scholieren) 90 (Standard) - algemeen verkrijgbaar - Dragon versie 10 wordt zeer binnenkort verwacht Dragon Naturally Speaking Preferred met een aangepaste leerfase bestaat ook. Met deze Dragon versie zijn de leesteksten die men moet gebruiken voor de stemtraining gemakkelijker. Men kan kiezen tussen de volgende leesniveaus: AVI 1,3,7 of 9. - Meer info: - Richtprijs: 128,26 - Verdeler: Kanteff 19

20 Little Lizard maakt het mogelijk voor dyslectische mensen, die met spraakherkenning willen gaan werken om hun eigen tekst te gebruiken bij het inspreken van een spraakbestand. - Meer info: - Richtprijs: 25 - Verdeler: InTaal 20 Digitale woordenboeken 20.1 Van Dale Hedendaags Nederlands op cd-rom bevat de inhoud van het Van Dale Groot woordenboek hedendaags Nederlands. De cd-rom maakt deel uit van de reeks Van Dale Grote woordenboeken op cd-rom. Deze reeks bestaat verder uit de cd-roms Engels, Frans, Duits en Spaans. Deze digitale woordenboeken kan je direct vanuit MS Word raadplegen. Hedendaags Nederlands op cd-rom: 99 Van Dale woordenboeken op cd-rom (vertalend): 179 Van Dale Elektronisch groot woordenboek hedendaags Nederlands, Engels, Frans, Duits 2008: 399 Er zijn ook andere (kleinere) versies van de Van Dale verkrijgbaar: Praktijkwoordenboek (voor werk en thuis): boek + cd-rom : 40 (verklarend), 69 (vertalend 2 richtingen), +/ woordbetekenissen Studiewoordenboek (voor school): boek + cd-rom: 28 (verklarend, vertalend 1 richting), +/ woordbetekenissen Pocketwoordenboek: boek + gratis downloadversie: 10 (verklarend, vertalend 1 richting), meer dan woordbetekenissen. - Meer info: - Algemeen verkrijgbaar 20.2 Prisma Prisma Pocketwoordenboeken zijn verkrijgbaar met cd-rom. Zowel verklarend als vertalend. - Meer info: - Richtprijs: 10 - Algemeen verkrijgbaar 20

21 20.3 Andere De markt van digitale woordenboeken is behoorlijk uitgebreid. We willen hier dan ook geen volledige lijst geven. Voor degene die in de bovenvernoemde reeks hun gading niet vinden: 4ling (4talig vertaalwoordenboek): 20 Multi talen woordenboek Pro (8talig vertaalwoordenboek): Gratis Digitale woordenboeken kan je gratis op internet gebruiken. Zoek onder vertalen. De optie vertalen is standaard aanwezig vanaf MS Office Dit voor Engels, Frans en Spaans (bij een Nederlandstalige MS Office). 21 Mindmappen 21.1 Spark-Space In Spark-Space kan je vlot met grafisch materiaal werken. Zo krijg je naast woorden ook figuren in je mindmap. Spark-Space kan teksten voorlezen met een computerstem. Er bestaan verschillende versies. KidSpark is een versie die zich richt op het basisonderwijs. Meer info: (download demo engels); Richtprijs: vanaf 59 Verdeler: Sensotec 21.2 Gratis mindmap programma s Er bestaan heel wat betalende, vaak dure, mindmap programma s. Maar ook bij de gratis software kan je eenvoudige, goede mindmap programma s vinden. - emindmaps - FreeMind

22 22 Overhoorprogramma s Er bestaan veel gratis overhoorprogramma s. Sommige kunnen rechtstreeks op internet (online) worden gebruikt. Bij Overhoor en Teach2000 worden veel kant-en-klare overhoorlijsten ter beschikking gesteld. - Overhoor - Vocatude Teach Overhoorjesuf online overhoorprogramma - Wrts online overhoorprogramma Dit is natuurlijk nog maar een tipje van de sluier. Meer informatie of demonstratiesessies zijn dikwijls noodzakelijk. Hiervoor kan u contact nemen met MODEM. MODEM, communicatie- en computercentrum Doornstraat Wilrijk België tel. 03/ fax 03/ modem@vzwkinsbergen.be Marleen Meermans, Wim De Backer, Dirk Lembrechts, Lien Martens, Karen Vermeire MODEM, oktober