VAD-berichten. Periodiek van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw. december 2007 N5

Transcriptie

1 Periodiek van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw VAD-berichten Verschijnt vijf maal per jaar Afgiftekantoor: 9000 Gent X december 2007 N5

2 AD VALVAS VAD-vormingen Werkwijze vormingsaanbod over alcohol en drugs Voordrachten geven over het drugthema 24 en 31 januari 2008 Tweejarige opleiding tot hulpverlener bij alcohol- en drugproblemen Start 19 februari 2008 (indien minimum 12 deelnemers) Een lokaal alcohol- en drugbeleid: analyse van de lokale alcohol- en drugsituatie als vertrekpunt 26 februari 2008 Effecten van druggebruik op het menselijk lichaam 28 februari 2008 Screening, intake en diagnostiek bij problematisch middelengebruik 6 maart 2008 Eerste Hulp Bij Drugincidenten- Uitgaansleven (EHBD-U). Train-detrainer 7 en 21 maart 2008 Alle vormingen die VAD organiseert gaan door in de Vanderlindenstraat 15 in Schaarbeek, tenzij anders vermeld. Congressen 3rd European Prevnet Conference maart 2008, Brussel Second International Conference of the International Society for the Study of Drug Policy 3-4 april 2008, Lissabon (Portugal) 19th International Conference on the Reduction of Drug Related Harm mei 2008, Barcelona (Spanje) 8th Annual Campbell Collaboration Colloquium mei 2008, Vancouver (Canada) INHOUD COLOFON REDACTIONEEL VAD IN ACTIE Keep an i on your friends! Iedereen feest! Addictions information in the Google era: dealing with challenges HALLO MET DE DRUGLIJN Stoppen met drank, drugs, pillen of gokken? FOCUS Zorgtraject Jongeren Alcohol en andere Drugs Dendermonde BRUSSEL-CENTRAAL Uitbreiding Centra Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) met preventiewerkers Opvolging gezondheidsconferentie over tabak, alcohol en drugs Projectoproep Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid voor regionale en lokale implementatieprojecten in het kader van de gezondheidsconferentie tabak, alcohol en drugs Persconferentie over vroeginterventie VOOR U GESURFT Dossiers online op 12 Geen alcohol voor kinderen IN DIALOOG Europeers: drugpreventie voor en door jongeren GEWIKT EN GEWOGEN Cannabis en psychosen: wat is het verband? Ginger 2006: Enkele bevindingen HOOFDREDACTIE: F. Matthys REDACTIE: I. Baeten I. Bernaert H. Heyvaert H. Kinable F. Laudens K. Raskin ILLUSTRATIES: Pokke ABONNEMENTEN: vad@vad.be WEBSITE: LAY-OUT & DRUK: Drukkerij EPO BIJBLIJVEN Conferentie van de European Society for Social Drug Research (ESSD) 2007: stuff om over na te denken Alcohol- en ander druggebruik bij universiteitsstudenten Reitox Academy Best Practices GEBOEKSTAAFD UITGELEZEN Pillen, poeders, planten, paddenstoelen en partydrugs ETALAGE KNIPOOG JK Rowling niet blij met nieuw boek V.U.: dr. Frieda Matthys, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel 2 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

3 Redactioneel I Love Techno is nog maar pas achter de rug en de kerstdagen staan voor de deur. Het is weer tijd om te focussen op feesten, met alle gecontesteerde reclame, verlichting en muziek erbij. En ja, met een verhoogde kans op roesmiddelen, al dan niet legale, volgens het milieu. Voor veel mensen is dansen zonder drugs moeilijk voorstelbaar. Voor veel mensen is Nieuwjaar vieren zonder alcohol te drinken (zeg maar zonder dronken te worden) onvoorstelbaar. Voor de meesten blijft het misschien een occasionele, ongevaarlijke uitspatting, maar voor velen houdt het een groot risico in, niet alleen op het moment zelf. De feestdagen worden door mensen met alcohol- of drugproblemen vaak genoemd als een periode waar ze tegen op zien, als moment van herval, maar ook als reden om voorlopig niet te stoppen, want zonder alcohol of een jointje of een pilletje is het niet gezellig Die idee leeft sterk en wordt door de reclame en de media voortdurend gevoed. Redenen te over voor VAD om precies op feesten te focussen: de uitgaande jongeren enerzijds, het brede publiek anderzijds. Je vindt in dit nummer ook bijdragen over onderzoek bij studenten en cijfers over preventie. En voor wie het filmpje met de bierdrinkende kinderen op YouTube al bekeken heeft (zie p. 12): vind je het shockerend? Gelukkig maar. En toch is dit niet ongewoon: het zijn immers bestaande privéfilmpjes uit het dagelijks leven, opgenomen omdat het grappig leek. Ik zou dus zeggen: hou het leuk, geniet van de feesten, maar zo dat je er nadien ook een leuke herinnering aan hebt. Dr. Frieda Matthys VAD- BERICHTEN, 2007, 5 3

4 VAD IN ACTIE Keep an i on your friends! Op 10 november 2007 vond een nieuwe editie van I Love Techno plaats in Flanders Expo te Gent. Niet zo heel bijzonder zou je denken, zij het niet dat tijdens dit mega dance event de Partyfriendscampagne officieel werd gelanceerd. Partyfriends is het nagelnieuwe uithangbord van het Partywise-preventieconcept over veilig en gezond uitgaan. Vanaf 10 november wordt de Partyfriendscampagne actief gepromoot in het Vlaamse uitgaansleven tot eind Partywise is een preventieproject dat sinds 2003 het uitgaanscircuit (uitgaanders én organisatoren/intermediairen) deskundiger wil maken in het omgaan met alcohol en illegale drugs, en dit vanuit een gezondheids- en welzijnsperspectief. Doelstelling is het voorkomen van problemen als gevolg van middelengebruik. In dit kader brengt Partyfriends de krachtige rol van vriendschap en samenhorigheid in beeld, zowel bij het voorkomen als het oplossen van problemen. Partyfriends, over uitgaan, vrienden & drugs De Partyfriendscampagne maakt duidelijk dat je samen met je vrienden problemen met drank, drugs en pillen een stapje voor kan zijn, eenvoudigweg door zorg te dragen voor jezelf en voor elkaar. Partyfriends doet hiermee een appèl op ieders verantwoordelijkheid. Dit idee zit meteen ook in de sfeer van community spirit, die in bepaalde subculturen en leeftijdsgroepen heel actueel is, vooral via het internet (MySpace, YouTube, fora, ) en in het uitgaansleven. De campagne focust op het ondersteunen van beschermende sociale normen en vaardigheden: hoe je een vriend helpt, wat het betekent om verantwoordelijkheid op te nemen, hoe je weet wat je vriend over (bijvoorbeeld) drugs denkt, hoe je spreekt over een thema als (bijvoorbeeld) drugs. Daarnaast geeft de campagne informatie over mogelijke gezondheidsproblemen bij druggebruik. Tot slot informeert de campagne over problematisch druggebruik. Wie meer wil weten over drugs en druggebruik vindt via Partyfriends de weg naar Partywise en naar De DrugLijn ( ). Partyfriends online, meer dan ooit Via de portaalsite vindt de bezoeker de Partyfriends-webpagina s. Uitgaanders en hun vrienden vinden er tips om samen veilig(er) door het uitgaansleven te cruisen. De campagne focust op zes inhoudelijke thema s (1/ samen op stap zijn, 2/ onderweg naar de club of het feestje, 3/ drank & drugs bij het uitgaan, 4/ stay in touch, 5/ fout gaan door drank en drugs en 6/ in de shit). Partywise wil dat de campagne zoveel mogelijk gedragen wordt door de uitgaanders zelf. De site bevat dan ook een interactief luik waar men een partyfoto van zichzelf en vrienden, met een bijhorende slogan, kan posten. Nieuw is ook dat men bij Partywise voortaan terechtkan met persoonlijke vragen over drank, drugs en pillen. In samenwerking met De DrugLijn kan men online en volledig anoniem zijn vraag doormailen. en dus ook op partywisefriends Partywise wil echt een netwerk uitbouwen van mensen die graag veilig en gezond uitgaan. Omdat veilig en gezond uitgaan iets is waar je met vrienden samen aan werkt, kan natuurlijk een MySpace niet ontbreken. Heel wat partyheads, DJ s, bekende clubs, events en artiesten betuigden al hun morele steun aan ons project door partyfriends te worden op onze MySpace (www. myspace.com/partywisefriends). en last but not least: op I Love Techno! I Love Techno is sinds jaar en dag een gedreven Partywisepartner, of beter: -friend. Partywise maakt structureel deel uit van het drugbeleid op I Love Techno. Enkele concrete acties dit jaar: gratis waterverstrekking, klimaatbeheersing, duidelijke informatie voor het barpersoneel over hoe ze kunnen inspelen op feestgangers die teveel drank of drugs op hebben, Partywiseaffiches, stickers met partytips, de Partyfriends-videospot, enzovoort. Partyfriends is gestoeld op wetenschappelijke bevindingen over Groepsinvloed Groepsinvloeden kunnen zowel positief als negatief zijn. De vriendengroep speelt een cruciale rol in het door geven van informatie, het uitwis se len van tips en het elkaar helpen. De vriendengroep is dan ook een belangrijk referentiepunt voor jonge ren. Ze ervaren dit ook zelf als uitermate positief. De vriendengroep biedt de jongere een belangrijke positie ve en noodzakelijke onder steuning. Uit onder zoek blijkt ook dat vrienden kun nen bijdragen tot een positieve ontwikkeling van de jongere. Peers Voor de meeste jongeren is de eigen groep een belangrijke bron van ondersteuning 4 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

5 en een plaats waar waarden en normen zich ontwikkelen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat leeftijdsgenoten een ondersteunende rol voor elkaar opnemen: ze delen immers niet alleen dezelfde ervaringen, maar spreken ook dezelfde taal. Vooral bij thema s die maatschappelijk gevoelig liggen, zoals bijvoorbeeld seksualiteit of middelengebruik, vallen jongeren terug op hun leeftijdsgenoten. Aangezien vrienden in de groei naar volwassenheid steeds belangrijker worden, betekent dit ook dat de vriendengroep in toenemende mate het gedrag en de keuzes van jongeren beïnvloedt. Groepsinvloed, peers en drugs Ook bij het experimenteren met drugs is de invloed van vrienden heel bepalend. Jongeren zijn heel gevoelig voor prikkels uit hun omgeving en meer bepaald uit hun vriendenkring. Bovendien stellen de meeste jongeren dat ze, toen ze begonnen te gebruiken, de meeste informatie over effecten en risico s bij hun vrienden haalden. Als jongeren met een persoonlijk probleem zitten (drugs, seks, relaties, ), zullen ze dat meestal eerst met een vriend of vriendin proberen te bespreken. Heel wat jongeren maken zo n situatie bijgevolg wel eens mee. De Partyfriends-doelgroep Partyfriends richt zich tot alle uitgaanders in het club- en eventcircuit in Vlaanderen. Dat zijn vooral jongeren (15-25 jaar) met een sterke interesse voor dance-muziek, de bijbehorende lifestyle en het daaraan gelinkte uitgaansmilieu (dancings, clubs, events). Daarnaast richt Partyfriends zich ook tot de bezoekers van de hippere jongeren- en danscafés. Partyfriends is er niet alleen voor de gebruikende of experimenterende jongeren, maar ook voor jongeren die in hun directe omgeving geconfronteerd worden met druggebruik. Kortom Het komende jaar focust Partywise op het belang van de vriendengroep om gezondheidsproblemen in het uitgaansleven te vermijden. De strategie van de voorgaande jaren - jongeren in het uitgaansleven prikkelen om te bezoeken - blijft behouden. Voor het nieuwe thema Partyfriends werden een nieuwe website, affiches, een videoclip, webbanners en logo s ontwikkeld. Behalve de affiches, kan al het materiaal gratis gedownload worden van de VAD-website ( aanbod/sectoren/uitgaan.html). Partywise hoopt alvast op een brede bekendmaking van de Partyfriendscampagne in het Vlaamse uitgaansleven! Jochen Schrooten Iedereen feest! Wekelijks zorgen tal van organisatoren voor een bruisend uitgaansleven. Op heel wat plaatsen in Vlaanderen kan je terecht voor een feestje, fuif of clubavond. In de zomer komen daar de festivals nog bij. Voor de organisatoren is het belangrijk om de gezondheid en de veiligheid van hun bezoekers te garanderen. VAD nam het initiatief om een publicatie Veilig feesten: alcohol- en drugpreventie in het uitgaansleven te schrijven en koppelde daar voor de organisatoren een aantal handige brochures aan: de Partywise Feestwijzer voor de horeca en de evenementensector en de Feestwijzer voor het jeugdwerk. Iedereen feest wel eens. Bij een deel van deze feestgangers gaat het uitgaan samen met het gebruik van legale en/of illegale middelen. Uit het Partywise-onderzoek naar trends in het druggebruik in het uitgaansleven blijkt dat alcohol de belangrijkste uitgaansdrug is, gevolgd door cannabis en XTC. Recreatief gebruik van uitgaansdrugs maakt de dag van vandaag voor sommigen deel uit van een leefwereld waar genieten en fun centraal staan. Preventie in het uitgaansleven Vaak wordt er repressief opgetreden tegen het middelengebruik in het uitgaansleven en daar is de organisator de dupe van. Recent zien we het aantal drugpreventieactiviteiten in deze sector toenemen en de vragen naar onderbouw van en richtlijnen voor het werken als preventiewerker in deze sector gaan in dezelfde richting. In de publicatie Veilig feesten vindt de preventiewerker (en al diegenen die zich in dit onderwerp willen verdiepen) achtergrondinformatie (deel 1) om met de uitgaanssector aan de slag te gaan. Deel 2 van de publicatie bevat praktische richtlijnen. Afhankelijk van de grootte van het evenement en de organisator, kan je de richtlijnen kiezen die voor het evenement of de fuif van toepassing zijn. Voor een evenement voor personen verwachten we dat er gratis water aan de bezoekers wordt gegeven, maar niet voor een plaatselijke Chirofuif waar honderd jongeren komen fuiven. Volgende topics komen - op maat herschreven - aan bod in de Feestwijzer voor het jeugdwerk en de Partywise Feestwijzer: Samen staan we sterk Basisvoorwaarde om een veilige en gezonde uitgaansomgeving voor uitgaanders te VAD- BERICHTEN, 2007, 5 5

6 verzekeren is dat organisatoren en (lokale) overheden constructief samenwerken. Een gezonde en veilige fuiflocatie creëren Een fuif of evenement start bij de keuze van een locatie. Naast een goede inrichting van de locatie, is het ook belangrijk preventief te werken rond omgevingsfactoren zoals overbevolking, uitdroging, oververhitting en klimaatbeheersing. Zo kan de organisator, om oververhitting te voorkomen, bijvoorbeeld een ruim assortiment van aantrekkelijke niet-alcoholische dranken en een chill-out voorzien. Preventieboodschappen communiceren Preventieboodschappen kunnen voor, tijdens en na het uitgaan gecommuniceerd worden. Zo kan de organisator op de website van de fuif op voorhand een link leggen naar waar uitgaanders zich kunnen voorbereiden. Verantwoord schenken en bewust omgaan met alcohol De bar is de belangrijkste bron van inkomsten. De organisator kan hier best een duidelijk beleid over uitstippelen en kritisch nadenken over een happy hour of andere promotie-acties. Een happy hour van hapjes, een meter frisdrank, de organisator kan creatief zijn in de ideeën om het anders aan te pakken. Illegale drugs op het evenement Dit onderdeel van de publicatie behandelt de nieuwe drugwetgeving, maar ook de wetgeving over bewakingsdiensten. Op een beknopte manier worden de belangrijkste voorwaarden en afspraken op een rijtje gezet. Eerste hulp en medische interventies bij alcohol- en drugincidenten Sommige mensen komen - ondanks alle preventieve maatregelen - toch nog in de problemen. Daarom is het belangrijk dat er duidelijke afspraken zijn over de eerste hulp bij ongevallen of drugincidenten. en dit alles vervat in een beleid Als conclusie staan we stil bij het opzetten van een lokaal alcohol- en drugbeleid en feestbeleid. De rol van elke partner wordt hierbij nog verder uitgediept. Tina Van Havere Veilig Feesten kan u bestellen met de bestelbon op pagina 24. Bestelinfo voor de Feestwijzer voor het jeugdwerk vindt u in ons volgend nummer. De Partywise Feestwijzer kan u gratis downloaden op en uitgaan.html. Addictions information in the Google era: dealing with challenges Brussel, september 2007 De bibliotheek van VAD mocht in september voor een primeur zorgen: voor het eerst organiseerde VAD een internationale conferentie. Leden van Elisad (European Association of Libraries and Information Specialists) merkten vorig jaar terloops op dat Brussel wel heel centraal gelegen is als gaststad voor een Europese meeting. We zagen weinig praktische bezwaren, temeer omdat het doenbaar leek om de bijeenkomst in onze eigen lokalen te laten doorgaan. Bovendien willen we VAD graag nog meer op de Europese kaart zetten. gemakkelijker gemaakt: je kunt er boeken bestellen, grijze literatuur downloaden, databanken doorzoeken, collega s raadplegen, Niet voor niets luidde de titel van een studiedag voor Vlaamse bibliothecarissen vorig jaar Google: concurrent of medestander?. Via Elisad onderhoudt de bibliotheek van VAD contacten met verwante diensten in Europa. Een bekende realisatie is de Elisad Gateway, een portaal voor Europese websites over alcohol, drugs en gokken (www. addictionsinfo.eu). Toen de voorzitter van Elisad vroeg om een thema voor de conferentie te bedenken, hoefden we niet lang na te denken. Bibliothecarissen worden er steeds meer mee geconfronteerd dat informatiezoekers ervan uitgaan dat alle nodige bronnen op het internet te vinden zijn. Vaak missen ze dan het overgrote deel van de wetenschappelijke literatuur, zeker wanneer ze zich beperken tot informatie die gratis beschikbaar is, wat meestal het geval is. Bovendien kunnen zoekmachines de rol van een professionele informatiebemiddelaar nog altijd niet overnemen. Anderzijds heeft het internet ook voor bibliothecarissen het leven een stuk Zevenendertig deelnemers uit veertien landen namen deel aan de conferentie. Onze lokalen bleken in de smaak te vallen bij de deelnemers: een oud klooster met een tuin, een mooie voormalige kapel voor plenaire bijeenkomsten en verschillende lokalen voor workshops, Wat kan je meer wensen? In haar welkomstwoord stelde directeur Marijs Geirnaert de VAD voor, met speciale aandacht voor de internationale projecten 6 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

7 De deelnemers van de Elisad-conferentie waarin VAD participeert. Nadat ik als bibliothecaris van VAD het thema van de conferentie had belicht, volgde een drieluik met sprekers uit eigen huis. Het is een traditie dat eerst de situatie op vlak van drugproblemen in het gastland aan bod komt. Else De Donder schetste een beeld van de prevalentie van alcohol- en druggebruik in België. Nadat Tina Van Havere het Vlaamse Uitgaansonderzoek had besproken, stelde Jochen Schrooten de Partywisecampagne voor. Het internationale publiek was erg geïnteresseerd in hun bijdragen, wat ook bleek uit het spervuur van vragen dat volgde. Crisis in de bibliotheekwereld? Het is de gewoonte dat een aantal leden hun organisatie voorstelt tijdens Elisad-conferenties. Op die manier krijgen de leden een beeld van het reilen en zeilen bij verwante diensten in andere landen. Of in eigen land, want Daniëlle Dombret van Prospective Jeunesse bracht een presentatie over deze Brusselse organisatie. Voor wie op zoek is naar Franstalige literatuur over alcohol- en drugpreventie is hun documentatiecentrum zeker een bezoekje waard ( Terwijl sommige anciens van Elisad krijgen af te rekenen met bezuinigingen, wordt bij de nieuwe leden nog volop geïnvesteerd in de uitbouw van informatiediensten. Dit bleek onder andere uit de presentatie van Gabriela Trifan, die een beeld schetste van het documentatiecentrum van het Roemeense Agentia Nationala Antidrog. Lynne Wilkinson beschreef hoe het documentatiecentrum van het Britse National Collaborating Centre for Drug Prevention (NCCDP) deze instelling ondersteunt door evidence-basedliteratuur te verzamelen en te ontsluiten. Ook bij de onderzoekers van het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA) groeide de nood aan een goed uitgebouwde eigen documentatiedienst. Vaughan Birbeck stelde deze dienst voor. Een heel ander verhaal kregen we te horen van Andrea Mitchell. Zij is de voorzitter van SALIS (Substance Abuse Librarians and Information Specialists), de Amerikaanse tegenhanger van Elisad. Het was vrij onthutsend om te horen hoe de Bush-administratie steeds meer bibliotheken van overheidsinstellingen sluit. En het gaat hierbij niet om de minste. Zo werd zelfs de bibliotheek van het NIDA (National Institute on Drug Abuse) gesloten! De collectie werd uitgedeeld via bibliotheekverenigingen. Toen onze bibliotheek op die manier in het bezit kwam van enkele zeldzame tijdschriftjaargangen had ik dan ook gemengde gevoelens. Eén van de redenen waarom sommige overheden het niet langer nodig vinden om voldoende middelen te voorzien voor bibliotheken, is ongetwijfeld de misvatting dat er voldoende onlinealternatieven zijn. Paul Nieuwenhuysen van de Vrije Universiteit Brussel bracht een overzicht van de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van zoekmachines en online-informatiebronnen. Het was zonder meer indrukwekkend om te horen wat er allemaal geboden wordt: van geavanceerde zoekinstrumenten tot gigantische digitale bibliotheken en ingescande oude boeken. Maar Anne Welsh van DrugScope legde de vinger op de wonde tijdens haar felgesmaakte presentatie Adding value beyond Google: controlled vocabulary and targeted information. Wie wel eens googelt, zal beseffen dat het soms een moeilijke klus is om tussen de talrijke treffers het kaf van het koren te scheiden. En zoeken op basis van willekeurige trefwoorden, zonder een gecontroleerde woordenschat (thesaurus), kan zeer omslachtig en inefficiënt zijn. Veel gegevens zijn niet opzoekbaar met zoekmachines omdat ze in databanken zitten. Dit wordt the hidden web genoemd. Als je bovendien weet dat de wetenschappelijke Elisad-voorzitter Christine Goodair overhandigt een award aan Thomas Rouault VAD- BERICHTEN, 2007, 5 7

8 literatuur slechts partiëel online beschikbaar is, zal het duidelijk zijn dat bibliotheken nog een rol van betekenis kunnen spelen op het vlak van informatievoorziening. Workshops Donderdagnamiddag konden de deelnemers kiezen tussen twee workshops. Een verscheurende keuze, want beide thema s waren bijzonder interessant. Tijdens een workshop How information services contribute to policy development werd samen met Anne Jenkins van Alcohol Concern (UK) besproken op welke manier informatiediensten kunnen bijdragen aan beleidsondersteuning. Brian Galvin van de Ierse Health Research Board ging dieper in op een initiatief dat hij eerder op de dag in een presentatie had voorgesteld: het SUIL-project (Substance Use Information and Literature Network). Het is de bedoeling om een Europese digitale bibliotheek uit te bouwen, waar onderzoekers terecht kunnen om wetenschappelijke publicaties te raadplegen en uit te wisselen. Bij dit project is alle informatie online beschikbaar, maar toch blijven bibliothecarissen doen waar ze goed in denken te zijn: betrouwbare informatie opsporen, ontsluiten en beschikbaar stellen, en dit op maat van een specifieke doelgroep. Verder was er een presentatie over Swetswise, de dienst voor toegang tot full-texttijdschriften van tijdschriftenagent Swets. Samen met de Ierse Health Research Board sponsorden ze de conferentie. Waterzooi Na de algemene vergadering van Elisad volgde vrijdagavond een literaire stadswandeling door Brussel. Daarna lieten we het internationale gezelschap van home made Belgian food genieten. Tussen de Noordzeegarnalen met witlof en de Gentse waterzooi door waren er dankwoorden van de organisator en van voorzitter Christine Goodair en het huldebetoon aan Thomas Rouault, een van de pioniers en bezielers van Elisad. Alhoewel zijn Franse organisatie Toxibase - bekend van het uitstekende tijdschrift Revue Toxibase - werd opgedoekt, blijft hij zich vrijwillig inzetten voor Elisad. Een internationale organisatie die financieel zelfbedruipend is, kan enkel overleven dankzij het enthousiasme van haar leden. Ook als er niet direct door de EU gefinancierde projecten in het vooruitzicht zijn, blijven ze zich engageren. Dergelijke loyaliteit is zeker in belangrijke mate te danken aan de jaarlijkse conferenties, waar niet alleen de vakkennis wordt bijgespijkerd, maar waar ook intensief wordt genetwerkt. Marc Wauters Powerpoints van de presentaties van deze conferentie zijn op verzoek verkrijgbaar bij marc.wauters@vad.be. HALLO MET DE DRUGLIJN Stoppen met drank, drugs, pillen of gokken? In 2006 was een kwart van de mensen die De DrugLijn contacteerden via mail of telefoon, zelf gebruiker of ex-gebruiker. Hun vragen zijn heel uiteenlopend, de situatie waarin ze zich bevinden eveneens. Sommigen hebben vragen over veilig(er) gebruiken, anderen over hoe ze kunnen minderen of stoppen, nog anderen hebben al verschillende pogingen om te stoppen achter de rug en hebben vragen over herval. Gebruikers die willen stoppen, vragen zich vaak af waaraan ze zich kunnen verwachten, wat ze beter wel of niet doen, waar ze hulp kunnen vinden. De DrugLijn bundelde een aantal vragen die regelmatig terugkeren in een nieuwe folder in de intussen gekende reeks Meest gestelde vragen. De folder Stoppen met drank, drugs, pillen of gokken? is de elfde in deze reeks en sluit aan bij de vorige folder, die focuste op hoe je iemand kan steunen bij het stoppen (zie VAD-berichten nr. 2, 2007). Opnieuw worden praktische handvatten gebundeld in een aantal beknopte items. Daarbij wordt in het algemeen weergegeven wat allemaal kan helpen wanneer je wil stoppen met drank, drugs, pillen of gokken, zonder in te zoomen op het stoppen met één of andere welbepaalde drug. Inzicht krijgen in het gebruik Meestal leggen gebruikers een hele weg af vooraleer ze besluiten te stoppen. Soms overwegen ze eerst de optie van minderen, om dan uiteindelijk toch concreter te beginnen nadenken over volledig stoppen. Ook zijn er in het begin vaak nog twijfels: stoppen heeft ongetwijfeld heel wat voordelen, maar verder gebruiken ook. In heel het proces van het nemen van een besluit kan het opmaken van een balans een grote hulp zijn. Daarbij inventariseert de gebruiker zowel de voor- als de nadelen van stoppen én van verder blijven gebruiken. Goed geïnformeerd zijn en vooraf plannen Stoppen op een geschikt moment kan een verschil maken. Gebruikers willen vaak graag stoppen, maar zijn tegelijk bang voor wat er allemaal bij komt kijken. Ze weten niet waaraan ze zich kunnen verwachten op 8 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

9 lichamelijk en geestelijk vlak. Ze vragen zich af hoelang het zal duren voor ze zich terug beter voelen na het stoppen. Soms remt deze angst hen af en durven ze er amper aan beginnen. Vandaar dat het belangrijk is goed geïnformeerd te zijn over lichamelijke en geestelijke ontwenningsverschijnselen en te weten wanneer je absoluut een arts moet raadplegen. Goed voor jezelf zorgen en tijd nemen Net omdat stoppen knap lastig kan zijn en dit proces een tijd kan duren, is het voor gebruikers belangrijk om goed voor zichzelf te zorgen. Toch is dit geen garantie dat de drang om te gebruiken niet meer zal opkomen. Realisme is de boodschap, niet alleen bij de gebruiker zelf, maar ook bij zijn omgeving. Aan de lijn horen we vaak dat mensen denken dat stoppen het moeilijkst is. Het besef dat gestopt blijven minstens even lastig is, ontbreekt soms. Na het stoppen moet er FOCUS meestal veel terug opgebouwd worden op het vlak van relaties, job of opleiding, vrije tijd en ontspanning. Dat heeft tijd nodig. Hoe beter een gebruiker hierop voorbereid is, hoe meer kans dat hij de klip van de ontmoediging kan omzeilen. Terugval is helaas niet uit te sluiten en is zeker ontgoochelend voor de gebruiker en zijn omgeving. Maar er valt ook veel uit te leren voor de toekomst. Steun zoeken Het is bijna een open deur: steun van de omgeving helpt. Vaak willen (sommige) mensen in de omgeving ook graag helpen, maar weten ze niet hoe. Het is dus aan diegene die stopt om duidelijk te maken wat hem of haar steun zou kunnen bieden. Volstaat dit niet, dan kan men contact opnemen met een zelfhulpgroep of een beroep doen op ambulante of residentiële hulp. De laatste jaren zijn er ook heel wat mogelijkheden om aan de slag te gaan zonder (professionele) hulp van buitenaf. Zo bestaan er zelfhulpboekjes en zijn er op het internet gratis zelfhulpmodules beschikbaar. Onderzoek geeft steeds meer aanwijzingen dat deze voor een deel van de gebruikers efficient kunnen zijn. Het aanbod aan hulpverleningsmogelijkheden breidt zich alleszins uit en dat is zeker een goeie zaak. Hadewijch Heyvaert U kan de folders Stoppen met drank, drugs, pillen of gokken? en Iemand steunen bij het stoppen met drank, drugs, pillen en gokken bestellen met de bestelbon op pagina 24. Beide folders horen thuis in de reeks Meest gestelde vragen. Drugs en de wet en Drugs in cijfers - uit dezelfde reeks - werden onlangs geactualiseerd en kan u eveneens bestellen met de bestelbon op pagina 24. Zorgtraject Jongeren Alcohol en andere Drugs Dendermonde Inspelend op de nood aan drughulpverlening in de regio Schelde-Dender, start in Dendermonde een therapeutisch overlegproject voor jongeren tussen 12 en 21 jaar die regelmatig middelen gebruiken en voor wie een verhoogd risico bestaat op verdere afhankelijkheid. Het project biedt geen rechtstreekse hulp. Het is een overlegplatform voor jongeren die al in de hulpverlening zitten, maar waar de lopende zorg onvoldoende blijkt. Ook jongeren die nog geen hulpverlening krijgen, kunnen aangemeld worden. Met dit initiatief wil men vroegtijdig ingrijpen door een aangepast multidisciplinair zorgtraject uit te stippelen. Het initiatief wordt getrokken door twee medewerkers van GGZ Waas en Dender, afdeling Delta, Tineke De Breucker en Véronique Ingels. Zij doen dit in samenspraak met twee andere kernactoren, het algemene ziekenhuis Sint-Blasius en Ovosit (geïntegreerde dienst voor Thuiszorg). Het werkingsgebied is heel Vlaanderen, met het LOGO-regio Schelde-Dender als kern. Iedereen die beroepshalve met de doelgroep in aanraking komt, kan een jongere aanmelden. Aan de tafel vinden zorgverstrekkers de kans tot integrale adviesvorming en vroegtijdige zorgafstemming. De aanmelding wordt in een eerste overleg met de kernactoren besproken en zij beslissen of de jongere al dan niet wordt geïncludeerd. Indien de jongere wordt opgenomen in het project, beslissen de betrokken actoren wie wat doet en wanneer. Een divers totaalaanbod zonder lacunes wordt uitgestippeld over een bepaalde termijn. De zorgvraag is het uitgangspunt. De overlegtafel bespreekt de jongere op geregelde basis. Op deze manier wordt een individuele follow-up voorzien. Het basisaanbod bestaat uit een korte screening, begeleidingsadvies en toeleiding naar de aangewezen zorg en driemaandelijkse besprekingen van de evolutie, zolang als zinvol. Het aanbod is bedoeld voor jongeren tussen 12 en 21 uit Vlaanderen (kern Dendermonde en aangrenzende gemeenten) met alcoholen/of drugmisbruik, die akkoord gaan dat hun situatie met andere deskundigen bekeken wordt of die dit door de jeugdrechter opgelegd krijgen. Tineke De Breucker Véronique Ingels Preventiewerkers GGZ Waas en Dender Sint-Niklaas Meer informatie: GGZ Waas en Dender - afdeling Delta, Grote Peperstraat 15, 9100 Sint-Niklaas (tel , fax , delta@ggz.be). Wie geïnteresseerd is in een meer uitvoerige toelichting van het initiatief, kan bijkomende documentatie aanvragen. Voor groepen kan ook een informatiemoment georganiseerd worden. VAD- BERICHTEN, 2007,5 9

10 BRUSSEL-CENTRAAL Uitbreiding Centra Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) met preventiewerkers Op 17 september kondigde de Vlaamse minister van Gezondheid, Welzijn en Gezin, Steven Vanackere aan dat hij een uitbreiding van vijf extra regionale alcohol- en drugpreventiewerkers in verschillende CGG heeft toegekend. Deze aankondiging werd voorafgegaan door een overleg op het kabinet met alle directies van de betrokken CGG en met VAD. De uitbreiding kadert in het verlengde van de gezondheidsconferentie over tabak, alcohol en drugs, waarop voormalig minister Vervotte besliste om vanaf 2007 extra middelen vrij te maken om de capaciteit te verhogen. Het gaat om een bedrag van euro extra per jaar. Hiermee bevestigt de nieuwe minister de cruciale rol van de CGG in de preventieve aanpak van alcohol- en andere drugproblemen. Preventie vult de drughulpverlening aan, signaleert op tijd en probeert in een vroeg stadium al naar oplossingen te zoeken. Dit is ook belangrijk voor de omgeving die deze ondersteuning goed kan gebruiken, aldus het persbericht van minister Vanackere. De CGG die extra versterking krijgen zijn VAGGA (provincie Antwerpen, 0,50 vte), Ahasverus en CGG Vlaams-Brabant Oost (provincie Vlaams-Brabant, respectievelijk 1,50 en 0,50 vte), Largo (provincie West- Vlaanderen, 1 vte) en CGG VGGZ (provincie Limburg, 1,50 vte). Met deze verdeling wordt een elfde CGG aan de oorspronkelijke lijst van tien centra toegevoegd, met name Ahasverus Vilvoorde. Dat zal de preventiewerking in de regio Halle-Vilvoorde verder uitbouwen. De toegekende personeelsuitbreiding moet worden ingevuld met preventieve activiteiten in het kader van het Vlaams alcohol- en drugbeleid. De activiteiten en de manier van rapporteren zullen worden uitgewerkt en vastgelegd in een samenwerkingsprotocol met VAD vanaf 1 januari In Vlaanderen zijn er nu 22,3 voltijdse eenheden (en niet 27,2 vte, zoals het persbericht verkeerdelijk vermelde) in het kader van alcohol- en drugpreventie in elf CGG. Marijs Geirnaert Opvolging gezondheidsconferentie over tabak, alcohol en drugs Eind juni werd op initiatief van minister Vanackere een werkgroep opgericht die de opdracht kreeg een actieplan voor te bereiden ter opvolging van de gezondheidsconferentie over tabak, alcohol en drugs van november De werkgroep, onder voorzitterschap van dr. Stan Ansoms, is samengesteld uit vertegenwoordigers van het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en VAD en een vertegenwoordiger van de preventiewerkers verbonden aan de CGG, van de LOGO s (Lokaal Gezondheidsoverleg), van de provinciale coördinatoren drugs, van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten en van het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk/Vlastrov. Tijdens de zomermaanden heeft de werkgroep een aantal voorbereidende documenten uitgewerkt: 1. een overzicht van alle preventieactoren in Vlaanderen; 2. een visietekst op basis van de teksten uit de gezondheidsconferentie; 10 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

11 3. een overzicht van het basisaanbod voor evidence-basedpreventie in sectoren en op lokaal vlak, gebaseerd op de strategieën die tijdens de gezondheidsconferentie werden besproken. Dit overzicht vormt het uitgangspunt van het toekomstige Vlaams Actieplan voor tabak, alcohol en drugs. In een tweede fase wordt een toetsingsronde voorzien. Alle organisaties die betrokken zijn of mogelijks betrokken kunnen worden bij de ontwikkeling, implementatie en uitvoering van een Vlaams preventiebeleid voor tabak, alcohol en drugs zullen in deze ronde worden gehoord. Momenteel wordt in de werkgroep de werkwijze voor deze toetsingsronde voorbereid. Bedoeling is het engagement van verschillende partners in het preventielandschap te formuleren, gekoppeld aan de randvoorwaarden om die opdrachten te realiseren. Ook zullen deze betrokkenen gevraagd worden naar hun prioriteiten en noden. Op basis van de resultaten van de toestingsronde zal de werkgroep een voorstel van Vlaams Actieplan uitwerken, waarin de visie, de preventiestructuur en het actieplan met prioritaire actiepunten per jaar en op lange termijn worden geconcretiseerd. Dit voorstel wordt tegen eind december 2007 op het kabinet van Vlaams minister Vanackere verwacht. Marijs Geirnaert Projectoproep Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid voor regionale en lokale implementatieprojecten in het kader van de gezondheidsconferentie tabak, alcohol en drugs Voor de zomervakantie werd door het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid een projectoproep gelanceerd in navolging van de gezondheidsconferentie over tabak, alcohol en drugs. Minister Vanackere trok een budget van euro uit voor lokale en regionale projecten gericht op de kwaliteitsvolle implementatie van de strategieën die op de gezondheidsconferentie werden besproken. Er werd een aantal criteria vooropgesteld, waaronder de samenwerking met de LOGO s (Lokaal Gezondheidsoverleg), de regionale preventiewerkers CGG of de SIT (Samenwerkingsinitiatieven inzake Thuisverzorging). De deadline voor het indienen van projecten was 15 september. Er werden een zeventigtal projecten bij het Agentschap ingediend. De projectvoorstellen werden beoordeeld aan de hand van de vooropgestelde criteria. Op basis van het advies van het Agentschap selecteerde de minister eind november volgende projecten met betrekking tot de alcohol- en drugthematiek: ECAT-project (Empower the Community in response to Alcohol Threats), ingediend door de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) i.s.m. de CGGpreventiewerkers. E-intervention voor studenten met riskant of problematisch alcoholgebruik in het hoger onderwijs, ingediend door de Universiteit Antwerpen Viralco (een alcohol- en drugbeleid in bedrijven, inclusief korte interventies), ingediend door Securex Een drugs- en alcoholbeleid binnen Leren Ondernemen (buurtdiensten in het kader van sociale-economieprojecten), ingediend door Leren Ondernemen Verder zijn nog een drietal projecten rond tabakspreventie goedgekeurd en het project Lifeskills trainingen (universele preventie in basis- en middelbaar onderwijs) van De Sleutel. Marijs Geirnaert Persconferentie over vroeginterventie Naar aanleiding van een aantal initiatieven over vroeginterventie in Vlaanderen nam minister Vanackere het initiatief om op 20 november een persconferentie te organiseren over vroeginterventie. Op 18, 19 en 20 november stonden vroegdetectie en korte interventies bij alcoholproblemen in de eerstelijn centraal op de internationale conferentie van INEBRIA (International Network on Brief Interventions for Alcohol Problems - net). Op 18 november was er ruimte voor vorming van eerstelijnshulpverleners (in de eerste plaats huisartsen). Op 19 en 20 november werden de laatste internationale wetenschappelijke bevindingen voorgesteld. Domus Medica, de Vlaamse wetenschappelijke koepelorganisatie voor huisartsen, was voor de organisatie partner van INEBRIA. Op 21 november kwam het thema in een bredere context aan bod op de VAD-studiedag. Men besteedde aandacht aan de vroegtijdige aanpak van alcohol- én andere drugproblemen vanuit verschillende settings op het continuüm van preventie naar hulpverlening. Zowel de wetenschappelijke onderbouw als de implementatie van vroeginterventie op de werkvloer werden belicht. Enkele gerenommeerde buitenlandse sprekers kwamen een bijdrage leveren. Daarbij werden ongeveer driehonderd professionelen bereikt die actief zijn in de alcohol- en drugpreventie en/of -hulpverlening. Op 20 november gaf de minister - samen met VAD, Domus Medica en INEBRIA - een persconferentie over het belang en de plaats van deze methodiek in het Vlaamse middelenbeleid. Marijs Geirnaert VAD- BERICHTEN, 2007, 5 11

12 VOOR U GESURFT Dossiers online op Wie regelmatig naar de VAD-site surft op zoek naar informatie over alcohol en drugs, heeft het misschien al gemerkt: sinds kort zijn de VAD-dossiers ook online beschikbaar. Het gaat op dit moment om een vijftiental dossiers die kunnen worden gedownload (ADHD, buprenorfine, combigebruik, gokken, suïcide, werken met peers, dossiers omtrent harm reduction en dossiers met productinfo). Wil u de dossiers graag online raadplegen? Surf dan naar kies vervolgens Alcohol en andere drugs en dan Dossiers en onderzoek. Geen alcohol voor kinderen Heel wat ouders vragen zich af vanaf welke leeftijd ze hun kinderen alcohol mogen laten proeven of drinken. Om op deze vraag in te spelen, lanceerde De DrugLijn een spotje voor ouders. Bedoeling is duidelijk te maken dat het gebruik van alcohol door kinderen best zo lang mogelijk uitgesteld wordt. Het filmpje is te zien op de DrugLijnsite, info drugs, rubriek veel gevraagd : veelgevraagd/proeven.html. Proeven van alcohol, thuis en op feestjes De cijfers liegen er niet om: zes op tien kinderen komen voor hun twaalfde in contact met alcohol. En 40% van diegenen die voor hun dertiende al alcohol dronken, ontwikkelt later problematisch drinkgedrag. Uiteraard wil geen enkele ouder dat zijn kind later afhankelijk wordt van alcohol. Toch zijn ouders wel eens geneigd om hun kind te laten proeven van een glas alcohol. Zeker als zoon of dochter nieuwsgierig is en er zelf naar vraagt. Dat kan thuis gebeuren, KNIPOOG JK Rowling niet blij met nieuw boek Het Canadese magazine Cannabis Culture bracht recent een boek op de markt, genaamd Hairy Pothead and the Marijuana Stone. Het gaat over een jongen die een glazen waterpijp krijgt, meereist op de Magic Bus, verblijft in Cannabis Castle en studeert aan de Hempwards School of Herbcraft and Weedery. Rowling zegt niet tegen parodieën op internet te zijn, maar wel als ze in boekvorm verschijnen. Ook mogen er in een parodie op haar werk geen volwassen thema s aangesneden worden. Bron: De Morgen, 24/09/2007 als er wijn of bier wordt gedronken bij het eten. Maar vaker nog komt het voor op een feestje: bij een communie, een nieuwjaarsdrink, op een barbecue, Alcohol lijkt er op zulke gelegenheden bij te horen en het oogt dan ook heel onschuldig om kinderen ermee te laten kennismaken. Soms denken ouders dat je kinderen zo op een verantwoorde manier met alcohol leert omgaan. Toch zijn er heel wat argumenten om kinderen op jonge leeftijd niet te laten proeven van alcohol. Als algemene richtlijn wordt zelfs aangeraden dat jongeren best geen alcohol drinken voor de leeftijd van zestien jaar. De voornaamste reden is het feit dat alcohol schadelijk is voor de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling. Hoe kunnen ouders reageren? De nieuwsgierigheid (die heel normaal is) kan een aanknopingspunt zijn om met kinderen over alcohol te praten. Alcoholgebruik is uiteraard geen taboe, maar ouders maken best duidelijk dat het niet vanzelfsprekend is en zeker niet onder de zestien. Het eigen gedrag weegt nog veel meer door dan wat ouders hun kinderen over alcohol vertellen. Kinderen zien hoe hun ouders zelf met alcohol omgaan en daaruit leren en kopiëren ze veel. Alcohol is voor veel volwassenen een onderdeel van het dagelijks leven. Dat hoeft echter geen bezwaar te zijn om kinderen te verbieden te drinken. Voor volwassenen gelden nu eenmaal andere regels dan voor kinderen. Het is belangrijk dat kinderen dat beseffen. Het kan lastig zijn om die regels ook buitenshuis te handhaven als anderen zich met de opvoeding gaan bemoeien. Familie of vrienden zijn het er niet altijd mee eens, vinden de ouders misschien veel te streng. Om die lastige situaties te voorkomen, kunnen ouders hun kinderen vooraf duidelijk maken dat de regels ook gelden voor feestjes bij anderen. Stilstaan bij de beginleeftijd Het filmpje wil vooral opvoeders sensibiliseren. Het geeft aan de hand van ogenschijnlijk ludieke kinderbloopers - op de muziek van ça plane pour moi van Plastic Bertrand - en fragmenten van volwassenen die kinderen alcohol laten proeven een duidelijke boodschap: hou kinderen alcoholvrij. Het filmpje werd in eerste instantie bekendgemaakt op verschillende blogs. Het spotje met de bijbehorende informatiepagina werd ondertussen al bijna keer bekeken. Els Vandenberghe 12 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

13 IN DIALOOG Europeers: drugpreventie voor en door jongeren Europeers is een drugpreventieproject waarbij de jongere letterlijk en figuurlijk centraal staat: het project ondersteunt en stimuleert peers in het maken van gezonde keuzes en het opnemen van hun rol als opinieleid(st)er. De CAD Limburg startte in 1996 met het project in Noord-Limburg. Anno 2007 heeft het project zich spontaan uitgebreid tot de hele Limburgse regio. VAD-berichten had een gesprek met de verschillende partners in het project: projectcoördinator Carlo Baeten van de CAD Limburg en directeur Benny Geladé van het VIIO, een school die reeds zes jaar deelneemt aan het project. En uiteraard, volledig in de geest van het project, spraken we ook met een jongere: Paulien Souverijns, een 17-jarige Europeer. VAD-berichten: Peersupport als preventiestrategie. De filosofie achter het peer to peer concept is ons niet onbekend. Maar hoe krijgt een project als Europeers vorm in de praktijk? Carlo Baeten: In Europeers zoeken we langs en met de school naar jongeren die, via een sociometrie, door hun klasgenoten worden uitgekozen. We geven deze jongeren een opleiding, zodat zij voor hun peers een orientatiepunt kunnen zijn, een referentie waar anderen zich aan kunnen spiegelen. Met onmiddellijk die nuance dat, ook al vertrekt peerwerking van de idee dat boodschappen meer effect hebben als ze (informeel) gegeven worden door peers, dit het bestaande preventieaanbod binnen onderwijs niet kan en mag vervangen, maar wel een waardevolle aanvulling kan vormen. Vandaar dat er ook duidelijke voorwaarden verbonden zijn aan de deelname. Zo moet de school bijvoorbeeld reeds actief zijn op het vlak van een drugbeleid op school en moet de school ook een aanspreekpunt voorzien op school ter ondersteuning van de peers die actief in het project instappen. Evaluatie over de jaren heen - het project loopt nu reeds meer dan tien jaar - leert ons dat het instellen van dergelijke drempels ook effect heeft: wel in die mate dat naarmate de lat hoger gelegd werd, het rendement voor alle betrokken partijen groter werd. VAD-berichten: Paulien, jij bent een Europeer. Hoe verloopt die sociometrie en waarom ben jij in het project gestapt? Paulien: Ik was onmiddellijk 100% gemotiveerd om mee te doen: ik had van mezelf al een heel sterk idee over roken, drinken en het gebruik van drugs, maar was toch geprikkeld om er nog meer over te weten te komen. Bovendien ben ik een heel sociaal iemand en vind ik het altijd interessant om andere mensen te leren kennen. Maar je kiest dus niet gewoon zelf, je wordt in de eerste plaats gekozen door medeleerlingen. Iedereen in de klas moet twee vragenlijsten invullen, één met de vraag naast welke klasgenoot ze zeker wel en zeker niet willen zitten en een andere met de vraag in welke klasgenoot zij vertrouwen hebben. Hieruit worden dan enkele namen gekozen en met die mensen wordt dan gekeken wie ook echt wil meedoen. Ook de leerkracht heeft een stem in het project: bij de klasleerkrachten wordt nog even getoetst of de inschatting van de medeleerlingen overeenstemt met het idee dat zij van die bepaalde leerling hebben. En uiteraard wordt er ook met je ouders gesproken. VAD-berichten: Jullie bieden de verkozen leerlingen training aan. Hoe worden die opleidingen georganiseerd? Carlo Baeten: Tot vorig jaar werkten we volgens het stramien: één kennismakingsavond per school, twee weekends - op verplaatsing - per peergroep (van maximum twintig jongeren) en één terugkomdag per school. Gezien de intensiteit van dit schema moesten we ons beperken tot maximaal vijf groepen, dus tot honderd peers per jaar. Dit had tot gevolg dat gemotiveerde scholen soms niet meer konden instappen omdat we de maximumcapaciteit hadden bereikt. Ook het financiële plaatje van het project vormde soms een obstakel. Vorig jaar lasten we dan ook doelbewust een sabbatjaar in om het project dusdanig te hertekenen dat beide struikelblokken weggewerkt werden. Dit heeft ertoe geleid dat we een nieuw scenario ontwikkelden waarin de lokale inbedding belangrijker wordt. Wat zeker geen afbreuk doet aan het project gezien de jongeren zelf aanstipten dat het kader waarin ze verblijven voor hen geen meerwaarde biedt. We werken nu met een modulair aanbod, bestaande uit vier modules, dat met een groep van maximum twintig peers wordt doorlopen: een weekend, twee afzonderlijke dagen en een terugkomdag. Hoe deze module ingevuld wordt, is te bekijken en te onderhandelen met de lokale actoren (stad, regio, scholengemeenschap, ). De verantwoordelijke voor het project is de CADpreventiewerker van die regio, maar voor de logistieke organisatie van de modules ligt er meer autonomie bij de lokale actoren. We maken ook meer gebruik van de accommodatie en omkadering die in de regio zelf aanwezig is. Bovendien is die lokale verankering ook belangrijk voor de follow-up van het project. Voor CAD stopt Europeers na de terugkomdag. Zij het met de afspraak dat wij altijd bereikbaar blijven voor consultvragen van de Europeer-jongeren. Wanneer de lokale jeugdwerker bijvoorbeeld betrokken is als freelancetrainer voor een weekendmodule, kan die nadien ook zorgen voor opvolging door contactmomenten voor de peers te organiseren. VAD-berichten: Wat is de preventieboodschap die je brengt naar de peers en hoe wordt de inbreng en de eigenheid van de jongere zelf bewaakt? Carlo Baeten: De centrale boodschap naar de jongeren vertaalt zich best via het verhaal van het bootje: De adolescentie is eigenlijk het oversteken van de oever van het kindzijn naar de oever van het volwassen-zijn. Maar de oversteek is niet eenvoudig, want de zee is woelig, vol uitdagingen. Om die oversteek te maken, kijken jongeren wel eens om zich heen, naar andere jongeren die ook hun bootje naar de overkant proberen krijgen. Vooral de bootjes die opvallen, worden bekeken. Jouw medeleerlingen hebben gezegd dat jij een van de bootjes bent waar anderen zich wel eens op zouden kunnen oriënteren. VAD- BERICHTEN, 2007, 5 13

14 Wij geven jou bagage om, als iemand naar jou kijkt, daarmee in dialoog te gaan. Tijdens het trainingsweekend wordt er veel aandacht besteed aan die rolverduidelijking en -begrenzing: Wat kan ik als peer wel en niet zijn. Je nuanceert de rol van de jongere als peer een stuk en je houdt hem met zijn beide voeten op de grond. Bijvoorbeeld door mee te geven dat er nadien met de medeleerlingen wel ervaringen kunnen gedeeld worden, maar dat het niet de bedoeling is om na een project voor de klas te gaan staan en te vertellen wat je geleerd hebt. Een boodschap die we ook aan de school meegeven. VAD-berichten: Paulien, ga jij ook effectief met anderen in gesprek? Paulien: Dat probeer ik toch te doen. Zo was ik bijvoorbeeld in de vakantie met een hele groep vrienden op Pukkelpop. Een ander groepje kwam een beetje aansluiten en toen ik merkte dat een aantal van die gasten bezig was over gaan gebruiken, heb ik de gast die ik het best kende aangesproken over wat hij ging doen en dat hij toch beter even na moest denken. Ik weet niet wat hij uiteindelijk heeft gedaan, maar ik merkte wel dat onze babbel hem echt wel iets deed. VAD-berichten: Heb je dan soms niet het gevoel dat die anderen denken jij moet ons niet vertellen wat we moeten doen? Paulien: Een beetje, maar je moet ook echt niet gaan zeggen doe zo of zo. Vooral als je veertien, vijftien jaar bent, heb je het gevoel ik bepaal zelf wat ik doe. Maar als je wat ouder bent, heb je wel invloed op hen door GEWIKT EN GEWOGEN te zijn wie jij bent en daar duidelijk voor te staan. Want je kijkt sowieso wat op naar mensen die ouder zijn. En daarnaast blijf ik toch gewoon proberen praten, proberen anderen - voor zichzelf - te laten nadenken over de gevolgen. VAD-berichten: Uw school neemt al zes jaar deel aan Europeers. Wat maakt dat u als school zo sterk in het project gelooft? Dir. Benny Geladé: We voelen op school dat Europeers een heel positieve invloed heeft op de leerlingen. De leerlingen die deelnemen nemen vaak ook actief een trekkersrol op voor andere activiteiten en functies, zoals bijvoorbeeld vertrouwensleerling of lid van het leerlingenparlement. Het zijn echt jongeren die een waardevol aanspreekpunt worden voor de school én voor hun medeleerlingen. Bovendien hebben deze leerlingen ook een heel positieve invloed op de klassfeer. We merken dat er sinds Europeers een andere dynamiek in onze klassen speelt. Vroeger hadden we vaak de ervaring dat een enkele leerling de hele klas meetrok in negatief bravouregedrag. Nu is het andersom. Europeers staat voor een positief rolmodel: medeleerlingen zien een klasleid(st)er die een heel duidelijke mening heeft over alcohol en andere drugs en die trekt andere jongeren ook mee in die positieve attitude. Groepsdruk kan in twee richtingen spelen. VAD-berichten: Paulien, wat vond jij voor jezelf de grootste meerwaarde? Paulien: Ik heb echt beter leren praten met anderen: zowel leren luisteren naar iemand Cannabis en psychosen: wat is het verband? Vijfde onderzoeksplatform middelengebruik, 8 oktober 2007 anders zijn mening als het beter overbrengen van mijn eigen mening. Velen van ons gingen eerst mee met de idee ik ga voor het plezier, drugs zijn bijzaak, maar uiteindelijk heb je dan zoveel nieuwe dingen gehoord dat het geen bijzaak meer was. Al heb ik natuurlijk ook wel heel fijne mensen leren kennen. VAD-berichten: Een kritische noot als afsluiter. Welke valkuilen zie je voor een project als Europeers? Carlo Baeten: Een valkuil is bijvoorbeeld de verwachtingen en de rol van peer support zuiver houden. Die jongeren zijn niet verantwoordelijk voor het drugvrij houden of maken van hun peers. Of het feit dat er steeds een randgroep is voor wie de peers geen aanspreekpunt zijn. Ook al neem je niet zomaar de voorbeeldleerling van de klas en zorgt de sociometrie voor de grootste gemene deler, namelijk die jongere die voor de grootst mogelijke groep een vertrouwensfiguur zou kunnen zijn en heel goed aanvaard wordt door de klas. En net die groep aan de zijlijn heeft misschien net het meeste nood aan een referentiepunt. VAD-berichten: Bedankt voor dit gesprek! Europeers kadert in het Europese project Euronet. Meer informatie vind je op In oktober 2003 bracht VAD voor de eerste maal onderzoekers en praktijkwerkers samen in een onderzoeksplatform. Het onderzoeksplatform is een informeel netwerk dat gericht is op informatie-uitwisseling en afstemming tussen onderzoekers, praktijkwerkers en beleid en op nationale en internationale samenwerking. Naast het jaarlijkse platform zijn een nieuwsbrief en een nieuwsflash, onderzoeksfiches van lopend en recent onderzoek, het regelmatig in kaart brengen van onderzoeksnoden en een meertalige folder voor bekendmaking in het buitenland andere verwezenlijkingen van dit initiatief. Voor de vijfde editie van het onderzoeksplatform koos VAD voor een andere aanpak, met één thema - het verband tussen cannabis en psychosen - in de kijker: na een presentatie over de wetenschappelijke stand van zaken over dit onderwerp stelde een aantal panelleden pertinente vragen en kwam een interessante discussie op gang. Een impressie. Wat zegt de wetenschap over het verband tussen cannabis en psychosen? Cécile Henquet (Universiteit Maastricht) doctoreerde vorig jaar op dit thema en vatte op een boeiende en bevattelijke manier haar bevindingen samen. In de literatuur is er de laatste jaren veel aandacht voor het verband tussen cannabis en psychosen. Dat heeft onder meer te 14 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

15 Het meeste onderzoek over dit thema zijn observationele studies. Het is duidelijk dat ook ander - experimenteel - onderzoek nodig is om meer zicht te krijgen op de relatie tussen cannabis en psychosen. maken met het feit dat een aantal mogelijke acute effecten van cannabis, met name achterdocht en hallucinaties, ook kernsymptomen zijn van psychosen en dat mensen met schizofrenie gevoeliger zijn voor de psychotische effecten van cannabis. Cannabis is vlotter verkrijgbaar dan vroeger en mensen met schizofrenie zijn beter geïntegreerd in de maatschappij en komen er gemakkelijker mee in aanraking, waardoor ongelukkig genoeg de groep met diagnostisch de beste vooruitzichten hierdoor net meer risico loopt op een slechtere prognose. Uit verschillende longitudinale bevolkingsstudies blijkt dat het gebruik van cannabis het risico op het ontstaan van psychotische symptomen en psychotische aandoeningen met ongeveer een factor twee vergroot en dat dit verband onafhankelijk is van het gebruik van andere middelen en van andere factoren (bijvoorbeeld urbaniciteit, etniciteit en seksueel trauma of pesten tijdens de kindertijd) die het risico op psychose vergroten. Maar het is ook duidelijk dat cannabis geen voldoende, noch noodzakelijke oorzaak is voor psychose. Het lijkt een deeloorzaak van schizofrenie te zijn, waarbij het slechts in interactie met andere factoren een causaal effect kan hebben op het ontstaan Mensen met persisterende subklinische psychotische symptomen lopen meer risico op schizofrenie later. Ook korte psychotische episodes door cannabisgebruik hebben een voorspellende waarde voor latere ontwikkeling van schizofrenie. Patiënten met schizofrenie krijgen over het algemeen minder te maken met die omgevingsfactoren die bij gezonde personen vaak aanleiding geven om te stoppen met gebruik (werk, gezin, ). van psychose. Hoe vaker men cannabis gebruikt, hoe groter het risico is op psychotische symptomen. Verder wijst onderzoek erop dat vooral het vroeg beginnen met cannabisgebruik (voor de leeftijd van veertien jaar) het risico op psychotische symptomen verhoogt. Een kernvraag in het debat over het verband tussen cannabis en psychose, is of er sprake is van omgekeerde causaliteit: is het misschien zo dat mensen met een kwetsbaarheid voor psychose eerder geneigd zijn cannabis te gebruiken? Onderzoek toont aan dat omgekeerde causaliteit het verband niet volledig kan verklaren, maar het is wel mogelijk dat het een birectioneel verband is, waarbij kwetsbaarheid voor psychose ook gepaard kan gaan met een verhoogd risico op cannabisgebruik. Niet iedereen die cannabis gebruikt ontwikkelt een psychose. Dat heeft te maken met genetische kwetsbaarheid voor psychose, die tot uiting komt onder invloed van bepaalde omgevingsfactoren, zoals bijvoorbeeld cannabisgebruik. Onderzoekers hebben recent een gen ontdekt dat een rol kan spelen in deze verhoogde kwetsbaarheid: het COMT-gen. Dat komt voor in drie genotypes: Val/Val, Val/ Meth en Meth/Meth. Het Val-Val genotype zorgt voor een groter risico op schizofrenie. Dragers van het Val-allel zijn ook het meest gevoelig voor de psychotogene effecten van cannabis. Verder toont een recente epidemiologische studie aan dat cannabis wellicht niet alleen interageert met genetische kwetsbaarheid, maar ook met andere omgevingsfactoren, zoals trauma tijdens de kindertijd of het wonen in een verstedelijkt gebied. I n de hulpverlening stelt men de laatste tijd een toename vast van cannabiscliënten die residentieel opgenomen worden voor hun problemen met cannabisgebruik. Het gaat om ongeveer 10% van de cliëntpopulatie en vooral om twintigers die uit eigen beweging om hulp komen vragen. Een belangrijke vaststelling is dat het zich voordoen van acute psychotische ervaringen na cannabisgebruik een indicator kan zijn voor een verhoogde kwetsbaarheid voor psychose, zeker wanneer zich dit meermaals voordoet. Daarom is het belangrijk om aandachtig te zijn voor jonge gebruikers als ze heftig reageren op cannabis. Samengevat, de etiologie van psychotische aandoeningen is complex, waarbij zowel gen-omgevingsinteracties, maar mogelijk ook gen-gen-omgevings-omgevingsinteracties een rol spelen. Paneldiscussie Na de presentatie volgde een interessante discussie tussen de panelleden onderling VAD- BERICHTEN, 2007, 5 15

16 en met de zaal. De discussie werd gemodereerd door Dr. Frieda Matthys (voorzitter VAD). De experten-panelleden waren Dr. Filip Cools (UZ Brussel, CEBAM), Prof. Dr. Marc De Hert (UPC Kortenberg), Dr. Geert Dom (PC Broeders Alexianen, Boechout en VAGGA Altox, Antwerpen) en Dr. Remi Spiers (PC Sint-Camillus, Sint-Denijs-Westrem). We kunnen hier de hele discussie niet weergeven. U kan enkele opmerkelijke uitspraken uit de discussie lezen in de kaders bij dit artikel. Else De Donder Hilde Kinable Ginger 2006: Enkele bevindingen Ginger is de naam van een geïnformatiseerd registratiesysteem waarmee preventiewerkers hun preventieactiviteiten rond alcohol en andere drugs aan de hand van een aantal standaardvariabelen registreren. VAD bundelt de data op Vlaams niveau en beschrijft de resultaten in een jaarlijks monitoringrapport. In november van dit jaar zal het monitoringrapport 2006 verschijnen. Deze bijdrage zet alvast enkele elementen uit het rapport op een rijtje. Enkele algemene resultaten In 2006 namen er ongeveer evenveel registrators deel aan de Gingerregistratie (namelijk één registrator minder) als het jaar ervoor. Dat betekent dat in 2006 in Grafiek 1: aandeel preventieactiviteiten per sector (%) Welzijn Vrijetijd/cultuur Politie/justitie Overheid Onderwijs Intersectoraal Gezondheid Arbeid totaal 66 preventieactoren deelnamen aan de registratie, wat goed is voor de aanlevering van correct geregistreerde preventieactiviteiten. Zoals de traditie wil, is ook dit jaar het onderwijs de sterkst bereikte sector op het gebied van preventie van alcohol en andere drugs (grafiek 1). In tegenstelling tot voorgaande jaren is het de gezondheidssector die de tweede plaats inneemt en op die manier de intersectorale samenwerking verdringt. Waar welzijn vorig jaar nog de 10%-drempel kon overschrijden, valt deze sector dit jaar een beetje terug en komt op ongeveer dezelfde hoogte als overheid en vrijetijd/ cultuur. Het aandeel van de sectoren arbeid en politie/justitie ligt ruim onder deze drempel. Er dient evenwel rekening mee gehouden te worden dat de hierboven aangehaalde gegevens en evoluties alleen de unisectorale resultaten betreffen. Ze geven met andere woorden enkel weer in welke mate één bepaalde sector apart bereikt wordt met preventieactiviteiten. Eén op vijf preventieactiviteiten betreft echter intersectorale samenwerking, een deelname van meerdere sectoren tegelijk aan een activiteit. Dat betekent dan ook dat elke sector proportioneel meer deelneemt aan preventieactiviteiten dan deze unisectorale Aantal activiteiten Participatiegraad (%) Gezondheid ,3% Overheid ,0% Welzijn ,3% Politie/justitie ,9% Onderwijs ,1% Vrijetijd en cultuur ,7% Algemene bevolking ,3% Arbeid 23 2,3% Andere 70 7,0% TOTAAL (n=1.005) Tabel 1: aantal en aandeel activiteiten in intersectorale samenwerking per sector cijfers aangeven. Wanneer we naar de intersectorale activiteiten kijken, zien we dat er drie sectoren zijn die aan de meerderheid van alle activiteiten in het kader van intersectorale samenwerking deelnemen: gezondheid, overheid en welzijn (tabel 1). Wanneer we het hele plaatje bekijken, blijft onderwijs, met een totale participatiegraad van 36,1% (29,1% via unisectorale samenwerking en 7,0% via intersectorale samenwerking), ook dit jaar de sterkst bereikte sector. Dit percentage is evenwel het laagste sinds 1999, waardoor - als de dalende trend zich blijft verderzetten - de onderwijssector in de komende jaren zijn koppositie als grootste sector dreigt te verliezen aan de gezondheidssector. Deze laatste sector is immers goed voor 34,6% van alle geregistreerde preventieactiviteiten in Vlaanderen. Hiermee heeft de gezondheidssector haar hoogste punt bereikt sinds de start van de Gingerregistratie, wat een goede gelegenheid vormt om deze sector in het vervolg van deze bijdrage eens van naderbij te bekijken. De gezondheidssector: een steeds verder groeiend segment De gezondheidssector neemt in 2006 deel aan 34,6% van alle geregistreerde preventieactiviteiten: 21,1% binnen de eigen sector en 13,5% via intersectorale samenwerking. Hiermee is de sector gezondheid dé belangrijkste betrokkene in intersectorale samenwerking, wat ook het aandeel van de gezondheidssector in het totale aantal preventieactiviteiten verhoogt. Toch is er over de vier laatste jaren heen een grondige verschuiving merkbaar in de verhouding tussen intersectorale en unisectorale activiteiten. Waar de intersectorale activiteiten in 2003 nog duidelijk de bovenhand hadden en er in 2004 quasi een evenwicht optrad, toont het 16 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

17 beeld van 2005 en 2006 dat unisectorale activiteiten, direct met vertegenwoordigers uit de gezondheidssector dus, veel belangrijker zijn geworden. Mee dankzij deze laatste evolutie piekt het aandeel van de gezondheidssector in Toch is er in 2006 ook opnieuw een stijging van het aantal intersectorale activiteiten in de gezondheidssector waarneembaar en leveren deze een niet onaanzienlijke bijdrage aan het globale aandeel van deze sector. Centra Geestelijke Gezondheidszorg als protagonist Zoals uit tabel 2 blijkt, zijn de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) als vanouds veruit de meest betrokken detailsector voor preventieactiviteiten in de gezondheidssector. In 2006 vindt ruim twee derde van de preventieactiviteiten in de gezondheidssector plaats met een CGG. Zij blijven belangrijke aanspreekpunten en samenwerkingspartners voor andere actoren in de alcohol- en drugpreventie. Prominente rol voor preventiewerkers en intermediairen De gezondheidssector onderscheidt zich van de andere sectoren op het vlak van doelgroepen. Waar in de meeste andere sectoren het merendeel van de activiteiten uitgaat naar intermediairen, is dat in de gezondheidssector enigszins anders. Hier zijn het twee doelgroepen die er bovenuit steken: preventiewerkers en intermediairen. Ongeveer vier op tien preventieactiviteiten gaan uit naar preventiewerkers, ruim een derde naar intermediairen. Overleg blijft de regel Detailsector Centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) 64,7% 70,4% Diensten voor gezins- en bejaardenhulp (DGBH) 1,1% 0,8% Huisartsen 4,7% 2,8% Koepels 13,6% 11,1% LOGO 3,3% 3,8% Medisch-sociale opvangcentra (MSOC) 1,6% 3,9% Psychiatrische afdelingen algemene ziekenhuizen (PAAZ) 3,8% 3,9% Psychiatrische ziekenhuizen (PZ) 3,0% 4,1% Straathoekwerk 0,0% 0,3% Drughulpverlening (TG, CIC, dagcentra) 2,2% 2,0% Zelfhulporganisaties 1,0% 1,2% Andere 12,5% 11,9% Tabel 2: participatiegraad detailsectoren in de gezondheidssector 2005 en 2006 De gezondheidssector blijft ook in 2006 een sterk overleggeoriënteerde sector. Ruim twee derde van de preventieactiviteiten die in deze sector plaatsvinden, zijn overlegactiviteiten. De meeste van deze overlegactiviteiten omvatten uitwisseling en afstemming (zeven op tien activiteiten). Andere detailactiviteiten zijn duidelijk minder aan de orde. Voorbereiding, evaluatie en concept- en materiaalontwikkeling komen daarin nog het meest tot uiting. Consult en advies is een activiteit die de laatste jaren meer en meer voorkomt in de gezondheidssector. In 2004 kwam deze activiteitensoort amper boven de 5%-drempel uit, in 2005 was dat aandeel meer dan verdubbeld en in 2006 neemt deze activiteit bijna één op vijf van de activiteiten in de gezondheidssector voor zijn rekening. Consultatie, consulting en intervisie spannen daarin de kroon. Het is dan ook interessant om na te gaan of deze evolutie zich in de komende jaren doorzet. Tot slot nog een woordje over de Gingertoekomst waarin grootse veranderingen op til staan. Ginger zal in de nabije toekomst grondig herdacht en herwerkt worden. Een nieuw registratieprogramma moet een beter zicht geven op het bereik van de doelgroep, de gebruikte materialen, of er een evaluatie heeft plaatsgevonden en dergelijke meer. Dat zijn mooie uitdagingen, waar evenwel niet licht mag worden overgegaan. Daarom zal dit plan de nodige tijd vergen. In 2007 zal de huidige versie van Ginger 9 nog gebruikt worden, waarna - als alles volgens plan loopt - de nieuwe versie met evaluatieluik vanaf 2008 in gebruik kan worden genomen.w David Möbius VAD- BERICHTEN, 2007, 5 17

18 BIJBLIJVEN Conferentie van de European Society for Social Drug Research (ESSD) 2007: stuff om over na te denken oktober 2007, Krakow Het achttiende ESSD-congres vond in 2007 plaats in Krakow, een stad met een rijk verleden in volle economische bloei. Het jaarlijkse congres van soiaal drugonderzoekers focuste dit jaar op cannabis en cocaïne. Het programma was zeer gevarieerd samengesteld. Zoals de traditie het wil, bood ESSD ook dit jaar ruimte voor constructieve discussies. Onderzoekers uit heel Europa brachten verslag uit over hun lopende onderzoeken. Een brede waaier aan thema s kwam aan bod: van recreationeel gebruik, over het kweken van cannabis tot problematisch gebruik in de gevangenis. Ook VAD droeg zijn steentje bij met een presentatie over druggebruik bij studenten. We focussen ons in dit artikel op twee topics: zelfkwekers van cannabis en vrouwen en drugs in gevangenissen. Zelfkwekers In verschillende landen wordt het fenomeen van het stijgende aantal zelfkwekers van cannabis onder de loep genomen. Vroeger werd het persoonlijk gebruik van cannabis bevoorraad door de aanvoer van cannabis uit grootschalige kwekerijen in bijvoorbeeld Nederland of Marokko. Recent zien we een trend naar thuiskweken. Verschillende motieven spelen hierin een rol: het is vrij goedkoop, kleinschalig kweken is geen illegale activiteit en men heeft controle over de kwaliteit van de cannabis. De nodige kennis voor het kweken van cannabis is beschikbaar in landen met een langere traditie van commerciële kwekerijen. De drempel om zelf cannabis te kweken is hierdoor zeer laag en onderzoek wijst uit dat de thuiskwekers dezelfde technieken gebruiken om te kweken als de commerciele kwekers. Johan Rosiers aan het woord Het zelfkweken haalt de aanschaf van cannabis uit de criminele sfeer: men moet niet meer zo nodig naar een dealer om cannabis te verkrijgen. Maar ook hierin zit een evolutie. De onderzoekers stellen vast dat kwekers voor persoonlijke bevoorrading vaker evolueren tot grootschalige, commerciële kwekers. We hoorden ook voor de eerste maal de term guerrillakwekers : zij gebruiken andermans plaatsen om hun cannabis te kweken. Vrouwen en drugs in de gevangenis Een Europees project Female drug users in European prisons - best practice for relapse prevention vond plaats in vijf landen: Oostenrijk, Duitsland, Polen, Schotland en Spanje. De onderzoekers interviewden vrouwen na hun vrijlating en analyseerden preventie- en hulpverleningsprogramma s. Zoals te verwachten ervaren deze vrouwen gezondheids-, sociale en juridische problemen, waaronder gevangenisspecifieke problemen. Redelijk wat vrouwen vertelden dat ze schrik hadden om vrijgelaten te worden. De redenen kunnen onderverdeeld worden in drie grote thema s: schrik voor sociale exclusie, sociale discriminatie en het besef dat ze weinig sociale vaardigheden hebben. Een ander onderdeel van deze studie analyseerde de beschermende factoren om terugval in druggebruik na de vrijlating te voorkomen. Een belangrijk verschil tussen succes- en faalverhalen is de verandering van sociale omgeving en het verbreken van relaties met vroegere vrienden. Het hebben van een partner die je steunt is een andere belangrijke factor. Maar ook de voorbereiding op de vrijlating, nog tijdens de internering, heeft een positief effect. Verdere analyses toonden geen culturele verschillen tussen de vrouwen in de vijf verschillende landen. Tina Van Havere 18 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

19 Alcohol- en ander druggebruik bij universiteitsstudenten Internationale EUPHA-workshop in Helsinki, Finland Op het veertiende Europese symposium volksgezondheid in Montreux, eind 2006, werden heel wat wetenschappelijke posters over onderzoek naar studenten en middelengebruik gepresenteerd. Eén van die posters gaf de resultaten van het onderzoek van UA en VAD naar alcohol- en ander druggebruik bij Antwerpse studenten weer 1. Contacten tussen de verschillende onderzoekers leidden tot het opzetten van een workshop op het EUPHAcongres in Helsinki, in oktober Professor Van Hal sprak over het cannabisgebruik bij de Antwerpse studenten. Iets meer dan een vijfde zijn laatstejaarsgebruikers, wat toch dubbel zoveel is dan in de totale Vlaamse bevolking van die leeftijd. Zowel de prevalentie als de gebruiksfrequentie liggen hoger bij mannelijke studenten. Opmerkelijk is dat de frequentie van gebruik merkelijk hoger ligt in de vakantieperiode dan in het academiejaar en zeker dan in de examenperiode. Eén op drie laatstejaarsgebruikers gaf aan problemen te ondervinden omwille van het gebruik. Het aantal problemen dat men aangeeft, hangt rechtstreeks samen met de frequentie van gebruik. Dit verklaart misschien ook waarom mannelijke studenten drie keer meer problemen vermeldden dan hun vrouwelijke collega s. De conclusie van het onderzoek is dat cannabisgebruik bij Antwerpse studenten vrij algemeen is. Enkele kleine groepen, zoals dagelijkse cannabisgebruikers tijdens de examenperiodes (in totaal enkele honderden studenten) moeten van dichterbij worden opgevolgd. Op basis van ons onderzoek, wordt een alcohol- en drugbeleidsplan voor de Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen voorbereid. Prof. Guido Van Hal aan het woord De ruime bekendmaking van onderzoeksresultaten over studenten en middelengebruik in Montreux gaf aan dat dit onderwerp in Europa aan het opkomen is. Na overleg tussen de verschillende onderzoekers werd besloten om in 2007 een workshop over het thema te organiseren. Dat gebeurde in Helsinki, van 11 tot 13 oktober 2007, op de vijftiende uitgave van het jaarlijkse symposium van EUPHA (European Public Health Association). Vier onderzoekers waren bereid om de workshop mee uit te werken. Naast professor Guido Van Hal (UA) waren dat Cécile Boot (Nederland), John McAlaney (Schotland) en Marie Dahlin (Zweden). En met succes, de workshop werd aanvaard, wat niet zo vanzelfsprekend is op een symposium met een strenge selectie zoals dat van EUPHA. Op vrijdag 12 oktober vond de workshop plaats. Als organisator en voorzitter van de workshop, gaf professor Van Hal een korte inleiding over de specifieke positie van studenten, waardoor ze een belangrijke doelgroep vormen voor onderzoek naar alcohol- en ander druggebruik. Nadien kwamen de vier presentaties aan de beurt. Marie Dahlin van het befaamde Karolinskainstituut in Stockholm, Zweden, hield een spreekbeurt over alcohol- en druggebruik bij Zweedse geneeskundestudenten en de vergelijking met andere studentengemeenschappen (bijvoorbeeld Argentijnse studenten in Zweden). Daarna sprak Cécile Boot van de Universiteit van Amsterdam over druggebruik en probleemperceptie bij Nederlandse universiteitsstudenten, verbanden met gepercipieerde gezondheid en academische prestaties. Tot slot kwam John McAlaney van de London School of Tropical Medicine and Hygiene (UK) aan de beurt. Hij had het over normative beliefs, mispercepties en zware episodische alcoholconsumptie in een steekproef van studenten uit het Verenigd Koninkrijk. De workshop kende de nodige interesse en discussie achteraf. Zoals de bedoeling is bij zulke congressen, konden ook weer nieuwe contacten worden gelegd. Er komt alleszins een vervolg op deze workshop, meer bepaald in de vorm van een internationaal symposium alcohol- en druggebruik bij studenten in Antwerpen, gepland voor eind U wordt zeker op de hoogte gehouden via VAD-berichten. Prof. Guido Van Hal Universiteit Antwerpen 1 Van Hal, G. (red.), Rosiers, J., Bernaert, I., Hoeck, S. (2007). In hogere sferen? Een onderzoek naar het middelengebruik bij Antwerpse studenten. Antwerpen: Universiteit Antwerpen. VAD- BERICHTEN, 2007, 5 19

20 Reitox Academy Best Practices 12 en 13 september 2007, Oslo Op 12 en 13 september vond in Oslo een Reitox Academy plaats over best practices. Een Reitox Academy is een besloten symposium voor stafleden van de National Focal Points (NFP s) van alle lidstaten van de Europese Unie (EU). De doelstellingen van dit symposium waren drievoudig: de deelnemers vertrouwd maken met het concept van best practices, informatie uitwisselen over voorbeelden van best practice en ten slotte de rol exploreren die de NFP s zouden kunnen spelen in de informatieverspreiding over best practices. Het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid (WIV) nodigde VAD uit om deel te nemen. Dr. Hilde Paper, een Noorse onderzoekster, hield een voor de aanwezige beleidsmakers nogal confronterende toespraak over alcoholpreventie. Ze concludeerde dat Noorse beleidsmakers niet echt geïnteresseerd zijn in evidentie, want de interventies die effectief en kosteneffectief zijn (zoals verhoging van de accijnzen, verlaging van de leeftijd en toegankelijkheid) worden zelden uitgevoerd en de grote middelen gaan naar interventies die nauwelijks effectief blijken te zijn, zoals bijvoorbeeld losstaande schoolgerichte acties. Martin Keane (Ierland) gaf een presentatie over het verspreiden van informatie over best practices. Hij pleitte er sterk voor om informatie niet enkel top-down te verspreiden, maar ook af te stemmen op de specifieke noden van de lokale actoren. Door plaatselijke samenwerking en ondersteuning van de voorzieningen verloopt ook de gegevensverzameling vlotter: het besef groeit bij de voorzieningen dat ze interventies evalueren en niet het totaalpakket van de eigen voorziening. Hij gaf toe dat de structuur van de alcohol- en drugsector in Ierland door de sterke lokale verankering meer mogelijkheden biedt dan in andere Europese landen. De rol van de NFP s De tweede dag werd er in workshops gediscussieerd over de rol die de NFP s zouden kunnen spelen in het faciliteren van informatie-uitwisseling over best practices en welke methodiek hiervoor het meest geschikt zou zijn. De eerste dag bestond uit uiteenzettingen door aanwezige experten. De bedoeling was om deelnemende stafleden vertrouwd te maken met het concept en de terminologie van evidence based (EB) werken. Dat dit geen overbodige oefening was, werd de tweede dag duidelijk: van sommige NFP s in Oost-Europa bestaat de staf vooral uit administratief personeel dat nog niet zo vertrouwd was met dit gedachtegoed. Kwaliteitsverbetering van onderzoek Dr. Davoli (Cochrane Collaboration) hield een interessant pleidooi om samen met experten uit het werkveld richtlijnen te ontwikkelen voor onderzoek in de alcohol- en drugsector. Ze gaf aan dat de kwaliteit van de meta-analyses die de Cochrane Collaboration toegestuurd krijgt dikwijls te wensen overlaat. Europa zou volgens haar meer werk moeten maken van gerandomiseerde en gecontroleerde studies (RCT s) naar de effectiviteit van psychosociale interventies, want veruit het meeste onderzoek daarover komt momenteel uit de Verenigde Staten. Verder werd de vernieuwde website van het Amerikaanse SAMHSA (Substance Abuse and Mental Health Administration) voorgesteld. Op deze database kan je EB-interventies (zowel voor preventie als hulpverlening) op een gebruiksvriendelijke manier opzoeken. Een site die zeker een bezoekje waard is! Dr. Finkbiner (SAMHSA) haalde terecht het probleem aan van de publication-bias in de EB-literatuur. Hij stelde dat organisaties als SAMHSA meer op zoek moeten gaan naar bestaande RCT s met negatieve resultaten, die om die reden echter nooit gepubliceerd worden. Implementatie van best practices Over één zaak waren alle NFP s het eens: het werkveld mag niet de indruk krijgen dat de NFP s voorschrijven hoe het moet. Er werden twee manieren onderscheiden om informatie naar het werkveld te verspreiden: een interactieve (workshops, vergaderingen) en een statische manier (website, publicaties). Men was het erover eens dat beide best gecombineerd worden, maar in de meeste landen beschikken de NFP s niet over de mensen, de middelen of de legitimiteit om werkgroepen op te richten of om regionale workshops te organiseren (met andere woorden de interactieve manier). De vertegenwoordigers van de NFP s beslisten dat er hoe dan ook een portaal komt op de EMCDDA-website met een overzicht van best practices. Door de verschillende status en lokalisatie van de NFP s is het nog niet mogelijk om een gemeenschappelijke standaard af te spreken voor de rol die de NFP s in hun land zullen spelen in de informatieverspreiding over best practices. Ten slotte werd meegedeeld dat de informatie beschikbaar zal zijn in alle EU-talen en dat in het overzicht van best practices zal worden gestreefd naar een evenwicht tussen preventie en hulpverlening. Geert Verstuyf Vernieuwde website van de Amerikaanse SAMHSA: www. nrepp.samhsa.gov 20 VAD- BERICHTEN, 2007, 5