MONITORING ARBOCONVENANT KAPPERS De resultaten na twee jaar

Transcriptie

1 MONITORING ARBOCONVENANT KAPPERS De resultaten na twee jaar 4 juni 2004 P03/317.c Ir. Carla G.L. van Deursen Drs. Cathelijne L. van der Burg Bureau AStri Stationsweg AV Leiden Tel.: Fax: astri@astri.nl Website:

2

3 VOORWOORD In december 2001 hebben werkgevers en werknemers in de kappersbranche, en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, een arboconvenant gesloten. Hierin zijn afspraken gemaakt over het verminderen van de fysieke en allergene belasting en het bevorderen van vroegtijdige reïntegratie. Deze afspraken moeten leiden tot een reductie van huidklachten, luchtwegirritaties, rug- en RSI-klachten en vermindering van het ziekteverzuim. Met het hier beschreven monitoringonderzoek is de stand van zaken geïnventariseerd een kleine twee jaar na het sluiten van het arboconvenant. Op basis van enquêtes onder grote representatieve steekproeven van werknemers, leerlingen en ondernemers, wordt beschreven hoe het op dat moment staat met de invoering van maatregelen, de gezond en het ziekteverzuim, de vroegtijdige reïntegratie en het bereik van de healthy hairdresser campagne. De onderzoekers willen alle kappers die hebben deelgenomen aan het vragenlijstonderzoek hartelijk bedanken voor hun medewerking. Ook willen wij de deskundigen bedanken die een bijdrage hebben geleverd aan de totstandkoming van de vragenlijsten en hun visie hebben gegeven op de uitkomsten ervan. Het gaat om Jeroen Terwoert van Chemiewinkel UvA, Henk van der Walle van het Centrum voor Huid en Arbeid en Ineke Draisma en Gjalt Huppes van vhp ergonomie. Verder willen we Edwin Steensma van Commit bedanken voor diagnosegegevens die hij ons, buiten de standaardrapportages om, heeft toegestuurd. Ten slotte willen we Bea Berndsen (destijds werkzaam bij het Projectbureau healthy hairdresser) bedanken voor haar enthousiaste ondersteuning bij de start van dit monitoringproject en Frans de Kruif en Piet Meij voor de verdere ondersteuning.

4

5 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING 1 2 METHODE Steekproeftrekking Aanschrijving Respons Vragenlijsten Data-entry en analyse Vergelijking met de nulmetingen Kenmerken van de kapperwerknemers en leerling-kappers Kenmerken van de kapperondernemers 10 3 HET ZIEKTEVERZUIM IN 2003 (NULMETING) Inleiding De kwaliteit van de verzuimcijfers van Commit Representativiteit Volledigheid en zuiverheid verzuimregistratie Commit Volledigheid en zuiverheid werknemersregistratie Aansluiting definities ziekteverzuim bij landelijke standaard Conclusie over kwaliteit Commitcijfers Verzuimcijfers 2003 volgens Commit Arbeidsgebonden verzuim volgens Commit Verzuimcijfers 2003 volgens de werknemersenquête Schatting van het echte verzuimpercentage Vergelijking met landelijke cijfers Conclusie 38 4 RUGKLACHTEN EN RSI (NUL/TUSSENMETING) Rugklachten en RSI in Vergelijking met de nulmeting van Conclusie: zijn er al vroeg effecten zichtbaar? 47 5 HUIDKLACHTEN EN LUCHTWEGIRRITATIES Huidklachten in Luchtwegirritaties in Vergelijking met de nulmeting van Conclusie: zijn er al vroege effecten zichtbaar? 55

6 6 BELEID VROEGE REÏNTEGRATIE EN ZWANGERSCHAP EIND 2003 (NULMETING) Beleid vroege reïntegratie waargenomen door de werknemers en leerlingen Beleid gevoerd door de ondernemers Zwangerschap Conclusie: stand van zaken vroege reïntegratiebeleid in de kapsalon 68 7 BEKENDHEID HEALTHY HAIRDRESSER EIND Bekendheid bij werknemers, leerlingen en ondernemers Internet en Conclusie: ligt de communicatie op koers of is bijstelling nodig? 75 8 TOEPASSING MAATREGELEN FYSIEKE BELASTING EIND Toepassing volgens werknemers en leerlingen Toepassing volgens ondernemers Werknemers- versus ondernemersperspectief Adviezen vanuit de opleiding Conclusie: ligt de invoering op koers of is bijstelling nodig? 88 9 TOEPASSING MAATREGELEN ALLERGENE BELASTING EIND Toepassing maatregelen huidklachten volgens werknemers en leerlingen Toepassing maatregelen luchtwegirritaties volgens werknemers en leerlingen Toepassing maatregelen huidklachten volgens ondernemers Toepassing maatregelen luchtwegirritaties volgens ondernemers Werknemers- versus ondernemersperspectief Adviezen vanuit de opleiding met betrekking tot huidklachten Conclusie: ligt de invoering op koers of is bijstelling nodig? CONCLUSIES EN ADVIES Conclusies Adviezen 103 LITERATUUR 107 BIJLAGE 1. VRAGENLIJST WERKNEMERS EN LEERLINGEN BIJLAGE 2. VRAGENLIJST ONDERNEMERS

7 1 1 INLEIDING Aanleiding voor het monitoringonderzoek Door de overheid is besloten dat, naast de reeds bestaande regelgeving over arbeidsomstandigheden, verdere verbetering van de arbeidsomstandigheden en reïntegratie via maatwerk op bedrijfstakniveau tot stand moet komen, in de vorm van arboconvenanten. Dit vanuit de visie dat door verbeterde preventie van arbeidsgebonden aandoeningen en vroege reïntegratie van zieke en arbeidsongeschikte werknemers, belangrijke structurele besparingen in de sociale verzekeringen en gezondheidszorg zijn te realiseren. Daarom hebben de Koninklijke Algemene Nederlandse Kappersorganisatie (ANKO), Kappersbond FNV/FNV Schoonheidsverzorging en CNV Kappers, vakgroep van de CNV Bedrijvenbond en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op 17 december 2001 een vierjarig arboconvenant ondertekend. Hierin zijn afspraken gemaakt over het verminderen van fysieke belasting (RSI en rugklachten), allergene belasting (huidklachten en luchtwegirritaties), ziekteverzuim en WAO-instroom. De uitvoering van de afspraken binnen het arboconvenant is ook wel bekend onder de campagnetitel healthy hairdresser; jouw gezondheid telt. De implementatie van dit convenant vindt plaats onder de verantwoordelijkheid van de Branchebegeleidingscommissie (BBC), daarbij ondersteund door een projectorganisatie die belegd is bij Orbis. In het arboconvenant kappers en het daarbij behorende plan van aanpak zijn taakstellingen en maatregelen geformuleerd over fysieke belasting, allergene belasting, vroege reïntegratie en verzuimreductie. In het arboconvenant is afgesproken dat deze taakstellingen en maatregelen tussentijds gemonitord zullen worden. De Vakraad van het Kappersbedrijf heeft namens de BBC AStri de opdracht voor de uitvoering van deze monitoring gegeven. Tevens is AStri de opdracht verstrekt om op basis van zelf gerapporteerd ziekteverzuim van werknemers en verzuimoverzichten van Commit, een Verzuimpeilstation in te richten. Doelstellingen van de monitoring De doelstellingen van de monitoring zijn als volgt geformuleerd: 1. nagaan of de realisatie van de geformuleerde taakstellingen op koers ligt, ten opzichte van de reeds uitgevoerde nulmeting; 2. nagaan of de implementatie van maatregelen in de branche vordert en effectief is. Er wordt dus niet alleen nagegaan of de beoogde effecten/taakstellingen bereikt worden (zoals reductie van RSI-klachten met 25 procent ), maar ook in hoeverre de maatregelen bekend zijn bij de kappers en doorgevoerd worden in de kapsalon.

8 2 Looptijd en doelgroepen van de monitoring AStri heeft opdracht gekregen voor de uitvoering van twee monitoringmetingen, namelijk in 2003 en Deze vinden plaats met behulp van schriftelijke vragenlijsten onder kapperwerknemers en leerling-kappers en onder werkgevers. In 2004 wordt een beperkte tussenmeting gehouden, bij de werknemers en leerlingen. Dit in verband met de bepaling van het ziekteverzuimpercentage over Voorliggend rapport beschrijft de uitkomsten van de eerste monitoringmeting die in oktober 2003 plaatsvond. Ook worden de eerste uitkomsten van het Verzuimpeilstation beschreven. Indeling van het rapport In hoofdstuk 2 wordt de onderzoeksmethode beschreven. Hoofdstuk 3 bevat de eerste resultaten van het Verzuimpeilstation. In de hoofdstukken 4 en 5 worden respectievelijk de fysieke belastingsklachten en de allergene belastingsklachten beschreven. Hoofdstuk 6 beschrijft het beleid in kapsalons ten aanzien van vroegtijdige reïntegratie en zwangerschap. In hoofdstuk 7 staat het bereik van de healthy hairdresser campagne centraal. De hoofdstukken 8 en 9 gaan in op de toepassing van beschermende maatregelen tegen achtereenvolgens fysieke en allergene belasting. In hoofdstuk 10 ten slotte worden de belangrijkste conclusies gepresenteerd over de eerste resultaten van het arboconvenant en enkele aanbevelingen die naar aanleiding hiervan gedaan kunnen worden.

9 3 2 METHODE 2.1 Steekproeftrekking Werknemers en leerlingen Voor de steekproeftrekking van de werknemers en leerlingen is begin oktober 2003 van Relan een bestand ontvangen met de NAW-gegevens van alle kapperwerknemers en leerlingen, inclusief het geslacht en het geboortejaar. Het bestand bevat personen. Relan kan geen volledig onderscheid maken tussen werknemers en leerlingen. Wel is bij een klein deel van de personen (1,2 procent) aangeduid dat het een stagiaire betreft. Voor 26 procent is onbekend of het al dan niet een stagiaire betreft. Uit dit bestand heeft AStri een aselecte, op leeftijd gestratificeerde steekproef getrokken. Doel van de stratificering op leeftijd is te waarborgen dat zowel leerlingen, als oudere kappers getalsmatig goed vertegenwoordigd zijn. Dit maakt het mogelijk om de effecten van de maatregelen ook binnen deze leeftijdgroepen te beschrijven. In tabel 2.1 is aangegeven hoeveel personen uit elke leeftijdsgroep zijn aangeschreven. Tabel 2.1 Omvang aangeschreven steekproef en omvang Relan-bestand, naar leeftijdgroep leeftijd steekproef Relan-bestand jaar jaar jaar jaar jaar jaar en ouder totaal Ondernemers Voor de steekproeftrekking van de ondernemers is eind september 2003 van het Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA) een bestand ontvangen met de namen en adressen van alle kapperondernemers en het aantal binnen de onderneming werkzame personen (voor minstens 15 uur per week). Hieruit is een selectie gemaakt van ondernemers met als hoofdactiviteit dames- en/of herenkapsalon. Dit is het geval voor ondernemingen. De steekproef is gestratificeerd naar aantal werknemers, met als doel om ook de grotere ondernemingen (met meer dan 10 werknemers) getalsmatig zo goed als mogelijk te vertegenwoordigen in het onder-

10 4 zoek 1. Vanwege het kleine aantal bedrijven met meer dan 10 werkzame personen (390 salons), zijn ze allemaal aangeschreven. Binnen de andere omvangklassen is een aselecte steekproef getrokken. De steekproefomvang per omvangklasse is weergegeven in tabel 2.2. Tabel 2.2 Omvang steekproef en omvang HBA-bestand van ondernemingen met als hoofdactiviteit dames- en/of herenkapsalon, naar omvangklasse omvang onderneming steekproef HBA-bestand 0-1 werkzame personen werkzame personen werkzame personen werkzame personen werkzame personen >20 werkzame personen totaal Aanschrijving Een week voorafgaand aan de verzending van de vragenlijsten is vanuit AStri een vooraankondigingbrief gestuurd, ondertekend namens de ANKO, Kappersbond FNV/FNV Schoonheidsverzorging en CNV Kappers, vakgroep van de CNV Bedrijvenbond. De vragenlijsten zijn in de laatste week van oktober 2004 verstuurd, met daarbij een aanbiedingsbrief van AStri en een antwoordenvelop voor het retourneren van de vragenlijst. Twee weken later is een rappelbrief naar de gehele steekproef gestuurd. Omdat de vragenlijst anoniem geretourneerd worden, was het niet mogelijk om alleen degenen die de vragenlijst nog niet hadden toegestuurd te rappelleren. 2.3 Respons Het streven was om zowel bij de ondernemers als de werknemers/leerlingen een respons van minimaal 33 procent te realiseren. Op de sluitingsdatum van de inzendtermijn (21 november 2003) zijn 974 ondernemersvragenlijsten ontvangen en werknemersvragenlijsten. De respons van de ondernemers was op dat moment 32,5 procent en die van de werknemers/leerlingen 49,1 procent. In de daarop volgende drie weken zijn nog 121 vragenlijsten van werknemers en 56 1 In een volkomen aselecte steekproef zouden zij nauwelijks vertegenwoordigd zijn. Vanwege het relatief grote aantal werknemers wat bij hen werkzaam is, is dit ongewenst.

11 5 van ondernemers binnengekomen. Deze konden in verband met de gewenste opleveringstermijn van deze rapportage niet verwerkt worden. 2.4 Vragenlijsten Vragenlijst werknemers en leerlingen Leerlingen en werknemers hebben identieke vragenlijsten ontvangen, met als titel Vragenlijst arbeidsomstandigheden en gezondheid in de kapsalon. Alle vragen zijn ook op beide groepen van toepassing. De vragenlijst bestaat uit de volgende 10 inhoudelijke vragen blokken: A. persoonsgegevens (zoals geboortejaar, functie, aanstellingsomvang); B. gezondheid (aandoeningen bewegingsapparaat, RSI, huidklachten en irritaties aan de luchtwegen); C. ziekteverzuim in voorgaande 12 maanden; D. ziekteverzuim in voorgaande 8 weken (voor Verzuimpeilstation); E. regels en begeleiding bij ziekteverzuim; F. arbeidsomstandigheden in kapsalon: fysieke belasting; G. arbeidsomstandigheden in kapsalon: allergene belasting en regels; H. bekendheid met de campagne healthy hairdresser; I. kappersopleiding: preventie allergene belasting; J. zwangerschap en het werk in de kapsalon. Vragenlijst ondernemers De vragenlijst voor de ondernemers (getiteld Vragenlijst arbeidsomstandigheden en gezondheid in de kapsalon ) bestaat uit de volgende 10 inhoudelijke vragen blokken: A. achtergrondgegevens van de ondernemer (zoals geboortejaar, aantal werknemers); B. arbeidsomstandigheden: fysieke belasting; C. arbeidsomstandigheden: allergene belasting en regels; D. bekendheid met de campagne healthy hairdresser; E. regelgeving rond arbeidsomstandigheden; F. ziekteverzuim en WAO; G. regels en begeleiding bij ziekteverzuim; H. zwangerschap van medewerkers; I. automatisering en internet. In de vragenlijst wordt een onderscheid gemaakt tussen ondernemers met personeel, zzp-ers (zelfstandigen zonder personeel) met kapsalon en zzp-ers zonder kapsalon. Op de eerste groep zijn nagenoeg alle vragen van toepassing. De zzp-ers

12 6 met kapsalon hebben de vragenblokken F, G en H niet hoeven invullen, omdat die op hen niet van toepassing zijn. De zzp-ers zonder kapsalon hebben de blokken B, C, F, G, H niet hoeven invullen. 2.5 Data-entry en analyse Data-entry en analysepakket De data-entry van de vragenlijsten is uitgevoerd door Desan, met behulp van optische scanning. Desan heeft de open antwoorden en in te vullen getallen handmatig gecontroleerd. De analyse is gedaan met behulp van het statistisch verwerkingspakket SPSS. Schoning werknemersbestand Uit het werknemersbestand zijn nog 23 van de cases verwijderd. Deze hebben ofwel meer dan 50 vragen niet beantwoord, ofwel uit de functieomschrijving is gebleken dat zij geen kapperwerknemer of leerling zijn (maar bijvoorbeeld zzp-er of schoonheidsspecialiste). De analyse heeft daarmee betrekking op respondenten. Schoning ondernemersbestand Uit het ondernemersbestand zijn vier van de 974 personen verwijderd vanwege het grote aandeel onbrekende antwoorden. De analyses over de ondernemers hebben daarmee betrekking op 970 respondenten. Toepassing weging ter compensatie van stratificering Bij de steekproeftrekking van de ondernemers heeft stratificering op bedrijfsomvang plaatsgevonden, bij de werknemers/leerlingen is op leeftijd gestratificeerd. Met behulp van weegfactoren worden in de analyses zodanige gewichten (weegfactoren) toegekend, dat de oorspronkelijke omvangverhoudingen in het HBA-bestand, respectievelijk leeftijdsverhoudingen in het Relan-bestand hersteld worden. De werknemers en leerlingen zijn daarmee automatisch ook representatief wat leeftijd betreft en de ondernemers wat bedrijfsomvang betreft. Omgaan met missings De percentages die in dit rapport gepresenteerd worden, zijn exclusief de missings (ontbrekende, niet ingevulde antwoorden). Over het algemeen betreft het aandeel missings per vraag hooguit enkele procenten. Daar waar het aantal missings een substantieel deel uitmaakt van het totaal aantal cases, zijn deze wel meegenomen in de tabellen (zoals de categorie geen antwoord in tabel 8.6). Er is bewust niet voor gekozen om in de tabellen het aantal cases waarop de gepresenteerde resultaten

13 7 betrekking hebben, weer te geven (de n). Doordat er gebruik is gemaakt van weegfactoren, kan het weergeven van de hierdoor afwijkende n-en verwarring geven (steekproefaantallen versus aantallen na weging). Toetsing van significantie De steekproef is zodanig groot dat het over het algemeen niet nodig is om op statistische significantie te toetsen: relevante verschillen tussen bijvoorbeeld leerlingen en werknemers (dit zijn in onze visie verschillen van meer dan 4 à 5 procentpunt) zijn in alle gevallen ook statistisch significant. Alleen daar waar twijfel zou kunnen bestaan over het al dan niet significant zijn, zijn toetsen uitgevoerd (de chikwadraattoets voor nominale variabelen en de t-toets voor gemiddelden) en zijn de resultaten daarvan in de tekst bij de tabellen vermeld. Tenzij anders vermeld, worden verschillen als statistisch significant beschouwd als de kans dat deze op toeval berusten kleiner dan 5 procent is (p<0,05). Om te corrigeren voor de onderlinge samenhang tussen achtergrondvariabelen (zoals leeftijd, geslacht, vakbondslidmaatschap of grootte van de kapsalon), is in een aantal de multivariate analysetechniek anova toegepast. Hierbij is een significantiegrens gehanteerd van p<0,05. Waar significante verschillen met achtergrondkenmerken gevonden zijn, zijn deze vermeld in de tekst. Bij vergelijking van rugklachten en RSI in 2003 met de nulmeting van 2000 zijn de verschillen ook getoetst. Dit is gebeurd met behulp van SPSS Sample Power. Berekend is wat het 95%-betrouwbaarheidsinterval is van de in 2000 gemeten resultaten, welke beschouwd worden als een one sample proportion. Vervolgens is bekeken of de resultaten van 2003 binnen of buiten dit interval vallen, en daarmee niet respectievelijk wel significant verschillen van de resultaten van Vergelijking met de nulmetingen Nulmeting fysieke belasting TNO Arbeid Medio 2000 heeft TNO Arbeid een nulmeting fysieke belasting uitgevoerd onder 280 kapperwerknemers en leerling-kappers. Het betrof een schriftelijke enquête, met als titel Vragenlijst kappers. Steekproeftrekking vond plaats uit het ledenbestand van de Kappersbond FNV (n=500) en de CNV BedrijvenBond (n=98). De steekproef betreft dus uitsluitend vakbondleden en is hierdoor mogelijk niet geheel representatief. De vragen die in de huidige AStri-enquête gesteld zijn over rugklachten en RSI-klachten zijn identiek aan die uit de TNO-nulmeting. Ook is een klein aantal vragen over maatregelen tegen fysieke belasting identiek. De uitkomsten op deze vragen zullen vergeleken worden in hoofdstuk 4.

14 8 Nulmeting chemische belasting Chemiewinkel UvA en Centrum voor Huid&Arbeid In het kader van de in 2000 uitgevoerde nulmeting chemische belasting zijn diverse deelonderzoeken uitgevoerd, waaronder een schriftelijke enquête onder kapperwerknemers (aangeschreven via de twee bonden), leerlingen (aangeschreven via zes opleidingen) en kapperondernemers (aangeschreven via de ANKO) naar het vóórkomen van huidklachten en luchtwegirritaties en maatregelen in deze. Het betreft de volgende aantallen: - werknemers: steekproef 440, respons 83, verwerkt 76; - leerlingen: steekproef 190, respons 61, verwerkt 40; - werkgevers: steekproef 350; respons 100, verwerkt 100. Een deel van de vragen die in de AStri-enquête zijn gesteld over klachten en over maatregelen zijn identiek aan de nulmeting van de Chemiewinkel en het Centrum voor Huid & Arbeid. Vanwege de kleine steekproefaantallen en mogelijke selectieve respons, kunnen uit de rechtstreekse vergelijking met de huidige meting geen conclusies getrokken worden over de effecten van het arboconvenant. 2.7 Kenmerken van de kapperwerknemers en leerling-kappers Vergelijking met Relan-bestand De gemiddelde leeftijd van de bij Relan Pensioenen geregistreerde leerlingen en werknemers is 27,5 jaar. Van hen is 4,9 procent man en 95,1 procent vrouw (niet in tabel). In tabel 2.3 wordt een aantal achtergrondkenmerken van de aan dit onderzoek deelnemende werknemers en leerlingen weergegeven. Vergeleken met de oorspronkelijke Relan-bestand, zijn de mannen wat ondervertegenwoordigd (2,7 versus 4,9 procent). De gemiddelde leeftijd komt, mede door de toegepaste weging, goed overeen. Vergelijking met TNO-nulmeting Van de deelnemers aan de TNO-nulmeting was 4,7 procent man, in de huidige meting 2,7 procent, wat iets lager is. De gemiddelde leeftijd in de TNO-nulmeting was 26,8 jaar, in de huidige meting is deze 27,4 jaar, wat goed overeenkomt. De functieindeling in de eerste twee functiegroepen komt goed overeen met de TNOnulmeting, in de andere twee in mindere mate. Ondanks het feit dat de TNO-nulmeting uitsluitend gebaseerd is op vakbondsleden, zijn beide steekproeven wat leeftijd en geslacht betreft goed vergelijkbaar. Verschillen tussen werknemers en leerlingen Leerlingen zijn gemiddeld 19 jaar oud, kapperwerknemers zijn gemiddeld 30 jaar. Ruim driekwart van de leerlingen volgt de BBL-opleiding, waarbij ze één dag naar

15 9 school gaan en 4 dagen in een salon buiten de school werken. 15 Procent van de leerlingen volgt de BOL-opleiding, waarbij met vier dagen op school is en één dag stage loopt. Leerlingen werken iets minder vaak dan werknemers in de kleinste salons (1-3 medewerkers) en juist wat vaker de salons met 10 of meer medewerkers. Van de leerlingen is 33 procent lid van een vakbond, bij de werknemers ligt dit percentage hoger, namelijk op 43 procent. Tabel 2.3 Achtergrondkenmerken van de kapperwerknemers en leerling-kappers nulmeting leerlingen werknemers totaal TNO ongewogen aantal gewogen aantal gewogen rij percentage 22% 78% 100% - aandeel vrouwen 98% 97% 97% 95% leeftijd (gemiddeld) 19,4 jaar 29,7 jaar 27,4 jaar 26,8 jaar jaar 30% 0% 7% - 18 jaar 27% 1% 7% jaar 29% 9% 14% jaar 10% 45% 37% jaar 2% 31% 25% - 40-plus 2% 14% 11% - functies junior stylist, salonassistent, haarstylist (aankomend kapper) 100% 1% 22% 23% haarstylist 1 0% 20% 16% 17% haarstylist 2 of 3, topstylist en herenkapper 0% 74% 58% 44% bedrijfsleider of beheerder 0% 5% 4% 10% 3 2 Van 28 respondenten is onduidelijk of ze werknemer of leerling zijn, waardoor de som van de in de tabel weergegeven aantallen leerlingen en werknemers bedraagt. 3 De percentages zijn overgenomen uit het TNO rapport. Niet duidelijk is waarom het totaal daar 96 in plaats van 100 procent is (tabel 2.1 TNO rapport).

16 10 opleiding leerlingen werknemers totaal nulmeting TNO BOL (vroeger MDGO-UV) 15% 21% 19% - BBL (vroeger leerlingwezen) 78% 55% 60% - anders 4 7% 24% 21% - aantal medewerkers kapsalon 1-3 medewerkers 11% 18% 17% medewerkers 34% 36% 35% medewerkers 27% 27% 27% medewerkers 21% 14% 16% - 15 of meer medewerkers 7% 5% 5% - lid van vakbond 33% 43% 41% 100% 2.8 Kenmerken van de kapperondernemers In tabel 2.4 zijn de achtergrondkenmerken van de kapperondernemers weergegeven. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen kapperondernemers met personeel, zzp-ers met salon en zzp-ers zonder salon. Iets minder dan de helft van de ondernemers (47 procent) heeft een kapsalon met personeel. Een derde van de ondernemers is zzp-ers met salon en 20 procent is zzp-er zonder salon. De laatste groep is gemiddeld veel jonger dan de eerste twee groepen, en ook veel vaker vrouw. In tegenstelling tot bij de werknemers is het aandeel mannen bij de saloneigenaren niet verwaarloosbaar klein. Van de ondernemers met personeel is 79 procent lid van de ANKO, 7 procent heeft meer dan één vestiging en 97 procent werkt zelf mee in de salon. Tweederde van de salons (67 procent) behoort met 1-3 medewerkers tot de kleinste categorie. 4 We hadden niet verwacht dat het percentage anders zo hoog zou zijn. Met name de kapperwerknemers zijn niet goed in staat hun opleiding ofwel bij antwoordmogelijk BOL- 4 dagen school en 1 dag werken (vroeger MDGO-UV) ofwel bij BBL 1 dag school en 4 dagen werken (vroeger: leerlingwezen) in te delen. Wij hebben in de vragenlijst geen toelichting gevraagd op anders, waardoor wij achteraf niet kunnen nagaan of, en zo ja welke kappersopleiding gevolgd is.

17 11 Tabel 2.4 Achtergrondkenmerken van ondernemers met personeel en zzp-ers 5 met personeel zzp-er met salon zzp-er zonder salon totaal ongewogen aantal gewogen aantal gewogen percentage (rij %) 47% 33% 20% 100% percentage vrouwen 64% 60% 92% 64% leeftijd (gemiddeld) 42,5 jaar 44,4 jaar 34,1 jaar 41,4 jaar ondernemers met personeel lid van ANKO 79% meer dan één vestiging 7% werkt zelf mee in kapsalon 97% één of meer leerlingen in dienst 49% indien leerlingen: gemiddeld aantal 1, aantal medewerkers kapsalon 1-3 medewerkers 67% medewerkers 17% medewerkers 8% medewerkers 3% of meer medewerkers 6% zzp-ers lid van kappersbond CNV of FNV - 3% 13% - lid van ANKO 48% 16% - werkt het meest bij de klant thuis (dus niet aan huis) - 1% 93% - 5 Door afrondingen kan het totaal van de percentages soms op 99 of 101 uitkomen, in plaats van op Van 16 respondenten is onbekend in welke categorie ze thuishoren.

18

19 13 3 HET ZIEKTEVERZUIM IN 2003 (NULMETING) 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt verslag gedaan van de eerste resultaten van het Verzuimpeilstation. De doelen van het Verzuimpeilstation zijn 1) de ontwikkelingen in het ziekteverzuim te monitoren gedurende de looptijd van het arboconvenant en 2) een zo goed mogelijke schatting te geven van de hoogte van het ziekteverzuim bij de kappers. Het Verzuimpeilstation steunt op de volgende twee peilers: 1. de verzuiminformatie van Commit, de arbodienst waarmee de ANKO een mantelcontract heeft afsloten en waarbij ook een meerderheid van de kapsalons is aangesloten; 2. het zelf gerapporteerd ziekteverzuim van een aselecte steekproef van werknemers (schriftelijke werknemersenquête). Afbakening: wel BBL, maar geen BOL leerlingen De arbozorg en daarmee de ziekteverzuimcijfers van Commit strekken zich uit tot werknemers in de zin van de sociale zekerheid. Hieronder vallen naast de kapperwerknemers ook de BBL leerlingen, die vier dagen in de week in de salon werken. BOL leerlingen zijn voor de werkgever stagiaires. Stagiaires zijn geen werknemer in de zin van de sociale zekerheid en ontvangen een onkostenvergoeding. Zij krijgen niet doorbetaald bij ziekte en worden dus ook niet ziek gemeld. Zowel de BOL als de BBL leerlingen hebben in de vragenlijst de vragen over het ziekteverzuim ingevuld. De BOL leerlingen zijn echter niet meegenomen in de analyses die in dit hoofdstuk gepresenteerd worden. Indeling van dit hoofdstuk In paragraaf 3.2 wordt ingegaan op de geschiktheid van de verzuimcijfers van Commit voor monitoringdoeleinden, waarna de Commitcijfers worden gepresenteerd (paragraaf 3.3). In paragraaf 3.4 wordt het arbeidsgebonden verzuim beschreven, ook op basis van de Commitcijfers. In paragraaf 3.5 worden het verzuimpercentage en een aantal andere verzuimkengetallen weergegeven, zoals die op basis van de werknemersenquête berekend zijn. In paragraaf 3.6 wordt, uitgaande van verzuimcijfers zoals de twee bronnen die laten zien, een schatting gemaakt van de werkelijke hoogte van het ziekteverzuim bij de kappers. In paragraaf 3.7 worden de verzuimpercentages van de kappers vergeleken met landelijke cijfers. Ten slotte worden in paragraaf 3.8 de conclusies over het ziekteverzuim bij de kappers in 2003 samengevat.

20 De kwaliteit van de verzuimcijfers van Commit De ANKO heeft, als werkgeversorganisatie voor de kappers, een mantelcontract afgesloten met Commit. Commit legt alle door de aangesloten kapsalons gemelde verzuimgevallen vast in een geautomatiseerd systeem. De verzuimregistratie van Commit kan daarom in principe een goede basis vormen voor monitoring van het ziekteverzuim bij de kappers. Voorwaarde is dat aan een aantal kwaliteitscriteria wordt voldaan. De belangrijkste kwaliteitscriteria worden hieronder opgenoemd. 1. representativiteit: - de Commitkappers moeten representatief zijn voor alle kappers; 2. volledigheid en zuiverheid verzuimregistratie: - alle nieuwe verzuimgevallen moeten worden geregistreerd in het systeem; - alle beëindigde verzuimen moeten ook in het systeem worden afgesloten; - alle kapsalons moeten ook als zodanig afgebakend kunnen worden, er mag daarbij geen vervuiling met niet-kappers plaatsvinden; 3. volledigheid en zuiverheid werknemersregistratie: - het aantal kapperwerknemers en leerlingen dat onder de arbozorg van Commit valt, moet exact bekend zijn; 4. conformiteit van te berekenen verzuimkengetallen aan de landelijke standaard voor verzuimregistratie. In de paragrafen t/m wordt beschreven in hoeverre de verzuimregistratie van Commit aan deze kwaliteitscriteria voldoet, met een conclusie in paragraaf De brancherapportages zoals Commit die tot en met januari 2004 aan de ANKO verstrekt heeft, hadden een aantal beperkingen. Hierover heeft eind 2003 overleg plaatsgevonden met Commit. Commit is in reactie hierop gestart begin 2004 gestart met de ontwikkeling van een nieuw type verzuimoverzicht voor de kappers. Deze nieuwe overzichten zijn eind april 2004 beschikbaar gekomen. De in dit hoofdstuk gegeven cijfers zijn op de nieuwe verzuimoverzichten gebaseerd Representativiteit Wanneer een branche een groot aantal bedrijven heeft, is het voor de monitoring van het ziekteverzuim niet nodig dat ze allemaal 'meedoen'. Wel is het belangrijk dat de bedrijven die meedoen, representatief zijn voor de branche als geheel. Dit wil zeggen dat ze een aselecte (willekeurige) steekproef vormen op voor de hoogte van het ziekteverzuim relevante kenmerken. Ze moeten een doorsnee van de branche vormen wat bedrijfsomvang, arbeidsomstandigheden, hoogte van het ziekteverzuim

21 15 en het voeren van verzuimbeleid betreft. Zo mogen bijvoorbeeld niet alleen bedrijven die een actief verzuimbeleid voeren, of pro-actief zijn in het invoeren van maatregelen tegen huidklachten en fysieke belasting, niet oververtegenwoordigd zijn. Naarmate meer kapsalons bij Commit zijn aangesloten, zullen de ziekteverzuimgegevens van Commit vanzelf ook representatiever voor de kappersbranche als geheel zijn. Hoe groter het percentage salons waarover informatie over ziekteverzuim beschikbaar is, hoe minder de invloed van eventuele afwijkende cijfers van de niet bij Commit aangesloten bedrijven kan zijn. Aansluiting bij Commit volgens de ondernemersenquête In de ondernemersenquête is gevraagd bij welke arbodienst met aangesloten is. Ook is gevraagd of men lid is van de ANKO en hoeveel werknemers en leerlingen met in dienst heeft. In tabel 3.1 zijn de uitkomsten op deze vragen weergegeven. Van de 693 ondernemers met personeel die aan de enquête hebben deelgenomen, is 79 procent bij Commit aangesloten. ANKO-leden zijn vaker bij Commit aangesloten dan niet ANKO-leden: 86 versus 53 procent. De 79 procent van de salons die bij Commit zijn aangesloten vertegenwoordigen ook precies 79 procent van alle kapperwerknemers en kappersleerlingen. Omvang kapsalon, ANKO-lidmaatschap en aansluiting Commit Grotere kapsalons zijn vaker lid van de ANKO dan kleinere kapsalons. Van de kappers met 1-3 werknemers is 75 procent ANKO-lid, terwijl van de salons met 10 of meer medewerkers 100 procent lid is. De aansluiting bij Commit is het laagst bij de salons met medewerkers (66 procent) en relatief hoog bij salons met 4-9 medewerkers (85 procent). Bij de salons met 1-3 medewerkers (78 procent) en 15 of meer medewerkers (77 procent) ligt de aansluiting op het gemiddelde niveau.

22 16 Tabel 3.1 Aandeel ondernemers en werknemers/leerlingen dat (volgens de ondernemersenquête) onder de arbozorg van Commit valt, naar ANKOlidmaatschap, eind 2003 (%) werknemers/ bron: ondernemersenquête ondernemers leerlingen 7 lid van ANKO 78,5 88,3 aangesloten bij Commit 79,4 79,1 lid van ANKO en aangesloten bij Commit 69,3 73,0 geen lid van ANKO en aangesloten bij Commit 10,1 6,3 ANKO-lidmaatschap naar arbodienst kappers aangesloten bij Commit (=79,4%) ANKO-lid 87,2 92,1 niet ANKO-leden 12,8 7,9 kappers aangesloten bij andere arbodienst (=20,6%) ANKO-leden 55,9 77,5 niet ANKO-leden 44,1 22,5 arbodienst van ANKO-leden en niet-leden ANKO-lid (=78,5%) aangesloten bij Commit 85,8 81,9 niet aangesloten bij Commit 14,1 18,1 geen ANKO-lid (=21,5%) aangesloten bij Commit 52,8 57,3 niet aangesloten bij Commit 47,2 42,7 Aantal aangesloten kappers volgens registratie Commit In het nieuwe verzuimoverzicht (eind april 2004) onderscheid Commit drie groepen werkgevers, namelijk: 1. ondernemers aangesloten via het mantelcontract van de ANKO; 2. ondernemers waarvoor de kapsalon de enige activiteit is (BIK-code 93021), die niet onder het mantelcontract van de ANKO vallen; 3. alle ondernemers waarvoor de kapsalon de enig activiteit is (BIK-code 93021) (met en zonder ANKO-mantelcontract). 7 Het percentage werknemers is bepaald door in de ondernemersenquête de basisweegfactor te vermenigvuldigen met het aantal in de kapsalon werkzame medewerkers (inclusief leerlingen).

23 17 In tabel 3.2 worden de aantallen in de drie groepen weergegeven, zoals Commit die in het Verzuimoverzicht rapporteert. Tabel 3.2 Aantal bij Commit aangesloten ondernemers en werknemers, volgens verschillende afbakeningen, 2003 bron: Verzuimoverzicht Commit aantal ondernemers aantal werknemers kapperondernemers die onder ANKO-mantelcontract vallen kapperondernemers met BIK-code 93021, die niet onder het ANKO-mantelcontract vallen alle kapperondernemers met BIK-code (ongeacht deelname mantelcontract) Van 96,1 procent van de ondernemers die onder het ANKO-mantelcontract vallen, is de kapsalon de enige activiteit (BIK-code 93021). De overige 3,9 procent combineert de kapsalon met een schoonheidssalon (in totaal 2,0 procent) of andere detailhandel. Discrepantie ondernemersenquête en afbakening Commit Het aandeel kapperondernemers dat niet onder het mantelcontract valt is kleiner dan verwacht op grond van de uitkomsten van de ondernemersenquête. Volgens deze enquête is 87 procent van de Commitkappers ANKO-lid zijn en 13 procent niet. Tabel 3.2 suggereert echter dat 96,5 procent van de Commitkappers onder het ANKO-mantelcontract valt. Dit verschil valt niet binnen de steekproefmarges en kan dus niet op toeval gebaseerd zijn 8. De volgende twee verklaringen voor de discrepantie zijn mogelijk. 1. niet alle kappers worden als zodanig door Commit herkend en gecodeerd 9 ; 2. mogelijk maakt een deel van de ANKO-leden geen gebruik van het mantelcontract, maar sluit een zelfstandig contract met Commit en geeft niet door dat ze ANKO-lid zijn Volledigheid en zuiverheid verzuimregistratie Commit De formule voor de berekening van het verzuimpercentage is een breuk, met het totaal aantal verzuimde kalenderdagen in de teller, en het totaal aantal werkbare 8 Het 95%-betrouwbaarheidsinterval rond de gevonden 87 procent loopt van 84 tot 89 procent. 9 De contactpersoon bij Commit heeft aangegeven dat voor de codering van de kappers die niet onder het ANKO-mantelcontract vallen, binnen hun werkgeversbestand is gezocht op werkgeversnaam. Gezocht is op eenduidige termen als kapsalon of coiffure. Ondernemingen die geen verwijzing naar de bedrijfsactiviteit in de naam hebben, konden daarom ook niet de bijgehorende BIK-code toegekend krijgen. Ook kapsalons met nevenactiviteiten hebben niet de code ontvangen. 10 In de enquête is gevraagd naar ANKO-lidmaatschap en naar naam van de arbodienst, niet naar al dan niet gebruik maken van het ANKO-mantelcontract met Commit.

24 18 kalenderdagen in de noemer. Voor de berekening van verzuimpercentage zijn dus twee soorten gegevens nodig, namelijk het totaal aantal verzuimde kalenderdagen in de branche en het aantal werkbare kalenderdagen. In deze paragraaf wordt ingegaan op de volledigheid en zuiverheid van de bepaling van het aantal verzuimde kalenderdagen. In paragraaf wordt ingegaan op de bepaling van het aantal werkbare kalenderdagen. Ziekmeldingsdiscipline van kapsalons Een verzuimregistratiesysteem is zo sterk als de zwakste schakel. Als een werkgever ziekmeldingen niet doorgeeft aan de arbodienst, kunnen het verzuimpercentage en de meldingsfrequentie niet betrouwbaar berekend worden, maar zullen beiden onderschat worden. Commit voert in principe alle ziek- en herstelmeldingen die vanuit de kapsalons doorgegeven worden (al dan niet via Pien of een administratiekantoor), ook door in haar verzuimregistratiesysteem. Het is echter de vraag in hoeverre de kapsalons ook alle verzuimgevallen aan Commit melden. De ziekmeldingsdiscipline blijkt te wensen over te laten. Uit de ondernemersenquête blijkt namelijk dat slechts 43 procent van de ondernemers àlle ziekmeldingen doorgeeft aan de arbodienst. 52 Procent geeft aan het korte verzuim niet of niet altijd door te geven. Slechts 1 procent geeft echter aan naast het korte ook het lange verzuim niet te melden. De overige 5 procent geeft aan dat ze nog nooit een ziektegeval gehad hebben (zie ook paragraaf 6.2). De registratie van Commit is dus, doordat iets meer dan de helft van kapsalons niet alle korte ziektegevallen doorgeeft, niet volledig. We kunnen er echter van uitgaan dat de meer langdurige gevallen wel nagenoeg volledig gemeld worden. Verzuim vanaf twee weken wordt waarschijnlijk volledig gemeld De meeste kapsalons hebben een verzekering voor loondoorbetaling bij ziekte met een eigen risicoperiode van twee weken. Voor uitbetaling is melding van het verzuim bij de arbodienst een vereiste. We kunnen er daarom vanuit gaat dat verzuim vanaf twee weken nagenoeg volledig gemeld zal worden bij Commit. Herstelmeldingsdiscipline van kapsalons Bekend is dat werkgevers wel eens vergeten aan de arbodienst door te geven dat een werknemer hersteld is. Dit heeft dan als gevolg dat het verzuim open blijft staan. Als dit op grote schaal zou gebeuren bij de kappers, zou dit een flinke overschatting van het verzuimpercentage tot gevolg kunnen hebben. In de ondernemersenquête zijn geen vragen gesteld over de herstelmeldingsdiscipline. Belangrijker echter dan te weten hoe gedisciplineerd de ondernemers in deze zijn, is te weten in hoeverre Commit ten onrechte openstaand verzuim signaleert en daarop actie onderneemt.

25 19 Signaleringsprocedure Commit van openstaand verzuim Tot voor 2004 was de verzuimregistratie van Commit sterk vervuild met ten onrechte openstaande verzuimgevallen die vóór 2002 zijn ontstaan. Eind 2003 hebben de eerste schoningsacties plaatsgevonden: in oktober 2003 zijn alle (langdurig openstaande) zwangerschappen verwijderd en eind 2003 zijn alle verzuimen van exklanten uit het systeem verwijderd. Begin 2004 is van alle overige langdurige verzuimen gecontroleerd al ze al dan niet terecht open staat. In het nieuwe Verzuimoverzicht (april 2004) worden verzuimgevallen sowieso afgekapt op 365 dagen. Dit houdt in dat alleen de eerste 365 dagen meetellen in het verzuimpercentage. Onterecht openstaand verzuim korter dan 365 dagen telt echter wel mee in het percentage. Sinds 1 januari 2002 heeft Commit een systeem dat zorgt dat er een signaal naar de werkgever wordt afgegeven, als er zes weken lang geen begeleidingsactiviteiten hebben plaatsgevonden rond een verzuimende werknemer. Wanneer de werkgever niet op het rappel reageert, sluit Commit het verzuim administratief af. Het is dan niet altijd mogelijk de exacte laatste ziektedag te bepalen. In het algemeen wordt hiervoor de datum van de administratieve beëindiging gebruikt. In het Verzuimoverzicht wordt geen onderscheid gemaakt tussen gewone en administratief beëindigde gevallen Volledigheid en zuiverheid werknemersregistratie Het aantal werkbare dagen (de noemer van het verzuimpercentage) wordt berekend door het aantal werknemers te vermenigvuldigen met het aantal kalenderdagen in de betreffende periode. Van belang is dus precies te weten hoeveel werknemers en leerlingen onder de arbozorg van Commit vallen. Commit voert geen integrale registratie van werknemers die onder hun arbozorg vallen. Gegevens van werknemers worden pas vastgelegd op het moment dat ze zich voor het eerst ziekmelden. Deze werknemersregistratie is daarmee per definitie nooit compleet en actueel en kan dus niet als basis voor de noemer van het verzuimpercentage dienen. De noemer wordt daarom berekend op basis de contractadministratie (werkgeversregistratie). Bij het sluiten van het contract geven de werkgevers de namen van de werknemers op en dit overzicht wordt één keer per jaar (met als peildatum 1 oktober) geactualiseerd. Commit vermeldt het aantal werkgevers en werknemers in de Verzuimoverzichten nieuwe stijl en gebruikt dit aantal werknemers als noemer in de berekening van het verzuimpercentage. Wij hebben geen inzicht in de correctheid van het aantal werknemers dat de werkgevers opgeven. Ook weten we niet in hoeverre Commit alle kapperondernemers ook als zodanig afbakent en meeneemt in het verzuimoverzicht. Om deze reden worden in tabel 3.3 de aantallen uit het Verzuimoverzicht naast die uit andere bronnen gezet. Het betreft de volgende drie andere bronnen: 1. het aantal kapper-ondernemers in de registratie van het HBA;

26 20 2. het aantal kapper-ondernemers dat lid is van de ANKO; 3. het aantal kapper-werknemers en leerlingen in het sociaal fonds van Relan. HBA versus Commit Bij het HBA staan in oktober kappersalons met twee of meer werkzame personen geregistreerd. Volgens de ondernemersenquête is 79,4 procent (met 95%-betrouwbaarheidsinterval van procent) van de kapperondernemers bij Commit aangesloten (zie tabel 3.1). Afgaande op de HBA-aantallen zouden kappers (waarvan ANKO-leden en 638 niet leden) een contract met Commit hebben, met een ondergrens van en een bovengrens van Commit zelf neemt kappers mee in het Verzuimoverzicht, wat 29 procent lager is. De kappers uit de HBA-registratie hebben in totaal werknemers in dienst (een gemiddelde van 3,45 per salon) 11. Volgens de enquête valt 79,1 procent van de werknemers onder de arbozorg van Commit, wat neerkomt op werknemers. Het aantal werknemers komt daarmee wel goed overeen met de die Commit opgeeft (2 procent verschil). ANKO versus Commit Volgens opgave van de ANKO waren er eind leden met personeel. Volgens de enquête is 85,8 procent van de ANKO-leden aangesloten bij Commit. Dit zou betekenen dat ANKO-leden bij Commit zijn aangesloten. Commit telt echter slechts kappers die onder het mantelcontract van de ANKO vallen, wat 18 procent minder is. Mogelijk is een deel van de ANKO-kappers wel bij Commit aangesloten, maar maken zij geen gebruik van het mantelcontract en staan zij niet als ANKO-lid geregistreerd. Volgens de enquête hebben de bij Commit aangesloten ANKO-kappers gemiddeld 3,77 personen in dienst, wat zou betekenen dat ANKO-werknemers onder de zorg van Commit vallen. Dit aantal ligt 7 procent onder de die Commit rapporteert. 11 Bepaald als het aantal werkzame personen > 15 uur minus 1 (ervan uitgaande dat er in de regel één eigenaar is, en deze ook zelf in de kapsalon werkzaam is).

27 21 Tabel 3.3 Aantal kapsalons en kapperwerknemers+leerlingen in Nederland volgens verschillende bronnen, in 2003 ondernemers met personeel werknemers/lln bron: Commit aantal volgens bron schatting aantal bij Commit aantal volgens bron schatting aantal bij Commit aangesloten kappers 12 volgens opgave Commit nvt nvt waarvan ANKO-leden nvt nvt waarvan niet ANKO-leden 126 nvt 440 nvt bron: HBA bij KvK geregistreerde dames en/of herenkapsalons met 2 of meer 13 werkzame personen, opgave oktober bron: ANKO ANKO-leden met personeel in 2003, volgens ANKO bron: sociaal fonds Relan werknemers en leerlingen, oktober schatting aantal werknemers + BBL leerlingen (96% van totaal) Relan Eind oktober stonden bij het sociaal fonds van Relan kapperwerknemers en leerlingen geregistreerd. Hiervan is volgens de werknemersenquête 4 procent BOL stagiaire, zodat werknemers en BBL leerlingen resteren. Volgens de enquête valt hiervan 79,1 procent van alle werknemers onder Commit, wat neerkomt op een aantal van Dit is 18 procent meer dan het aantal dat Commit zelf telt. Het Relanbestand vormde de basis voor de steekproeftrekking van de werknemers, en bleek van goede kwaliteit (weinig meldingen dat men niet, of niet meer in het kappersvak werkzaam is). Wij gaan er daarom vanuit dat het een goede weerspiegeling van het werkelijk aantal werknemers en (BBL) leerlingen vormt. 12 De peildatum voor opgave van het aantal personeelsleden is 1 november In de HBA-telling wordt ook de eigenaar zelf meegenomen. In geval van 1 werkzame persoon zal dit dus in de regel de eigenaar zijn, en is er geen sprake van aansluiting bij een arbodienst. Om deze reden: 6.513*0,79 (schatting fractie werkgevers dat bij Commit is aangesloten) = 5.145

28 22 Vanuit het aantal werknemers, kan ook een schatting gemaakt worden van het aantal ondernemers. Volgens de ondernemersenquête hebben Commitkappers gemiddeld 3,56 werknemers in dienst, wat zou betekenen dat er ondernemingen bij Commit zijn aangesloten Aansluiting definities ziekteverzuim bij landelijke standaard Door de Projectgroep Uniformering Verzuimgrootheden is een Standaard voor Verzuimregistratie samengesteld, in de wandelgangen ook wel de PUV-standaard genaamd. Deze standaard is op 21 juni 1996 vastgesteld door de vaste commissie voor classificaties en definities (WCC) van de Nationale Raad voor de Volksgezondheid en geldt sindsdien als de landelijke standaard. Het verzuimpercentage (exclusief zwangerschap), zoals Commit dit rapporteert in haar brancherapportages, voldoet op de belangrijkste punten aan deze standaard, dat wil zeggen: - gedeeltelijk verzuim wordt meegeteld naar rato van de verzuimde werktijd; - therapeutisch werken (werken zonder loonwaarde) wordt als volledig verzuim geteld; - zwangerschaps- en bevallingsverlof wordt niet als verzuim geteld. Op de volgende twee punten wijkt het verzuimpercentage van Commit af van de landelijke standaard: 1. Commit telt behalve het zwangerschaps- en bevallingsverlof ook het overige zwangerschapsgerelateerd verzuim voorafgaand aan of volgend op dit verlof momenteel niet mee. Volgens de PUV-standaard moet het zwangerschapsgerelateerde verzuim wèl worden meegeteld. Dit geeft dus een lichte onderschatting ten opzichte van een geheel PUV-conforme bepaling. Inhoudelijk is er echter wel wat te zeggen voor het weglaten van dit verzuim uit het verzuimpercentage. Het betreffende verzuim valt namelijk onder de Vangnetregeling, waardoor het loon voor 100 procent via UWV verhaald kan worden. 2. Onderdeel van PUV-conformiteit is toepassing van de zogenaamde parttimercorrectie, waardoor het verzuim van parttimers minder zwaar op het bedrijfsof branchegemiddelde drukt dan het verzuim van fulltimers. De parttimercorrectie heeft echter een belangrijk nadeel. Wanneer deze namelijk wordt toegepast op het verzuim (de teller van de breuk), moet deze ook worden toegepast op de noemer (het aantal werkbare dagen). Dit betekent dat accurate informatie nodig is over het aantal fulltime equivalenten (ofwel formatieplaatsen), en niet volstaan kan worden met informatie over het aantal medewerkers (personeelssterkte). Commit houdt echter geen registratie bij van het aantal formatieplaatsen, alleen van het aantal werknemers. Gegeven dit feit heeft het de voorkeur de parttimercorrectie niet toe te passen. Commit heeft daarom, mede op ons verzoek, in de nieuwe Verzuimoverzichten de parttimer-

29 23 correctie achterwege gelaten. In de praktijk geeft toepassing van de parttimercorrectie alleen een verschil in uitkomst als er veel parttimers werkzaam zijn en het verzuim van parttimers ook systematisch hoger of lager is dan dat van fulltimers. Voor monitoringdoeleinden is het al dan niet toepassen van een parttimercorrectie weinig relevant Conclusie over kwaliteit Commitcijfers Representativiteit verzuimcijfers Commit Volgens de ondernemersenquête is 79 procent van de ondernemers met personeel bij Commit aangesloten. Bij deze kapsalons werkt ook precies 79 procent van alle werknemers. De verzuimcijfers van Commit hebben daarmee in principe betrekking op viervijfde van de werknemers in de branche. Het aantal aangesloten kapsalons, zoals Commit dat afbakent en rapporteert in het Verzuimoverzicht van april 2004, is echter laag in vergelijking met andere bronnen. Zeker is dat nog niet alle niet ANKO-leden, maar waarschijnlijk ook alle ANKO-leden in het Verzuimoverzicht worden meegenomen. De Verzuimoverzichten hebben daarmee in de praktijk betrekking op slechts circa 65 procent van de kapsalons, in plaats van op 79 procent. Toch vormen de kapsalons die meegenomen zijn in het Verzuimoverzicht nog altijd een meerderheid van de branche en zijn zij daarmee ten minste redelijk representatief. Volledigheid en zuiverheid verzuimregistratie Commit Commit zal nooit een volledig beeld kunnen geven van het kortdurend verzuim, omdat de ziekmeldingsdiscipline van de kapperondernemers (net als van veel MKBbedrijven) daarvoor gewoon te slecht is. Wel kan het systeem een goed beeld van het langdurig verzuim geven. Om verzekeringstechnische redenen verwachten we dat het verzuim vanaf twee weken over het algemeen wel gemeld wordt. Commit heeft eind 2003/begin 2004 onterecht openstaande verzuimen van vóór 2002 geschoond. Sinds 1 januari 2002 komen er in principe geen langdurig onterecht openstaande gevallen meer bij, omdat toen een signaleringssysteem operationeel is geworden. De werkgever krijgt sinds die datum een rappel, waarneer een verzuim zes weken open staat, zonder dat een begeleidingsactiviteit plaatsvindt. Als de werkgever hier niet op reageert, wordt het verzuim administratief beëindigd. In het algemeen zal de einddatum van administratief beëindigde verzuimen na de werkelijke werkhervattingdatum liggen. Onbekend is hoe vaak administratieve beëindigingen bij de kappers plaatsvinden en hoeveel dagen na ziekmelding of na de laatst vastgelegde begeleidingsactiviteit deze beëindiging gemiddeld genomen plaatsvindt. Dit betekent dat onduidelijk in hoeverre het verzuimpercentage hierdoor overschat wordt. Betrouwbaarheid werknemersaantallen