Beleidsplan Meer- en hoogbegaafdheid. Nutsschool Laan van Poot

Transcriptie

1 Beleidsplan Meer- en hoogbegaafdheid Nutsschool Laan van Poot 2013/2014

2 1 Inleiding Op onze school krijgen de meer- en hoogbegaafde leerlingen extra verdieping en verrijking in de groep en daarnaast is er een Plusklas buiten de groep. We willen het aanbod in en buiten de groep beter op elkaar afstemmen en een inventarisatie maken van alle materialen die aangeboden worden. De leerkrachten willen hoogbegaafde leerlingen beter kunnen signaleren. Daarnaast willen ze goed aansluiten bij de onderwijsbehoeften van deze leerlingen. Daarom is er een werkgroep opgericht om beleid te ontwikkelen en te koppelen aan de praktijk. Doelen werkgroep Leerkrachten informatie geven over meer- en hoogbegaafdheid. Goede signalering van meer- en hoogbegaafde leerlingen. Vergroten van de leerkrachtvaardigheden (beter aansluiten bij de onderwijsbehoeften van de meer- en hoogbegaafde leerlingen). Materialen in een doorgaande lijn uitzetten en gebruiken. Goede onderwijsaanpassingen in en buiten de groep. 2

3 2 Visie op plusbeleid De visie op meer- en hoogbegaafdheid houdt verband met de visiewoorden: optimale prestatie, brede ontwikkeling en onderwijs op maat. Vanuit drie visiewoorden is het van belang om beleid te maken voor meer- en hoogbegaafdheid. Ten eerste vanuit de behoefte optimale prestatie te leveren. Optimale prestatie kan alleen geleverd worden als de zone van de naaste ontwikkeling wordt aangesproken. Dat betekent in ieder geval dat er op verschillende niveaus gewerkt moet worden. Bij een brede ontwikkeling als visiewoord wordt gedacht aan meer dan alleen cognitie. Juist allerlei vormen van samenwerken, vaardigheden en sociaal emotionele ontwikkeling willen wij naast kennis stimuleren. Onderwijs op maat houdt in dat wij tegemoet willen komen aan de onderwijsbehoeften van alle leerlingen. In dit beleidsplan beschrijven wij hoe we dit doen voor de meer- en hoogbegaafde leerlingen. Doel van het beleidsplan Het doel van dit beleidsplan is meer- en hoogbegaafde leerlingen een verantwoord en gestructureerd leerstofaanbod te bieden. Zo kunnen zij worden uitgedaagd en kunnen hun talenten worden ontwikkeld. Daarnaast kunnen zij zich op andere gebieden ontwikkelen. Het is meer dan de kerndoelen. Het verdiept en verbreedt de ontwikkeling van de leerlingen. Het beleidsplan kan ook richting geven aan de toekomst hoe om te gaan met meer- en hoog begaafdheid. De theorie Drie gangbare theoretische modellen dienen als uitgangspunt. a) Intelligentiequotiënt Deze waarde wordt vaak in testen gebruikt. Bijgevoegde grafiek laat de onderverdeling zien. De 2,5% meest afwijkende groep aan de bovenkant wordt in dit verband als hoogbegaafd gezien. (I.Q. meer dan 130). De 13,6% daaronder wordt als meer begaafd gezien (I.Q ). 3

4 b) Multifactorenmodel van Heller Naast meetbare intelligentie gaat Heller nog een stukje verder met factoren die van invloed zijn op het leveren van zeer goede prestaties. Heller maakt onderscheid in vier verschillende factoren te weten: Persoonlijkheidsfactoren Omgevingsfactoren Begaafdheidsfactoren Prestatiegebieden Zie onderstaand schema Mönks gebruikt ook een meerfactorenmodel. Hierbij gaat het met name om de wisselwerking met gezin, school en vrienden (peers/ontwikkelingsgelijken). Pas bij een goed samenspel van de persoonskenmerken en sociale omgevingen kan (hoog)begaafdheid zich ontwikkelen. Dit kan alleen tot stand komen als ook de sociale competentie voldoende eigen gemaakt kan worden. 4

5 3 Doelgroep De gemiddelde IQ-score ligt tussen de 90 en 110 punten. Bij een score tussen de 110 en 120 spreken we van een bovengemiddelde intelligentie. Bij een score tussen de 121 en 130 spreken we van een begaafd niveau en bij een score vanaf 130 spreken we van hoogbegaafdheid. Er valt echter in de dagelijkse praktijk geen precieze grens te trekken tussen kinderen met een bovengemiddelde intelligentie, begaafde en hoogbegaafde kinderen. Het Centrum voor begaafdheidsonderzoek (CBO) spreekt daarom wel over de bovenste 5 tot 10% van alle leerlingen voor wie aanpassing in het onderwijsaanbod noodzakelijk is. Dat zijn dus 2 á 3 leerlingen per groep. Drent (2007) maakt onderscheid tussen intelligente, begaafde, hoog intelligente en hoogbegaafde leerlingen. Intelligente kinderen hebben een IQ tussen de 115 en 130 IQ punten en laten zich daarbij in lichte mate onderscheiden op het gebied van de leereigenschappen. Begaafde kinderen beschikken daarnaast over de persoonlijkheidseigenschappen. Hoogintelligente kinderen hebben in deze gedachtenlijn een intelligentieniveau dat hoger is dan 130 IQ punten en beschikken in sterke mate over de genoemde leereigenschappen. Hoogbegaafde kinderen beschikken daarnaast ook nog eens over de persoonlijkheidseigenschappen. Ons beleidsplan richt zich zowel op intelligente, begaafde, hoog intelligente en hoogbegaafde kinderen. Voor al deze leerlingen geldt immers, dat zij door hun hoge intelligentie in combinatie met specifieke leer- en persoonlijkheidskenmerken, specifieke onderwijsbehoeften hebben, waar wij aan tegemoet willen komen. Voor het gemak spreken we verder in dit plan over hoogbegaafde leerlingen. Kenmerken van de doelgroep groep 1 en 2 In groep 1 en 2 gaan wij uit van een ontwikkelingsvoorsprong en spreken wij nog niet van hoog begaafdheid. Jonge kinderen ontwikkelen zich sprongsgewijs en de voorsprong kan nog ingelopen of vertraagd worden. Ontwikkeling in baby/peuterstadium Deze kinderen doorlopen hun ontwikkeling niet alleen sneller dan andere kinderen, ze maken ook grotere stappen. In de spraakontwikkeling zien wij bij deze kinderen vaak een vroege spraakontwikkeling of juist een heel late, maar dan spreken de kinderen direct in volzinnen. Persoonlijkheidsfactoren In de persoonlijkheidseigenschappen zien wij vaak een streven naar perfectionisme, om kunnen gaan met humor, brede algemene belangstelling met soms een sterke focus op bijzondere gebieden. 5

6 In de kleuterperiode is het erg belangrijk alert te zijn en het kind op de juiste manier te bevragen. Kleuters zijn snel bereid zich te conformeren aan de leeftijdsgroep en de vraag van de leerkracht. Door deze aanpassing kan de intrinsieke motivatie verloren worden. Kenmerken van de doelgroep groep 3 t/m 8 Hoge intelligentie (meerbegaafdheid I.Q , hoogbegaafdheid I.Q. 130 >) Uitblinken op meerdere gebieden (Zie model van Heller) Taligheid (Een grote woordenschat en zeer goed taalgebruik zijn kenmerkend) Persoonlijkheidsfactoren Een hoogbegaafde leerling beschikt over een aantal opvallende persoonlijke kenmerken, die zijn/haar resultaten en begaafdheden tot bloei doen komen (goede leerstrategieën, grote mate van zelfstandigheid). Digitaal handelingsprotocol hoogbegaafdheid Om te bepalen welke leerlingen in aanmerking komen voor een aangepast onderwijsaanbod, gericht op begaafdheid, moeten we de stappen van signaleren en diagnosticeren doorlopen. Het digitale handelingsprotocol hoogbegaafdheid (DHH) is een instrument dat ons hierbij helpt en voldoet aan de volgende voorwaarden. Het sluit aan bij onze doelgroep Digitaal Vriendelijk in gebruik Goede samenwerking van ouders en school Na de fase van signalering en diagnostisering kan iedere leerkracht zelfstandig hoogbegaafde leerlingen begeleiden. Het protocol geeft handelingssuggesties voor evt. compacten, verrijkingsstof en pedagogische aanpak. Het protocol bestaat uit vier modules. Elke module geeft een fase weer (signalering, diagnostiek, leerlingbegeleiding, evaluatie). De inbreng van ouders is noodzakelijk. Het uitgangspunt is dat aan de informatie van ouders hetzelfde gewicht wordt toegekend als aan de informatie van de groepsleerkracht. 6

7 4 Signaleren Doel van de signalering Bepalen of er voldoende indicaties zijn om een onderzoekstraject te starten dat gebaseerd is op vermoedens van begaafdheid. Wanneer signaleren we? a) Leerlingen die instromen in de kleutergroep De ouders krijgen van de leerkracht de Vragenlijst kleuters als een leerling net op school is begonnen (ca. 4 weken). De ouders vullen het formulier in en de gegevens vormen een basis voor het kennismakingsgesprek met de leerkracht. Deze vragenlijst gaat over de totale ontwikkeling van het kind en omvat ook vragen over een mogelijke ontwikkelingsvoorsprong. De leerkracht zorgt dat de vragenlijst en opmerkingen uit het gesprek in ESIS worden ingevoerd. Bij opvallende zaken wordt er overleg gevoerd met de ib-er. Indien er sprake zou kunnen zijn van een ontwikkelingsvoorsprong worden de stappen van het Digitaal Handelingsprotocol gevolgd. b) Jaarlijkse begaafdheidscan In de groepen 2 t/m 8 wordt jaarlijks in januari de Quick Scan uitgevoerd door de leerkracht. De leerkracht bespreekt de resultaten met de i.b.-er tijdens de leerlingenbespreking in februari. Indien er verdere acties ondernomen moeten worden legt de leerkracht het vast in ESIS (de uitslagen van Quick Scan + bijbehorende acties). c) Leerlingen die tijdens schoolloopbaan instromen Er wordt informatie van de vorige school opgevraagd (het onderwijskundig rapport) en er is een gesprek met de ouders. Als uit het rapport of gesprek blijkt dat er sprake zou kunnen zijn van hoogbegaafdheid, dan neemt de leerkracht de Quick Scan af. Eventuele vervolgstappen worden besproken met de ib-er. In deze bespreking wordt bepaald of een leerling in aanmerking komt voor module 1 van DHH (signalering). De verslagen worden in ESIS vastgelegd door de leerkracht. d) Vermoeden van ouders Indien ouders een vermoeden van hoogbegaafdheid hebben, is er een gesprek met de leerkracht. Stap 1 van het DHH wordt gevolgd. 7

8 5 Fase diagnostiek: Uit de fase van signalering komt een advies al dan niet door te gaan met de fase van diagnostisering. De leerkracht bespreekt dit met de i.b.-er. Indien er geen bezwaren zijn tegen het advies van DHH, wordt doorgegaan met fase 2 van DHH. Er volgt een advies uit DHH voor de leerlingbegeleiding. 8

9 6 Onderwijsaanpassingen 6.1 Versnellen In DHH wordt eerst bepaald of een leerling gaat versnellen of niet (groep overslaan). Het advies wordt besproken met de i.b.-er. Een reden om het advies van DHH niet op te volgen kan zijn: de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling is niet voldoende ontwikkeld om een groep over te slaan. 6.2 Onderwijsaanpassing in de eigen groep Indien de leerling in de eigen groep blijft, wordt er gewerkt aan de hand van de volgende aanpassingen. Compacten m.b.v. routeboekjes voor de vakken rekenen, taal en spelling; hierbij volgen de leerlingen minder van de klassikale instructie en maken zij minder oefen- en herhalingsopgaven. Hierdoor houden zij tijd over voor verdieping en verbreding van de leerstof. Verrijken voor rekenen met de materialen: - pluswerkboek van de rekenmethode De Wereld in getallen in groep 3 t/m 8 - rekentijgers voor de groepen 3 t/m 8. - Wiskundeboekjes in groep 8 Verrijken voor taal en spelling met de materialen: - Plustaak taal/spelling voor groep 3 t/m 8 - Voorbereidend Nederlands in groep 8 Voor de meeste leerlingen zullen deze onderwijsaanpassingen zeer geschikt zijn om te voldoen aan hun onderwijsbehoeften. Voor sommige leerlingen is het nodig om nog extra begeleiding buiten de groep te krijgen en daarom is er voor deze leerlingen een Plusklas. 6.3 Onderwijsaanpassing buiten de groep Plusklas In de Plusklas wordt projectmatig aan verschillende onderwerpen gewerkt. Deze onderwerpen worden vanuit een andere invalshoek dan in de klas benaderd. Samenwerkend en ontdekkend leren staat centraal. In deze kleine groep kan meer aandacht gegeven worden aan talentontwikkeling en de ontwikkeling van sociale- en emotionele vaardigheden. Voor deze leerlingen is het belangrijk dat ze leren leren. Ze leren hun werk te plannen en zelf doelen te stellen. Het is belangrijk de leerlingen uit hun comfortzone te halen. Door de opdrachten kunnen ze tegen hun eigen grenzen aanlopen, fouten gaan maken en leren dat fouten maken mag. De plusklasleerkracht begeleidt ze in dit proces. De leerlingen komen 1 of 2 keer per week naar de Plusklas voor ca. 2 uur. 9

10 Er wordt voor ca. 8 weken een plan opgesteld (dit hangt van het onderwerp af). In het plan staat het doel, de activiteiten en hoe er geëvalueerd wordt. De leerlingen krijgen opdrachten mee die ze ook in hun eigen groep kunnen uitwerken. De plusklasleerkracht geeft feedback over het proces en het eindproduct aan de leerlingen. De feedback wordt twee keer per jaar als bijlage aan het rapport van de leerling toegevoegd. Selectie voor de Plusklas Als de verrijking in de groep nog niet voldoende tegemoet komt aan de onderwijsbehoeften en talenten van de leerling. 3 x A-1 score op de cito (rekenen, spelling, begrijpend lezen) + half jaar voorsprong + constante groei + inzicht van de leerkracht. Voor wie? In het schooljaar had onze school een plusklas voor de groepen 4 t/m 7. Dankzij gemeentesubsidie is het mogelijk geworden om de plusklas in het schooljaar uit te breiden naar de groepen 3 t/m 8. 10

11 7 Taken en rollen De groepsleerkracht is verantwoordelijk voor: 1 x per jaar DHH invullen voor alle leerlingen (februari) nieuwe leerlingen invoeren in DHH protocol van DHH volgen goed uitvoeren van de gemaakte afspraken over compacten en extra uitdaging. De intern begeleider is verantwoordelijk voor: besprekingen met leerkrachten over compacten, verrijken en extra uitdaging (leerlingen- en groepsbesprekingen) bewaken van het proces. De plusklasleerkracht is verantwoordelijk voor: de praktische uitvoering van de plusklas (incl. plannen schrijven en evalueren) rapportage naar de leerkrachten en leerlingen (inclusief rapport) rapportage naar de ouders meegeven van werk in de groepen + het bespreken ervan methodematerialen aanschaffen en doorgaande lijn invoeren. De directeur is verantwoordelijk voor: jaarlijkse evaluatie van het proces met de betrokkenen informatie naar nieuwe ouders over de procedure bij stagnatie in individuele gevallen hulp bieden. 11

12 8 Implementatie Wat Wanneer Wie Het team informeren tijdens teambijeenkomsten Feb, april 2013 plusklasleerkracht MR informeren April 2013 plusklasleerkracht Aanschaf DHH April 2013 plusklasleerkracht Uitproberen in pilot Mei, juni 2013 plusklasleerkracht ib-er Tussenevaluatie pilot Juni 2013 plusklasleerkracht ib-er Invullen van de Quick Scan Juli 2013 alle leerkrachten Plusklas uitbreiden naar groep 3 t/m 8 Juli 2013 directeur Invoeren van uitgebreide vragenlijst voor ouders September 2013 leerkrachten van geplaatste kleuters onderbouw DHH invullen door iedereen Februari 2014 alle leerkrachten Eindevaluatie DHH * Maart 2014 plusklasleerkracht ib-er, directeur Themabrief schrijven over Onderwijs op maat April 2014 directeur Uitzoeken nieuwe screeningslijst Hoogbegaafdheid Mei 2014 plusklasleerkracht Screeningslijst invullen voor alle leerlingen Juli 2014 leerkrachten Beleidsplan aanpassen - Signaleren (screeningslijst) - Onderwijsaanpassingen Juli 2014 plusklasleerkracht ib-er, directeur Eindevaluatie DHH maart 2014* Het instrument DHH voldoet niet aan onze verwachtingen. Het invullen van de vragenlijsten kost te veel administratie. Via het netwerk hoogbegaafden van de Lucas Academie en andere scholen hebben wij vernomen dat zij het instrument DHH hebben afgeschaft. Na de pilot op onze school hebben ook wij besloten niet verder te gaan met het instrument DHH. We zijn op zoek naar een vragenlijst die compacter en gebruiksvriendelijker is. 12

13 9 Materialen Om dit beleidsplan goed uit te kunnen voeren worden de volgende materialen gebruikt: Routeboekjes voor groep 3 t/m 8 Plusmaterialen uit de rekenmethode Rekentijgers Pluswerk voor rekenen Pluswerk Taal / spelling Verschillende materialen voor de Plusklas 13

14 10 Professionalisering Beleidsplan uitleggen aan het team In het schooljaar wordt dit beleidsplan geschreven door de werkgroep (intern begeleider, plusklasleerkracht, directeur en HCO-medewerkster). Het team wordt tijdens verschillende teamvergaderingen voorgelicht en meegenomen in het proces. Het beleidsplan wordt uitgelegd, de leerkrachten worden zich nog meer bewust dat hoogbegaafden een andere aanpak nodig hebben. Het DHH wordt uitgelegd. Er worden afspraken gemaakt over een doorgaande lijn voor rekenen, taal en spelling. Nieuwe zorgstructuur wordt opgezet De intern begeleider gaat zich verdiepen in het houden van groepsbesprekingen door collegiale consultatie. Samenwerking met andere Lucas Scholen Via het Rijk is er extra geld beschikbaar voor het thema differentiatie en omgaan met hoogbegaafden (Prestatiebox). Nutsschool Laan van Poot gaat met 4 andere Lucas Scholen samenwerken aan hetzelfde thema (Parkiet, Boldingh, Statenkwartier en Zorgvliet). In het schooljaar wordt een gastspreker uitgenodigd die een inspiratiecollege gaat houden over hoogbegaafdheid (Tijl Koenderink). De scholen willen van elkaar leren door bijeenkomsten voor directeuren, i.b-ers en plusklasleerkrachten. De leerkrachten gaan ook bij elkaar in de groep kijken. Directe Instructiemodel via het Haags Centrum van Onderwijs (HCO) Het team leert nog beter te differentiëren in de eigen groep waarbij de hoogbegaafden beter aan hun trekken komen o.l.v. Ben Endlich van het HCO. Tijdens een startbijeenkomst wordt het team geïnformeerd en geënthousiasmeerd. Daarna zal Ben bij iedere leerkracht in de groep komen voor een klassenbezoek. De directeur en i.b.-er gaan ook mee de klassen in. De klassenbezoeken worden nabesproken met de groepsleerkracht en daarna volgen er meer rondes. Als afsluiting wordt er met het hele team geëvalueerd. Netwerk hoogbegaafden De directeur en plusklasleerkracht hebben zich aangesloten bij het netwerk Hoogbegaafden van de Lucas Academie. Marije den Dulk geeft uitleg over hoogbegaafdheid en er wordt veel ervaring uitgewisseld met andere directeuren, i.b.-ers, leerkrachten en plusklasleerkrachten. Ondersteuning via school aan zet (Differentiatie in de groep) De directeuren en intern begeleiders van Lucas Onderwijs krijgen ondersteuning van de POraad. Nutsschool Laan van Poot heeft voor het thema differentiatie gekozen. In het schooljaar is er een gezamenlijke bijeenkomst over bovenstaand thema en in het schooljaar is er individuele hulp via de PO-raad. 14

15 Bijlage 1: Tabel Rekenen Groep 1/2 * ** *** Extra Groep 3 t/m 7 Groep 8 Opdracht 1 + (Verlengde) instructie + * weektaak Opdracht 1 + (Verlengde) instructie + * weektaak Opdracht 1 + Instructie + ** weektaak Opdracht 1 + Instructie + ** weektaak Opdracht 1 + Instructie (afschillen) + *** weektaak + Plusboek Opdracht 1 + Instructie (afschillen) + *** weektaak + Plusboek Routeboekje + Rekentijger of Plustaak Routeboekje + Rekentijger of Plustaak Voorbereidend Wiskunde Voorbereidend Wiskunde Taal Groep 1 en 2 * ** *** Extra Groep 3 t/m 7 ToM Opdracht 1 t/m 4 + Verlengde instructie ToM Opdracht 1 t/m 4 Opdracht 5 tempodifferentiatie ToM Opdracht 1 t/m 5 + Opdracht 6 niveaudifferentiatie Opdracht 1, 3, 5,6 Verkorte route + Plustaak Taal/Lezen Groep 8 ToM Opdracht 1 t/m 4 + Verlengde instructie ToM Opdracht 1 t/m 4 Opdracht 5 tempodifferentiatie ToM Opdracht 1 t/m 5 + Opdracht 6 niveaudifferentiatie Opdracht 1, 3, 5,6 Verkorte route + Plustaak Taal/Lezen Voorbereidend Nederlands VO Voorbereidend Nederlands VO : Rekenmethode Wereld in getallen ToM: Taalmethode Taal op Maat / Spelling op Maat Afschillen: minder instructie waardoor er meer tijd over blijft voor verdiepingsstof 15