Hechting en autisme, een bizarre, tegenstrijdige combinatie? Els Ronsse

Transcriptie

1 Hechting en autisme, een bizarre, tegenstrijdige combinatie? Els Ronsse Gent, 8 december 2017

2 ontwikkelingsprofiel Grafiektitel ADL Comm exp Comm Rec emot huish interp rel maats motoriek Soc vrije tijd VB VB + ASS

3 Autisme: geen defect, maar een vertraging Mentale leeftijden Autisme = spectrum van mentale leeftijden in 1 persoon (MAS1P = Mental Age Spectrum within 1 Person) (Delfos, 2012)

4 Hechting (Bowlby)

5 Verschillen tussen hechting en autisme Autisme: aangeboren Hechting: ontstaat in relatie met de belangrijke andere: reactieve hechtingsstoornis Uitgebreide anamnese!

6 Risico-indicatoren 1. Laag inkomen van ouders 2. Laag opleidingsniveau van ouders 3. Verslavingsproblematiek bij ouders 4. Behoren tot een etnische minderheid 5. Alleenstaande ouder 6. Adolescente moeder (Cyr et al, 2010) Bijkomend bij lvb 1. Psychopathologie bij (een) van de ouders 2. Huiselijk geweld (Giltaij, 2015)

7 DSM V / V Het gestoorde sociale gedrag mag niet verklaard worden door een vertraging in de ontwikkeling (verstandelijk / autisme) exclusiecriterium.

8 Gevolgen van foute hechting?

9 Overeenkomsten tussen hechting en autisme Controle Moeite met betekenisverlening Vasthouden aan bekende Slecht oogcontact Slechte emotieregulatie

10 onveilige hechting te weinig of geen wederzijdse bevestiging van hechtingsgedrag. Autisme? Sowieso! Emotioneel beschikbaar zijn lukt, maar emotioneel responsief zijn?

11 Vanuit? Moeite met overzicht nemen Moeite met perspectief nemen Andere betekenisverlening Gebrek aan ondersteunend netwerk Ervaren van meer negatieve sociale ervaringen Meer kans op ouders met beperking Verhoogde kans op uithuisplaatsing

12 gehechtheidsrelaties Veilige gehechtheid 60/70 % Onveilig afwerend/ ambivalent gehecht 10 % Onveilig gehecht 20 % Gedesorganiseerd gehecht 15 %

13 Geremd en ongeremd? Twee types hechtingsstoornissen: 1/ passief, geen of nauwelijks sociaal gedrag 2/ weinig onderscheid tussen bekend en onbekend Adaptiefase? Vooral nood aan bekendheid/structuur/materiaal

14 Fragiele hechting? Mensen met autisme kunnen zich hechten (Rutgers, Van jzendoorn en Van Berckelaer-Onnes, 2005) Maar kans op verstoorde hechting is aanzienlijk hoger bij iemand met een verstandelijke beperking en autisme (50%) Fragiele hechting (Marc Serruys, 2015) Bepalende factoren: ernst van autisme, mate van verstandelijke beperking Meer risico op gedesorganiseerd gedrag.

15 Bio-psycho-sociaal model Het bio-psycho-sociaal model (van den Berg, 2011) Van den Bergh, 2011

16 ASS + hechtingsstoornissen kan! Davidson ea (2015): twee subgroepen, of hechting of Autisme. Duidelijk verschil in gedrag. Giltaij ea (2015): iemand met autisme en LVB kan zowel een reactieve hechtingsstoornis hebben of een ontremd-sociaalcontactstoornis.

17 Wat is dan anders bij H? beperkte sociale competenties moeite om scheidingen / verlies te verwerken minder probleemoplossend/reflectief vermogen problemen met stressregulatie meer risico op sociaal-emotionele en gedragsproblemen (Rutter, 2007, pseudo-autisme)

18 Wat is dan anders bij A? Meer aandacht voor mechanische ipv biologische bewegingen, met oog voor detail, perfectie, materiaal Met gevolgen voor: - joint-attention - Taal - Gedrag - Emoties - Motoriek Bram Sizoo (2017)

19 En andere sensorische verwerking?

20 Vooral zichtbaar in de sociale subtypes? Afzijdige type

21 Passieve type

22 Actief-maar-bizarre type

23 Stijf-formalistische type

24 Emotionele ontwikkeling ennis van autisme is een must! Observatie in twee verschillende contexten is belangrijk in kader van hechting Met specifieke aandacht voor.

25 Emotioneel belangrijke andere ER Heeft contact via de nabijheidzintuigen 2. O T W E L G a) De sociale interactie staat in dienst van de bevrediging van primaire behoeften 3. b) De belangrijke anderen zijn inwisselbaar. ER Maakt contact via nabijheidzintuigen 2 en afstandzintuigen 4. a) Hij wordt meer sociaal gericht en toont genegenheid. Er is beginnende wederkerigheid 5. O b) Hij maakt een emotionele hiërarchie 6 tussen de omringende volwassenen. De belangrijke andere is T niet meer inwisselbaar. W c) Hij ontleent een gevoel van basisveiligheid aan het contact met de belangrijke andere. Hij gaat dan ook actief zijn/haar nabijheid opzoeken. Hij geniet van het samenzijn binnen een vertrouwde E levenssfeer. L d) Hij gebruikt materiaal in de omgang met de belangrijke andere. n het begin dient dit materiaal zich G aan of wordt het aangereikt en zoekt hij eerder toevallig contact. Geleidelijk aan zoekt hij zelf materiaal en gebruikt dit om contact te zoeken. ER O T W E L G Maakt voornamelijk contact via afstandzintuigen 4, materiaal en verbaliteit. a) Hij ontdekt het eigen in de omgang met de belangrijke andere. b) Hij ontwikkelt zijn eigen wil en probeert die koppig 9 duidelijk te maken. c) Hij probeert zichzelf ook af te zetten tegen (de wil van) de belangrijke andere. Hij vecht om los te komen, maar is nog bang om hem te verliezen. d) Hij appelleert voortdurend aan de belangrijke andere. Dit kan de belangrijke andere ervaren als verstikkend en opslorpend.

26 Stalken, claimen, kleven of opzoeken van heel bekende figuren? of niet herkennen van detailgerichtheid

27 nteractie met de omgeving ER O T W E L G Leert interne spanningen 2 reguleren. a) Hij ervaart zichzelf niet los van de belangrijke andere 3 ; hij erkent geen lichamelijke grenzen en maakt geen onderscheid tussen zichzelf en de omgeving. b) Hij is voornamelijk bezig met het verwerken van interne 4 en externe 5 prikkels. c) De zintuiglijke ervaringen staan centraal. ER O T W E L G Maakt contact met de omgeving vanuit de geborgenheid van de belangrijke andere. a) De nabijheid van de belangrijke andere biedt emotionele veiligheid, geborgenheid, basisvertrouwen en houvast. b) Het besef groeit dat dingen en personen bestaan. c) Hij zoekt actief de nabijheid van de belangrijke andere op. d) De stemming van de persoon is afhankelijk van de aanwezigheid van de belangrijke andere. ER O T W E L G Ontwikkelt een eigen wil, vecht voor autonomie 8, wordt een. a) Hij wordt zich meer bewust van wie hij is, heeft een eigen wil en denkt egocentrisch 9. b) Hij maakt een sterker onderscheid tussen ik en de andere (cf. individuatie). c) Hij vraagt impliciet om sturing, maar maakt zich geleidelijk meer los van de belangrijke andere. d) Hij gebruikt het woord. e) Hij zegt neen vanuit de wil om zelf te bepalen.

28 Permanenie van object ER O T W E L G Gaat op een louter zintuiglijke manier om met de omgeving 3 : weg is weg. a) Hij is in alles afhankelijk van de directe zintuiglijke waarneming. b) Hij beseft niet dat zaken of personen nog bestaan als hij ze niet meer waarneemt, want weg is weg. c) Hij richt zich niet naar onwaarneembare objecten of personen. Hij kan zich geen mentaal beeld 4 vormen van objecten of personen. ER Ontwikkelt permanentie van object 1. O T W E L G a) Aanvankelijk is de basale veiligheid nog volledig afhankelijk van de waarneembare aanwezigheid van de belangrijke andere. b) Hij ontwikkelt angst voor verlating/onlust door de belangrijke andere als die afscheid neemt (cf. scheidingsangst 5 ). c) Hij ontdekt geleidelijk aan dat voorwerpen/personen (ook belangrijke anderen ) bestaan zonder dat hij ze zintuiglijk waarneemt. Het idee weg is weg verdwijnt stilaan. d) Hij ontwikkelt een mentaal beeld 4. ER Gebruikt een transitioneel object 2. a) Hij beseft dat objecten en personen bestaan zonder die zintuiglijk waar te nemen. b) Hij gaat actief en vanuit de eigen wil op zoek naar objecten of personen die niet meer waarneembaar zijn. c) Als de belangrijke andere weggaat, blijft hij met die belangrijke ander in verbinding (= een lijntje houden op afstand). d) iet-levende objecten (voorwerpen, handelingen of taal) kunnen een verlengstuk zijn van de hechting, van de band met de belangrijke andere en bieden daarom veiligheid. O T W E L G

29 Differentiatie van emoties ER O T W E L G Toont opwinding en ontspanning. Vaak is moeilijk in te schatten of de opwinding positief (lust) of negatief (onlust) is. a) Hij is extreem beïnvloedbaar door externe en interne prikkels. Emoties vloeien snel in elkaar over. b) Woede en angst zijn niet duidelijk van elkaar te onderscheiden. c) Woede (angst) wordt geuit door krijsen en motorische onrust. Dit is een reactie op negatieve interne en externe prikkels. nterne prikkels die negatieve emoties opwekken, zijn pijn, honger, koude, tekort aan stimulatie. Externe prikkels zijn: geur, smaak, aanraking en proprioceptoren 1 die via desbetreffende sensorische kanalen naar binnen komen en kunnen zowel plezierige als onplezierige emoties opwekken. d) Langzamerhand kan hij de prikkels beter verwerken 2 en vindt hij meer evenwicht. e) Plezier (glimlach, relaxatie, hardop lachen, oogcontact, imiterende gelaatsexpressie), door activiteiten, is een teken van/aanzet naar hechtingsgedrag 3. f) Verdriet is nog niet te zien, wel huilen of apathie. ER Toont een duidelijk onderscheid tussen lust en onlust 5. a) Hij toont positievere reacties bij belangrijke anderen 6. O b) Hij is bang en/of woedend (= huilen, aanklampen, agressie naar de belangrijke andere, ) als de T belangrijke andere hem verlaat (separatieangst). W c) Hij toont affectie, genegenheid naar de belangrijke andere. d) Plezier (uitbundiger/actiever dan in fase 1), liefde 7, woede en angst zijn te onderscheiden. E e) Woede is een reactie op bepaalde personen en situaties in de omgeving. L f) Een eerste reactie is vaak neen uit angst en/of een gevoel van onveiligheid. G g) Plezier ontstaat door activiteiten met de belangrijke andere : hij houdt dit vast en protesteert bij stopzetting.

30 Stimuleren? Groei? Speltherapie (spiegelen/bewustwording / impact) Sensitieve ouders/verzorgers mensen zelf invloed laten uitoefenen, maar hier ook tot toe uitdagen. Stabiele omgeving! Wat wil negatief gedrag zeggen over onveiligheid, over gehechtheid?

31 Met dank voor uw geboeide aandacht