Memorandum verruiming winkeltijdenverordening Rhenen

Transcriptie

1 Memorandum verruiming winkeltijdenverordening Rhenen Versie Datum Geadresseerde Besproken Coalitiepartijen Presidium Nog te plannen Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 1

2 A. Doel en opbouw van dit memorandum Recent is door een drietal winkelbedrijven in Rhenen aan de leden van de gemeenteraad een verzoek gedaan tot verruiming van de mogelijkheden om de winkel op zondag voor het publiek te openen. De VVD-fractie vindt dat ondernemers de vrijheid moeten krijgen om hun winkel te runnen op de manier die voor hen het meest voordelig of aantrekkelijk is. Tegelijkertijd vinden wij dat in de Rhenense samenleving op respectvolle wijze omgegaan moet worden met onder de bevolking levende religieuze of maatschappelijke opvattingen ten aanzien van de zondagsrust of het werken op zondag. Dit memorandum is geschreven ter ondersteuning van de discussie in de raad en met de inwoners en ondernemers over de verruiming van de winkeltijden in Rhenen. Deels is het achtergrond informatie, deels gaat het memorandum over afwegingen waarvan wij vinden dat die in Rhenen gemaakt zullen moeten worden. Het memorandum eindigt met = ook als ondersteuning van de discussie = een initiatiefvoorstel voor de nieuwe winkeltijdenverordening van Rhenen. B. de Winkeltijdenwet Met ingang van 1 juli 2013 is de Winkeltijdenwet gewijzigd. De wijziging was een initiatief van de Tweede Kamerleden Boris van der Ham (D 66) en Ineke van Gent (GroenLinks) en betrof de verruiming van de bevoegdheid van gemeenten om vrijstelling te verlenen van verboden over winkelopening op zon- en feestdagen. Oude Winkeltijdenwet De oude Winkeltijdenwet voorzag in de mogelijkheid voor gemeenten om twaalf keer per jaar een vrijstelling te verlenen voor het verbod op winkelopenstelling op zondag en/of feestdagen. Daarnaast konden gemeenten de gehele gemeente of een deel daarvan als toeristisch gebied aanwijzen. Binnen een toeristisch gebied konden de winkels op alle zonen feestdagen geopend zijn ( toerismebepaling ). Tenslotte konden gemeenten supermarkten de mogelijkheid geven om op zon- en feestdagen na 16 uur open te zijn, mits zij op reguliere koopzondagen niet voor 16 uur open waren. Gemeenten mochten per inwoners slechts één supermarkt deze mogelijkheid geven. De toepassing van de toerismebepaling leidde tot onduidelijkheid bij gemeenten. Zo was het voor gemeenten niet bekend op welke manier zij toerisme (in juridische termen) moesten definiëren. Hierdoor ontstond weer veel onduidelijkheid bij bewoners, werknemers en werkgevers. Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 2

3 Anekdote Een befaamde rechtszaak die destijds voor veel ophef zorgde, speelde in 2008 in Amsterdam. Een supermarkt maakte behendig gebruik van de mazen in de wet en opende met toestemming van de stadsdeelraad elke zondag zijn deuren met een beroep op exotische feestdagen als Chinese dag van het kind of Braziliaanse Onafhankelijkheidsdag. Concurrenten van deze supermarkt protesteerden hiertegen, omdat supermarkten buiten het centrum van Amsterdam niet vaker dan twaalf zondagen per jaar open mochten zijn. Overwegingen voor het initiatief om de Winkeltijdenwet te wijzigen Onzekerheid onder gemeenten, ondernemers en inwoners De initiatiefnemers onderkenden dat onzekerheid over de zondag openstelling voor ondernemers economische schade tot gevolg kon hebben. De diversificatie van de samenleving en de veranderde leef- en arbeidspatronen heeft geleid tot wijziging in de preferenties en het koopgedrag van consumenten. Een groot aantal consumenten winkelt op zondag, omdat hij of zij hier, bijvoorbeeld door werk, doordeweeks weinig vrije tijd voor heeft. Landelijk gaf in ,4% van de Nederlandse bevolking aan weleens een winkel te bezoeken op zondag. In 1998 was dit nog 40%. Consumenten maken in toenemende mate gebruik van de koopzondag. Het economisch belang van ondernemingen en werknemers bij winkelopenstelling op zondag mocht volgens de initiatiefnemers niet onderschat worden. Onvoldoende mogelijkheden voor lokale invulling De indieners van het wetsvoorstel wezen er destijds op dat er op gemeentelijk niveau grote verschillen bestaan in de voorkeuren van mensen over de koopzondag. Daarbij hadden zij niet alleen het oog gericht op tussen gemeentelijke bevolkingen bestaande verschillen op grond van levensbeschouwelijke of religieuze overtuiging, maar ook op de al besproken diversificatie van leef- en arbeidspatronen in de samenleving. De oude Winkeltijdenwet bood onvoldoende ruimte om het beleid omtrent koopzondagen af te stemmen op de lokale behoeften en voorkeuren. Deze onvolkomenheid was een belangrijke overweging om het primaat voor de beslissing over koopzondagen bij gemeenten neer te leggen. Winkeltijdenwet sinds 1 juli 2013 Artikel 2. van de Winkeltijdenwet bepaalt dat verboden is een winkel voor het publiek geopend te hebben: a. op zondag; Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 3

4 b. op Nieuwjaarsdag, op Goede Vrijdag na 19 uur, op tweede Paasdag, op Hemelvaartsdag, op tweede Pinksterdag, op 24 december na 19 uur, op eerste en tweede Kerstdag en op 4 mei na 19 uur; c. op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur. Artikel 3. bepaalt dat de gemeenteraad vijstelling kan verlenen van de in artikel 2 vervatte verboden. Ook kan de gemeenteraad bij verordening aan burgemeester en wethouders de bevoegdheid verlenen om in gevallen die in de verordening zijn aangewezen op verzoek ontheffing van de in artikel 2 genoemde verboden te verlenen. Verordeningen van de gemeenteraad kunnen geen betrekking hebben op de openingstijden van winkels op werkdagen tussen 6 uur en 22 uur. De gemeenten hebben de ruimte om in volledige vrijheid te beslissen over het wel of niet toestaan van koopzondagen. Een aantal aspecten is daarbij van belang. Zoals hierboven vermeld werd, had de wetgever oog voor de groeiende behoefte aan keuzevrijheid voor consumenten en de positieve effecten van de koopzondagen op de economie en werkgelegenheid. Het verdient aanbeveling om in de lokale verordening in te gaan op de sociale gevolgen van een verruiming van het aantal koopzondagen, omdat het (lokale) sociale aspect nu juist de reden was om het primaat bij de gemeenten te leggen. Kleine zelfstandigen zullen nadelen ondervinden, doordat grote winkelketens door schaalvoordelen meer van de koopzondagen zullen profiteren; Kleine ondernemers houden geen vrije dagen meer over; Werknemers ondervinden nadelige gevolgen; Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 4

5 C. Bestaande situatie Rhenen In Rhenen geldt de Winkeltijdenverordening uit Deze bevat de onderstaande elementen: Twaalfdagenregeling op zon- en feestdagen, met openingstijden van tot uur; Het college maakt bij de aanwijzing van zon- en feestdagen waarop artikel 2 van de Winkeltijdenwet niet geldt, onderscheid tussen de gebieden Rhenen kern, Remmerden, Elst en Achterberg; Toerismebepaling voor Ouwehands Dierenpark, campings en kampeerplaatsen en andere recreatieterreinen; Het college kan ontheffing geven van het verbod, zoals opgenomen in artikel 2 van de Winkeltijdenwet; In 2015 zijn de twaalf koopzondagen door Sterc geconcentreerd in de zomerperiode (van 19 juli t/m 20 september). Gedurende deze periode konden de winkels in het gebied Rhenen kern (binnen de bestaande regelgeving) op zondag geopend zijn. D. Vergelijking met de winkeltijdenverordeningen in de gemeentes Veenendaal, Wageningen en Utrechtse Heuvelrug inmiddels beschikken de ons omringende gemeenten (met uitzondering van Veenendaal) over een Winkeltijdenverordening van meer recente datum. De kern van de regelingen is hieronder weergegeven: Gemeente Veenendaal Winkels mogen open zijn van maandag tot en met zaterdag van tot uur. Dit geldt ook voor de markt- en straathandel (ambulante handel). Op zondag dienen de winkels gesloten te zijn. Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 5

6 Gemeente Wageningen Op zondag zijn de volgende supermarkten geopend: Albert Heijn, (Stadsbrink) van uur C1000, (Tarthorst) van uur Hoogvliet, (De Arc) van uur Spar, (Brinkmanlaan) van uur Spar, (Geertjesweg) van uur Gemeente Utrechtse Heuvelrug Alle winkels in de gemeente mogen op zondagen tussen uur en uur open zijn. E. Overwegingen Bij het veranderen van de Winkeltijdenverordening spelen in Rhenen maatschappelijke en godsdienstige opvattingen over werken op zondag en over respect voor de zondagsrust een belangrijke rol. Daarnaast zijn economische overwegingen en aanbod van werkgelegenheid ook van belang. Bij de keuze voor een richting waarin de Winkeltijdenverordening veranderd gaat worden, behoren deze overwegingen in de onderbouwing van de keuze een plaats te krijgen. Tot de maatschappelijke overwegingen behoort de behoefte aan meer flexibiliteit in de leefen arbeidspatronen binnen de samenleving. Deze groeiende flexibiliteit leidt tot de roep om meer vrijheid in het bepalen van de daginvulling op het gebied van werk, ontspanning of het doen van boodschappen. De 12 koopzondagen in de zomer van 2015 waren in termen van omzetgroei een succes en hebben aangetoond dat er onder de consumenten in Rhenen (en van andere gemeenten) behoefte bestaat om ook op zondag boodschappen te kunnen doen; Rhenen is een gemeente met als speerpunt recreatie en toerisme. Voor een dergelijke gemeente geldt dat een zondag openstelling gebruikelijk en gewenst is als extra dienstverlening aan toeristen en weekendbezoekers; De gemeentes Wageningen en Utrechtse Heuvelrug kennen (in variatie) een verruimde zondag openstelling. Dit leidt mogelijk tot een uitwijk naar de winkels in die gemeenten en omzetverlies voor de winkels in Rhenen. Tot de maatschappelijke overwegingen behoort ook het bezwaar dat kleine zelfstandigen nadelige effecten zullen ervaren van een eventuele verruiming van de winkeltijden, doordat grotere winkelketens door schaalvoordelen meer van de koopzondagen profiteren. Zelfstandigen zouden zich moeten conformeren aan de openingsuren van grote Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 6

7 winkelketens. De VVD vindt dat de zelfstandige (kleinere) winkeliers zelf hun keuze voor openstelling in vrijheid moeten kunnen maken. Er zijn ook nu kleinere winkels die op woensdagmiddag gesloten zijn. Het risico van eventueel verlies van omzet wordt daarbij bewust genomen. Een ander bezwaar kan zijn dat kleine winkeliers geen vrije dagen meer overhouden. Daar staat tegenover dat ze (ook nu al) vrij zijn om na openstelling op zondag, de maandag of dinsdag als vrije dag te benutten en de winkel dicht te houden. Het staat hen vrij zelf een economische inschatting te maken. Het laatste bezwaar betreft eventuele nadelige gevolgen voor de werknemers. Vanuit godsdienstige overwegingen kan men bezwaar hebben tegen het werken op zondag. Een werknemer kan echter niet verplicht worden op zondag te werken. Tot de godsdienstige overwegingen behoort het respect voor de zondagsrust / zondagsheiliging in de kernen van de gemeente Rhenen. Juist in een gemeente als Rhenen, met een divers samengestelde bevolking zijn tolerantie en verdraagzaamheid betekenisvolle en onmisbare waarden, die een samenleving bijeen kunnen houden. De VVD vindt dat godsdienstige overwegingen (geboden en verboden) niet dwingend opgelegd kunnen worden aan inwoners die bij godsdienst een andere of geen beleving hebben. Wel heeft de VVD respect voor iedere religieuze overtuiging en voor (politiek) handelen dat voorkomt uit inspiratie van die religieuze overtuiging. In concreto betekent dit dat in de ontwerp-winkeltijdenverordening een differentiatie tussen de kernen van Rhenen opgenomen kan worden (in Elst en Rhenen kijkt men grosso modo anders aan tegen de zondagsrust dan In Achterberg). F. Initiatiefvoorstel In het hieronder opgenomen initiatiefvoorstel heeft de VNG modelverordening gediend als voorbeeld voor de uitwerking van zde diverse opties die een gemeenteraad heeft bij het vormgeven van de winkeltijdenverordening weergegeven. De VVD vindt dit voorstel een goede kapstok voor de verdere discussie in en buiten de gemeenteraad. Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 7

8 Initiatiefvoorstel Verordening winkeltijden 2016 Rhenen De raad van de gemeente Rhenen; gelezen het voorstel van de gemeenteraad van [datum en nummer]; gelet op artikel 3, eerste, tweede en derde lid, van de Winkeltijdenwet; besluit vast te stellen de Verordening winkeltijden Rhenen 2016: Artikel 1. Begripsbepalingen In deze verordening wordt verstaan onder: feestdagen: Nieuwjaarsdag, tweede Paasdag, Hemelvaartsdag, tweede Pinksterdag, eerste en tweede Kerstdag; werkdagen: maandag tot en met zaterdag; winkel: dat wat daaronder wordt verstaan in de Winkeltijdenwet. Artikel 2. Algemene vrijstelling Van de in artikel 2, eerste lid, aanhef en onder a en b, van de Winkeltijdenwet vervatte verboden zijn van uur tot uur de volgende winkels vrijgesteld: a. die welke behoren tot de volgende branches of categorieën: 1 supermarkten; 2 bouwmarkten; en b. gevestigd zijn in de volgende delen van de gemeente: 1 Rhenen kern; 2 Remmerden; 3 Achterberg; 4 Elst. Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 8

9 Artikel 3. Ontheffingen 1. Burgemeester en wethouders kunnen op aanvraag ontheffing verlenen van de in artikel 2, eerste lid van de Winkeltijdenwet vervatte verboden, voor zover deze betrekking hebben op zon- en feestdagen. 2. Een ontheffing kan enkel worden verleend voor bepaalde winkels behorende tot een bepaalde categorie of branche en/of winkels gelegen in bepaalde delen van de gemeente. 3. Een ontheffing kan worden verleend voor een of meer zon- en feestdagen; 4. Aan de ontheffing wordt de beperking verbonden dat alleen van uur tot uur waren mogen worden verkocht. 5. De ontheffing kan worden geweigerd als de woon- en leefsituatie of de openbare orde in de omgeving van de winkel op ontoelaatbare wijze nadelig wordt beïnvloed door de openstelling van de winkel op basis van de ontheffing. Artikel 4. Beslistermijn 1. Burgemeester en wethouders beschikken op een aanvraag om ontheffing binnen acht weken na de dag waarop de aanvraag is ontvangen. 2. Zij kunnen hun beschikking voor ten hoogste acht weken verdagen. Artikel 5. Intrekken of wijzigen ontheffing Burgemeester en wethouders kunnen een ontheffing intrekken of wijzigen als: a. ter verkrijging daarvan onjuiste of onvolledige gegevens zijn verstrekt; b. verandering van omstandigheden of inzichten dit naar hun oordeel noodzakelijk maken in het belang van de belangen ter bescherming waarvan de ontheffing is vereist; c. de exploitatie van de winkel op basis van de ontheffing gevaar oplevert voor de openbare orde, de veiligheid of het woon- en leefklimaat ter plaatse; d. aan de ontheffing verbonden voorschriften en beperkingen niet zijn of worden nagekomen; e. van de ontheffing geen gebruik wordt gemaakt binnen een daarbij gestelde termijn; of f. de houder dit verzoekt. Artikel 6. Toezicht Met het toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens deze verordening zijn belast de door burgemeester en wethouders aangewezen toezichthouders. Artikel 7. Intrekking oude verordening en overgangsrecht 1. De Winkeltijdenverordening Rhenen 2011 wordt ingetrokken. 2. Een krachtens Winkeltijdenverordening Rhenen 2011 de verleende ontheffing geldt als ontheffing verleend krachtens deze verordening. Burgemeester en wethouders kunnen deze ambtshalve vervangen door een ontheffing krachtens deze verordening. Ambtshalve vervanging kan gepaard gaan met een wijziging van beperkingen en voorschriften. 3. Aanvragen om ontheffing die zijn ingediend onder de Winkeltijdenverordening Rhenen 2011 maar waarop nog niet is beschikt bij het in werking treden van deze verordening, worden afgehandeld overeenkomstig deze verordening. Artikel 8. Inwerkingtreding en citeertitel 1. Deze verordening treedt in werking op [datum]. 2. Deze verordening wordt aangehaald als: Verordening winkeltijden Rhenen Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 9

10 Toelichting Verordening winkeltijden Rhenen 2016 Algemeen deel Op 28 mei 2013 heeft de Eerste Kamer ingestemd met een initiatiefwet tot wijziging van de Winkeltijdenwet 1. Deze wetswijziging is op 1 juli 2013 in werking getreden. Op grond van de gewijzigde Winkeltijdenwet blijven de wettelijke verboden om winkels op zon-, feestdagen en op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur open te stellen, op zichzelf bestaan. Gemeenten kunnen na de wetswijziging echter zelf bepalen of en in hoeverre zij vrijstelling of ontheffing verlenen van deze verboden. De uitzonderingsbepalingen daarvoor uit de nu nog geldende Winkeltijdenwet, zoals de toerismebepaling en de avondwinkelbepaling, zijn namelijk vervallen. De bevoegdheid van gemeenten wordt zo ruim dat zowel algehele handhaving van de verboden als het volledig terzijde stellen daarvan tot de mogelijkheden behoort. Hetzelfde geldt voor alle opties die daartussen zitten. De beperkingen voor het gemeentelijk beleid en de gemeentelijke regels voor de zondags- en avondopenstelling kunnen alleen nog gevonden worden in het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet. De Verordening Winkeltijden Rhenen beoogt een evenwichtig gebruik te maken van de in de Winkeltijdenwet opgenomen instrumenten algemene vrijstelling (door de gemeenteraad) en ontheffing (door het college van burgemeester en wethouders). De diversiteit van de maatschappelijke en religieuze achtergronden van de inwoners van Rhenen rechtvaardigen dit. Artikel 2. Algemene vrijstelling Door middel van deze verordening verleent de gemeenteraad in Rhenen aan een aantal winkels een algemene vrijstelling van het in artikel 2. van de Winkeltijdenwet opgenomen verbod om op zon- en feestdagen geopend te zijn. Dit betekent dat zij iedere zondag en op alle de in de Winkeltijdenwet genoemde feestdagen van uur geopend kunnen zijn. Voor de winkels die vallen onder deze vrijstelling geldt dat het laden en lossen in gebieden waar winkels en woningen e.d. in elkaar (directe) nabijheid gelegen zijn, in de praktijk alleen kan plaatsvinden tussen en uur. Rekening houdend met omwonenden zou het goed zijn als winkeliers afspreken dat er op zondagen pas na uur wordt geladen en gelost. Artikel 3. Ontheffingen De gemeenteraad delegeert aan het college van burgemeester en wethouders de bevoegdheid om ontheffing te verlenen van het in artikel 2. van de Winkeltijdenwet opgenomen verbod om op zon- en feestdagen geopend te zijn. Deze ontheffing is aanvullend en betreft niet de winkels die onder het regime van de door de gemeenteraad ingestelde algemene vrijstelling vallen. Op aanvraag kan aan winkels die behoren tot een bepaalde branche of gelegen zijn in bepaalde gedeelten van de gemeente ontheffing worden 1 Kamerstukken I 2012/13, , A. Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 10

11 verleend. Om aansluiting te vinden met de Winkeltijdenverordening Rhenen 2011 geldende Twaalfdagenregeling is bepaald dat het college de ontheffing onder voorwaarden ook voor meer dan één zon- of feestdagen kan verlenen. Memorandum verruiming Winkeltijdenverordening Rhenen Pagina 11