Financieel advies en inzicht voor gevorderden FONDS NL

Transcriptie

1 nummer 1 april 2013 Financieel advies en inzicht voor gevorderden FONDS NL met een Dick van Ommeren & Frans van Lanschot over de rol van impact investing goed gevoel Impact investing Niet te verwarren met duurzaam beleggen of maatschappelijk verantwoord beleggen Impact investing gaat over de ziel van de belegger Bij ABN Amro MeesPierson zijn ze al zo n vijftien jaar bezig met impact investing Beleidsmakers Frans van Lanschot en Dick van Ommeren duiden de trend en stellen een aantal impact investors voor THE YOUNG ONES Ivar Roeleven en Rosanne Hertzberger pagina 6 VERBETERPUNTEN Wat doet Luc Reiff om een betere adviseur te worden? pagina 10 AAN TAFEL! Pieter Furnée en 3 adviseurs over actief versus passief pagina 14 KLANTBEWEGINGEN De werkelijke gedachten van gevorderde klanten pagina 30

2 Deutsche Asset & Wealth Management Financieel advies en inzicht voor gevorderden FONDS NL nummer 1 april Observaties van Adjiedj Bakas De toonaangevende trendwatcher heeft een paar nuttige suggesties voor adviseurs. Het verdwijnen van de euro en de toenemende digitalisering bieden kansen voor een sterker klantcontact. Aan tafel! De discussie actief versus passief gaat door. Drie adviseurs spreken zich uit over het inzetten van trackers en ETF s, maar ook over de vermeende toegevoegde waarde van actief beheer. En de roep om transparantie bij klanten is géén modeverschijnsel. Echte impact Impact investing in de praktijk is vallen en opstaan. Maar opgeven is geen optie. Ondernemers Maarten de Gruyter van Stichting DON en Dirk Kam (foto) van Mesics weten er alles van Onze dividendstrategieën samen onder één dak. Deutsche Asset & Wealth Management Europa s eerste keus voor wereldwijd dividendbeleggen. 1 Beleggers blijven op zoek naar inkomensgerichte strategieën. Dividenduitkerende aandelen blijven dan ook onverminderd populair onder beleggers. Deutsche Asset & Wealth Management heeft een schat aan ervaring met het beleggen in dividendstrategieën voor zowel actieve als passieve beleggingsstijlen. Wij hebben nu onze beste dividendideëen samen onder één dak gebracht. Meer informatie is beschikbaar op onze website Valentijns visie Valentijn van Nieuwenhuijzen maakt zich zorgen over het dalende financiële kennisniveau van Europese consumenten. Maar liefst één op de vijf personen blijkt zeer weinig financiële kennis te hebben. Oude nieuwe tijden Beleidsmakers Frans van Lanschot en Dick van Ommeren (ABN Amro MeesPierson) over de crisis die van geen wijken weet, de veranderende rol van adviseurs, klantenkennis en de gestage opkomst van impact investing. Goed doen Adviseurs kunnen een belangrijke rol spelen in de ontluikende interesse van hun klanten in impact investing. Of zoals één van hen zegt: Als adviseur heb je toegevoegde waarde als je iemand kunt laten aanhaken bij bestaande stichtingen in het bestand van de bank. Active Passive Alternative Fonds.nl is een uitgave van Graham CCC BV Herengracht CC Amsterdam (020) fonds@grahamccc.nl Concept Paul van Engen Client Services Yvonne Stoeltie Hoofdredacteur Michiel Pekelharing Basislay-out Marc van Meurs Vormgeving Paula Tel Eindredactie Liesbeth Wijnands Productiebegeleiding Dennis Sol Medewerkers Adjiedj Bakas, Ruud Binnekamp, Koos Breukel, Dolph Cantrijn, Henk van Eldik, Maurits Giessen, Avi Goodall, Herman van Heusden, Mario Hooglander, istock, Zoltan Korai, Valentijn van Nieuwenhuijzen, Rik van Schagen, Shutterstock, Simon Steenbergen, Audrey Zonneveld, Maarten Zwaan Drukwerk Norbert Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk, worden overgenomen en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Fonds.nl bevat informatie en wenken die met de meeste zorgvuldigheid zijn samengesteld Graham CCC BV en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die voortvloeien uit de in deze uitgave opgenomen informatie en wenken. Copyright 2013 Fonds.nl Belangrijke informatie: In Nederland worden de producten van Deutsche Asset & Wealth Management (DeAWM) u aangeboden door Deutsche Bank AG Amsterdam Branch. DeAWM maakt deel uit van de Deutsche Bank Group. Deutsche Bank AG Amsterdam Branch en de genoemde beleggingsfondsen zijn geregistreerd bij de AFM (Autoriteit Financiële Markten) te Amsterdam. Loop geen onnodig risico. Lees de Essentiële Beleggersinformatie. Deze is te vinden op dws.nl. De waarde is afhankelijk van ontwikkelingen op de financiële markten en kan als gevolg van het beleggingsbeleid sterk fluctueren. ¹Bron: Morningstar; grootste vermogensbeheerder van inkomen-/ dividendstrategieën naar vermogen onder beheer in de categorie Global Large Cap Value, per december fonds nl > 3

3 Klant bewegingen Alles draait om de klant, zeggen beleidsmakers en adviseurs in de financiële sector. Maar weten ze ook echt wat klanten willen? En zeggen klanten ook echt wat ze willen? Fonds.nl peilt de werkelijke gedachten van gevorderde klanten. trending topic Transparantie: de laatste jaren de meest gebezigde term in de financiële wereld. Maar is transparantie werkelijk onder alle omstandigheden een goede zaak die de belangen van de klant dient? Heeft de teloorgang van SNS Reaal uw mening over de financiële sector beïnvloed? Bent u bereid te betalen voor de diensten van een financieel adviseur of beleggingsadviseur? Heeft u de afgelopen maanden geld belegd of gespaard? transparantie EUGÈNE ROORDA reclamemaker OTTO GERITS trainer, coach en spreker NINA HOOGERBRUGGE & gerdian TIMMERMAN bevriende ondernemers Nee hoor. Ik beschouwde de financiële Nee, eerder bevestigd. De financiële Nee, eigenlijk niet. Onze mening over de sector reeds lang als dubieus. In Engeland kenmerkt 80 procent van het volk de financiële sector als een criminele sector is door eigen gedrag in de problemen gekomen. De geforceerde focus op geld heeft de sector ver afgedreven van zijn banken en de financiële sector was al negatief beïnvloed, met name door hun rol in de huidige crisis. Het is uiteraard wel erg jam- Zoltan Korai organisatie. Alle zogenaamd keurige instituties brokkelen overigens in hoog tempo af. De overheid, de kerk en de bank waren ooit betrouwbare sterkhouders van onze beschaafde samenleving. Is niks meer van over. Question authority, think for yourself, oorspronkelijke geboorterecht, waardoor men de klant is gaan zien als middel om geld te genereren. Maar geld is geen waarde en de klant geen middel. Ook een bank kan slechts zijn, in verbinding met anderen in openheid en transparantie. mer dat dit nu weer gebeurt. We zijn toe aan positieve geluiden, zodat het vertrouwen bij consumenten en ondernemers weer toeneemt. De gebeurtenissen rond SNS helpen daar helaas niet bij. Hein Kuijpers - Head of Distribution Schroders Nederland Transparantie ja, angst nee Transparantie is nodig en goed, of het nu gaat om vermeende simpele producten of de schijn- Bob Homan Hoofd ING Investment Office Simpel verdient de voorkeur Transparantie is ontzettend belangrijk. Bij het kopen van een financieel product moet de Marc Trein Senior Beleggingsadviseur Rabobank Amersfoort en omstreken Dwars door de portefeuille heen kijken moet ieders adagium zijn. Maar ja, niet Ja, uiteraard, want dan mag je er ook baar meer complexe producten. Maar als het klant te allen tijde de werking en de risico s ken- In mijn dagelijks werk zie ik duidelijk welke iedereen heeft hersens nietwaar? Uiteraard. Iedereen die waarde levert, van uitgaan dat je een voor jou op maat met de transparantie in orde is, hoef je vervol- nen. Dit geldt zeker ook voor complexe pro- voordelen de sterkere nadruk op transparantie mag daarvoor betaald worden. Door het gemaakt advies krijgt. Banken moeten dan dus gens geen angst meer te hebben voor produc- ducten. Ik denk niet dat verbeterde transparan- heeft. Ik kan mijn klanten bijvoorbeeld via een Ja. Doe ik al, heb ik ook geen moeite invlechten van vergoedingen in algemene wel echt een toegevoegde waarde kunnen bie- ten die wat meer uitleg behoeven. Ik merk dat tie leidt tot het niet meer aanbieden van com- helder overzicht dwars door de portefeuille mee. Ik check wel de meeste dingen die tarieven raakt de relatie tussen dienst en den en een onafhankelijk advies uitbrengen. sommige partijen terugdeinzen voor alle alter- plexe producten. Ingewikkelde optieconstruc- heen laten kijken. Een paar jaar geleden was ik doe met mijn eigen consigliere Roel Glasbeek. vergoeding uit het zicht. Dat staat haaks op natieve producten, of het nu gaat om hedge- ties kunnen nog steeds in een product ver- alles nog vrij grof onderverdeeld in aandelen, In de loop der jaren heb ik een kring van transparantie: de voorwaarde van welke Nee, niet belegd, want dat is toch een funds, beleggingen in infrastructuur of commo- werkt zitten, maar het is natuurlijk heel belang- obligaties en liquiditeiten, maar nu zie je pre- verstandige vrienden opgebouwd met wie ik transactie dan ook tussen mensen. activiteit die veel aandacht vraagt en als dities en die zelfs niet meer willen adviseren rijk dat de werking en de risico s van het pro- cies hoe groot de positie in elk subsegment van geregeld de zaken doorneem. Ik laat me graag ondernemers willen we in deze roerige perio- aan hun klanten. Dat is heel jammer. Want als duct goed duidelijk gemaakt kunnen worden. die categorieën is en hoe zich dat verhoudt tot begeleiden door mensen met meer verstand. Ja, ik spaar geld en beleg nimmer. Lot in de alle tijd aan ons bedrijf besteden. De afgelo- het een Ucits III-product is, is de transparantie Het laten zien van koersontwikkelingen van de door de bank aanbevolen weging. Hierdoor Ben overigens geen actief belegger op de beurs; eigen hand is een van mijn grondbegin- pen periode hebben we wel wat gespaard, gewoon op orde. En vergeet niet dat de risico- een product bij verschillende scenario s geeft krijg je veel zinvollere klantgesprekken dan in ben meer van de stenen, dat is een Roorda- selen. Beleggen is je financiële lot in handen maar dat is geen bewuste keuze geweest, het rendementverhouding van dergelijke alterna- vaak een goed inzicht. Overigens geldt wel dat het verleden. Aan de andere kant merk ik wel familietrekje. van anderen leggen in de hoop dat die succes- had er meer mee te maken dat we te weinig de tives veelal beter is dan bij een gewoon aande- bij een keuze tussen producten met hetzelfde dat mijn collega s en ikzelf minder vaak com- vol worden of blijven. gelegenheid hadden om het uit te geven. lenfonds. Een portefeuille bestaande uit slechts risico/rendement er een voorkeur is voor het plexe producten als hedgefondsen opnemen Geld sparen doe ik al jaren. Zeker als het de traditionele beleggingscategorieën is een simpelste product. Denk daarbij aan de voor- in de portefeuilles van klanten. Die producten om wat forsere bedragen gaat die je suboptimale oplossing. En wat vandaag te keur voor fysieke trackers ten opzichte van vragen extra uitleg die soms een drempel is en langer kunt missen. Voor de rest ben ik financieel vrij conservatief. Alle zogenaamd keurige instituties brokkelen in hoog tempo af. boek staat als een laagrisico-obligatiefonds kan in de huidige markten toch een heel groot risico met zich meebrengen. Dus transparantie is nodig, maar moet niet verworden tot angst, want dan loop je rendement mis. synthetische. waarbij vooral de klant tegenwoordig al snel afhaakt. Dat weegt echter veel minder zwaar dan de grote voordelen van een sterkere transparantie. 4 fonds nl > 5

4 Roeleven: Je staat bekend als een buitengewoon columnist, die veel reacties oproept. Je hebt het vermogen om met je columns mensen te prikkelen en soms ook te ergeren. Hoe doe je dat? Hertzberger: Ja, ik heb wel gemerkt dat ik heel polariserend ben. Maar dat streef ik ook na als ik bijvoorbeeld een column schrijf. Ik wil dat mensen de krant woedend in de hoek smijten of dat ze zeggen: yes! Daarom zoek ik onderwerpen die ingekapseld zijn door dogma s of veronderstellingen en vraag ik me af of dat wel klopt. Ik ga dan allerlei redenen bedenken waarom dat niet zo is. Ik vind het interessant worden als het schuurt. Binnen het redelijke mag ik ook graag boos worden. Of eerlijk, zo je wilt. En als snurkend VVD-lid ben ik politiek gekleurd. Dat zie je wel terug in mijn columns. Roeleven: In een van je columns had je het over het kuddegedrag van mensen, dat groter is dan ooit. Dat merken wij ook. Iedereen kopieert elkaars beleggingsgedrag op hetzelfde moment. Hertzberger: In het diepste van ons wezen zijn we kuddedieren en we doen elkaar ontzettend na. Het grappige is hoe iedereen tegelijkertijd alles probeert te individualiseren, tot in het absurde wordt alles gecustomized. En hoe meer mensen met elkaar communiceren, hoe meer ze elkaar gaan nadoen. Roeleven: Heb je daar een voorbeeld van? Hertzberger: Tatoeages. Ooit begonnen als iets intiems met een persoonlijk verhaal. Maar nu net als grote brillen en bloemetjesjurken ook gewoon mode. Op televisie wemelt het van de verminkte BN ers. De ooit gezonde huid is getransformeerd in een zee van veertjes, lijntjes en spreuken. De tattoo is mainstream en iedereen doet elkaar na. De afbeelding van de kus in de nek, bijvoorbeeld, is populair. En dan vooral in de leeftijdsgroep 18 tot 30 jaar. Roeleven: Doe je aan beleggen? Ivar Roeleven in gesprek met over communicatie, beleggen, tattoos en nog veel meer Fotografie Mario Hooglander Tekst Paul van Engen Rosanne Hertzberger Hertzberger: Ja, in beleggingsfondsen. Ik heb het van mijn vader, die het heel leuk vindt om na te denken over beleggen. We hebben het daar dus regelmatig over. Wat ik heb geleerd, is dat je het beste in indextrackers kunt zitten. Iets anders dat ik van mijn vader heb geleerd, is dat je periodiek moet beleggen, bijvoorbeeld elke maand een vast bedrag. Zo haal je over een langere periode het beste resultaat. Ik heb nu de helft van mijn geld in de AEX-index zitten en de andere Rosanna Hertzberger doet promotieonderzoek aan de Universiteit van Amsterdam in de moleculaire microbiologie en is columnist van NRC Handelsblad. Ivar Roeleven is directeur beleggingsfondsen Europa bij ING Investment Management. THE YOUNG ONES helft heb ik verdeeld over drie sectoren waarvan ik denk dat daar de meeste groei in zit: zorg, emerging markets en nieuwe energie. Maar ik ben daar heel atypisch in. De meeste jongeren vinden toch dat ze niet hoeven na te denken over geld. Dat is iets voor straks. Wat natuurlijk flauwekul is, want ze moeten al over een paar jaar beginnen met het terugbetalen van hun studieschuld. Roeleven: Waarom beleg je? Heb je bepaalde doelen of wensen? Hertzberger: Ik wil mijn geld laten groeien, ik wil rijker worden. Ik denk er nu niet over na waar ik dat extra geld aan zou willen uitgeven. Misschien om er straks een groter huis van te kunnen kopen. Of om als van de zomer mijn contract afloopt, een paar maanden geen financiële stress te hebben. Geld geeft toch vrijheid. Roeleven: Communicatie die prikkelt, is iets waar financiële instellingen moeite mee hebben. Het blijft soms abstract wat we zeggen. Hoe ervaar jij als consument de communicatie met je bank? Hertzberger: Laten we eerlijk zijn, banken hebben een structureel PR-probleem, bijna vergelijkbaar met dat van een kernwapenproducent. Je kunt dan communiceren tot je een ons weegt, maar daarmee wordt het probleem niet kleiner. Het is ook heel dubbel, hè. Aan de ene kant weet ik dat mijn bank ontzettend veel staatssteun nodig heeft gehad om te overleven, en dat stoort me, maar aan de andere kant ben ik heel erg tevreden over hun dienstverlening. Roeleven: Wat wij als industrie steeds meer proberen, is de communicatie met klanten zo eenvoudig mogelijk houden. Zo hebben we een web-tv talkshow die Beleggen International heet en waarin gasten op een heel toegankelijke manier praten over economie, geld en persoonlijke financiële dingen waar ze mee zitten. Als kijker heb je dan echt het idee dat je daarover kan meepraten. Hertzberger: Dat is interessant, want één van de problemen van de financiële sector is toch dat mensen denken dat het over ingewikkelde zaken gaat en jullie doen er weinig aan om dat gevoel weg te nemen. Terwijl dat dus helemaal niet hoeft. Uiteindelijk zijn zaken als economie en geld thema s die voor iedereen belangrijk zijn. Door het steeds zo complex te houden, willen de meeste mensen er niet over nadenken. Ik heb het zelf ook met mijn werk. Ik ben met uiterst ingewikkelde materie bezig: bacteriën die zich als er zuurstof is op een andere manier gedragen dan wanneer er geen zuurstof is. Mensen vragen weleens of ik even kan uitleggen wat ik doe en dan zeg ik: goed, heb je een uur? Maar mijn voordeel is dat ik het niet per se eenvoudiger hoef te maken. Ik hoef niet te communiceren over wat ik doe. Jullie wel. Roeleven: Je schrijft columns voor een krant. Er wordt weleens gezegd dat de papieren versies van kranten in de toekomst zullen verdwijnen en dat alles digitaal wordt. Geloof jij dat ook? Hertzberger: De Engelse schrijver George Orwell heeft ooit een essay geschreven over de open haard. Want die ging op een gegeven moment verdwijnen toen de centrale verwarming zich aandiende. Orwell zei toen dat als de haard uit een huis verdwijnt er heel veel stuk wordt gemaakt, in sociaal opzicht. Maar de open haard bestaat nog steeds, vaak náást de centrale verwarming. Een innovatie betekent niet dat een bestaand product helemaal verdwijnt. Er zullen altijd mensen zijn die een krant willen vasthouden en misschien wel na het lezen in de open haard willen mikken. 6 fonds nl > 7

5 transfer nieuws Was: Chief Risk Officer bij My Private CFO Werd: Directeur Private Planning bij Bank Insinger de Beaufort Tom Loonen Waarom heb je de overstap naar Bank Insinger de Beaufort gemaakt? Hans Stoter Marc Bobbink Loonen: My Private CFO, het project waar ik aan werkte, kreeg een andere wending. De situatie was zo dat een overname of een grote samenwerking waarschijnlijk werd. Zo verschoof de focus van cliënten naar B-to-B-samenwerking. De nadruk kwam ook meer te liggen op IT. Interessant, maar niet mijn kerncompetentie. Is er veel veranderd in de tijd dat je weg was bij Insinger? Loonen: De wereld heeft niet stilgestaan, maar binnen de organisatie zitten veel mensen nog op hun plaats, dus ik had snel de slag weer te pakken. Wat me opvalt is dat er op het vlak van dienstverlening een flinke slag is gemaakt. Er is tegenwoordig bijvoorbeeld nog meer aandacht voor een goede inventarisatie van de behoeftes en doelstellingen van de klant. Vroeger was daar soms minder aandacht voor en werd er meteen gekeken hoe er het beste belegd kon worden. Dit was immers het specialisme van de bank. Ik denk overigens niet een specifiek probleem voor Insinger de Beaufort. Wat zijn je belangrijkste lessen uit je tijd bij My Private CFO? Loonen: Indertijd werd ik zelfstandig ondernemer na lang bij een groot bedrijf te hebben gewerkt. Dan leer je al gauw dat niets vanzelf gaat en dat je overal voor moet werken. Daardoor heb ik meer een knokmentaliteit gekregen. Bovendien heb ik geleerd om planmatiger te denken. Vaak hoor je mensen zeggen dat ze als ondernemer meer vrijheid hebben, maar zelf heb ik dat nooit zo ervaren omdat ik van Insinger de Beaufort altijd alle ruimte heb gekregen. Carrièrecarrousel Pieter Wind stapt op bij ING IM, waar hij hoofd was van de afdeling Marketing en Communicatie. De reden voor zijn vertrek is een verschil van inzicht over de wijze waarop zijn afdeling opgedeeld zou worden. ING IM heeft nog geen vervanger aangewezen en de plaats van Wind aan tafel bij Beleggen International wordt ingenomen door Hoofd Strategie Valentijn van Nieuwenhuijzen. Hans Stoter is aangesteld als Chief Investment Officer bij ING IM. Hij is al sinds 1998 bij het bedrijf werk- zaam, tot voor kort als deputy CIO. Hij volgt Mark Weber op die Hoofd Structured Assets is geworden. Marc Bobbink maakt de overstap van het Zwitserse Pictet & Cie naar de Scandinavische Nordea Bank. Hij wordt daar Senior Salesmanager Benelux. Marc van Heel wordt begin mei aangesteld als Hoofd ishares Benelux en het Midden-Oosten. Half februari maakte hij al zijn vertrek bij Goldman Sachs AM bekend, waar hij de afgelopen drie jaar werkte. Zijn rol als Managing Director Benelux wordt intern overgenomen door Erik Bouland. Bij ishares is Van Heel de opvolger van Roel Thijssen, die eind vorig jaar zijn vertrek aankondigde. Jean-Paul van Oudheusden stapt op als Managing D irector van RBS Markets in de Benelux. Hij was zestien jaar in dienst van de onderneming en voorganger ABN Amro, waar hij nauw betrokken was bij de ontwikkeling en introductie van succesvolle producten, zoals turbo s en AEX-obligaties. Mark van Heel Jean-Paul van Oudheusden Malariapil innemen, koffer pakken en een laatste conference call met andere deelnemers aan de reis (internationale institutionele beleggers) en een vertegenwoordiger van Amnesty International over de situatie in de Nigerdelta. We vragen naar het oordeel van Amnesty over de laatste ontwikkelingen. Ik stel vragen over het affakkelen van gas dat vrijkomt bij het winnen van olie en dat negatieve gezondheidseffecten heeft op de lokale bevolking. Amnesty bevestigt wat mijn bronnen me al eerder vertelden: het affakkelen wordt minder. Van Schiphol via Parijs naar Port Harcourt, aan de rand van de veelbesproken Nigerdelta. Die avond eerste besprekingen met vertegenwoordigers van Shell Petroleum Development Company. We krijgen een historisch overzicht van vijftig jaar oliewinning in de Nigerdelta en hoe de huidige situatie van lekkages en vervuiling heeft kunnen ontstaan. Volgens Shell is het bedrijf hier medeverantwoordelijk voor, maar niet alléén verantwoordelijk. Zo heeft het concern jarenlang geen onderhoud aan de pijpleidingen kunnen verrichten omdat er een burgeroorlog gaande was iets dat nog steeds voor problemen zorgt. Lekkages worden bovendien voor een groot deel veroorzaakt door sabotage, lokale criminelen die olie aftappen. Het verhaal van de Shell-mensen is genuanceerd en ik krijg meer begrip voor de soms moeilijke positie van de onderneming. In de ochtend presentaties van Shell over olielekkages en het affakkelen van gas. In de middag besprekingen met lokale kerkgenootschappen en bevolkingsgroepen. Het woord corruptie valt erg vaak. Op allerlei niveaus proberen functionarissen in Nigeria zich te verrijken. Voor Shell is dat een bijkomend probleem, maar tegelijk zien we dat ze activiteiten ondernemen om de ontwikkeling van de lokale bevolking naar een hoger plan te tillen. Het bedrijf krijgt daar complimenten voor van lokale organisaties. Ik vraag me af waarom Shell daar niet meer aandacht aan schenkt in zijn communicatie met de buitenwereld, in plaats van steeds maar krampachtig en formeel te reageren op beschuldigingen. De week van Sylvia van Waveren-Severs Vanuit de lucht, per helikopter, bekijken we de herstelwerkzaamheden die Shell uitvoert aan de pijpleidingen. Maar we zien ook zwarte olievlekken, een teken dat er nog steeds illegaal olie wordt afgetapt. De overheid doet er niets aan en politieagenten worden afgekocht door criminelen. Buitengewoon frustrerend. Shell is in permanent gesprek met de overheid, maar een snelle oplossing is niet in zicht. De voorbije nacht teruggevlogen naar Nederland. Vandaag een conferende call met Robeco s topman Roderick Munsters en de analisten en fondsbeheerders die zich bij Robeco bezighouden met de energiesector. Ik vertel ze wat ik heb gezien en gehoord in Nigeria, dat het verhaal over de rol van Shell nuancering behoeft, maar dat tegelijkertijd de reputatie van de onderneming er nog een tijd last van zal ondervinden. En dat gegeven kan bij tijd en wijle een koersrisico inhouden, iets waar men bij Robeco rekening mee moet houden bij het beheren van portefeuilles. Sylvia van Waveren- Severs is engagement specialist bij Robeco. In die hoedanigheid onderhoudt zij een actieve dialoog met de bedrijven waar Robeco in belegt over hun beleid met betrekking tot duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Onlangs bracht ze een bezoek aan Nigeria om ter plekke te beoordelen hoe Shell omgaat met een kwestie die Robeco zorgen baart: de verontreiniging van de Nigerdelta als gevolg van onder meer olielekkages. 8 fonds nl > 9

6 de verbeterpunten van Luc Reiff studeerde fiscaal recht en werkte tot 1999 als belastingadviseur. Daarna was hij jarenlang actief als vermogensstructureerder bij Schretlen & Co. Sinds 2013 is hij partner bij Servatus Vermogensmanagement in Den Bosch. Hij is ongehuwd, heeft een zoon en zijn hobby s zijn koken en eten, wijn en champagne, en filmhuizen bezoeken. Valentijns Visie Valentijn van Nieuwenhuijzen is Hoofd Strategie van ING Investment Management Financieel kennisniveau van Europeanen daalt luc reiff 1 Op welk vlak wil je jezelf de komende twaalf maanden verbeteren? Het valt me op dat iedereen onderwerpen uitsluitend vanuit zijn eigen perspectief bekijkt. Het is volgens mij zoveel interessanter om onderwerpen juist te bekijken vanuit het perspectief van de ander. Een voorbeeld: ik zat laatst als lid van een stichtingsbestuur als klant aan tafel tegenover een beleggingsadviseur, die de uitgangspunten bij het beheerde vermogen, de behaalde rendementen en de invulling van de effectenportefeuille kwam toelichten. Wat viel me op: hoe snel een leek onder de indruk is van een specialist; hoezeer een specialist spreekt in zijn jargon; hoezeer een specialist over vragen of hobbels heen stapt die de klant opwerpt; hoezeer iedereen dus vanuit zijn eigen perspectief kijkt naar dezelfde situatie. Ik vond dit heel leerzaam. De antwoorden die ik kreeg, waren lang niet altijd de antwoorden op de vragen die ik stelde. Precaire onderwerpen werden doorgeschoven naar een later moment: Interessant hoe je dat ziet. Lijkt me goed dat later eens één-op-één door te nemen. En een algemeen begrip als risico werd ingevuld vanuit het perspectief van de bank; niet vanuit het perspectief van de stichting. Het verbeterpunt voor mij als adviseur: beantwoord ik wel de vraag van de klant en beantwoord ik die vraag ook zoals de klant de vraag bedoelt? Het afstemmen daarvan is misschien nog wel belangrijker dan het echte antwoord. 2Van wie heb je het meeste geleerd over je vak? Inhoudelijk van Jos Brauwers, Directeur Vermogensstructurering bij Schretlen & Co. Hij leerde me dat je een fiscaal vraagstuk niet alleen vanuit een fiscaal perspectief moet bekijken. Reken het door en kijk of je de uitkomst snapt. Pas dan weet je of je aanvankelijke antwoord ook financieel klopt. Commercieel heb ik veel opgestoken van Ed Keizer. Hij was mijn trainer gesprekstechnieken en -vaardigheden bij Kenneth Smit Communicatie Trainingen. Hij leerde mij het belang van vragen stellen, evenals wélke vragen te stellen. Ook bij het opvoeden van mijn zoon Maarten dank ik Ed in gedachten vaak! Kees Klijsen was mijn leermeester op het gebied van familiale aspecten bij klanten. Hij was mijn afdelingsdirecteur bij Schretlen. Sinds 1 april zijn we compagnons bij Servatus Vermogensmanagement. Kees kan als geen ander de generaties binnen een familie met elkaar verbinden. Tot slot heb ik van mijn vriendin Joos Bloo geleerd om niet altijd begrip voor anderen te hebben, maar ook te luisteren naar je gevoel en daarvoor te staan. 3Wat zijn de doorslaggevende kwaliteiten van een financieel adviseur? Vakbekwaamheid, autonomie, oprechte interesse in klanten en luisteren naar je eigen gevoel. En misschien het belangrijkst van allemaal: gezond boerenverstand. Vakbekwaamheid is een conditio sine qua non. Ten aanzien van autonomie merk ik dat veel mensen, ook adviseurs, worden overvallen door dingen die gebeuren. Bij langlopende verander trajecten denken mensen vaak niet na over wat verschillende krachten binnen een organisatie werkelijk willen en kijken ze alleen naar het eigen kleine stukje van het geheel. Als iets te mooi is om waar te zijn, waarom vraag je je dan niet af wat er niet klopt? En als je mee bent gegaan in het moment, waarom dan niet met voortschrijdend inzicht of kennis achteraf toegeven dat je dingen toen niet gezien hebt? Helaas leven we in een wereld waarin fouten toegeven moeilijk is. Het gehak over een gemaakte fout is vaak zo destructief. Analyseren waarom je destijds niet het volledige beeld hebt overzien, om te leren voor de toekomst is veel constructiever. Klanten hebben recht op een adviseur die durft na te denken. Die een mening heeft, een mening die mogelijk niet altijd in het straatje past van de financiële instellingen, of van de klant zelf. Wel met tact brengen die mening, maar de confrontatie niet schuwen. Het financieel kennisniveau van Europese burgers lijkt af te nemen. In 2010 beschikte 21 procent over goede of uitstekende financiële vaardigheden. In 2012 was dit nog maar 14 procent. Daarnaast heeft één op de vijf personen zeer weinig financiële kennis. Wijst dit op de noodzaak van meer financieel advies? Bovenstaande percentages zijn uitkomsten van onderzoeken van ING Investment Management naar financiële geletterdheid binnen Europa¹. Een interessante uitkomst van het onderzoek in 2012 is de hoge score van Griekenland. De Grieken staan met hun financieel kennisniveau bovenaan. Een kwart van de Griekse bevolking heeft een uitstekende of goede financiële kennis. Misschien hebben de ernstige financiële problemen binnen het land ertoe geleid dat de Grieken meer aandacht besteden aan hun persoonlijke financiën. Op de tweede plaats komen het Verenigd Koninkrijk en Nederland, waar 22 procent van de bevolking uitstekend of goed scoorde. De Turken scoren het laagst. Meer dan een kwart van de Turkse bevolking heeft slechte financiële kennis. Maar zij maken het meest gebruik van financieel adviseurs. Dit heeft waarschijnlijk te maken met een hoger vertrouwensniveau en de beperkte impact van de financiële crisis op Turkije. Uitdaging Het is alarmerend dat zo n laag percentage van de Europese bevolking op het gebied van financiële kennis een goede score behaalt. Zeker nu de regio bijzonder moeilijke economische tijden doormaakt. Als mensen beter in staat zouden zijn om zelf hun financiën te regelen, zou dit de kosten van hun levensonderhoud kunnen verlagen. Ook zou het een beter rendement op hun beleggingen en spaargelden kunnen opleveren. Dit is een van de grootste uitdagingen waarvoor onze sector op dit moment staat. Hoe kunnen we mensen helpen om een beter begrip te krijgen van hun financiën en beleggingen, zodat ze in financieel opzicht een veiligere toekomst tegemoet kunnen zien? Binnen het onderzoek is getoetst op vier afzonderlijke thema s. De geënquêteerden scoorden het laagst op het gebied van sparen. Hier had slechts 41 procent alle vragen goed. Bij vragen met betrekking tot financiën in en rond het huis was dit 45 procent. Bij beleggen werd 50 procent van de vragen goed beantwoord en bij financiële toekomst was dit 52 procent. Bij financiële besluiten baseert slechts 7 procent van de Europeanen zich op eigen inzichten en op aanbevelingen van adviseurs, zo blijkt uit het onderzoek. Iets meer dan een kwart van de respondenten vertrouwt bij de persoonlijke financiële planning volledig op zijn of haar eigen visie. Daarnaast vraagt 53 procent ook naar de mening van familieleden. Er is duidelijk meer professioneel advies nodig om mensen te helpen bij het verbeteren van hun financiële kennis en het maken van de juiste keuzes bij het beheren van hun geld. Hoewel ons onderzoek zorgwekkende feiten aan het licht brengt, is er ook een positief punt naar boven gekomen. Namelijk dat jonge mensen goed geïnformeerd zijn over financiële zaken, zelfs beter dan oudere generaties. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat jongeren beter overweg kunnen met IT en eerder het internet gebruiken om hun financiën te regelen. ¹ De feiten en cijfers die genoemd worden, zijn gebaseerd op een onderzoek van ING Investment Management (ING IM) in Er zijn enquêtes gehouden onder 5500 personen in elf Europese landen. ING IM heeft sinds 2010 een wereldwijd gevalideerd toetsingsinstrument om geletterdheid te meten. Kennisniveau Uitstekend Goed Basis Slecht Griekenland 3% 21% 62% 14% Verenigd Koninkrijk 3% 19% 58% 19% Nederland 3% 19% 63% 15% Hongarije 2% 13% 69% 16% Tsjechië 2% 12% 67% 19% Roemenië 1% 11% 67% 21% Bulgarije 1% 11% 66% 22% Polen 2% 9% 66% 23% Slowakije 1% 8% 71% 20% Spanje 1% 8% 65% 26% Turkije 1% 6% 66% 27% 10 fonds nl > 11

7 Henk van Eldik ONZE MAN IN LUXEMBURG Nieuw urgentiekosten Kalle Rinne, onderzoeker bij de Luxemburg School of Finance, heeft onderzoek gedaan naar extra kosten die door fondsen veroorzaakt worden omdat de beheerder in aandelen moet handelen, bijvoorbeeld door in- of uitstroom van beleggersgelden. Daar dit vaak gebeurt op momenten dat andere professionele beleggers aandelen aan- of verkopen, waardoor de fondsbeheerders tegen een lagere prijs moeten verkopen dan wel tegen een hogere prijs moeten kopen, ontstaan er kosten die Rinne urgentiekosten noemt. Deze kosten bedragen gemiddeld slechts 0,6 procent per jaar, maar veroorzaken voor de Luxemburge fondsindustrie jaarlijks 120 miljard euro aan kosten. Voor fondsen die frequenter handelen of fondsen die meer in blokken handelen, zoals indexfondsen, zijn deze kosten navenant groter. Zwaar weer voor hedgefunds Op een bijeenkomst in Luxemburg over de interpretatie van nieuwe Europese regels inzake het Alternative Investment Fund Directive voor hedgefunds en private equity-fondsen kwam een aantal interessante punten naar voren. Als eerste werd duidelijk dat met de invoering van deze regelgeving het voor offshore hedgefunds wel heel erg moeilijk zal worden om nog langer hun producten in Europa te verkopen, omdat veel institutionele beleggers daar niet in willen beleggen. Daarnaast ziet het ernaar uit dat in diverse Europese landen de private placement-regels verder aangetrokken of zelfs afgeschaft zullen worden. Ook lijkt het erop dat in veel landen voor AIF s procedures gehanteerd zullen worden zoals die voor Ucits gelden, waarbij dus zowel investment management als risk management op die plaats gedaan worden waar ook het fonds geregistreerd is. Omdat veel hedgefundbeheerders in Londen zitten, zou dit betekenen dat de meeste AIF's ook in het Verenigd Koninkrijk opgezet moeten worden. Probleem hierbij is dat het Verenigd Koninkrijk nu niet bepaald het meest gunstige land is om fondsen op te zetten. De experts in Luxemburg zijn echter van mening dat de Ucits-regels ook hier toegepast kunnen worden, waarbij de beheerders van fondsen die in Luxemburg of Ierland zijn opgezet gewoon in Londen of Hongkong kunnen bivakkeren. Overigens keerden erg veel hedgefundbeheerders zich tegen een voorgesteld beloningssysteem, waarbij bonussen over diverse jaren gespreid worden en in de tussentijd ook in het eigen fonds belegd zijn. De persoonlijke estate planning werd veelal aangevoerd als reden waarom dit niet terecht zou zijn. Dat zou kunnen natuurlijk, maar de meeste goede fondsmanagers die ik ken, beleggen veel van hun geld in hun eigen fonds. Emerging markets troef Ook dit jaar troffen private bankers, family offices en wealth managers elkaar op het Luxemburg Funds Event 2013 om zich op de hoogte te stellen van de laatste trends en ideeën. Na een jaar waarin obligatiestrategieën het zeer goed gedaan hebben, waren hier opnieuw attractieve verhalen over te horen, maar er waren ook de nodige andere geluiden. Met name de kansen voor emerging markets werden massaal aangeprezen, zowel op het gebied van aandelen als obligaties. de Digitale adviseur Over de drempel van social media Het is tegenwoordig bijna vanzelfsprekend dat je als adviseur een profiel hebt bij LinkedIn en soms ook bij minder werkgerelateerde websites als Twitter of Facebook. Maar daar houdt het gebruik van social media meestal meteen weer op, want slechts een handjevol adviseurs slaagt erin om de passieve aanwezigheid op het internet om te buigen in een actief middel om de contacten met bestaande klanten te verdiepen en om de klantbasis eventueel uit te bouwen. Voor het verdiepen van de aanwezigheid op bijvoorbeeld LinkedIn blijken de regels van de werkgever vaak een belangrijke horde. Meestal moet er voor elke tweet of elk bericht toestemming worden gevraagd bij de compliance-afdeling. Dat zet een rem op snelheid en spontaniteit twee belangrijke eigenschappen van social media. Desondanks heeft de Nederlandse adviseur een groot voordeel ten opzichte van zijn Amerikaanse collega, want 84 procent van de financieel dienstverleners in de Verenigde Staten verbiedt zijn werknemers om gebruik te maken van social media. Uitdaging Het vinden van de goede socialmedia-richting zonder best practices uit het pioniersland bij uitstek is dan ook de grootste uitdaging voor adviseurs. De eerste, gouden regel voor het effectief gebruik van social media is dat er in ieder geval een professioneel profiel compleet met goede foto aangemaakt moet worden. Dit profiel is vaak het eerste dat uit een zoekopdracht op bijvoorbeeld Google rolt. Het moet dan ook behandeld worden als het visitekaartje op internet. In toekomstige edities van deze rubriek zullen verschillende experts dieper ingaan op de manieren waarop financieel adviseurs social media moeten gebruiken: Mag ik mijn klanten een uitnodiging sturen voor LinkedIn? Wat moet daarin staan? En hoe bepaal ik welke informatie ik in mijn profiel zet? Adviseurs kunnen hun vragen over social media stellen via fonds@grahamccc.nl. Wat is de trend die de meeste invloed krijgt op de dagelijkse praktijk van de adviseur in 2013 en komende jaren? Bakas: Ik zie dat beleggers minder bang worden. Amerika is uit de recessie en door de grootschalige schaliegaswinning binnen vijf jaar energieonafhankelijk, en dankzij goedkope energie keren industriële bedrijven terug naar de Verenigde Staten. Offshoring van banen verandert daardoor in reshoring. Er komt veel ruimte voor doorbraakinnovaties die oude verdienmodellen gaan verdringen. De beleggingsadviseur kan door slim te handelen tegelijk innovatie stimuleren en hoge rendementen halen. Het initiatief van kredietverzekeraar Atradius vind ik een mooi voorbeeld. Deze kredietverzekeraar geeft namens de staat de onvoorwaardelijke en onherroepelijke garantie tegen het risico van wanbetaling bij bankleningen die buitenlandse importeurs in staat stellen Nederlandse goederen te kopen. Die leningen kennen een commerciële rente, en zo kun je als belegger een staatsrisico in je boeken nemen met een aanzienlijk hoger rendement dan een staatsobligatie. Ideaal als je extra basispunten wilt binnentikken. Nationale Nederlanden is hier al ingestapt. Goed zo! Welke ontwikkeling zal de meeste invloed hebben op de Nederlandse samenleving? Observaties Trendwatcher Adjiedj Bakas raadt adviseurs aan om zich voor te bereiden op het einde van de euro en een toenemende digitalisering in de financiële sector, die kansen biedt om een veel sterkere relatie op te bouwen met de klant. Adjiedj bakas Bakas: De euro en met name het feitelijke failliet van Frankrijk blijven pijnpuntjes. Het stervensproces van de euro is al een tijd gaande, maar politici zijn verliefd op de munt en willen die niet laten vallen. Politici worden echter gekozen door kiezers en onder de kiezers is steeds minder draagvlak voor zowel de Europese superstaat waarin nu wordt gewerkt als voor de euro. Frankrijk, spil in de eurozone, is feitelijk failliet. Uiteindelijk sterft de euro onherroepelijk. Ik vond het nogal opmerkelijk dat George Soros, een van s werelds 500 rijksten, zegt geen spaargeld in euro s te hebben omdat hij het einde van de munt en de EU verwacht. Achter de schermen hoor ik dit al langer van en over de superrijken. Die bereiden zich allemaal voor op dit scenario. Het klootjesvolk wordt nog zand in de ogen gestrooid. Beleggingsadviseurs die Soros cum suis volgen, zullen straks spekkoper zijn. Zo n man is immers niet zomaar zo rijk geworden. Maar het ernstigste vraagstuk voor de toekomst is de verarming van de middenklasse. Het is in het belang van iedereen dat er een reveil van de middenklasse komt. Anders komt de economie niet op Avi Goodall gang en worden veel mensen chronisch boos. Dit wordt het grootste vraagstuk voor de nabije toekomst. Beleving is tegenwoordig het sleutelwoord bij veel diensten en producten. Hoe kan de banksector zijn klanten een betere beleving bieden? Bakas: Ik treed de laatste tijd veel op in de financiële sector in Scandinavië. Daar gaat men ervan uit dat de digitalisering van de financiële industrie tot een verlies van 75 procent van de banen leidt. Veel uitzoekwerk en ander administratief gedoe wordt overgenomen door computers. De toekomst van bankieren wordt high tech, gecombineerd met superpersoonlijke service. De bank van de toekomst is een IT-bedrijf dat virtueel geld rondschuift. Je kunt de klantbeleving prima vormgeven als je minder tijd kwijt bent aan administratief gedoe. De branche zal daarbij opgejut worden door nieuwkomers met wortels in de branche zelf, zoals Knab van Aegon, de Kredietunie van Jan Kamminga en Onno Ruding, en het Zweedse Handelsbanken. Maar peer2peer banking neemt ook toe en business angels beleggen ook meer rechtstreeks in innovatieve bedrijven. Via social media vinden ondernemers en investeerders elkaar nog makkelijker. Maar persoonlijk contact is en blijft het allerbelangrijkste. En je relevantie moet duidelijk zijn. De toekomst is aan relevantie. 12 fonds nl > 13

8 Aan tafel De veranderingen in de financiële sector zijn talrijk. De rol en plek van adviseurs staan onder druk. Samen met Deutsche Asset & Wealth Management gaat Fonds.nl uit lunchen om de belangrijkste ontwikkelingen te bespreken met de mensen die in de frontlinie staan. Tekst Paul van Engen Achtergrond Shutterstock Fotografie Dolph Cantrijn 1 2 De discussie die de laatste jaren is ontstaan in de adviessector over actief versus passief speelt zich af op verschillende niveaus, maar vanuit zakelijk perspectief is het kostenaspect een belangrijk gegeven. Dat geldt voor banken en vermogensbeheerders, maar ook voor hun klanten. Zo bespeurt Van Summeren een toenemend bewustzijn bij klanten, ze willen vaker weten welke kosten er zijn verbonden aan het beleggen in fondsen. Ik denk niet dat er een massale behoefte leeft bij klanten om in trackers of indexfondsen te stappen, zegt hij. Maar gezien het kostenaspect is er wel sprake van een latente interesse. 3 4 De Rabobank hanteert voor veel van haar beleggende klanten een portefeuillestrategie die bestaat uit een passieve kern en een actieve periferie, waarbij het uitgangspunt het realiseren van financiële doelen op langere termijn is. Linssen: Voor het aanvullen van een pensioen of het aflossen van een hypotheek heb je niet per se een actief beleggingsbeleid nodig. En dan helpt het dat trackers relatief goedkoop zijn. Toegevoegde waarde Behalve het algemene kostenverhaal en dan hebben we het niet over anomalieën, zoals actief beheerde fondsen die in de praktijk dermate dicht bij hun benchmark blijven dat ze feitelijk fungeren als trackers, maar dan wel tegen een tarief dat actief suggereert stippen de adviseurs nog een ander punt aan dat van belang is bij de uiteindelijke keuze tussen actief en passief: de twijfel of actieve fondsen toegevoegde waarde hebben voor klanten, zoals Joosten het formuleert. Maar liefst 80 procent van de actief beheerde fondsen doet het slechter dan de index die ze volgen. Van Summeren voegt daaraan toe: Als wij niet de overtuiging hebben dat een actief fonds méér opbrengt, adviseren we klanten te kiezen voor een passieve oplossing. Het is adviseurs inmiddels genoegzaam duidelijk geworden dat er in het passieve universum geen sprake is van louter eenvoudige en transparante oplossingen, zoals weleens wordt gesuggereerd. Het gevolg: adviseurs zullen zich moeten verdiepen in de achterkant van passieve producten om klanten te kunnen uitleggen waar ze in stappen. Het beleid van sommige banken schrijft voor dat alleen fysieke trackers worden aangeboden, het liefst volledig gerepliceerd, maar de praktijk leert dat klanten, aangespoord door berichten in de media over bijvoorbeeld een herstellende Amerikaanse huizenmarkt, specifieke beleggingswensen op tafel kunnen leggen. En bij die wensen passen DE DISCUSSIE ACTIEF VS PASSIEF GAAT DOOR niet altijd de oplossingen die aansluiten bij de verantwoordelijkheden die een bank heeft ten opzichte van haar klanten. Van Summeren: In zulke gevallen heb je als adviseur de taak om te zeggen dat je er niet achter staat en dat je een klant afraadt te doen wat hij zou willen doen. Waarmee uiteindelijk ook de discussie actief versus passief kan worden teruggebracht tot de simpele, maar wel cruciale vraag: wat wil de klant? Volgens de drie adviseurs verlangen klanten van hen op de eerste plaats deskundigheid. Maar die deskundigheid blijkt op meerdere manieren te kunnen worden ingevuld: ontzorgen (in het geval van vermogensbeheerklanten), sparren over de beleggingsportefeuille en het schenken van persoonlijke aandacht. Als dat allemaal goed wordt ingevuld, ontstaat er geen klant-leverancierrelatie, maar een volwaardig partnership. Of zoals een van de heren het zegt: Als je dat voor elkaar krijgt, ontstaat er ook vertrouwen. En in deze business draait alles om vertrouwen. Bovendien, zo menen de adviseurs, is de tweedeling tussen actief en passief in de praktijk van ondergeschikt belang aan een vraag die veel wezenlijker is voor het financiële welzijn van klanten: is het een passende beleggingsoplossing voor deze klant, zijn portefeuille en zijn doelstellingen? Dat is namelijk wat klanten én adviseurs echt bezighoudt. Daarbij is de keuze voor een bepaalde verdeling over beleggingscategorieën veel belangrijker dan de uiteindelijke instrumenten waarmee die categorieën worden ingevuld. Perceptie Wanneer het gaat om de perceptie van klanten ten aanzien van passieve producten, is een veelgehoorde kwalificatie dat ze veiliger zouden zijn dan actieve fondsen. Een constatering die de drie adviseurs overigens niet bestrijden. Maar tegelijkertijd zijn er ook wel enige bedenkingen. Zo weten de meeste klanten niet dat de Europese markt van trackers voor circa 50 procent gebaseerd is op swaps. Zo n situatie kan ertoe leiden dat er serieuze verliezen kunnen ontstaan. Maar moet een klant zoiets op voorhand worden verteld? Tot hoever moet transparantie gaan? Het klinkt tegenstrijdig, maar als alles transparant is, zie je niks meer, zegt een van de adviseurs aan tafel. structuur Toch wordt de roep om transparantie niet afgedaan als een modeverschijnsel. Integendeel: klanten willen volgens de drie adviseurs structuur zien in de financiële producten die hun worden aangeboden. En ze willen dat adviezen degelijk worden onderbouwd. Waar voorheen de focus lag op rendement, is het nu vooral de behoefte aan duidelijkheid. Van Summeren: Mensen willen meer dan ooit begrijpen wat ze kopen. Dat is prima. Het verplicht ons als adviseur om uit te leggen hoe dingen werken. En om verwachtingen te managen. In de Verenigde Staten wordt inmiddels 40 procent passief belegd en alle tekenen wijzen erop dat de trend in Europa een vergelijkbare richting uitgaat, al is het de vraag of het percentage hier even grote vormen zal aannemen. Hoe het ook zij: op het moment dat iedereen hetzelfde gaat doen, ontstaan er kansen voor partijen die het anders doen. In dit geval actieve fondsbeheerders. Maar dat zullen volgens de drie adviseurs aan tafel dan wel beheerders moeten zijn met een onderscheidende propositie. Een propositie die aansluit op de werkelijke behoeften van klanten. In deze aflevering 2 Jasper Joosten Insinger de Beaufort 4 Harm Linssen Rabobank en 3 Hans van Summeren Van Lanschot. Met Deutsche s 1 Pieter Furnée hebben zij het over actief of passief beleggen en in hoeverre de uitkomst van die keuze in het belang van klanten is. 14 fonds nl > 15

9 18 22 Oude nieuwe tijden Waarin gasthoofdredacteuren Frans van Lanschot en Dick van Ommeren hun licht laten schijnen over de crisis die maar niet wil eindigen, de veranderende rol van adviseurs, de opkomst van impact investing en over klantenkennis. pagina 18 Veelzijdig perspectief De spirit van Jaap Vaandrager, de persoonlijke missie van Maarten de Gruyter, de passie van Dirk Kam, de wens van Bart Hartman om het verschil te maken en de zakelijke dienstverlening van Diana van Maasdijk: het fenomeen impact investing van alle kanten bekeken. pagina 22 FONDS NL Impact investing en de adviseur Vier deskundigen over impact investing, een aparte tak van sport die vaak niet vanuit een beleggingsoptiek ontstaat. 'Daar moet je als adviseur dus uitvoerig met mensen over praten om een goed advies te kunnen geven. pagina 30 fonds nl > 17

10 GASTHOOFDREDACTEUREN OUDE NIEUWE FRANS VAN LANSCHOT TIJDEN DICK VAN OMMEREN Net toen het erop begon te lijken dat de financiële branche in rustiger vaarwater was beland, raakte Nederland weer in rep en roer ditmaal door de nationalisatie van SNS Reaal. Fonds.nl-gasthoofdredacteuren Frans van Lanschot, algemeen directeur bij ABN Amro MeesPierson, en Dick van Ommeren, directeur Marketing & Products bij dezelfde bank, over de crisis die maar niet wil eindigen, de veranderende rol van adviseurs, de opkomst van impact investing en klantenkennis. Tekst Paul van Engen Fotografie Maurits Giesen THE NEVER ENDING CRISIS Van Ommeren: De problemen zijn voorlopig nog niet over en ik denk dat wij aan alle kanten nog behoorlijk wat dingen moeten oplossen en opknappen voordat we erdoorheen zijn. Bij zo n nationalisatie van SNS Reaal komt ineens weer alles langs, van de beloning van een topman tot al dan niet wenselijke producten en het splitsen van banken en verzekeraars. Je kunt je dan afvragen in hoeverre wij er als sector in geslaagd zijn om alle veranderingen, die wel degelijk in de voorbije jaren zijn doorgevoerd, in voldoende mate te communiceren. Van Lanschot: Wat ik zie is dat klanten zich met hun individuele private banker uitermate comfortabel voelen. Er is een enorm gat tussen de mening van een individuele klant over zijn relatie met de bank en de adviseur die hem aandacht geeft en hoe hij denkt over de financiële sector in zijn totaliteit. Klanten zijn op zoek naar duidelijkheid over financiële zaken en die proberen wij ze te geven. De openheid waarmee klanten issues met ons bespreken neemt toe. Ik vind dat daar in de basis een heleboel gezonde dingen aan het gebeuren zijn. Als bank zijn we ons enorm bewust van onze verantwoordelijkheid, maar wij relateren dat bij voorkeur aan de één-op-één relatie met een klant, want dat is uiteindelijk waarvoor wij als private banker op de wereld zijn. ADVISEURS VAN MORGEN Van Ommeren: Pakweg vijf jaar geleden waren onze adviseurs vooral gericht op zaken als rendement, benchmark en profiteren van stijgende beurzen. Nu brengen ze veel meer de risico s in kaart die bepaald financieel gedrag met zich meebrengt en kijken ze of die risico s beter kunnen worden gemanaged. Van Lanschot: De tijden zijn veranderd en daardoor is ook de dialoog met onze klanten anders geworden. Hetzelfde geldt voor de rol van de adviseur. Wat we willen is dat onze adviseurs in staat zijn om met klanten te praten over wat hen in financiële zin bezighoudt. Onze selectie en opleiding van medewerkers is daar inmiddels deels op gericht. En we schromen ook niet om deskundigheid van buiten de bank naar binnen te halen, zoals met filantropie. Klanten stellen dat zeer op prijs, want ze zijn zoekende op dit terrein. En als je hen daarbij kunt helpen of begeleiden, geeft dat een grote meerwaarde aan de relatie die je met klanten onderhoudt. Van Ommeren: Wat wij als bank natuurlijk graag willen weten, is hoe klanten de relatie met hun adviseur ervaren. Meestal zijn het één-op-één gesprekken, waarvan wij niet precies weten wat er besproken wordt en hoe. Daarom zijn we nu met een systeem bezig waarbij we proberen de kwaliteit van die gesprekken structureel te verbeteren. Dat doen we door aan de klant te vragen of hij akkoord is met het laten bijwonen van een gesprek door een collega van de bank. En aan het einde van het gesprek wordt alles geëvalueerd, wordt gekeken of alle onderdelen aan de orde zijn geweest, waar het goed ging en waar het eventueel misging. Zo willen we een zich permanent verbeterende organisatie worden. Van Lanschot: Het verhogen van de kwaliteit heeft trouwens ook betrekking op de inhoudelijke aspecten van het adviesvak. Regelmatig krijgen onze private bankers onderricht van hoogleraren over technisch-inhoudelijke zaken die te maken hebben met private banking. Van Ommeren: Wij zijn er namelijk van overtuigd dat adviseurs een belangrijke schakel blijven in de relatie met klanten. Uiteraard zijn er een hoop operationeel gerichte activiteiten die je kunt aanbieden via andere kanalen, maar het echt hoogwaardige advies en het met een klant in kaart brengen wat hij op langere termijn wil, vindt plaats in de vorm van een gesprek. > 18 fonds nl > 19

11 IMPACT INVESTING Van Ommeren: Het is een trend waar wij al een kleine vijftien jaar mee bezig zijn, maar die nu duidelijk intensiever wordt. Mensen denken na over wat er gebeurt met het geld dat ze beleggen. Die bewustwording stijgt enorm. Impact investing is de laatste stap in die ontwikkeling. Je weet wat er met je geld gebeurt en je kunt het ook volgen en het effect ervan waarnemen. De groep mensen die nadrukkelijk iets wil bereiken met zijn geld en expertise, bijvoorbeeld ondernemerservaring, neemt zichtbaar toe. Van Lanschot: Een groot deel van onze klanten doet dit niet vanwege het financiële rendement. We hebben vorig jaar certificaten uitgegeven voor de financiering van het Concertgebouw en dan blijkt dat mensen daaraan mee willen doen om dat wereldberoemde gebouw in stand te kunnen houden als cultureel erfgoed. Van Ommeren: Een groot aantal van onze klanten is zich door de terugtrekkende overheid meer verantwoordelijk gaan voelen. Men is selectief en kijkt naar kwaliteit, maar is wel bereid steun te verlenen. Want ze beschouwen het als een geweldige verarming voor de samenleving als bepaalde zaken zouden verdwijnen omdat de overheid andere prioriteiten stelt. Dat vind ik wel een trend. En ook uitermate positief. Van Lanschot: Je ziet het vooral terug in de sectoren die onder vuur liggen: cultuur, onderwijs en gezondheidszorg. Maar ik ken ook klanten die door hun persoonlijke situatie, door wat ze tegen zijn gekomen in hun eigen leven, getriggerd worden om iets te ondersteunen. Van Ommeren: Wat daarbij helpt, is dat nu ook in Nederland de eerste voorzichtige stappen naar fiscale facilitering worden gezet. Dat geeft een enorme stimulans, waardoor mensen erover nadenken. Wij zien dat mensen daar veel actiever mee zijn dan een paar jaar geleden. En wij dus ook. 20 FRANS VAN LANSCHOT Vermogensbeheer ziet een grote instroom. En mensen blijven erg liquide. Daar ligt een grote rol voor onze adviseurs om klanten op de juiste manier te begeleiden. DICK VAN OMMEREN Wat helpt bij impact investing, is dat nu ook in Nederland de eerste voorzichtige stappen naar fiscale facilitering worden gezet. Dat geeft een enorme stimulans, waardoor mensen erover nadenken. KLANTENKENNIS Van Lanschot: Wij hebben een aantal jaren geleden heel sterk gekozen voor het segmenteren van onze klanten. Dat zorgt voor meer focus en verdieping en het stelt ons in staat gemeenschappelijke patronen te ontdekken. Dat is bevorderlijk voor zinvolle diensten- en productontwikkeling. Door die segmentering hebben we dus meer specifieke kennis van individuele klanten en meer collectieve kennis van groepen klanten verkregen. Van Ommeren: Als je klantsegmentering invoert, zal je ook de organisatie daarop moeten inrichten. Op basis van de klantbehoeften die er zijn. Neem impact investing. Wat we op dat vlak doen voor klanten die daar bewust voor kiezen, kan alleen maar als je dedicated teams inzet. Specialisten die zich in die klantengroep kunnen bewegen. Dat zorgt ervoor dat je niveau van dienstverlening toeneemt en dat je van grotere toegevoegde waarde bent. Van Lanschot: Wat we verder waarnemen bij alle klanten is vergelijkbaar met wat anderen waarschijnlijk ook zien: een grote aarzeling om zelf te gaan beleggen. Vermogensbeheer ziet een grote instroom. En mensen blijven erg liquide. Daar ligt een grote rol voor onze adviseurs om klanten op de juiste manier te begeleiden. Van Ommeren: Wat mij in de contacten met klanten opvalt, is dat ze zeer open en vertrouwelijk zijn over dingen die hen bezighouden. Dat sterkt mij ook in de overtuiging dat de rol van de adviseur niet zal verdwijnen. De financieel gerelateerde issues die in de hoofden van mensen zitten, waar ze soms van wakker liggen, zijn zaken waar ze graag met iemand over willen praten. Die persoonlijke relatie is bepalend voor de manier waarop wij onze private bank willen inrichten. In het volgende nummer van Fonds.nl juni financieel adviseurs die het verschil maken Laten we eerlijk zijn: financieel adviseurs, variërend van private bankers tot relatie managers en beleggingsadviseurs, hebben het niet gemakkelijk. Klanten worden assertiever en veeleisender, financiële instellingen worstelen met de vraag hoe ze de activiteiten van hun adviseurs kunnen vertalen in netto-omzet en de toezicht houder heeft ook zo zijn eigen wensenpakket Duidelijk is dat de financieel adviseur van de toekomst en die toekomst is dichterbij dan menigeen denkt een ander of beter repertoire aan kennis, vaardig heden en inzichten dient te hebben om in het nieuwe krachtenveld te kunnen slagen. Het goede nieuws is dat er al heel veel adviseurs zijn die aan de normen van morgen voldoen. Maar wie zijn ze? En wat maakt hen zo onderscheidend? Op basis van een eerder dit jaar gehouden enquête worden in het volgende nummer van Fonds.nl 30 adviseurs voorgesteld die door hun collega s gerespecteerd en geroemd worden om hun professionele en onderscheidende kwaliteiten. 30 Adviseurs van wie iedereen iets kan leren! fonds nl > 21

12 Private investeerder Jaap Vaandrager ondernemers met spirit Tekst Audrey Zonneveld Fotografie Herman van Heusden Ondernemer en investeerder Jaap Vaandrager is sinds halverwege de jaren tachtig actief in Brazilië, het Midden-Oosten en Azië. Er is daar prima geld te verdienen, mits je als investeerder precies weet wat er speelt. Jaap Vaandrager (76) mag dan allang de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt, aan stoppen met werken denkt hij voorlopig niet. Als investeerder zit hij nog steeds achter de knoppen van menig bedrijf in transport en logistiek. Daar heeft hij dan ook zijn strepen in verdiend. Kort na de oprichting in 1979 van zijn bedrijf Hyva, dat hydraulische apparatuur levert voor vrachtwagens en andere wegtransportmiddelen, besluit Vaandrager al over de grens te kijken. Hyva werd in korte tijd wereldmarktleider op het gebied van hydrauliek. Ik had klanten in Brazilië, maar om mijn spullen daar de grens over te krijgen, moest ik een enorme berg papierwerk doorworstelen en hoge invoerrechten betalen. Het leek me zinvoller om daar gewoon een fabriek neer te zetten. Die formule hebben wij ook toegepast in andere landen. We hielden allemaal de focus op de lange termijn, we gingen niet voor the quick buck. Het ging tenslotte om gebieden waar de economische ontwikkeling nog niet zo ver gevorderd was als in Nederland. En ook medewerkers moesten de ruimte krijgen om te groeien in hun rol. De juiste drive Gaandeweg veranderde de rol van Jaap Vaandrager steeds meer in coach en adviseur van plaatselijke directeuren. De verkoopleider voor de tak in het Midden-Oosten en Afrika had oorspronkelijk een shoarmazaak. Hij was al 49 toen hij bij mij kwam nadat hij was bedonderd door zijn compagnon. Het was een goede vent, dat zag ik meteen. Hij begon onderaan, voor een minimumloon, maar hij heeft zich snel weten op te werken. Hij had de juiste drive en hij wilde leren. Nu is hij dus een van de belangrijke spelers binnen het bedrijf. Nog steeds is de juiste drive een van de sleutelbegrippen voor Jaap Vaandrager. Als hij nu besluit in een bedrijf te investeren, is een van de eerste dingen waar hij naar kijkt: is de ondernemer uit het juiste hout gesneden. Als ik in een bedrijf investeer, zoek ik een ondernemer, géén manager. Daarvan zijn er al genoeg. Ik ben ook niet geïnteresseerd in opleiding of achtergrond. Het is de spirit die telt, de spirit die iemand heeft om ervoor te gaan. Zo heeft Vaandrager in 2007 samen met lokale partners een nieuwe fabriek opgezet in India, waar transportoplossingen voor vervoer over de weg worden gemaakt. En recentelijk is deze fabriek gestart met een joint venture met een Nederlands bedrijf, voor het maken van koelvoertuigen. In een land van 1,2 miljard inwoners als India rijden er daarvan maar 5000 rond en in Nederland Dus veel voedsel verrot onderweg. De man die er in Nederland bovenop zit, is een goede vent. Hij exporteert al naar Rusland en Turkije. Ik weet dat hij de kennis en capaciteiten heeft om deze business van de grond te tillen. Dus zie ik er ook geen gevaar in om er geld in te steken. Risico s Toch realiseert Vaandrager zich dat deze manier van werken risico s met zich mee kan brengen. Risico s vanwege de landen waarin hij actief is. Maar ook risico s omdat de ondernemer wellicht minder aan de verwachtingen voldoet. Ik heb in talloze bedrijven geïnvesteerd, maar vooralsnog is het niet nodig gebleken om geld af te schrijven. De gebieden waarin ik investeer, ken ik goed. Ik ga meerdere keren op bezoek, ook in moeilijke landen als Irak of Soedan, om de plaatselijke situatie te beoordelen. Dan blijkt de werkelijkheid vaak anders dan media en politici beweren. Het zijn natuurlijk geen gemakkelijke landen om iets op te zetten, maar door in contact te treden met de lokale bevolking wordt al snel duidelijk wat de mogelijkheden zijn. Zijn investeringen blijken grotere effecten te hebben dan hij aanvankelijk had kunnen vermoeden. Toen ik afscheid nam bij Hyva heb ik in plaats van cadeaus geld gevraagd voor het bouwen van waterputten, sanitaire voorzieningen en scholen in dorpjes in India. Dit is opgezet met de Zoetermeerse Rotary, de Rotary Deonar in Mumbai en Cordaid. Inmiddels zijn veertien dorpjes voorzien van waterputten, sanitaire voorzieningen en schooltjes. De schooltjes hebben we gebouwd op voorwaarde dat de kinderen Engelse les krijgen. Aanvankelijk zou dat alleen gelden voor de oudste groep, maar inmiddels wordt er in alle groepen Engelse les gegeven. De school staat nu in de wijde omtrek bekend als The English School. Dat is heel zinvol allemaal, want het vergroot de kansen op werk. Zo zouden mensen ook tegen ontwikkelingswerk moeten aankijken, vind ik. Schrap alle giften, maar creëer werk. Vaandrager kent de verhalen over corruptie in de moeilijke landen waar hij opereert. Maar hij vindt dat zelfgenoegzame reacties. Zijn we de Bouwfraude vergeten, waarbij de staat voor miljoenen is opgelicht? Bovendien heb ik ook in Nederland wel klanten op bezoek gehad die geen behoefte hadden aan een officiële factuur, maar zwart wilden betalen. Daar heb ik nooit aan meegedaan. Ook de bonuscultuur doet hem de wenkbrauwen fronsen. Ik heb uiteraard niks tegen geld verdienen. En een winstdeling voor iemand die goed heeft gepresteerd, is niet meer dan normaal. Maar de miljoenen die nu worden uitbetaald, ook als een organisatie te gronde is gericht: een schande. Die buitensporige bedragen moeten uit de business, want ze zijn schadelijk voor die business en de motivatie van medewerkers. Geef mensen en organisaties eerst de kansen om te groeien, dan komen die opbrengsten vanzelf wel. 22 fonds nl > 23

13 echte Impact De farmaceutische industrie lijkt weinig belang te hebben bij genezing. Gelukkig ziet Novo Nordisk wel zakelijke mogelijkheden. De weerbarstige werkelijkheid van Stichting DON Diabetes Onderzoek Nederland De Stichting Diabetes Onderzoek Nederland neemt dankzij de focus op major donors en een uitgekiend netwerk een belangrijke plaats in bij de bestrijding van diabetes. Oprichter Maarten de Gruyter belicht een aantal facetten van zijn persoonlijke missie: Het zou mooi zijn als een bedrijf als Albert Heijn de genezing zou kunnen claimen. Ieder uur sterft er iemand in Nederland aan de gevolgen van diabetes. Dit kunnen hart- en vaatziekten zijn, maar ook nierfalen of de aantasting van andere organen. Verder zijn blindheid en amputatie van ledematen vaak gevolgen van deze ziekte. Het lastige is dat mensen wel wéten dat ze diabetes hebben, maar toch noemen ze het niet als de voornaamste veroorzaker van hun lichamelijke problemen. Diabetes is de laatste jaren meer in de belangstelling komen te staan vanwege de toename van het aantal obesitaspatiënten in Nederland. Maar eigenlijk vertroebelt de aandacht daarvoor het werkelijke probleem. Lang niet alle diabetespatiënten hebben namelijk obesitas. Het is dus ook niet zo dat als iemand gewicht verliest hij of zij automatisch van de ziekte af is. Voor mensen met diabetes type 1 is er sowieso nog geen genezing mogelijk. Onderzoek Met de Stichting Diabetes Onderzoek Nederland (DON) richten wij ons uitdrukkelijk op de genezing van diabetes. Dus financieren wij onderzoek van topkwaliteit in binnen- en buitenland. Op dit moment lopen er twee projecten in Nederland, Tekst Audrey Zonneveld Fotografie Shutterstock waaronder in het Leids Universitair Medisch Centrum. Maar ook onderzoeken in Brussel en Jeruzalem worden door ons gefinancierd. Onze Wetenschappelijke Raad ziet erop toe dat het echt vernieuwende onderzoeken zijn die genezing dichterbij brengen. Zo loopt er met onze hulp ook een onderzoek in het Hubrecht Laboratorium in Utrecht, waarbij van een stamcel een darmcel wordt gemaakt. Mogelijk kan die techniek voor de bestrijding van diabetes worden ingezet. Wij financieren dit onderzoek overigens samen met het Diabetes Fonds. Strategie Het Diabetes Fonds zou onze concurrent genoemd kunnen worden, maar het wezenlijke verschil is dat het Diabetes Fonds zich richt op de grote massa. Iedereen is daar welkom als donateur. Dat is bij ons in principe ook zo, maar wij richten ons actief op zogenaamde major donors: mensen die gedurende vijf jaar minimaal 1000 euro aan ons doneren. Het zijn dus meestal ondernemers en mensen op managementniveau die aan ons verbonden zijn. Vaak in eerste instantie omdat ze emotioneel betrokken zijn bij diabetes, vanwege een ziek kind of zieke part- 24 fonds nl > 25

14 Impact Investing Een charitatieve instelling moet worden gerund als een bedrijf. Middelmaat is niet goed genoeg. ner. En juist omdat deze major donors betrokken zijn bij Stichting DON wordt het voor andere ondernemers aantrekkelijk om zich aan te sluiten: we hebben immers een interessant netwerk opgebouwd. Verder is ABN Amro, met welke bank onze samenwerking onlangs met drie jaar is verlengd, sponsor van een van onze evenementen. Ook farmaceutisch bedrijf Novo Nordisk ondersteunt ons financieel. Fondsenwerving We organiseren regelmatig evenementen, zoals op 24 mei een (uitverkocht) golftoernooi, DON Masters genaamd, waarbij een aantal bekende Nederlanders aanwezig zal zijn, zoals Frits Sissing, Frank en Ronald de Boer, Ruud Gullit, Paul Haarhuis, Beau van Erven Dorens en René Froger. Dit is een evenement waarbij de baan, de hapjes, de drankjes en de verzorging van de beste kwaliteit zullen zijn. We vragen er dan ook 5500 euro per persoon voor, wat veel geld is in deze tijd. Maar onze ervaring is dat donateurs bereid zijn dat te betalen mits het evenement een topniveau heeft. En dan komen ze ook terug het jaar erna. Dat onderscheidt ons van andere fondsen: we vragen een flink bedrag, maar bieden ook evenementen die echt onderscheidend zijn qua niveau. Verder hebben we vorig jaar een concert met René Froger en Jeroen van der Boom georganiseerd plus een aantal specifieke evenementen voor donateurs. ABN Amro is steeds de hoofdsponsor, maar juist vanwege het karakter van onze evenementen is de bank hierbij niet overdadig aanwezig met banieren en ballonnen. Eerder ingetogen en stijlvol. Een charitatieve instelling moet mijns inziens worden gerund als een bedrijf. Middelmaat is niet goed genoeg. Bestuurders moeten hands-on en emotioneel betrokken zijn. De organisatie moet transparant zijn en de kostenstructuur overzichtelijk. In die zin maken wij het onszelf niet gemakkelijk, omdat het type evenement dat wij organiseren hoe dan ook kosten met zich meebrengt. Bij zo n golftoernooi als DON Masters krijgen we veel gratis, zoals de baan. Maar niet iederéén kan gratis werken. Dat begrijpen wij ook wel. Die kosten maken we wel inzichtelijk. Vergelijkbaar voorbeeld: een website. Een stichting kan niet zonder website, maar zo n ding kost 5000 euro om te laten maken. Dat staat gelijk aan vijf donateurs... Die afweging maken wij steeds. Wat kost het en wat betekent dat voor onze organisatie? Dan hoop ik dat we Stichting DON kunnen opheffen omdat diabetes genezen is. Maar als dat niet zo is, hoop ik dat de farmaceutische industrie en overige bedrijven zich meer bezighouden met de cure-kant van diabetes. De farmaceutische industrie lijkt nu weinig belang te hebben bij het genezen: ze blijven liever oneindig insuline verkopen natuurlijk. Gelukkig ziet Novo De Stichting Diabetes Onderzoek Nederland (DON) is in 2006 opgericht door Maarten de Gruyter (37). Hij heeft zelf diabetes en het frappeerde hem dat de communicatie en fondsenwerving rondom diabetes vooral gericht waren op preventie van de ziekte. Belangrijk natuurlijk, maar De Gruyter maakte het tot zijn persoonlijke missie om genezing voor deze ziekte te vinden. Aanvankelijk zou het een kleine familiestichting worden, maar DON groeide al snel uit tot een organisatie met vijf bestuursleden en twee fte s op kantoor. Daarnaast beschikt de Stichting over een invloedrijk netwerk van medisch specialisten in haar Wetenschappelijke Raad en Raad van Toezicht. Bekende ambassadeurs van Stichting DON zijn onder anderen René Froger, Paul Haarhuis en Michiel Borstlap. Nordisk wel zakelijke mogelijkheden voor een medicijn tegen diabetes. Zij investeren nu en hopen er straks geld mee te verdienen. Wellicht brengt dat andere organisaties op ideeën. Het zou volgens mij uit commercieel oogpunt ook ontzettend mooi zijn als een bedrijf als Albert Heijn de genezing zou kunnen claimen. Maar ik weet dat het qua communicatie ingewikkeld ligt: er zijn maar weinig bedrijven die met obesitas geassocieerd willen worden. En dat woord zal dan toch vallen. En toch, als je het zakelijk bekijkt: 1 op de 12 mensen heeft diabetes. Wat betekent dat wel niet voor organisaties als AH? Grote bedrijven zouden het commercieel moeten benaderen, dunkt me. Door nieuwe fiscale regelgeving zijn schenkingen aan Mesics vrijgesteld van schenkingsrecht en donaties aftrekbaar voor de belasting. Diirk kam Oprichter Stichting Mesics Koos Breukel De stichting Mesics (mens sana in corpore sano) van zakenman Dirk Kam is in 1998 opgericht met als doelstelling het bevorderen van de lokale zelfredzaamheid van mensen in Afrika via kleinschalige ontwikkelings-projecten. De stichting is actief in een aantal landen op dat continent, waaronder Ivoorkust, Bénin en Kenia. Elk land heeft een eigen autochtone projectleider. Een belangrijke activiteit van Mesics is het stimuleren van inkomensgenererende activiteiten van met name groepen vrouwen: bakkerijtjes, maïsmolens, oliepersen, et cetera. Het budget van Mesics bedraagt jaarlijks circa euro, met donaties van bedrijven, maatschappelijke organisaties en particulieren, onder wie Kam zelf. Zorgvuldig beheer Zo n relatief klein budget is veel lastiger te managen dan de 40 miljoen euro die er jaarlijks in mijn bedrijven omgaat, zegt Kam. Het belangrijkste verschil is dat anderen dat geld aan mij hebben toevertrouwd. Daar wil je zorgvuldig mee omgaan. Daarom zorg ik altijd voor een jaarverslag en een accountantscontrole. Het is zwaar geschut, maar dat moet dan maar. Zelf vorm geven aan het financieel ondersteunen van goede doelen is een kwestie van vallen en opstaan. Kam: Natuurlijk bega je vergissingen. Mijn grootste fout maakte ik in de beginjaren, in Bénin. Mijn lokale partner en ik hadden een proefboerderij opgezet, waarvan de beheerder de opbrengst als zijn eigen bezit ging beschouwen. Ik heb ervan geleerd dat uiteindelijk iedereen eerst aan zichzelf denkt en dan pas aan een ander. Dat is niet erg, en in Afrika is het zelfs begrijpelijk, maar een goed project is pas mogelijk als je deze menselijke neiging onder controle kunt houden. Financiering Mesics financiert zijn projecten door donaties van particulieren, goededoelenfondsen/stichtingen, bedrijven en serviceclubs. Mesics betaalt geen salarissen; als regel worden de reiskosten gedragen door de reizigers zelf. Aldus bestaan de enige beheerkosten van Mesics uit wat drukwerk en porti en de wettelijke bijdrage aan de Kamer van Koophandel. In totaal nog geen 0,5 procent van de totale inkomsten. Zoals gezegd publiceert Mesics elk jaar een financieel rapport met een accountantsverklaring. De belastingdienst heeft Mesics per 2008 aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling. In het kader van de nieuwe fiscale regelgeving zijn hierdoor alle schenkingen aan Mesics vrijgesteld van schenkingsrecht en zijn donaties aan Mesics aftrekbaar voor de inkomstenen vennootschapsbelasting. > echte Impact 26 fonds nl > 27

15 Diana van Maasdijk Hoofd Filantropie Advies ABN Amro MeesPierson De afdeling Filantropie Advies van ABN Amro MeesPierson helpt klanten met informatie, inspiratie en financieel advies om hun filantropische activiteiten optimaal aan te laten sluiten op hun levensovertuiging en vermogensopbouw. Dat kan gebeuren via het organiseren van bijeenkomsten, het begeleiden bij het formuleren van de geefmissie, het vinden van passende goede doelen en het opzetten van een eigen stichting. Verschil maken Bij filantropie of impact investing zoeken particulieren drie dingen. Allereerst is dat een betrokkenheid bij de projecten en bij de doelen die daarmee worden nagestreefd. Ze willen het gevoel hebben dat ze actief deel zijn van de oplossing, en geen wandelende pinautomaat. Daarnaast verwachten ze transparante communicatie over de vorderingen. Hier horen niet alleen de successen, maar ook de mislukkingen bij. Ten slotte zijn vermogende particulieren op zoek naar manieren om daadwerkelijk impact te creëren. Ze willen echt een verschil maken. Drie segmenten De vermogende particulieren die filantropisch actief zijn, laten zich in een aantal segmenten opdelen. Allereerst zijn dat de vermogende ouderen zonder kinderen. Zij zoeken een goede toekomstige bestemming voor hun vermogen. De tweede categorie bestaat uit ondernemers. Deze groep is meestal eind veertig of in de vijftig en heeft veel geld verdiend door de opbouw van een eigen bedrijf en eventueel via de verkoop daarvan. Bij deze ondernemers zie je vaak dat ze hun geld willen gebruiken om anderen de kansen te bieden die ze zelf ook gehad hebben. De derde groep zijn de mensen die hun vermogen via vererving hebben gekregen. Die families hebben vaak al een filantropische traditie, maar ik merk steeds vaker dat jongere generaties daar op een nieuwe manier invulling aan willen geven. Rol van de adviseur Ik las laatst in een onderzoeksrapport dat 70 tot 90 procent van de mensen die een vermogen erven van bank wisselt. Dat gebeurt voornamelijk omdat deze groep geen contact heeft met de adviseur van zijn of haar ouders. Filantropie is een uitstekende opstap om de naasten van de klant te leren kennen. Je ziet namelijk heel vaak dat de partner of kinderen van een klant meekomen naar een gesprek als het de insteek filantropie meekrijgt in plaats van financiële zaken. Voor de adviseurs is op dit vlak ook een serieuze rol weggelegd. Zij kunnen aan de klanten vragen of er thema s zijn die hun echt aan het hart gaan en met welke waarde zij naar hun vermogen kijken. Op die manier kan er een eerste inventaris worden gemaakt. Aan de hand daarvan kan dan eventueel Filantropie Advies worden ingeschakeld, net zoals bijvoorbeeld soms een beroep wordt gedaan op een andere expert, zoals een fiscalist of accountant. > Bart Hartman Voorzitter NOTS Foundation Stichting NOTS Foundation is opgericht door Bart Hartman, die na de verkoop van zijn bedrijf zijn tijd en vermogen wilde inzetten om echt een verschil te maken. De stichting richt zich op het fiscaal vriendelijk doorsluizen van donaties naar projecten in ontwikkelingslanden. Microkredieten Ruim tien jaar geleden heb ik mijn bedrijf verkocht. Ik ben echter niet het type om te gaan rentenieren, dus ging ik op zoek naar manieren om met mijn geld en ervaring echt een verschil te maken. Samen met mijn toenmalige compagnon heb ik in 2003 NOTS Foundation opgericht en zijn we aan de slag gegaan met een studiebeurzenproject voor kinderen in Argentijnse sloppenwijken. Na verloop van tijd ging dat toch een beetje knagen, want ik besefte dat alles stilvalt zodra wij zouden stoppen met het doneren van gelden. Nadenkend over manieren om mensen in ontwikkelingslanden vooruit te helpen op een meer duurzame manier ben ik op microkredieten uitgekomen. Ondernemende aanpak Nadat we via Triple Jump actief waren geworden met microkredieten viel het mij op dat de mensen die daar gebruik van maken behalve geld vaak ook elektriciteit nodig hebben. Na enig onderzoek werd duidelijk dat voor energievoorzieningen het distributiemodel de grote bottleneck is. Distributie betekende veelal dat goededoelenorganisaties zonnepanelen en dieselgeneratoren weggaven. Maar dit model is niet schaalbaar en niet financieel duurzaam. Tegen deze achtergrond heeft NOTS een ondernemende aanpak voor de distributie van energieproducten ontwikkeld, inclusief financiering met beleggingskapitaal. Om deze aanpak in de praktijk te testen heeft NOTS in 2011 twee ondernemingen in Mali opgericht, een voor de verkoop en distributie van solar ledlampen, ter vervanging van kerosinelampen, en een voor duurzame houtskoolproductie. Ondanks de onrust in Mali ontwikkelen de ondernemingen zich volgens plan. In 2014 gaan we vergelijkbare ondernemingen oprichten in enkele andere Afrikaanse landen. Volwaardige belegging Op grote schaal mensen in ontwikkelingslanden vooruithelpen op een financieel duurzame manier werkt alleen als er voldoende beleggingskapitaal beschikbaar is. Beleggers verstrekken echter alleen kapitaal als het rendement voldoende hoog is. Voor beleggingen in microkredieten is dit inmiddels voldoende aangetoond. Voor private equity-achtige impactinvesteringen is het trackrecord nog relatief kort. Maar toch besluiten steeds meer beleggers om een dergelijke investering in hun portefeuille op te nemen. Maar vergeleken met de hoeveelheid kapitaal die nodig is voor impactinvesteringen van goede kwaliteit is het aanbod van kapitaal nog veel te klein. Banken en vermogensbeheerders zouden impact investing veel actiever onder de aandacht moeten brengen van hun cliënten. Behalve dat het goed is voor hun cliënten is het ook goed voor hen zelf. Een actieve bijdrage leveren aan een betere wereld is in mijn optiek onontbeerlijk voor een succesvolle bank en vermogensbeheerder. Maar dit vergt een forse omschakeling in het denken en handelen. Impact investing gaat pas echt vliegen als banken en vermogensbeheerders het onderdeel maken van hun standaard-assetallocatie. echte Impact 28 fonds nl > 29

16 Impact investing en de adviseur GOED DOEN Tekst Paul van Engen Fotografie Ruud Binnekamp De een noemt het duurzaam beleggen, een ander impact investing en weer een ander maatschappelijk verantwoord beleggen. Is het in essentie allemaal hetzelfde of plaatst iedereen zo zijn eigen accenten? Jan van Hoven Consultant Duurzaam Beleggen ING Julius Koning Senior Private Banker voor ondernemers ABN Amro MeesPierson Dick van Ommeren Directeur Marketing & Products ABN Amro MeesPierson Ernestine Schimmelpenninck, Directeur Instellingen en Charity Desk Rabobank 30 fonds nl > 31

17 impact investing en de adviseur Ernestine Schimmelpenninck Een ondernemer wil graag zelf controle houden. Wie daar minder behoefte aan heeft, geeft makkelijker aan een bestaand goed doel. Julius Koning Als adviseur heb je toegevoegde waarde als je iemand kunt laten aanhaken bij bestaande stichtingen in het bestand van de bank. > Van Hoven: Impact investing is wat mij betreft een aparte tak van sport. Bij duurzaam en maatschappelijk verantwoord beleggen beleg je op basis van bepaalde criteria over het algemeen in beursgenoteerde ondernemingen. Bij impact investing gaat het veel meer om de ziel van de belegger. Waar staat hij voor en waarmee wil hij een verschil maken? Het is ook vaker project-gerelateerd. Schimmelpenninck: Impact investing heeft toch vooral te maken met de persoonlijke missie van mensen. Koning: Ja, dat herken ik wel. Alleen is die missie vaak niet ontstaan vanuit een beleggingsoptiek, dus daar moet je als adviseur uitvoerig met mensen over praten om een goed advies te kunnen geven. Van Ommeren: De vraag is natuurlijk of we ons willen laten vangen in allerlei definities. Onze klanten in ieder geval niet. Die komen vanuit een bepaalde overtuiging of passie. En daar wil ik iets aan doen. Mijn gevoel daarbij is dat met het slechter worden van de economie en het terugtrekken van de overheid meer en meer ondernemers en goede doelen zeggen dat zij hier een rol hebben te vervullen. Als je in de Verenigde Staten vermogend bent en je doet niets op het gebied van charity, ben je a sociaal. Zo ver zijn we in Nederland en Europa nog niet, maar je ziet wel een onderstroom van mensen die zich bewust zijn dat er een rol voor hen is weggelegd. Schimmelpenninck: Ik zie die trend ook. Er wordt heel veel geld gegeven aan goede doelen. Maar of we dat met elkaar gaan delen, dat zie ik nog niet zo. Koning: Wat ik merk, is dat klanten die als ondernemer in hun bedrijf vaak duurzaam bezig zijn ook met hun private vermogen en hun winsten iets anders willen doen. Het komt echt vanuit het hart. Veel van hen zijn zoekende en ze verwachten eigenlijk niet van hun bank dat die hen daarbij kan helpen. Dus als dat wel het geval blijkt te zijn, is dat positief voor de relatie. Van Hoven: Ik denk dat er zeker een belangrijke rol is weggelegd voor de banken met betrekking tot impact investing. Ik denk daarbij aan het netwerk waar we over beschikken en de expertise, met name ook bij zaken als risico s en rendementsverwachtingen. Is het een nieuwe generatie ondernemers die zich aangetrokken voelt tot impact investing of heeft het niets met leeftijd te maken? Koning: De trend is zeven, acht jaar geleden ingezet, maar de laatste tijd zien we het nadrukkelijk toenemen. Ook vanuit bedrijven. Schimmelpenninck: Een ondernemer wil graag zelf de handen aan het stuur hebben en controle houden, dus ook bij impact investing. Degenen die daar minder behoefte aan hebben, geven makkelijker aan een goed doel dat al bestaat. Van Hoven: Bij impact investing is er ook duidelijk sprake van een financiële tweedeling. Zeer vermogende families hebben zelf de mogelijkheden om op onderzoek uit te gaan en via een eigen stichting activiteiten te ontplooien. Mensen met wat kleinere vermogens maken meer gebruik van bestaande infrastructuren van instellingen voor goede doelen. Het is misschien wel vergelijkbaar met het traditionele beleggen. Als je heel vermogend bent, kun je een portefeuille bouwen met individuele titels, en anders werk je met beleggingsfondsen. Van Ommeren: Waar behoefte aan is, en dat geldt toch bijna voor iedereen die iets wil met Jan van Hoven Er is voor banken een belangrijke rol bij impact investing weggelegd qua netwerk en expertise bij risico s en rendementsverwachtingen. impact investing, is toegang tot netwerken, kennis van goede doelen en kennis van specifieke sectoren. Maar daar kom je als bank en adviseur alleen achter door de juiste vragen te stellen en duidelijk te krijgen waar iemand zijn geld nou echt aan wil besteden. Wij merken dat ook bij onze afdeling Filantropisch Advies, die we speciaal hiervoor hebben opgericht. Schimmelpenninck: Ik denk dat impact investing heel goed past bij bankieren. Het gaat toch allemaal in beginsel om het herkennen van vraagstukken en daar vervolgens een oplossing voor bieden. Van Hoven: Op het moment dat een bank of adviseur een klant zo weet te boeien met wat ze voor hem kunnen betekenen op het gebied van impact investing, ben je daarin onderscheidend. Het is faciliterend zonder dat er direct een profit-gedachte achter zit. Ik vind dat perfect. Van Ommeren: We moeten niet vergeten dat dit soort vraagstukken bij veel klanten op één moment in hun leven langskomt. Voor hen is het net als wanneer je de eerste keer een kind krijgt. De private banker die méér van dit soort klanten bedient, moet alle emoties die bij die klant zitten kunnen herkennen en kanaliseren. En hij moet helder kunnen aangeven wat de beste afwegingen zijn om te maken en hoe eventuele vervolgstappen eruitzien. Die kennis en ervaring kan hij teruggeven aan een klant. Adviseren over impact investing is bewerkelijk. Kan dat geen problemen geven in het businessmodel? Van Hoven: Het gaat hier vooral om klanten in de top van de markt, die al een behoorlijke profit genereren voor de bank. Daar mag je best wat in investeren om die klanten te behouden. En als je ze dan kunt verrassen met je kennis en netwerk, is dat is alleen maar mooi. Schimmelpenninck: Vergeet ook niet dat duurzaam beleggen als breder concept niet beperkt hoeft te blijven tot het topsegment van je klanten. Bij de Rabobank hebben wij ervoor gekozen om vanuit de aanbodkant, dus de producten die door fondshuizen worden geleverd, ook voor kleinere vermogens verantwoord beleggen gemeengoed te maken. Bijna 80 procent van de fondshuizen die wij gebruiken, voldoet inmiddels aan de regels die wij zelf hebben gesteld op het gebied van verantwoord beleggen. Ik sluit niet uit dat we die stap op een gegeven moment ook kunnen zetten met impact investing, als er producten uitkomen die breder ingezet zouden kunnen worden. Van Hoven: Ik weet niet of je van impact investing een confectieproduct kunt maken. Iedereen kan zelf op goededoelen.nl een fonds selecteren, maar heeft zo n persoon dan echt begeleiding nodig? Of twijfelt iemand over een goed doel? In dat geval zou hij met wat meer sturing en begeleiding toch tot een gefundeerdere keuze kunnen komen. Koning: Cruciaal bij impact investing, als je dus echt je eigen stempel ergens op wilt drukken, is dat je toch wel enige kritische massa aan vermogen nodig hebt. Vanaf een ton of drie kun je al leuke dingen doen. Als adviseur heb je toegevoegde waarde als je iemand kunt laten Dick van Ommeren Als je in de Verenigde Staten vermogend bent en je doet niets op het gebied van charity, ben je asociaal. aanhaken bij bestaande stichtingen die in het bestand van de bank zitten. Van Ommeren: Voor een adviseur is het bij impact investing essentieel om te achterhalen wat een klant nou eigenlijk beoogt. Hoe kijkt hij aan tegen het leven, wat wil hij? Feitelijk is dat niet veel anders dan bij de andere grote levensvragen die financiële implicaties hebben. En op het moment dat het over beleggen gaat, zou een adviseur misschien ook wel actief moeten zeggen dat duurzaamheid een thema is dat wij als bank belangrijk vinden en dat we daarbij behulpzaam kunnen zijn als de klant erin geïnteresseerd is. Schimmelpenninck: Volgens mij is dat precies de evolutie die we nu doormaken, zoekend naar de juiste toon en benadering. Omdat het ook echt persoonlijk is wat mensen duurzaam vinden. Maar ik denk dat wij als banken zoveel kennis en expertise in huis hebben over die thematiek dat we iets vaker de bal op de stip moeten leggen voor de klant en dat hij of zij dan zelf wel aangeeft of het een goed voorstel is of niet. Koning: Ik ben het ermee eens dat je niet voor de klant moet gaan denken of bepalen wat hij moet doen. Maar op het moment dat jij als adviseur enthousiast bent en zinvolle dingen te berde brengt, krijg je de klant in beweging. Daarmee zouden we een soort olievlek kunnen bewerkstelligen in Nederland. Schimmelpenninck: Er zijn ook beleggingshuizen die duurzaam beleggen, maar niet vertellen dat ze het doen. Omdat ze weten dat het in de markt niet altijd als positief wordt ervaren. Want niet voor iedereen klinkt verantwoord of duurzaam beleggen even goed. Van Ommeren: Achter die gedachte zit toch vaak het gevoel dat duurzaam beleggen rendement kost. En dat zijn de eerste foute perceptie en feitelijke onjuistheid die we eruit moeten zien te krijgen. Hoe belangrijk is rendement voor mensen die in impact investing stappen? Koning: Dat is heel divers. Er zijn mensen die het niet om financieel maar sociaal rendement gaat. En er zijn mensen die zeggen dat het financieel rendement er niet te veel onder mag lijden. Van Hoven: Er zijn veel ondernemers die een prachtig bedrijf hebben opgebouwd en verkocht, en zich vervolgens de vraag stellen wat ze met dat vermogen moeten. Dan blijkt dat ze met een deel van hun geld ergens een verschil willen maken, met een doel dat vaak dicht bij hun hart of interesse ligt. We doen bij ING onderzoek naar de interesse van klanten in duurzaam beleggen en we zien dat er een latente behoefte is, maar dat mensen nog niet weten wat het allemaal inhoudt en betekent en wat het doet met het rendement. Daar ligt een belangrijke rol voor de banken. Schimmelpenninck: Niet alleen individuen, maar ook bedrijven willen meer impact hebben. Ook zij voelen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en weten dat zij veel meer invloed kunnen hebben dan een willekeurige regering. Misschien ligt daar wel de oplossing voor veel problemen. 32 fonds nl > 33

18 AL 8 AFLEVERINGEN SPRAAKMAKEND BELEGGEN INTERNATIONAL en het is ook nog PRIKKELEND UITDAGEND ONDERHOUDEND LEERZAAM VERRASSEND Beleggen International bewijst dat praten over economie en beleggen niet saai hoeft te zijn. Beleggen International is de nu al veelbekeken en veelbesproken maandelijkse talkshow op Een talkshow die de wereld van het grote en kleine geld begrijpelijk, inzichtelijk én leuk maakt Pictet en de praktijk van duurzaam beleggen Grondstofschaarste zal direct of indirect steeds meer invloed krijgen op ontwikkelingen in alle bedrijfstakken. De themafondsen van Pictet spelen dan ook gericht in op dit soort duurzame knelpunten. De veranderende wereld volgens Fidelity Er voltrekken zich op dit moment volgens Fidelity diverse structurele veranderingen in de wereld, die grote kansen bieden. Het is dus raadzaam voor beleggers om zich te focussen op de lange termijn. pagina 36 Sustainability investing en Robeco De perceptie dat duurzaam beleggen alleen voor aandelen is, is volgens Robeco een achterhaald concept. Het is ook van toegevoegde waarde voor credits en staatsobligaties. En met die aanpak loopt Robeco voorop. pagina 38 FONDS NL Ga naar en bekijk de nieuwe aflevering van Beleggen International Presentator Wilfred Genee en vaste gast Valentijn van Nieuwenhuijzen ontvangen in elke aflevering twee wisselende gasten. Mannen en vrouwen met een uitgesproken mening. Niet alleen over geld en economie, maar ook over politiek, cultuur, sport, trends, maatschappelijke ontwikkelingen en relaties. Want als er iets is dat Beleggen International duidelijk maakt, dan is het dat geld in alle facetten van het leven een belangrijke rol speelt. Ga naar of en bekijk Beleggen International. Beleggen international is een initiatief van 42 pagina 40 De dividendstrategieën van BlackRock Voor beleggers die op zoek zijn naar hogere rendementen dan de huidige inflatie, zijn hoogwaardige ondernemingen die dividend uitkeren en het zelfs verhogen volgens BlackRock een vruchtbaar terrein. 42 fonds nl > 35

19 FIDELITY WORLDWIDE INVESTMENT OVER DE WERELD VAN MORGEN THE WINNER TAKES IT ALL Voor beleggers is het nooit belangrijker geweest dan nu om de blik gericht te houden op de lange termijn. Er voltrekken zich momenteel namelijk diverse structurele veranderingen in de wereld die grote kansen bieden. Tekst Simon Steenbergen Beeld Shutterstock Omzet in big data in miljarden dollars Chinezen met internet in miljoenen gebruikers in procenten ,2 8, Bron: wikibon.org /2012 e mondiale economische omstandigheden zijn op dit moment misschien niet florissant, maar dat wil niet zeggen dat alle ondernemingen daar hinder van ondervinden. Integendeel. De analisten van Fidelity Worldwide Investment, een van de grootste vermogensbeheerders ter wereld, hebben onlangs aangegeven dat ze nóg meer dan voorheen kansrijke beleggingsproposities zien met een seculier langetermijnverhaal. Zo zijn ze van mening dat een fundamentele verandering in de regulering van het vliegverkeer in China grote kansen biedt aan specifieke ondernemingen, waar beleggers aangenaam door verrast zullen worden. Hetzelfde geldt voor de cyclische scheepvaartsector in Azië, waar al het denkbare slechte nieuws in de koersen lijkt te zijn verdisconteerd en het wachten is op het onvermijdelijke herstel. TECHNOLOGISCHE INNOVATIE Een van de grootste game changers voor de lange termijn betreft nog steeds technologische innovatie. In een wereld die steeds concurrerender wordt, is het opbouwen en houden van een technologische voorsprong voor een bedrijf van het grootste belang. De analisten van Fidelity zijn daarbij vooral gecharmeerd van ondernemingen die betrokken zijn bij de groei van internet in China, de mondiale penetratie van smart phones en de evolutie van data. De hoeveelheid data die in de wereld wordt gecreëerd, groeit fenomenaal: in de afgelopen twee jaar met 90 procent! Deze groei wordt veroorzaakt door toename van het volume, de toenemende variatie aan data en de snelheid waarmee bepaalde data worden verstuurd. Met name voor de softwaresector is de groei van alles wat met data te maken heeft een belangrijke aanjager van toekomstig rendement niet alleen voor gevestigde namen, zoals het Duitse SAP, maar ook voor nieuwe toetreders met innovatieve oplossingen. Ondanks recente snelle groei liggen het gebruik en bereik van internet in China nog heel ver onder de cijfers die gelden in het Westen. Maar daar gaat spoedig verandering in komen. Steeds meer Chinezen krijgen toegang tot internet en de analisten van Fidelity zijn van mening dat dit een groot positief effect zal hebben op een aantal bekende Chinese internetondernemingen, zoals Tencent (on line platforms) en Sina Weibo (zoekmachines en sociale netwerken). Het meest veelbelovend zijn echter bedrijven die consumenten faciliteren om via internet producten aan te schaffen. Met de verwachte sterke groei van de Chinese middenklasse zal de consumptie via internet navenant toenemen. SMARTPHONES De structurele argumenten voor groei in de mondiale smartphoneindustrie blijven onverminderd intact. Tegelijkertijd is deze sector complex en gefragmenteerd, met veel potentiële verliezers en relatief weinig winnaars. Een selectieve, researchgedreven benadering is een voorwaarde voor beleggers om iets in deze sector te ondernemen. In de ontwikkelde wereld bedraagt de penetratie van smartphones zo n 60 procent, maar in opkomende economieën is dat minder dan 30 procent. De analisten van Fidelity verwachten dan ook dat dáár de groei vandaan zal komen. De winnaars zullen hoogstwaarschijnlijk ondernemingen zijn die niet alleen populaire smartphones produceren, maar die dat ook nog eens kostenefficiënt weten te doen. Samsung staat er wat dat betreft op beide punten goed voor. Hetzelfde geldt voor ARM Holdings, een innovatieve chipmaker die geldt als een belangrijke toeleverancier van smartphone-producenten. DE GROTE LIJNEN VOLGENS DE ANALISTEN VAN FIDELITY De winnaars, vanuit een beleggingsoptiek, zijn waarschijnlijk ondernemingen die een duurzaam concurrentievoordeel bezitten, waardoor ze in staat zijn over een langere termijn een consistent rendement te genereren. Deze ondernemingen zijn innovatief, hebben sterke balansen en merken die hun kosten kunnen doorvertalen in hogere prijzen. Hoewel we in een wereld met twee snelheden leven (hoge groei in de opkomende economieën en lagere groei in de ontwikkelde economieën), is het verwachte rendement op de korte termijn niet per se gekoppeld aan groei van het bruto nationaal product. Over de hele wereld wordt het bedrijfsleven geconfronteerd met tegenwind. Het proces van deleveraging, zowel in de publieke als private sector, gaat nog jaren duren. Dankzij de uiterst lage financieringskosten zijn er echter ook tekenen van enige re-leveraging. China, s werelds snelst groeiende economie, is nog steeds een verhaal dat evolueert, waarbij de afhankelijkheid van export plaatsmaakt voor groei door binnenlandse consumptie. China blijft dan ook aantrekkelijk als beleggingspropositie voor de lange termijn. In een wereld die gekenmerkt wordt door lage rente en vergrijzing in veel landen, blijven dividend-uitkerende assets en strategieën die gebaseerd zijn op behoud van vermogen aantrekkelijke beleggingsoplossingen, in het bijzonder voor beleggers met een langere horizon. Consumptiegroei blijft in de emerging markets een belangrijk beleggingsthema. Binnenlandse spelers en kwaliteitsmerken uit het Westen zullen met elkaar in concurrentie gaan voor deze vraag. Bron: China Internet Network Information Centre 36 fonds nl > 37

20 Duurzaam beleggen volgens Robeco Sustainability investing zit in ons DNA Oog voor duurzaamheid loont ook bij obligaties. Obligaties zijn niet het eerste waar we aan denken bij duurzaam beleggen. Ten onrechte, meent Edith Siermann, CIO Fixed Income bij Robeco. We leggen haar vijf stellingen voor over duurzaam beleggen en obligaties. Tekst Linda Boersma Fotografie Mario Hooglander Sustainability investing Robeco houdt zich sinds 1999 bezig met duurzaamheid. In dat jaar bracht het als eerste grote vermogensbeheerder een duurzaam beleggingsfonds op de markt. Al sinds 2005 integreert Robeco ESG-criteria in zijn beleggingsprocessen en loopt daarmee voorop. ESG staat voor Environmental, Social en Governance. In 2007 nam Robeco het in Zürich gevestigde SAM over, een vermogensbeheerder die zich exclusief richt op sustainability investing. In 2013 is SAM in de markt gezet als RobecoSAM, als onderdeel van Robeco s strategie om de activiteiten van de hele groep op het gebied van sustainability investing verder met elkaar in lijn te brengen. 1 Duurzaam beleggen is nog niet doorgedrongen tot de wereld van obligaties. De perceptie is dat duurzaam beleggen alleen voor aandelen is. Dat is niet zo. Duurzaam beleggen is zeker ook van toegevoegde waarde voor credits, en voor staatsobligaties. Robeco loopt voorop met deze aanpak. Zo passen we onder meer drie duurzaamheidscriteria toe in onze beleggingsafwegingen: Environmental, Social en Governance (ESG). Met deze extra informatie krijgen we een betere en bredere kijk op de risico s van de beleggingen. Wij noemen dat sustainability investing. Neem bijvoorbeeld Frankrijk. In 2010 hebben we een deel van onze Franse staatsobligaties verkocht. Wij vonden dat de markt het risico van de Franse staatsobligaties onderschatte en het land waardeerde op hetzelfde niveau als Duitsland. Maar in Frankrijk is het erg moeilijk om sociale en economische hervormingen door te voeren. De relatief slechtere performance van Frankrijk die enige tijd later volgde, bevestigde onze twijfels en onderstreepte het nut van de ESG-analyse. Oog voor duurzaamheid loont dus ook bij obligaties. 2 Zonder sustainability investing is een obligatieanalyse niet compleet. Ja, we zien het belang van duurzaamheidsaspecten bij bedrijven en landen groeien. Je doet jezelf tekort als je duurzaamheidscriteria niet meeneemt in je beleggingsafwegingen. In onze aanpak nemen we de SAMscores als uitgangspunt. RobecoSAM brengt jaarlijks voor de 2500 grootste beursgenoteerde bedrijven wereldwijd in kaart hoe zij scoren op verschillende onderdelen van duurzaamheid. Deze Corporate Sustainability Assessments (CSA) bevatten dus de ESG-criteria en zijn geheel geïntegreerd in de beleggingsprocessen. Daarnaast hebben we in samenwerking met RobecoSAM ook ESG-landenscores ontwikkeld. Sustainability investing zit inmiddels in ons DNA. 3 Credits-analyse profiteert van ESG-criteria. Onze focus ligt op het creëren van een optimale risico-rendementverhouding. We kijken in onze afweging daarom of we voldoende rendementvergoeding krijgen voor het risico dat we lopen met de betreffende credit. ESG-factoren helpen ons daarbij. Zijn er meerdere ESG-factoren niet in de haak, dan hoort daar een hogere risicovergoeding tegenover te staan. Door ESG-factoren te analyseren zijn we in staat nog beter vast te stellen welke vergoeding bij een bepaalde belegging passend is. De analyses worden dus beter door ESG-factoren mee te nemen, en daar profiteren we van. Range Resources, bijvoorbeeld, is een Amerikaans gas- en oliebedrijf dat zich onder meer richt op schaliegas. Gas- en oliewinning hebben een grote impact op het milieu; de winning van schaliegas is ook nog eens omstreden. Je zou hierdoor verwachten dat Range Resources een scherpe focus heeft op het milieu, maar het bedrijf houdt er een zwak milieumanagement op na, zo bleek uit de ESG-criteria. Range Resources hebben we daarom niet opgenomen in de portefeuille. Het risico op milieuschade was te groot en de vergoeding van de credit stond daar niet mee in verhouding. Ontdekt door de ESG-criteria toe te passen. 4 ESG-criteria zijn van belang voor staatsobligaties. Mee eens. Robeco is in 2008 begonnen met ESG-analyses van staatsobligaties. Samen met SAM hebben we een ESG-database opgebouwd, die we aanvullen met bronnen als de VN en de Wereldbank. Voor staatsobligaties zijn met name de sociale en governance-karakteristieken relevant, zoals: corruptie, slagkracht van de overheid, stakingsdagen, investeringen in scholing, vergrijzing et cetera. Wij maken aan de hand van deze data een ESG-profiel voor de veertig grootste obligatielanden, zowel voor de ontwikkelde als de opkomende markten. Deze landenprofielen worden continu aangescherpt en verbeterd. Hierin ligt de toegevoegde waarde: het verkrijgen van bredere en diepgravende kennis over de risico s en kansen van investeringen in specifieke landen. Het helpt ons bij het nemen van beslissingen in de afweging. 5 Sustainability investing zit Robeco in het DNA. Ja, binnen Robeco is sustainability investing over de hele linie doorgevoerd. We hebben het geïntegreerd in al onze beleggingsprocessen. Ook bij aandelen worden de ESG-criteria gehanteerd, als extra lens voor een beter inzicht in het risico-rendementprofiel van mogelijke investeringen. Bijvoorbeeld bij het fonds Robeco. Syngenta, een internationale onderneming in agrarische producten, is volgens het fonds een duidelijke ESG-winnaar, vooral vanwege de concurrerende positie die het heeft bereikt met zijn innovatieve management en zijn klimaatstrategie. Het fonds Robeco bestaat deze maand tachtig jaar en heeft dat vooral bereikt dankzij een sterke langetermijnvisie. Dat ligt geheel in lijn met wat we willen bereiken met de ESG-criteria: duurzame investeringen. Meer informatie: Wilt u meer weten over de werkwijze van Robeco en zijn betekenis voor u? Neem dan contact op met Pieter Krom: p.krom@robeco.nl telefoon: (010) fonds nl > 39