Reis door de Geest. Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO

Transcriptie

1 Reis door de Geest Lesmateriaal, groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Science Center NEMO Oosterdok VX Amsterdam boekingsbureau@e-nemo.nl Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

2 Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod waarmee u uw bezoek aan NEMO kunt verdiepen. Al het aanbod sluit aan op de kerndoelen uit het curriculum van het primair onderwijs. Werkbladen in NEMO Reis door de Geest Voor u ligt het lesmateriaal Reis door de Geest van Science Center NEMO. Dit lesmateriaal is geschikt voor groep 7 en 8. Na het uitvoeren van dit materiaal hebben de leerlingen op een speelse manier geleerd over de werking van de hersenen. Ze bekijken optische illusies, doen verschillende testjes en experimenten. Leerkrachtenhandleiding In deze leerkrachtenhandleiding zijn instructies opgenomen, die u helpen bij de voorbereiding op het bezoek aan de tentoonstelling Reis door de Geest. Ook wordt de opbouw van het lesmateriaal kort uitgelegd. Op de laatste pagina s vindt u aanvullende informatie met onder andere praktische informatie bij het bezoek aan NEMO. Wij wensen u en uw leerlingen veel plezier in NEMO. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

3 Inhoud Werken met het NEMO lesmateriaal - Het materiaal in één oogopslag 4 In NEMO Werken met het NEMO lesmateriaal - Leerlijn Onderzoekend Leren 5 Tentoonstelling Reis door de Geest bezoeken 6 Een bezoek aan de interactieve tentoonstelling Reis door de Geest in NEMO, de leerlingen maken gebruik van de werkbladen in NEMO met het thema Reis door de Geest. Die u van de website kunt downloaden. De tentoonstelling Reis door de Geest gaat over het meest mysterieuze orgaan van ons lichaam: het brein. Door middel van het werkblad leren leerlingen zichzelf, hun emoties en gevoelens beter kennen. Meer informatie - Achtergrondinformatie bij het onderwerp 12 Meer informatie - Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO 14 Meer informatie - Plattegrond NEMO 16 Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

4 Werken met het NEMO lesmateriaal Het materiaal in één oogopslag Dit lesmateriaal bestaat uit twee documenten: een leerkrachtenhandleiding en werkbladen voor leerlingen. In de klas Inleidende les Onderzoek aan magneten Leerkrachtenhandleiding Het cijfer geeft aan over welke exhibit (onderdeel van de tentoonstelling) de vragen op het werkblad gaan. Dit cijfer vindt u terug op de plattegrond van NEMO die in het boekje voor de leerlingen is opgenomen. Lesbeschrijving Uw leerlingen maken in deze les kennis met onderzoek doen en volgen net als wetenschappers verschillende stappen om hun ideeën te testen. In onderstaande opdracht worden deze stappen doorlopen aan de hand van een onderzoek met magneten. Op het werkblad worden de stappen met pictogrammen aangegeven. Leerlingmateriaal werkbladen in NEMO Opdracht 1 Verkennen Op verkenning In opdracht 1 doen de leerlingen de eerste stap uit de onderzoekscyclus: verkennen. De leerlingen komen er in deze stap achter dat een magneet alleen metalen voorwerpen aantrekt en geen voorwerpen die gemaakt zijn van een ander materiaal. In de rest van het onderzoek gaan ze kijken naar magneten en metalen. In deze stap wordt de voorkennis van de leerlingen geactiveerd en komt u erachter wat de leerlingen al weten. Hier kunt u op inspelen. Werkblad 1 Fluisteren op afstand Opdracht 2 Introduceer het onderwerp magneten door een brainstorm. De centrale vragen: Welke magneten ken je? De leerlingen kennen vaak wel de koelkastmagneet, magneten voor op het bord en magneten in bordspelletjes voor onderweg. Waar worden ze voor gebruikt? Wat doet een magneet? De leerlingen weten meestal wel dat een magneet voorwerpen aan kan trekken. Trekt een magneet alle materialen aan? Dit kunt u op twee manieren aanpakken. Bij beide manieren vullen de leerlingen opdracht 1 op het werkblad Magneten in. De volgende materialen zijn nodig: kurk, kunststof dopje van een pen, potlood, stukje stof, haar elastiekje, spijker, paperclip. 1 Laat het de leerlingen zelf uitproberen. De leerlingen werken in groepjes. Geef elk groepje een magneet en de voorwerpen. 2 Doe dit klassikaal. Conclusie: Een magneet trekt metalen voorwerpen aan, en geen voorwerpen van een ander materiaal. In de klas > werkblad magneten > opdracht 1 Onderzoeksvraag Wat ga je onderzoeken? In deze stap bepaalt u samen met de leerlingen de onderzoeksvraag. Meestal begint een onderzoek met een vraag om de wereld om ons heen beter te begrijpen. Soms alleen om meer kennis te hebben of te begrijpen hoe iets werkt, soms om een probleem op te lossen. Onderzoeksvragen mogen niet te breed zijn en hebben bij voorkeur een gesloten vorm. De onderzoeksvraag: Trekt een magneet alle metalen voorwerpen aan? De leerlingen schrijven de vraag op het werkblad bij opdracht 2. In de klas > werkblad magneten > opdracht 2 Hypothese Wat denk jij? In deze stap bepaalt u samen met de leerlingen wat jullie denken dat het antwoord op de onderzoeksvraag is. Het is niet goed of fout, het is wat je denkt. Vraag Kun je een zacht geluid over een lange afstand nog horen? Wat denk jij? Je kunt elkaar wel verstaan als jij in de schotel praat en een klasgenoot aan de andere schotel luistert. Je kunt elkaar niet verstaan als jij in de schotel praat en een klasgenoot aan de andere schotel luistert. Aan de slag! Doe deze opdracht met een z n tweeën. Ga ieder bij een schotel staan. De een fluistert kun je mij verstaan? in de ring van een schotel. Kan de persoon bij de andere schotel jou verstaan? Nee, het geluid is te zacht. Ja, ik ben nu duidelijk te verstaan zelfs als ik zachtjes praat. Ja, maar ik moet nog steeds hard praten. Wat doen de schotels? Onderzoeken Groep 5-6 Leerkrachtenhandleiding versie Wat gebeurt er als er iemand tussendoor loopt? Ga verder op de volgende pagina Onderzoeken Groep 5-6 Leerlingen In NEMO versie Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

5 Werken met het NEMO lesmateriaal Leerlijn Onderzoekend leren Bij de werkbladen in NEMO maken we gebruik van de didactiek Onderzoekend Leren. NEMO onderscheidt zeven stappen in onderzoekend leren. In het lesmateriaal geven we elke stap weer met een pictogram. Voor de leerlingen gebruiken we andere termen dan voor de leerkracht. In onderstaande tabel staan alle stappen, met pictogram en uitleg. Pictogram Stappen van onderzoek Term voor de leerling Verkennen Verkennende activiteit over het onderwerp, bijvoorbeeld een brainstorm. Activeert al bestaande kennis of introduceert nieuwe kennis bij leerling. Onderzoeksvraag Vraag waarin geformuleerd wordt wat de leerling gaat onderzoeken. Belangrijk is dat de onderzoeksvraag niet te breed of te smal gesteld wordt. Hypothese Een mogelijk antwoord op de onderzoeksvraag. Een hypothese is niet goed of fout. De hypothese geeft weer wat je denkt. Experiment Proefondervindelijk wordt een antwoord op de onderzoeksvraag gezocht. De hypothese wordt getest. Het experiment is niet altijd praktisch, het kan ook een theoretisch experiment zijn. Resultaten De resultaten uit het experiment worden vastgelegd. Conclusie Er wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvraag. De resultaten zijn leidend bij het beantwoorden van de onderzoeksvraag. Verdieping Hier kan verdere uitleg gegeven worden. Suggesties voor verder onderzoek. Discussie kan hier plaats vinden. Op Verkenning Wat ga je onderzoeken? Wat denk jij? Aan de slag! Wat gebeurt er? Wat weet je nu? Meer weten! Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

6 In NEMO Tentoonstelling Reis door de Geest bezoeken U gaat met de klas naar NEMO om daar de tentoonstelling Reis door de Geest te bezoeken. De leerlingen doen bij verschillende exhibits (tentoonstellingsonderdelen) een klein onderzoek. Tijdsduur Lesdoelen Kerndoelen Voorbereiding Materialen 45 minuten De leerlingen krijgen inzicht in hoe zij waarnemen, voelen, denken en met elkaar omgaan. Kerndoel 41, leergebied Natuur en techniek Kopieer voor alle leerlingen: Werkbladen in NEMO - Reis door de Geest. Regel voldoende begeleiders (1 per 10 leerlingen). Kopieer voor elke begeleider de informatie voor begeleiders uit deze handleiding. Voor elke leerling: Werkbladen in NEMO - Reis door de Geest. Deze zijn gratis te downloaden van potlood (liever geen pennen in NEMO). Voor elke begeleider: de informatie voor de begeleiders; de plattegrond van de tentoonstelling Reis door de Geest. Deze vindt u achterin deze handleiding bij Meer informatie. Organisatie Aan de hand van vragen en opdrachten worden uw leerlingen door de tentoonstelling geleid. De leerlingen voeren, alleen of in groepjes, aan de hand van de werkbladen bij verschillende exhibits een opdracht uit. Ze maken via acht exhibits kennis met het meest mysterieuze orgaan van ons lichaam: het brein. Met de werkbladen leren leerlingen zichzelf, hun emoties en gevoelens beter kennen. Hun hersenen worden flink op de proef gesteld met reactie-, taal-, geheugen- en emotietesten. Kijk bij Meer informatie voor praktische tips over uw bezoek aan NEMO met de klas. Laat ieder groepje bij een andere exhibit beginnen. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

7 In NEMO Tentoonstelling Reis door de geest bezoeken Informatie voor de begeleider NEMO gaat om onderzoeken en experimenteren. Het gaat niet om goed of fout. De antwoorden op de volgende pagina s dienen daarom vooral ter ondersteuning. In NEMO spelen leerlingen met exhibits (tentoonstellingsonderdelen) en daarbij doen ze kennis op. Niet iedereen leert daarbij hetzelfde. Als begeleider kunt u dit spel verdiepen. Dit kan bijvoorbeeld door de leerlingen vragen te stellen terwijl ze bezig zijn met een exhibit. Door te verwoorden wat je doet, verwerk je informatie makkelijker. De opbouw van de werkbladen in NEMO In de werkbladen maken we gebruik van de didactiek Onderzoekend Leren. Hierin komen steeds de volgende stappen van onderzoek terug: Wat denk jij? De leerling vult in wat hij of zij denkt dat het antwoord op de vraag is; dit is de hypothese. Aan de slag! De leerling probeert de exhibit uit en beantwoordt de vraag. Meer weten! Uitleg over de exhibit. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

8 In NEMO Tentoonstelling Reis door de geest bezoeken Antwoorden op de werkbladen in NEMO Werkblad 1 Ken je grenzen Alle antwoorden zijn afhankelijk van de leerling. Werkblad 2 Vormtaal! Alle antwoorden zijn afhankelijk van de leerling. Waarschijnlijk is het moeilijk om precies hetzelfde patroon neer te leggen als de spreker. Er moet vaak meer informatie gegeven worden dan je zelf denkt. Zo kunnen de vormen op allerlei verschillende manieren neergelegd worden. Werkblad 3 Hart op hol Aan de slag Antwoord is afhankelijk van de leerling. Breinbreker Bedenk nog twee andere reacties van je lichaam op emoties. - zweten, blozen, huilen, trillen, wit wegtrekken Werkblad 4 Macht der muziek Het filmpje wordt steeds met een andere soundtrack gestart. Er zijn drie verschillende soundtracks: romantisch, komisch of spannend. Alle antwoorden zijn afhankelijk van de muzieksoort die de leerling bij het filmpje hoorde. Werkblad 5 Ooggetuige Alle antwoorden zijn afhankelijk van de leerling. Waarschijnlijk was het lastig om de dader te herkennen. Dat komt omdat het moeilijk is om gezichten te onthouden. Ook kan een gezicht dat je in je hoofd hebt veranderen. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

9 In NEMO Tentoonstelling Reis door de geest bezoeken Werkblad 6 Brein in de war Wat denk jij? Antwoord afhankelijk van de leerling. Aan de slag Wat voel je? Je hersenen geven een signaal aan je hand. Je hand gaat bewegen. Maar tegelijkertijd krijgen de hersenen ook een signaal van je ogen. Die zien namelijk in de spiegel dat je hand stil staat. Dit zijn twee tegenstrijdige signalen. Hierdoor krijg je een gek gevoel. Het klopt niet, je hersenen snappen er niks meer van. Werkblad 7 Test je reactietijd Antwoord afhankelijk van de leerling. Werkblad 8 Spiegelschrift Antwoord afhankelijk van de leerling. Waarschijnlijk gaat het makkelijker als je het een aantal keer probeert. Je traint je hersenen dan om op een andere manier te werken. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

10 Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

11 Meer informatie N Achtergrondinformatie bij het onderwerp 12 Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO 14 Plattegrond van NEMO 16 Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

12 Achtergrondinformatie bij het onderwerp De hersenen zijn een bijzonder en complex orgaan. Het is dan ook lastig samen te vatten wat ze precies doen. Behalve dat we de hersenen gebruiken om te denken, gebruiken we ze ook om ons lichaam aan te sturen. Ze decoderen al onze waarnemingen en produceren al onze emoties. Soms peinzen we bewust over dingen die we zien, maar soms gebeurt het ook onbewust of in een reflex. Samengevat doen ze het volgende: Waarnemen zien horen ruiken proeven voelen (aanraking, temperatuur, pijn, jeuk) Van binnenuit: evenwicht maag- en darminhoud meten (honger en poepen) vochtpeil meten (dorst, plassen) emoties voelen (blijdschap, verdriet, angst, woede, etc.) Interpreteren en verwerken kleur, klank, reuk herkennen vormen herkennen informatie decoderen (taal, cijfers, emoties van anderen) honger, dorst herkennen plaats- en tijdsbesef eigen emoties vormen nadenken, logisch redeneren opslaan in het geheugen of juist niet Reageren het lichaam aansturen, bewegen, praten, instinctief en doordacht huilen, lachen, schreeuwen, jezelf emotioneel uiten concluderen en nieuwe gedachten vormen Waarnemen Hersenen reageren voortdurend op prikkels uit de omgeving, die worden opgevangen door onze zintuigen. Prikkels kunnen ook van binnenuit komen. Zoals een fijne of nare gedachte, een spontane ingeving of signalen als vermoeidheid of opwinding. Of dat je door tijdsbesef ineens een belangrijke taak herinnert. In dit geval zorgt de informatieverwerking voor een nieuwe waarneming die weer leidt tot een nieuw denkproces. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

13 Achtergrondinformatie bij het onderwerp Interpreteren en verwerken Om die prikkels te kunnen verwerken, moeten de hersenen ze vertalen in informatie die we begrijpen. Soms begrijpen we dingen instinctief. Zo zijn de hersenen voorgeprogrammeerd om poep als iets vies te herkennen en zijn we automatisch bang voor een tijger met scherpe tanden. Maar meestal vertrouwen de hersenen op informatie die we al eerder hebben gezien en geleerd. Daarom kunnen we razendsnel voorwerpen herkennen, taal begrijpen, cijfers interpreteren en weten we waar we zijn en op welk moment van de dag we leven. We gebruiken alleen die informatie die we nodig hebben. Zo hoef je bijvoorbeeld een telefoon niet open te maken om te weten hoe je die moet gebruiken. Reageren Tot slot sturen de hersenen het lichaam aan om gepast te reageren. Ze sturen elektrische prikkels naar spieren, zodat die gaan bewegen. Soms als bliksemsnelle reactie, bijvoorbeeld als het evenwichtsorgaan een val registreert. Soms als reactie op een langdurig denkproces. Bijvoorbeeld als ze de uitkomst van een ingewikkelde som vertalen in een antwoord op een blaadje (en misschien wel blijdschap, omdat u blij bent dat u de som heeft opgelost). Emoties hebben een grote invloed op reacties. Bij angst, is men geneigd om te vechten of vluchten. Door blijdschap krijgt men zelfvertrouwen en kan iemand zelfs overmoedig reageren. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

14 Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO Speciaal schooltarief Leerlingen primair onderwijs 5,50 Begeleiders gratis Reserveren kan via het boekingsformulier. U kunt ons natuurlijk ook bellen. Gratis begeleiders mee NEMO vindt het heel belangrijk dat er voldoende begeleiders meegaan met de leerlingen. Begeleiders mogen daarom gratis naar binnen. We hanteren de stelregel: minimaal één begeleider op tien leerlingen, maar liever één begeleider op zes leerlingen en bij sommige opdrachten of leeftijdsgroepen één op vier. Scholen worden verzocht vooraf te boeken, alleen dan betaalt u ons schooltarief. Een schoolbezoek duurt ongeveer 2-3 uur. Begeleide workshops zijn gratis, mits deze vooraf gereserveerd zijn. Tickets voor schoolbezoek op de dag zelf kunt u afrekenen bij de kassa met pin of contant. Rugzakken, tassen en jassen worden opgehangen in de garderobe. Hier zijn ook kluisjes aanwezig voor waardevolle bezittingen. Voor scholen zijn enkele garderobekisten beschikbaar. Deze zijn geschikt voor jassen / tassen. Gebruik is gratis, u betaalt alleen een borg van 10,00. Vraag ernaar bij de kassa. Iedere dag vindt twee keer een voorstelling Kettingreactie (duur: 15 minuten) plaats, onder voorbehoud om uur en uur. Openingstijden NEMO is van dinsdag t/m zondag geopend van uur. Voor afwijkende openingstijden zie onze website; Eten en drinken Eten en drinken kan op verdieping 2 en verdieping 5. Eigen meegebrachte consumpties kunnen genuttigd worden in de daarvoor geschikte ruimtes of op ons dak. Het is ook mogelijk om vooraf kant-en-klare lunchpakketjes te bestellen bij het boekingsbureau. Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

15 Praktische informatie voor uw bezoek aan NEMO Bereikbaarheid CS Het IJ jk IJ-tunnel Zeedijk Prins Hendrikkade De Waag Waterlooplein Muziek theater Valkenburgerstraat Rembrandtplein Artis Openbaar vervoer NEMO is het eenvoudigst te bereiken per openbaar vervoer en ligt op nog geen kwartier lopen van Amsterdam CS. Of neem vanaf het station bus 22 en 48 en stap uit bij Halte Kadijksplein. Vanaf hier is het nog een paar minuten lopen. Parkeren NEMO heeft geen eigen parkeerplaatsen. Er zijn verschillende parkeergarages in de buurt. Zie Boekingsbureau Science Center NEMO Oosterdok VX Amsterdam boekingsbureau@ e-nemo.nl Touringcar Touringcars kunnen parkeren op de speciale parkeerplaats voor bussen: P2 aan de Prins Hendrikkade richting Centraal Station. Wilt u de touringcar eerst de leerlingen laten afzetten, dat kan op de westkade naast NEMO, maar niet bij reguliere bushaltes of ergens anders langs de Prins Hendrikkade. Amsterdamse scholen Amsterdamse Basisscholen kunnen gebruik maken van de cultuurbus. Voor meer informatie kunt u terecht op Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie

16 Plattegrond van NEMO Op deze plattegrond zien de leerlingen waar ze moeten zijn om een werkblad te kunnen invullen. De nummers op de plattegrond staan voor de exhibits waarover vragen worden gesteld. Deze nummers staan ook op de bijbehorende werkbladen van de leerlingen. De exhibits die bij de werkbladen horen zijn te vinden op de 4e verdieping. Smart Technology Innovatiezaal Reis door de Geest r de 4 1 Ken je grenzen 2 Vormtaal Hart op hol Gr ot ez aa l Bo ar dr oo m Waterrijk fabriek Fo ye r G th rot ea e te r Ooggetuige Brein in de war Waterkracht Verma Wetenscha Zoeken Z k naar leven le W pl erk aa ts Test je reactietijd Codenaam: DNA o Oml o Café On tv an gs th al CS Sho p na ar 1 Ev (v ene ia m ve en rd te ie nz pi a n p eepbellen K co aar nt tro le ru K th lein ea e te r ho W 4 Work ks sek rzote 2 im W 1 Kettingreactie W= 2 Krachtpatsers Fenomena Spiegelschrift Reis door de Geest Groep You, Me, Electricity Macht der muziek e 5 Facts kad Da k (b FCo ep ay er feér kt op en ) naa Waterklok BG W bij Nelkom EMO Leerkrachtenhandleiding versie

17 Colofon Science Center NEMO Het is toegestaan om zonder winstoogmerk het materiaal of delen van het materiaal te kopiëren en te distribueren, zolang vermelding van de herkomst van het materiaal goed is aangegeven. Auteurs en redactie Science Learning Center, Science Center NEMO Design management Starkx, Groningen Ontwerp en Grafische vormgeving Bloemvis, Groningen Vormgeving en realisatie Sander Visser, Ligaturen grafisch ontwerp Fotografie Daan van Eijndhoven Illustraties Henk Stolker Science Center NEMO Oosterdok VX Amsterdam boekingsbureau@e-nemo.nl Reis door de Geest Groep 7-8 Leerkrachtenhandleiding versie