ONDERZOEK VERSLAGGEVING 2013

Transcriptie

1 ONDERZOEK VERSLAGGEVING 2013 NEDERLANDSE PUBLIEK AANGEBODEN BELEGGINGSFONDSEN Regelgeving De meeste beheerders geven aan wat voor het fonds de gevolgen zijn van nieuwe regelgeving. Uitbesteding Risico s en verantwoordelijkheden bij uitbesteding zullen beter tot uitdrukking moeten komen. Kredietrisico Meer aandacht zal moeten uitgaan naar de wijze waarop het kredietrisico wordt beheerst.

2 2 ONDERZOEK VERSLAGGEVING 2013

3 PUBLIEKE BELEGGINGSFONDSEN 3

4 4 ONDERZOEK VERSLAGGEVING 2013

5 Inhoudsopgave AFKORTINGEN EN TERMEN VOORWOORD... 7 SAMENVATTING ACTUALITEITEN Introductie van de AIFMD Effecten van de nieuwe regelgeving Toelichting over beloningen van beheerders Uitbesteding door beheerders Toelichting op selectiebeleid in beleggingen Inzicht in risk appetite Beoordeling kredietwaardigheid Sustainability Reporting Controleverklaring Modellen voor de jaarrekening FUND GOVERNANCE & INTERNAL CONTROL BELEGGINGEN EN RISICO S KOSTENTRANSPARANTIE DETAILUITKOMSTEN IN VERGELIJKING MET VOORGAANDE JAREN UITGANGSPUNTEN VAN ONS ONDERZOEK GEBRUIKTE FONDSEN VOOR HET ONDERZOEK Appendix I Good practice toelichting selectiebeleid Appendix II Good Practice uitsluitingen van ondernemingen Appendix III Good Practice verwachte versus gerealiseerde kosten

6 ONDERZOEK VERSLAGGEVING 2013 Afkortingen en termen AFM AIFMD BGfo DFG DUFAS ESG IFRS Jaarverslag LKR Mifid OCF RJ RvC STER TER UCITS VEB Wft Autoriteit Financiële Markten Alternative Investment Fund Managers Directive Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Dutch Fundreporting Group Dutch Fund and Asset Management Association, Nederlandse branchevereniging van en voor professionele vermogensbeheerders waarvan de leden meer dan 90% van de Nederlandse vermogensbeheerders vertegenwoordigen. Environmental, Social and Governance International Financial Reporting Standards De term jaarverslag zoals in dit rapport wordt gehanteerd, dient te worden geïnterpreteerd als het directieverslag tezamen met de jaarrekening, toelichting op de jaarrekening en de overige gegevens alsmede eventuele bijlagen. Lopende Kosten Ratio Markets in Financial Instruments Directive Ongoing Charges Figure Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving Raad van Commissarissen Synthetic total expense ratio Total expense ratio Undertakings for Collective Investment in Transferable Securities Vereniging van effectenbezitters Wet op het financieel toezicht 6

7 PUBLIEKE BELEGGINGSFONDSEN Voorwoord Vrijwel alle beheerders van beleggingsfondsen hebben te maken met ofwel de implementatie van de Alternative Investment Fund Managers Directive en/of de aanstaande implementatie van UCITS V. De afgelopen periode heeft daarom voor beheerders in het teken gestaan van de voorbereidingen op de gewijzigde wet- en regelgeving. De publieke opinie heeft zich voornamelijk gericht op de strengere eisen omtrent het beloningsbeleid van vermogensbeheerders. Echter, de genoemde regelgeving is veel breder en heeft voor de meeste beheerders en fondsen vergaande consequenties. Dit jaar hebben we weer een groot aantal jaarrekeningen beoordeeld van in Nederland publiek aangeboden beleggingsfondsen. Ons onderzoek levert ieder jaar extra inzichten en opmerkelijke uitkomsten op. Ook dit jaar hebben wij geprobeerd deze in ons jaarlijks onderzoeksrapport duidelijk te maken. Ten eerste hebben wij enkele actuele ontwikkelingen onderzocht waar beheerders mee te maken (gaan) hebben. Ten tweede hebben wij een aantal terugkerende onderzoeksthema s gebruikt om kernelementen van de verslaggeving te toetsen aan wet- en regelgeving. Tot slot zijn good practices opgenomen teneinde u enkele voorbeelden te geven die naar onze mening bijdragen aan verdere transparantie van beleggingsfondsen. In 2014 zal de verslaggevingsstandaard voor beleggingsfondsen in Nederland (RJ 615) worden herzien. De eerste stap die hierbij wordt genomen is de implementatie van de verplichtingen uit hoofde van de AIFMD. Later dit jaar zal een tweede stap worden gezet die erop is gericht meer duidelijkheid en handreikingen te geven over tal van onderwerpen. Een extra reden om alert te zijn en uiteindelijk alle stakeholders van transparante en relevante informatie te voorzien. De uitkomsten van dit onderzoek kunnen hierbij mogelijk ondersteuning bieden. Via LinkedIn onderhouden wij een discussiegroep over de verslaggeving van beleggingsfondsen in Nederland (Dutch Fundreporting Group). U bent van harte uitgenodigd zich hiervoor aan te melden en te participeren in de diverse discussies. Wij wensen u veel leesplezier en hopen dat u ons onderzoek nuttig vindt. Indien u vragen of suggesties voor vervolgonderzoek heeft, zouden wij deze graag van u vernemen. U kunt hiervoor het adres info@solutional.nl gebruiken. Het Management Team van Solutional, Marco van Empel Roger van den Berg Martin Stravers 7

8 ONDERZOEK VERSLAGGEVING 2013 Samenvatting Een belangrijke ontwikkeling voor beheerders in 2013 was de introductie van de AIFMD. Het jaar 2013 stond voor een deel in het teken van de voorbereiding om de organisatie te prepareren voor de (uiterste) invoer van de AIFMD op 22 juli De meerderheid van de beheerders waarvoor deze ontwikkeling relevant is, gaat hier in het verslag van de beheerder uitgebreid op in, hoewel ook een derde deze ontwikkelingen helemaal niet in het verslag van de beheerder heeft opgenomen. Het aantal beheerders dat in het jaarverslag over 2013 specifieke onder AIFMD vereiste toelichtingen (zoals het beloningsbeleid) heeft opgenomen, is zoals verwacht zeer beperkt. En hoewel een grote meerderheid van de beheerders in meer of mindere mate inzicht geeft in de uitbestede taken, beschrijft een beperkt deel welke taken het betreft en slechts enkelen hoe de uitbesteding wordt beheerst en op welke wijze de aansprakelijkheid is geregeld. Gezien het belang van risico s in de keten van uitbesteding verdienen deze ons inziens een prominentere plaats in het verslag van de beheerder. Een tweede ontwikkeling in 2013 is de aandacht van de AFM voor het selectiebeleid van beheerders van beleggingsfondsen. Uit ons onderzoek blijkt dat bijna de helft van de beheerders voldoende transparant is over het selectieproces. Een vijfde van de beheerders gaat naar onze mening te beperkt in op het selectieproces en de resterende beheerders verantwoorden zich niet over het selectieproces in het jaarverslag. Samenhangend hiermee hebben wij ook beoordeeld in hoeverre de beheerder de risicobereidheid ( risk appetite ) toelicht in het jaarverslag. Wanneer we de fondsen uitsluiten waarvoor een dergelijke toelichting gegeven het beleggingsbeleid niet van toepassing is, concluderen wij dat een ruime meerderheid van de beheerders de risicobereidheid toelicht in het jaarverslag. In april 2014 heeft de AFM een rapport uitgebracht over het gebruik maken van externe kredietbeoordelaars. De AFM concludeert in dat rapport dat Nederlandse financiële instellingen niet te zwaar leunen op externe kredietbeoordelaars. Naar aanleiding daarvan hebben wij beoordeeld in hoeverre beheerders transparant zijn over hun proces van het beoordelen van kredietrisico s. Wij concluderen dat de processen die bij de beheerders zijn ingericht, nog niet altijd de weg naar het jaarverslag hebben gevonden. Sustainability reporting zien wij als een onderwerp waarvoor in toenemende mate aandacht is. Uit ons onderzoek blijkt dat in een derde van de onderzochte verslagen het beleid op het gebied van duurzaamheid is toegelicht, een ruime toename ten opzichte van vorig jaar. In circa een vijfde van de onderzochte verslagen geeft de beheerder expliciet aan afstand te doen van bedrijven gerelateerd aan clustermunitie. In een beperkt deel van de verslagen is toegelicht dat het fonds posities inneemt in ondernemingen teneinde op deze wijze het gesprek over duurzaamheid aan te gaan met het management. Met ingang van verslagjaar 2013 is het toelichten van de wijze waarop de reële waarde wordt bepaald verplicht (voorheen was dit een aanbeveling). Naar aanleiding van deze verplichtstelling hebben wij dit aspect in ons onderzoek betrokken. De mate van detaillering van deze toelichting is in de markt nog onderwerp van discussie. Een groot deel van de onderzochte fondsen neemt een kwalitatieve of kwantitatieve toelichting op. Naar onze mening geeft een gecombineerde kwalitatieve en kwantitatieve toelichting het beste inzicht in de waarderingselementen. Wij hebben ook dit jaar weer de verklaring inzake de bedrijfsvoering en het toepassen van de DUFAS Fund Governance Code in ons onderzoek betrokken. Het toelichten van tekortkomingen in de verklaring 8

9 PUBLIEKE BELEGGINGSFONDSEN inzake de bedrijfsvoering is een uitzondering en het grootste deel van de beheerders hanteert een negatieve formulering in de verklaring. Wel zien we in de onderzochte jaarverslagen toenemende aandacht voor de DUFAS Fund Governance Code. Wij zien verbeteringen in de risicogerelateerde toelichtingen, zoals het opnemen van gegevens die behulpzaam zijn bij het schatten van de omvang van de risico s. Uitzondering hierop lijken ook dit jaar weer de fondsen welke derivaten in portefeuille hebben. Voor een goede interpretatie van risico s van (of de effectiviteit van het afdekken van risico s met) derivaten goed te kunnen interpreteren is het belangrijk exposurewaarden toe te lichten. Een belangrijk deel van de fondsen met derivaten in portefeuille doet dit niet. Wij hebben de volgende positieve punten en verbeterpunten als belangrijkste onderkend: Positieve punten De meeste beheerders leggen verantwoording af over ontwikkelingen in wet- en regelgeving, zoals de AIFMD en UCITS V. De toelichting op de beleggingen, waaronder de risicotoelichtingen, zijn ten opzichte van voorgaande jaren verder verbeterd. De aandacht van de AFM voor het selectiebeleid leidt tot meer aandacht voor verantwoording hierover in het jaarverslag. Verbeterpunten De verantwoording inzake uitbesteding is wat ons betreft nog te beperkt gezien het belang van de risico s in de keten van uitbesteding. De verklaring inzake de bedrijfsvoering is ten opzichte van voorgaande verslagjaren niet verder verbeterd en het rapporteren van tekortkomingen in de verklaring inzake de bedrijfsvoering is nog steeds uitzonderlijk. De verantwoording over de wijze waarop het kredietrisico wordt beheerst is mager. De processen zullen waarschijnlijk wel aanwezig zijn, maar uit de jaarrekening blijkt dit nog niet afdoende. Tot slot Nog enkele opmerkingen over opvallende zaken die wij hebben geconstateerd. Wat wij vrijwel jaarlijks tegenkomen is dat een enkele beheerder vergeet een verklaring inzake de bedrijfsvoering op te nemen. Voor het eerst hebben wij bij een beleggingsfonds geconstateerd dat in het jaarverslag geen controleverklaring is opgenomen van een externe accountant. Een terugkerend aandachtspunt is de verslaggeving van paraplu s met subfondsen. We zien dat beheerders de jaarrekening van de paraplufonds presenteren als ofwel een geconsolideerde jaarrekening ofwel een vorm van een samengestelde jaarrekening. Als laatste melden we nog dat het begrip stelselwijziging en de toepassing daarvan in de jaarrekening als lastig wordt ervaren. Het uitsluitend vermelden dat een stelselwijziging geen effect heeft gehad op het eigen vermogen is te summier. 9

10 te maken en het productenpallet eventueel (grondig) te herzien. Enkele onderwerpen zijn: ONDERZOEK VERSLAGGEVING De aanstelling van een onafhankelijke bewaarder ( depositary ) die de effecten bewaart en toezicht houdt op belangrijke processen van de beheerder. - De bedrijfsvoering moet worden beschreven en in het belang van de belegger zijn De portfoliomanagement Actualiteitenfunctie moet gescheiden zijn van de risicomanagement functie. - Het beloningsbeleid en de toelichting daarop. - De kapitaalvereisten voor de beheerder. - Rapportageverplichtingen aan diverse stakeholders voor zowel de beheerder als beleggingsinstelling. Introductie van de AIFMD Voor de Vrijwel beheerders alle beheerders in scope van van beleggingsinstellingen dit onderzoek geldt hebben dat te zij maken een met Wft verandering vergunning in hebben de regelgeving en van als rechtswege gevolg een van enerzijds AIFMD het vergunning werking treden ontvangen, de tenzij AIFMD het en fonds anderzijds een de ICBE aanstaande status wijzigingen heeft aan in het de einde UCITS van het regelgeving. overgangsjaar. Het overgangsjaar Samengevat voor is de de AIFMD druk dat op op beheerders 22 juli 2014 vanwege is afgelopen, de geeft toenemende beheerders regelgeving een extra een druk van de de hele belangrijkste organisatie AIFMD aandachtspunten, klaar te maken zowel en het productpalet organisatorisch, eventueel commercieel (grondig) te als herzien. Enkele Wij onderwerpen hebben zijn: onderzocht of beheerders in hun jaarverslag van de strategisch. beleggingsinstellingen ingaan op deze belangrijke ontwikkeling. De aanstelling van een onafhankelijke bewaarder ( depositary ) die de effecten bewaart en toezicht houdt Gaan op beheerders belangrijke processen in op ontwikkeling van de beheerder. regelgeving De bedrijfsvoering moet worden beschreven en in het belang van de belegger zijn. De portfoliomanagement 8% functie moet gescheiden zijn van de risicomanagement functie. Het beloningsbeleid en de toelichting daarop. De kapitaalvereisten voor de beheerder. 33% Rapportageverplichtingen aan diverse stakeholders voor UCITS zowel de beheerder als beleggingsinstelling. AIFMD Voor de beheerders in scope van dit onderzoek geldt dat zij een Wft vergunning hebben en van rechtswege een AIFMD vergunning ontvangen, tenzij het fonds niet een ICBE status heeft aan het einde van het overgangsjaar. Samengevat is de druk op beheerders vanwege de toenemende regelgeving één van de belangrijkste aandachtspunten, zowel 60% organisatorisch, commercieel als strategisch. Wij hebben onderzocht of beheerders in het jaarverslag van hun beleggingsinstellingen ingaan op deze belangrijke ontwikkeling. 8% 33% UCITS AIFMD niet 60% In bovenstaande resultaten zijn fondsen met een ICBE status buiten beschouwing gelaten. Wij zien dat Gaan meer beheerders dan helft in van op de ontwikkeling beheerders aangeeft regelgeving bezig zijn met de voorbereiding op de AIFMD In bovenstaande status dat resultaten een klein zijn aantal fondsen beheerders met een ICBE voor status hun fondsen buiten beschouwing bewust kiest gelaten. voor Wij de zien ICBE dat status. meer Opmerkelijk dan de helft is van dat de een beheerders aanzienlijk aangeeft deel bezig van zijn de met populatie de voorbereiding niet aangeeft op de AIFMD hoe de status beheerder en dat een klein aantal beheerders voor hun fondsen in de toekomst bewust kiest voor de ICBE status. Opmerkelijk is dat een aanzienlijk deel van de populatie niet aangeeft hoe de beheerder omgaat met de nieuwe omgaat met de nieuwe (wettelijke) realiteit en wat dit betekent in termen van kosten en rendement. (wettelijke) realiteit en wat dit betekent in termen van kosten en rendement. Als wij kijken naar de stratificatie van beheerders die geen melding maken van het effect van de nieuwe regelgeving, dan zien wij daar geen duidelijke richting. De beheerders van zowel kleine als grotere fondsen hebben niet aangegeven wat de effecten zijn. 10

11 PUBLIEKE BELEGGINGSFONDSEN Maakt de beheerder duidelijk wat de effecten zijn van de nieuwe regelgeving? Van de beheerders die wel de ontwikkelingen in het kader van AIFMD of UCITS beschrijven, gaat 85% hier in het jaarverslag voldoende op in en geeft 15% slechts aan welk kader zij gaan volgen. Het valt op dat deze goede score over een breed front zichtbaar is. Zowel de grote als kleinere beheerders lichten vrij uitgebreid toe wat de effecten zijn. Ten aanzien van de mogelijke kostentoename voor het fonds wordt echter vrijwel geen duidelijkheid verschaft. Dit is deels te verklaren door het moment van publiceren van de jaarrekening. Immers, nog lang niet iedere beheerder is klaar met de voorbereidingen. Opmerkelijk is dat sommige beheerders ervoor kiezen, naar aanleiding van de introductie van de AIFMD, de verslaggevingsstandaard aan te passen van Dutch Gaap naar IFRS met als reden de internationale mogelijkheden die de beheerder heeft op het moment dat een vergunning is verstrekt en de beheerder gebruik kan maken van paspoortfaciliteiten binnen Europa. IFRS is in die situatie volgens deze beheerders een logischere keuze. Toelichting over beloningen van beheerders Het beloningsbeleid en dan met name de beperkingen die het beheerders oplevert, is een grote discussie (geweest) in Europa. Alhoewel op nationaal niveau binnen de Europese lidstaten nog niet alles is uitgewerkt, zijn de contouren wel duidelijker geworden. Eén van de nieuwe eisen is dat in het jaarverslag wordt toegelicht hoe risiconemers (personen die de beleggingsbeslissingen nemen) worden beloond. Wij hebben dit jaar onderzocht of beheerders in het jaarverslag 2013 al inzicht geven in hun beloningsbeleid en op welke wijze de beloning is verdeeld tussen risiconemers en overige personeelsleden. Geheel in lijn met onze verwachting bieden nog maar weinig beheerders volledige transparantie over de opbouw van het beloningsbeleid en wijze waarop de daadwerkelijke beloning heeft plaatsgevonden. Slechts 10% (4 beheerders) geeft in het jaarverslag 2013 een nadere toelichting op het beloningsbeleid. Hiervan zijn twee beheerders transparant over de beloningsstructuur. Voorbeeld beloningsbeleid in het jaarverslag van Da Vinci Retail

12 ONDERZOEK VERSLAGGEVING 2013 Bovenstaande toelichting is een toelichting die redelijk in lijn is met de AIFMD vereisten. De toelichting geeft inzicht in de manier van belonen tussen de verschillende personeelsgroepen en welke variabele beloning zij hiervoor hebben gekregen. Uit de toelichting blijkt dat de directie verantwoordelijk is voor het risicoprofiel en zij worden dus als de risiconemers gezien. Bovenstaande toelichting is een toelichting die redelijk in lijn is met de AIFMD vereisten. De toelichting Welke taken geeft worden inzicht in uitbesteed de manier van door belonen de tussen beheerder? verschillende personeelsgroepen en welke variabele beloning zij hiervoor is de hebben wijze gekregen. waarop de Uit processen de toelichting bij blijkt het uitbesteden dat directie van verantwoordelijk taken moeten is voor het Een andere ontwikkeling worden georganiseerd. risicoprofiel en Meer zij worden dan voorheen dus als de risiconemers ligt een actieve gezien. rol voor gehele monitoring en rapportering bij de beheerder. In ons onderzoek hebben wij beoordeeld welke uitbestede taken terug te vinden zijn in de jaarrekening en met welke diepgang. Bij uitbesteding van taken hebben wij ons beperkt Welke tot de taken kerntaken worden van uitbesteed de beheerder door die door de beheerder? derden worden uitgevoerd. Dit Een andere ontwikkeling is de wijze waarop de processen bij het uitbesteden van taken moeten worden kunnen zijn portfoliobeheer, administratie, IT en risicobeheer. De bewaarfunctie is geen georganiseerd. Meer dan voorheen ligt een actieve rol voor gehele monitoring en rapportering bij de beheerder. onderdeel van de taken In van ons onderzoek de beheerder. hebben wij beoordeeld welke uitbestede taken terug te vinden zijn in de jaarrekening en met welke diepgang. Bij uitbesteding van taken hebben wij ons beperkt tot de kerntaken van Toelichting over uitbesteding van taken is naar onze mening van belang omdat de gebruikers van de beheerder die door derden worden uitgevoerd. Dit kunnen zijn portfoliobeheer, administratie, IT en de jaarrekening risicobeheer. moeten De worden bewaarfunctie geïnformeerd is geen onderdeel over partijen van de die taken bij van het de beheer beheerder. van het fonds betrokken zijn. Identificatie van deze partijen is dus van belang. Daarnaast is het relevant toe te lichten welke Toelichting activiteiten over zijn uitbesteding uitbesteed, van zodat taken is hiervan naar onze het mening belang van (en belang operationeel omdat de risico) gebruikers door van de jaarrekening kan worden moeten ingeschat. worden geïnformeerd Tot slot over is het partijen van die belang bij het beheer de aansprakelijkheid van het fonds betrokken toe te zijn. Iden- investeerders lichten, omdat tificatie hier in van potentie deze partijen ongewenste is dus van (rest)risico s belang. Daarnaast worden is het gelopen. relevant In toe de te lichten volgende welke grafiek activiteiten zijn laten wij de resultaten uitbesteed, zien. zodat hiervan het belang (en operationeel risico) door investeerders kan worden ingeschat. Tot slot is het van belang de aansprakelijkheid toe te lichten, omdat hier in potentie ongewenste (rest)risico s worden gelopen. In de volgende grafiek laten wij de resultaten zien. 8% 11% uitsluitend 26% iden;fica;e iden;fica;e en omschrijving 55% iden;fica;e, omschrijving en aansprakelijkheid Bijna 90% van de populatie geeft inzicht in uitbesteding. Hierbij noemt het merendeel Bijna 90% van de populatie geeft inzicht in uitbesteding. Hierbij noemt het merendeel uitsluitend de partij uitsluitend de en partij geeft en 26% geeft inzicht 26% in de inzicht taken in die de zijn taken uitbesteed. die zijn Slechts uitbesteed. een klein Slechts aantal geeft een additioneel klein aantal inzicht in de geeft additioneel wijze nog waarop inzicht de aansprakelijkheid in de wijze waarop is geregeld. de aansprakelijkheid is geregeld. Wij denken dat Wij risico s denken dat in de risico s keten in de een keten prominente een prominente plaats plaats verdienen verdienen in in de de verantwoording door door de beheerder. Niet Niet alleen de benoeming van van de betrokken de betrokken partijen, partijen, maar ook maar de omschrijving ook de omschrijving van de activiteiten die de beheerder. van de activiteiten zijn uitbesteed die zijn en uitbesteed hoe deze worden hoe beheerst. deze worden De aansprakelijkheidsvraag beheerst. De aansprakelijkheidsvraag zal in de komende jaren, mede zal in de komende in het kader jaren, van mede bewaarfunctie, in het kader meer aandacht van de in bewaarfunctie, de verslaggeving krijgen. meer aandacht in de verslaggeving krijgen. 12

13 PUBLIEKE BELEGGINGSFONDSEN Bovenstaande toelichting is ontleend aan het jaarverslag van Antaurus Europe Fund beheerd door Antaurus Capital Management B.V. en geeft goed aan wat de taken en verantwoordelijkheden zijn van de beheerder, administrateur en bewaarder. Toelichting op selectiebeleid in beleggingen De AFM heeft in het najaar van 2013 aandacht gevraagd voor het selectiebeleid van beheerders inzake beleggingsfondsen. Hierbij moet volgens de AFM naar zowel kwantitatieve als kwalitatieve kenmerken worden gekeken. Onder kwantitatieve kenmerken verstaat de AFM bijvoorbeeld de (minimale) omvang van het fonds, de prestaties over een bepaalde tijdsperiode, de liquiditeit van het fonds en de hoogte van de kosten die worden ingehouden. Onder kwalitatieve kenmerken verstaat de AFM onder meer de gehanteerde beleggingsstijl, het fondsmanagement (zoals omvang en samenstelling van het team) en het risicomanagement. Het vastleggen, evalueren en monitoren behoort naar de mening van de AFM tot de taken van de beheerder. In het verlengde hiervan is transparantie en verantwoording over het selectiebeleid van belang. In Nederland is niet een duidelijk normenkader voorhanden op basis waarvan beheerders rapporteren over hun selectiebeleid. Ons onderzoek heeft zich dan ook beperkt tot het beoordelen in hoeverre beheerders een selectiebeleid toelichten. 13

14 kwalitatieve kenmerken verstaat de AFM onder meer de gehanteerde beleggingsstij fondsmanagement (zoals omvang en samenstelling van het team) en het risicomanagemen vastleggen, evalueren en monitoren behoort ONDERZOEK naar de VERSLAGGEVING mening van 2013 de AFM tot de taken v beheerder. In het verlengde hiervan is transparantie en verantwoording over het selectieb van belang. In Nederland is niet een duidelijk normenkader voorhanden op basis waarvan behee rapporteren over hun selectiebeleid. Ons onderzoek heeft zich dan ook beperkt to beoordelen in hoeverre beheerders een selectiebeleid toelichten. Toelichting van selectiebeleid De score uitgebreid is toegekend bij een toelichting in het jaarverslag die begrijpelijk en De score uitgebreid is toegekend ons oordeel bij een volledig toelichting is. in Bij het de jaarverslag score beperkt die begrijpelijk mist en een naar duidelijke ons oordeel uitleg van het proces, volledig is. Bij de score beperkt wordt het mist beleid een duidelijke wel aangestipt. uitleg van het Wij proces, hebben maar jaarverslagen wordt het beleid beoordeeld wel aangestipt. Wij hebben jaarverslagen het selectieproces. beoordeeld op Hieronder transparantie staan de van resultaten. het selectieproces. Hieronder staan op de transparanti de resultaten. 31% 48% uitgebreid beperkt niet 21% In bijna 70% van de gevallen wordt het selectiebeleid in meer of mindere mate toegelicht. Wij verwachten dat op dit punt nog harmonisering In bijna 70% zal plaatsvinden. van de gevallen Ruim de wordt helft van het de selectiebeleid beheerders geeft in slechts meer beperkt of mindere mate toegelich Wordt inzicht of geen inzicht in het selectiebeleid. verwachten gegeven dat op dit in punt de risk nog harmonisering appetite van zal de plaatsvinden. beheerder? Ruim de helft van de behee geeft slechts beperkt of geen inzicht in het selectiebeleid. De laatste jaren is het onderwerp risk management zeer actueel als gevolg van de crisis. In Appendix I is een good practice opgenomen inzake het toelichten van het selectiebeleid. Beheerders In Appendix beleggingsinstellingen I is een good practice moeten opgenomen in het van kader het toelichten van de AIFMD van het selectiebeleid. een degelijk risicobeheersingssysteem hebben om de risico s te monitoren en hierdoor te waarborgen dat deze Wordt inzicht lijn gegeven liggen met in de risk risicobereidheid. appetite van Wij de hebben beheerder? onderzocht in hoeverre beheerders hier De laatste jaren transparant is het onderwerp over zijn risk in management het jaarverslag. zeer actueel Wordt als inzicht gevolg van gegeven de crisis. in Beheerders risico s en die zijn genomen beleggingsinstellingen om voldoen moeten in aan het de kader rendementsverwachtingen? van AIFMD een degelijk Wij risicobeheersingssysteem merken op dat voor hebben bijvoorbeeld passieve om de risico s ETFs te monitoren een risk en hierdoor appetite te waarborgen niet van toepassing dat deze lijn is. liggen Hiervoor met de hebben risicobereidheid. wij de optie Wij impliciet door hebben onderzocht strategie in hoeverre fonds toegevoegd. beheerders hier Dit transparant geldt ook over voor zijn fondsen in het jaarverslag. waarbij de Wordt strategie inzicht sterk beperkend is gegeven in de voor risico s de die mate zijn van genomen risico om dat te kan voldoen worden aan de genomen. rendementsverwachtingen? Wij merken op dat voor bijvoorbeeld passieve ETFs een risk appetite niet van toepassing is. Hiervoor hebben wij de optie impliciet Inzicht door strategie in risk fonds appetite toegevoegd. Dit geldt ook voor fondsen waarbij de strategie sterk beperkend is voor de mate van risico dat kan worden genomen. 29% ja nee 9% 62% impliciet door strategie fonds Inzicht in risk appetite Een groot deel van de populatie geeft in het jaarverslag inzicht over de risicobereidheid gedurende het verslagjaar. In slechts 9% van de gevallen wordt door de beheerder in zijn geheel niet ingegaan op de risk appetite. De beheerders lijken derhalve voldoende zelfbewust te zijn over de risk appetite en de wens van investeerders hierover te worden geïnformeerd. 14 Beoordeling kredietwaardigheid 1

15 PUBLIEKE BELEGGINGSFONDSEN Een groot deel van de populatie geeft in het jaarverslag inzicht over de risicobereidheid gedurende het verslagjaar. In slechts 9% van de gevallen wordt door de beheerder in zijn geheel niet ingegaan op de risk appetite. De beheerders lijken derhalve voldoende zelfbewust te zijn over de risk appetite en de wens van investeerders hierover te worden geïnformeerd. Beoordeling kredietwaardigheid In april 2014 heeft de AFM een rapport uitgebracht (Exploratory study on the use of credit ratings in the Netherlands ( dat ingaat op de mate waarin financiële instellingen gebruik maken van kredietbeoordelaars. De AFM concludeert dat Nederlandse financiële instellingen niet te zwaar leunen op de beoordeling van externe kredietbeoordelaars. Met andere woorden, naast de verkrijging en verwerking van externe kredietbeoordelingen verrichten financiële instellingen aanvullende werkzaamheden om tot een afgewogen (eigen) oordeel te komen over het aan een financieel instrument gerelateerde kredietrisico. Het proces om te komen tot een afgewogen kredietrisico is voor beheerders van beleggingsinstellingen uiterst relevant. Hierover verantwoording afleggen richting investeerders is naar onze mening dan ook vanzelfsprekend. Wij hebben onderzocht in hoeverre beheerders inzicht geven in hun proces van inschatting van het kredietrisico. Wij hebben hierbij niet alleen de jaarverslagen van obligatiefondsen onderzocht, maar ook aandelenfondsen en fund-of-funds. Het kredietrisico is immers niet alleen relevant voor de portefeuille, maar raakt ook de overige activa Onderstaand van een beleggingsfonds. geven wij eerst de uitkomsten van ons onderzoek waarbij wij de gehe onderzoekspopulatie hebben meegenomen. Vervolgens is een grafiek opgenomen die specifie Onderstaand geven op mixfondsen wij eerst de uitkomsten obligatiefondsen van ons onderzoek is gericht. waarbij De reden wij hiervoor gehele onderzoekspopulatie hebben meegenomen. zich vooral Vervolgens bij deze categorie is een grafiek fondsen opgenomen manifesteert. die specifiek op mixfondsen en obli- is dat mate van kredietrisic gatiefondsen is gericht. De reden hiervoor is dat de mate van kredietrisico zich vooral bij deze categorie fondsen manifesteert. Inzicht in kredietrisico beoordelingsproces 40% 38% externe kredietbeoordeling interne kredietbeoordeling samengesteld 11% 11% niet bekend Inzicht in kredietrisico beoordelingsproces Kredietrisico beoordelingsproces voor mixfondsen en obligatiefondsen 29% 14% externe kredietbeoordeling 43% interne kredietbeoordeling niet bekend 15

16 interne kredietbeoordeling ONDERZOEK VERSLAGGEVING 2013 samengesteld 11% 11% niet bekend Kredietrisico beoordelingsproces voor mixfondsen en obligatiefondsen 29% 14% externe kredietbeoordeling 43% interne kredietbeoordeling niet bekend 14% samengesteld Kredietrisico beoordelingsproces voor mixfondsen en obligatiefondsen De resultaten geven aan dat de toelichting op de inrichting van de beoordeling van het De resultaten geven kredietrisico aan dat de nog toelichting een ontwikkeling op de inrichting moet van doormaken. de beoordeling We van zien het met kredietrisico name het nog gebruik van externe een ontwikkeling kredietbeoordelingen moet doormaken. We zien terugkomen met name het als gebruik verantwoording van externe voor kredietbeoordelingen het bepalen van terugkomen als verantwoording Wat we zeer voor beperkte het bepalen mate van het zien kredietrisico. is de beschrijving Wat we in zeer van beperkte het proces mate zelf zien is en de wijze waarop het kredietrisico. de beschrijving van externe het proces kredietinformatie zelf en de wijze door waarop de externe fondsbeheerder kredietinformatie wordt door gebruikt de fondsbeheerder voor een uiteindelijke eigen wordt gebruikt voor kredietrating. een uiteindelijke eigen kredietrating. Gegeven het onderzoek Gegeven van het de AFM onderzoek verwachten van wij de dat AFM de processen verwachten bij de beheerders wij dat aanwezig de processen zijn. Het bij de beheerders lijkt erop dat de aanwezig weg naar de zijn. verantwoording Het lijkt erop hierover dat de nog weg niet naar is gevonden. de verantwoording Dit is voor ons hierover dan ook een nog niet is gevonden. belangrijk aandachtspunt voor de komende periode. Dit is voor ons dan ook een belangrijk aandachtspunt voor de komende periode. Sustainability Reporting De afgelopen periode hebben meerdere belangrijke discussies plaatsgevonden ten aanzien van sustainability reporting. Bijvoorbeeld op het gebied van de belastingmoraal, duurzaamheid en beloningsbeleid. We ervaren een toenemende aandacht voor maatschappelijk verantwoord beleggen en bewust rekening houden met de ESG-factoren: milieu (Environment), maatschappij (Social) en goed ondernemingsbestuur (Governance). Reden voor ons dit thema terug te laten keren in ons onderzoek. In hoeverre besteden beleggingsfondsen in hun jaarverslagen aandacht aan sustainability reporting? De vraag in ons onderzoek luidt: Wat doen beleggingsinstellingen met het geld dat hen is toevertrouwd op het gebied van sustainability reporting? Dit jaar hebben wij het verdeeld in de volgende drie subcategorieën: 1. Duurzaamheidsbeleid; 2. Lobby; 3. Clustermunitie. Hiernaast hebben wij in het onderdeel specifieke onderwerpen van dit onderzoek tevens aandacht geschonken aan de Shareholders Directive II (Richtlijn 2007/36/EG). Zie hiervoor pagina 24 van dit rapport. 16

17 volgende drie subcategorieën: PUBLIEKE BELEGGINGSFONDSEN 1. Duurzaamheidsbeleid; 2. Lobby; 3. Clustermunitie. Hiernaast hebben wij in het onderdeel specifieke onderwerpen van dit onderzoek teven aandacht geschonken aan de Shareholders Directive II (Richtlijn 2007/36/EG). Zie hiervoo pagina XX van dit rapport. Duurzaamheidsbeleid Wij merken op dat verschillende type fondsen dit thema hanteren. Enerzijds zijn dit d sustainables die ESG thema s hanteren als strategie van een fonds. Anderzijds zien w Duurzaamheidsbeleid Wij merken op beheerders dat verschillende die over type de fondsen gehele dit linie thema een hanteren. bepaald Enerzijds beleid voeren. zijn dit de sustainables die ESG thema s hanteren als strategie van een fonds. Anderzijds zien wij beheerders die over de gehele linie Wij zien dat circa 33% (2012: 19%) toelicht dat zij een beleid hebben op het gebied va een bepaald beleid voeren. duurzaamheid. Dat is een flinke toename ten opzichte van voorgaand jaar. Wij zien dat circa 33% (2012: 19%) toelicht dat zij een beleid hebben op het gebied van duurzaamheid. Toelichting over duurzaamheidsbeleid Dat is een flinke toename ten opzichte van voorgaand jaar. 66,7% 21,4% 11,9% uitgebreide toelich;ng duurzaamheidsbeleid beperkte toelich;ng duurzaamheidsbeleid geen toelich;ng duurzaamheidsbeleid Toelichting over duurzaamheidsbeleid 17

18 ONDERZOEK VERSLAGGEVING 2013 Good practice: Sustainability & lobby (bron: SNS Beleggingsfondsen p 7) 18

19 PUBLIEKE BELEGGINGSFONDSEN Lobby Het aspect lobby is een relatief nieuw concept in verslaggeving en een nieuw aspect in on onderzoek. Wij hebben onderzocht welke beheerders de discussie aangaan met het managemen van ondernemingen waarin zij investeren met als doel deze ondernemingen duurzaam te maken Een middel hierbij kan zijn het uitoefenen van stemrecht indien dit van toepassing is. Lobby Actief Het aspect ESG management lobby is een relatief nieuw concept in verslaggeving en een nieuw aspect in o onderzoek. Wij hebben onderzocht welke beheerders de discussie aangaan met het managem Lobby van ondernemingen waarin zij investeren met als doel deze ondernemingen duurzaam te mak Het aspect lobby Een is een middel relatief hierbij nieuw kan concept zijn 16,7% het in verslaggeving uitoefenen brengt van een stemrecht ESG- thema nieuw aspect indien dit ons van onderzoek. toepassing is. Wij hebben onderzocht welke beheerders de discussie aangaan s met aan het de management orde bij van ondernemingen waarin zij investeren Actief met ESG als doel management deze ondernemingen duurzaam beleggingen te maken. d.m.v. Een middel hierbij kan zijn stemrecht het uitoefenen van stemrecht indien dit van toepassing is. geen beleid op dit gebied 16,7% brengt ESG- thema s aan de orde bij 83,3% beleggingen d.m.v. stemrecht Clustermunitie 83,3% geen beleid op dit gebied Toelichting over clustermunitie Actief ESG management In Clustermunitie het Verdrag inzake clustermunitie dat in Nederland van kracht is geworden per 1 januari 201 Clustermunitie is afgesproken dat financiële instrumenten in bedrijven gerelateerd aan clustermunitie moete In het Verdrag worden inzake clustermunitie uitgesloten. dat Wij in Nederland meten in van de kracht markt is geworden hoe hiermee per 1 januari wordt 2013 omgegaan is afgesproken dat financiële toegelicht, Toelichting instrumenten hetgeen over clustermunitie in overigens bedrijven gerelateerd geen verplichting aan clustermunitie is. Wij moeten constateren worden dat uitgeslo- een aantal beheerder en of dit word ten. Wij meten clustermunitie in de markt hoe hiermee expliciet wordt uitsluiten omgegaan van en of het dit wordt beleggingsuniversum, toegelicht, hetgeen overigens zoals blijkt uit on geen verplichting onderzoeksresultaat In is. het Wij Verdrag constateren inzake dat op dit een clustermunitie punt. aantal beheerders dat in clustermunitie Nederland expliciet van kracht uitsluiten is geworden van het per 1 januari 20 beleggingsuniversum. is afgesproken dat financiële instrumenten in bedrijven gerelateerd aan clustermunitie moe worden uitgesloten. Wij meten in de markt hoe hiermee wordt omgegaan en of dit wo toegelicht, hetgeen overigens 21% geen verplichting is. Wij constateren dat een aantal beheerd clustermunitie expliciet uitsluiten van het beleggingsuniversum, zoals blijkt uit o doet expliciet onderzoeksresultaat op dit punt. afstand geen beleid op dit gebied 21% 79% doet expliciet afstand Clustermunitie geen beleid op dit gebied In Appendix II hebben wij een voorbeeld van een goede toelichting opgenomen (ontleend aan het jaarverslag van Achmea In beleggingsfondsen, Appendix II hebben betreft wij een een 79% deel voorbeeld van een screenshot). van Hier goede wordt toelichting een lijst opgenomen opgenomen (ontleend aa waarbij aangegeven het jaarverslag wordt welk van bedrijf, Achmea uit welk beleggingsfondsen, land en om welke reden betreft wordt een uitgesloten. deel van Dit een geeft screenshot). aan Hier word hoe actief de beheerder een lijst opgenomen met dit thema waarbij omgaat. aangegeven wordt welk bedrijf, uit welk land en om welke rede wordt uitgesloten. Dit geeft aan hoe actief de beheerder met dit thema omgaat. In Appendix II hebben wij een voorbeeld van een goede toelichting opgenomen (ontleend a het jaarverslag van Achmea beleggingsfondsen, betreft een deel van een screenshot). Hier wo Controleverklaring een lijst opgenomen waarbij aangegeven wordt welk bedrijf, uit welk land en om welke red De wordt accountant uitgesloten. van een Dit beleggingsfonds geeft aan hoe actief kan de een beheerder standaard met controleverklaring dit thema omgaat. hanteren waarin d accountant uitlegt wat de verantwoordelijkheden van de accountant en de directie zijn en ee onderdeel met het oordeel en de ondertekening bevat. In de komende jaren zal het mee Controleverklaring De accountant van een beleggingsfonds kan een standaard controleverklaring hanteren waarin 19

20 ONDERZOEK VERSLAGGEVING 2013 gebruikelijk gaan worden dat de accountant in zijn controleverklaring bij een verantwoording van een beheerder of fonds een specifieke passage opneemt die ingaat op de belangrijkste risico s die zij heeft gesignaleerd en wat de accountant hiermee heeft gedaan. De eerste aanzet hiertoe is reeds gedaan bij enkele beursgenoteerde ondernemingen. Wij hebben deze Controleverklaring ontwikkeling meegenomen in ons onderzoek. In de door ons onderzochte verslagen hebben wij De accountant van een beleggingsfonds kan een standaard controleverklaring hanteren waarin de accountant uitlegt wat de enkel verantwoordelijkheden standaard controleverklaringen van de accountant aangetroffen. en de directie zijn en een onderdeel met het oordeel en de ondertekening bevat. In de komende jaren zal het meer gebruikelijk gaan worden dat de accountant in zijn controleverklaring bij een verantwoording van een beheerder of fonds een specifieke pas- Bij één jaarverslag van een beleggingsfonds hebben wij in het geheel geen controleverklaring sage opneemt die aangetroffen. ingaat op de belangrijkste risico s die zij heeft gesignaleerd en wat de accountant hiermee heeft gedaan. De eerste aanzet hiertoe is reeds gedaan bij enkele beursgenoteerde ondernemingen. Wij hebben deze ontwikkeling Modellen meegenomen voor jaarrekening ons onderzoek. In de door ons onderzochte verslagen hebben wij enkel standaard Het controleverklaringen Besluit modellen aangetroffen. jaarrekening is voorgeschreven voor beleggingsmaatschappijen. Voor de winst-en-verliesrekening kan een beleggingsmaatschappij slechts gebruik maken van model S. Bij één jaarverslag Voor van een de beleggingsfonds balans bestaat hebben de keus wij tussen in het geheel twee type geen controleverklaring presentaties: model aangetroffen. Q en model R. Het model Q heeft als kenmerk dat balans begint met de beleggingen en overige activa waarop de overige passiva in mindering worden gebracht zodat de netto intrinsieke waarde overblijft (het eigen Modellen voor de jaarrekening vermogen van een beleggingsfonds). Model Q is feitelijk een Net Asset Value (NAV) statement Het Besluit modellen jaarrekening is voorgeschreven voor beleggingsmaatschappijen. Voor de winst-enverliesrekening kan een beleggingsmaatschappij slechts gebruik maken van model S. Voor de balans be- en sluit aan op hoe beheerders de NAV berekenen. Model R is een traditionele balansopstelling staat de keus tussen met twee apart type de presentaties: activa en de model passiva Q en aan model weerskanten R. Het model van Q heeft de balans. als kenmerk dat balans begint met de beleggingen en overige activa waarop de overige passiva in mindering worden gebracht De ingrijpende wijzigingen in de verslaggevingseisen als gevolg van de crisis (en recent de zodat de netto intrinsieke waarde overblijft (het eigen vermogen van een beleggingsfonds). Model Q is feitelijk een Net Asset komst Value van (NAV) de statement AIFMD en en sluit de aan daaraan op hoe beheerders gekoppelde NAV verslaggevingseisen) berekenen. Model maken dat de R is een traditionele voorgeschreven balansopstelling modellen met apart de achterhaald activa en de zijn. passiva Het aan liefst weerskanten nemen we van afscheid de balans. van de modellen, omdat wij van mening zijn dat zonder voorgeschreven modellen men ook prima uit de voeten kan. De ingrijpende wijzigingen IFRS kent in immers de verslaggevingseisen geen voorgeschreven als gevolg modellen van crisis en (en wordt recent wereldwijd de komst van toegepast. de AIFMD en de daaraan gekoppelde verslaggevingseisen) maken dat de voorgeschreven modellen achterhaald zijn. Het liefst In verslagjaar nemen we afscheid 2013 van hebben de modellen, wij onderzoek omdat wij gedaan van mening welk zijn model dat zonder voor de voorgeschreven modellen de men markt. ook prima uit de voeten kan. IFRS kent immers geen voorgeschreven modellen balans gebruikelijk is in en wordt wereldwijd toegepast. Gebruik van Besluit modellen jaarrekening In verslagjaar 2013 hebben wij onderzoek gedaan welk model voor de balans gebruikelijk is in de markt. 43% Model Q 57% Model R Gebruik van Besluit modellen jaarrekening Binnen de sector bestaat dus niet een duidelijke voorkeur. We moeten bezien hoe dit zich verder Binnen de sector zal bestaat gaan dus ontwikkelen. niet een duidelijke Door voorkeur. de introductie We moeten van bezien de alternatieve hoe dit zich beleggingsinstelling verder zal gaan is het Besluit ontwikkelen. Door modellen introductie jaarrekening van de alternatieve derhalve beleggingsinstelling aan herziening toe. is het Besluit modellen jaarrekening derhalve aan herziening toe. 20