Expertisecentrum Onderwijsgeschillen

Transcriptie

1 Expertisecentrum Onderwijsgeschillen Presentatie en bespreking rapport Doet de Geschillencommissie passend onderwijs ertoe? Op vrijdag 6 oktober 2017 werd het rapport Doet de Geschillencommissie passend onderwijs ertoe? gepresenteerd in Kasteel Woerden in Woerden. Projectleider Jos Lubberman en zijn collega s van Regioplan onderzochten de doorwerking van de uitspraken van de Geschillencommissie passend onderwijs in opdracht van het Expertisecentrum van Stichting Onderwijsgeschillen. Lubberman presenteerde zijn bevindingen en voorzitter van de Geschillencommissie passend onderwijs Jacques Dijkgraaf reageerde op de uitkomsten. De deelnemers aan de bijeenkomst discussieerden vervolgens over een aantal stellingen. Voorzitter van het Expertisecentrum van Onderwijsgeschillen Dick Mentink heette alle aanwezigen welkom. Hij gaf aan dat de Geschillencommissie passend onderwijs indertijd is opgericht om ouders een instantie te bieden waar ze met hun kind terecht kunnen als ze het niet eens zijn met beslissingen van de school bij toelating, verwijdering en het bepalen van het ontwikkelingsperspectief. Het is nog steeds een, officieel, tijdelijke Geschillencommissie passend onderwijs, maar dat zou wel eens langer kunnen worden. De vraag die bij het onderzoek centraal stond was of de commissie het effect sorteert wat je er van mag verwachten en of de procedures goed worden doorlopen en ouders er tevreden over zijn. Onderzoeksbureau Regioplan kreeg de opdracht een tussentijdse evaluatie te maken en de doorwerking van de uitspraken te onderzoeken. Het Expertisecentrum van Onderwijsgeschillen wil via onderzoek en advies het debat hierover op gang brengen. Dat heeft het centrum al eerder gedaan met onder meer het werk van de Landelijke Commissie voor Geschillen WMS (LCG WMS) en de klachtenregeling in het funderend onderwijs. Mentink: We willen de wetgever scherp houden en laten zien hoe het met de kwaliteit van de wetgeving is gesteld. Naar aanleiding van onze evaluatie van de LCG WMS is de wet op verschillende punten aangepast. Er ligt nu weer een mooi rapport. We hopen hierdoor bij te kunnen dragen aan het werk van de Geschillencommissie passend onderwijs. Jos Lubberman, projectleider onderzoek Regioplan De onderzoekers wilden antwoord krijgen op drie vragen om erachter te komen wat de effecten zijn die optreden naar aanleiding van de uitspraak van de Geschillencommissie passend onderwijs. - Hoe hebben de betrokkenen de procedure ervaren? - Heeft de uitspraak geleid tot een geschil dat naar tevredenheid is opgelost? - Hoe kan de procedure worden verbeterd? De aanpak van het onderzoek bestond uit een voorstudie met gesprekken, een analyse van in totaal 72 uitspraken, een enquête via internet, tien cases en een slotbijeenkomst met stakeholders. Bij de uitspraken ging het om 26 toelatingen, 29 verwijderingen, 13 vast/bijstellingen van het ontwikkelingsperspectief, drie zaken die een combinatie van factoren waren en een zaak was iets anders. 1

2 Wat betreft de procedure komt naar voren dat een aantal schoolbesturen aangeeft dat zij ook naar de Geschillencommissie passend onderwijs (GPO) willen kunnen gaan, dat is nu niet het geval. De commissie staat alleen open voor ouders en meerderjarige leerlingen. Het maximum van 40 A4 tjes voor het verweerschrift van het bestuur wordt soms als een beperking gezien. De ouders vinden de aanbevelingen, de toelichting bij het advies, vaak niet eenvoudig te lezen. Ze begrijpen niet altijd wat er staat en wat ze ermee moeten doen. Onderzocht zijn tevens de snelheid van de afhandeling, het inbrengen van standpunten en gevoelens, de begrijpelijkheid van stappen in de procedure, de rol van het schoolbestuur in de afhandeling en de rol van de commissie bij de zitting. Ook de tijd die de procedure in beslag neemt, de begrijpelijkheid van de tekst van de uitspraak en de redelijkheid van de uitspraak zijn in het onderzoek meegenomen. Scholen zijn over het algemeen iets tevredener met de procedure dan de ouders. Dit komt omdat de schoolbesturen een rol hebben in de afhandeling en ouders niet, zij zijn dus afhankelijk van hoe de school ermee omgaat. Ouders vinden het vooral vervelend als de school nergens op reageert en als bij de zitting alleen onbekende mensen van het bestuur aanwezig zijn. Ook verwachtten ouders in een aantal gevallen dat een bestuursvoorzitter een bemiddelende rol speelt. Als dat niet het geval is, zijn ze teleurgesteld. Grote ontevredenheid is er bij ouders over de onbegrijpelijkheid van de tekst. Tevredenheid over de uitspraak is er bij 54 procent van de ouders en de scholen. Wordt een geschil gegrond verklaard dan is de tevredenheid een stuk groter. De tevredenheid over de aanbevelingen hangt eveneens af van de uitspraak. Ouders zijn over het algemeen iets tevredener over de aanbevelingen, hoewel bij de interviews de scholen positiever waren dan uit de enquête naar voren kwam. Over de opvolging van de aanbevelingen zijn de ouders matig tevreden en de scholen zeer tevreden. Van de tien cases is er maar één waarbij ouders én school vinden dat de aanbevelingen goed zijn opgevolgd. Bij de onderwijssituatie na de uitspraak blijkt dat vooral bij de zaken die gingen over het ontwikkelingsperspectief de relatie is verslechterd. In de gevallen van toelating en verwijdering is dit minder het geval. Hier speelt het samenwerkingsverband een belangrijke rol. Het heeft samen met de school een zorgplicht en moet ervoor zorgen dat het kind op de goede plek terechtkomt. Scholen zijn vaker dan de ouders van mening dat het geschil is opgelost, dit blijkt ook uit de onderzochte cases. Hier beïnvloedt het oordeel eveneens de perceptie. De geschillen over het ontwikkelingsperspectief zijn het vaakst niet opgelost. Bij de ouders vindt 73 procent dat de uitspraak aan de oplossing van het geschil heeft bijgedragen, 65 procent van de scholen is die mening toegedaan. De uitspraak voorkwam een onwerkbare situatie, de ouders accepteerden de verwijdering en doorverwijzing in de meeste gevallen en er kwam duidelijkheid over de rechtmatigheid van het handelen van het schoolbestuur. In het geval van het ontwikkelingsperspectief is de relatie tussen ouders en schoolbestuur het meest verslechterd. Ouders vinden dat vaker dan de besturen. Raden scholen en ouders anderen aan gebruik te maken van de GPO? Vooral bij een gegrondverklaring raden ze het aan. 13 van de 46 scholen wil in de gelegenheid zijn zelf een procedure te starten bij de GPO. Het maakt daarbij niet uit of hun klachten wel of niet gegrond werden verklaard. 2

3 Lubberman vat ten slotte de conclusies van het onderzoek samen: - Ouders en schoolbesturen zijn over het algemeen tevreden over de procedure, maar vinden de tekst van de uitspraak niet altijd begrijpelijk. - Er is grote ontevredenheid onder de ouders over de rol (feitelijk opstelling) van het schoolbestuur. - De uitspraak, gegrond of ongegrond, beïnvloedt de tevredenheid. - De aanbevelingen worden niet als zodanig herkend. - Er is een andere perceptie van een opgelost geschil bij ouders en de school. - Het merendeel van de betrokken leerlingen volgt (elders) onderwijs. - De relatie tussen de school en de ouders is in veel gevallen verslechterd. - Het samenwerkingsverband speelt een belangrijke rol, met name bij herplaatsing. - De ouders willen erkenning en een inhoudelijke toetsing. Op de vraag of de GPO er nu toe doet, is het antwoord niet eenduidig. De doorwerking is beperkt voor ouders en scholen en de vraag is of het geschil is opgelost. In een aantal gevallen is de verstandhouding slechter geworden. Wel volgen de meeste leerlingen weer onderwijs. Het lijkt erop dat in veel gevallen het kwaad al geschied is voordat de ouders bij de GPO komen en dat de commissie daar weinig meer aan kan doen. De uitspraken hebben wel een preventieve werking, want zowel de samenwerkingsverbanden als de Onderwijsinspectie kijken ernaar. Ook is voor het samenwerkingsverband duidelijk dat het een rol moet spelen als het als informant wordt opgeroepen. Misschien zou het samenwerkingsverband er zelfs al in een eerder stadium bij betrokken moeten worden. Vragen uit de zaal - Het is belangrijk duidelijk te maken wat partijen wel of niet kunnen verwachten. Zou de commissie meer aan verwachtingenmanagement kunnen doen? Antwoord: Klopt, dat zou een goede suggestie zijn. - Zijn alleen de zaken met uitspraken onderzocht? Antwoord: Ja, de geschillen die uiteindelijk niet worden behandeld en voortijdig worden ingetrokken zijn niet meegenomen. - Hoe zit het met de juridische bijstand, nemen scholen altijd iemand mee? Nee, niet altijd. - Is er bij gerechtelijke uitspraken ook een verband tussen tevredenheid en een al of niet positieve uitspraak. Antwoord: Ja, dat lijkt wel vergelijkbaar. Dick Mentink voegt er nog aan toe dat bij het onderzoek naar de LCG WMS de tevredenheid ook groter was bij degenen die gelijk kregen. Pleit dit voor meer mediation? - Belangrijk aandachtspunt is dat de procedure goed is gevolgd. Maar hoe schrijf je de toelichting duidelijk op voor niet-juristen? - Hoe zijn de onderzoekers aan de cases gekomen? Antwoord: op basis van de enquête hadden we tien uitspraken waarin beide partijen wilden meewerken. Het was een goede afspiegeling van het type zaken. - Is er een alternatief voor de GPO? Antwoord: Dat is niet onderzocht. Jacques Dijkgraaf, voorzitter Geschillencommissie passend onderwijs De Geschillencommissie passend onderwijs (GPO) is drie jaar geleden gestart, nog voor de invoering van de Wet passend onderwijs. Bij de aanvang had de GPO bescheiden ambities. We wilden een toegankelijk platform zijn, waar ouders werden gehoord. Ook was ons doel praktische adviezen te 3

4 geven die duidelijk geformuleerd zouden zijn. Belangrijk was vooral het tegengaan van het aantal thuiszitters. Het is goed om nu te evalueren of we onze doelstellingen hebben behaald. Dat is ons ontwikkelingsperspectief. Wat is belemmerend, wat bevorderend? Voorzien wij in een behoefte? Dat zijn vragen die de GPO als pioniers in het veld zich heeft gesteld. Dijkgraaf geeft aan blij te zijn met de feedback. We hebben een paar dingen goed gedaan, want in meer dan 50 procent van de uitspraken hebben we bijgedragen aan oplossingen. Wel is het zorgelijk dat de procedure de relatie tussen ouders en school heeft verslechterd. Van de 59 leerlingen zijn er 10 niet naar school gegaan, maar gelukkig 49 wel. De gang naar de commissie is dus geen garantie voor succes. De commissie wil graag dat partijen samenwerken aan een oplossing en neemt de suggesties zeker ter harte. Dijkgraaf wil dat ook de mensen die geen gelijk krijgen toch tevreden zijn en begrip hebben voor de uitspraak. Hij geeft aan dat de commissieleden samen gaan kijken naar mogelijke verbeteringen. Een paar suggesties uit het rapport heeft ze zelf in hand, zoals het maximum aantal pagina s verweerschrift en de begrijpelijkheid van de uitspraken. Door de argumentatie inzichtelijker te maken, hoopt hij op meer acceptatie van de uitspraak. Ouders en school hebben moeite begrip op te brengen voor elkaar. Hoe kan de commissie handvaten bieden om de relatie te verbeteren? Dat is een cruciale vraag. Dijkgraaf: Moeten we meer ruimte geven voor een gesprek tussen partijen, bijvoorbeeld door een schorsing in te lassen? Het is een belangrijke taak voor de commissie om te kijken naar de verbeteringen. We zullen kijken naar wat we zelf in de hand hebben en ermee aan de slag gaan. Na een paar jaar kijken we terug en hopen we tot de conclusie te komen dat de GPO er zeker toe doet. Vragen uit de zaal - Uit het rapport komt naar voren dat nogal wat scholen geen begrip hebben voor de uitspraak. Maar dat zijn toch de professionals? Antwoord: Dat was vooral in het begin zo toen er nog onbekendheid was met de materie. Niet iedereen wist precies wat de zorgplicht inhield. - Zijn er nog redenen om de wet te veranderen? Antwoord: Dat meerderjarige leerlingen ook toegang hebben tot de commissie hebben we er zelf aan toegevoegd, maar misschien is het goed om dat in de wet te zetten. - Zou het samenwerkingsverband verplicht moeten worden op de zitting aanwezig te zijn? Antwoord: Nee, het is beter om dat niet te verplichten, we hebben er ook geen slechte ervaringen mee. - Bent u voorstander van bindende uitspraken? Antwoord: Nee, we willen met onze adviezen zeker voldoende overtuigend zijn voor schoolbesturen, maar de wijze waarop het bestuur ons advies implementeert dient de vrijheid van het bestuur te blijven. - Het onderzoek liep tot september 2016, is er na die tijd nog iets veranderd? Antwoord: Ja, we hebben zeker al wat verbeteringen doorgevoerd. Dick Mentink dankte Lubberman en Dijkgraaf voor hun bijdragen. Hij vroeg de voorzitter nog wat hem het meest heeft verrast. Dijkgraaf: Dat onze uitspraken blijkbaar toch niet voor iedereen duidelijk zijn. Terwijl we daar zo hard aan werken met de secretarissen van Onderwijsgeschillen. We moeten daar nog eens goed naar kijken. Mentink deed nog de suggestie om te kijken of een mondelinge toelichting een goed idee is. De commissie neemt alle aanbevelingen en suggesties mee. 4

5 Plenaire reacties discussies Stelling 1. Er is alle reden om de taken en bevoegdheid van de GPO uit te breiden, zoals het geven van aanbevelingen aan schoolbesturen of het doen van een bindende uitspraak. Niet iedereen is voor uitbreiden van taken en bevoegdheid, wel voor het oplossingsgericht bezig zijn door bijvoorbeeld mediation. Ook wordt de suggestie gedaan de termijn van 10 weken op te schorten. De meeste deelnemers zijn niet voor een bindende uitspraak, wel is het belangrijk dat ouders beschikken over juridische bijstand om hun positie ten opzichte van schoolbesturen te versterken. Ook een inhoudelijke toetsing en controle op de naleving zijn van belang. Heeft de commissie ook een taak waar het gaat om naleving? Het ligt uiteindelijk bij de gemeenten en de samenwerkingsverbanden hoe zij het oppakken, bijvoorbeeld bij het aanpakken van het probleem met thuiszitters. Stemming: Huidige situatie zoveel mogelijk behouden. Stelling 2. Onderzoek doen naar klanttevredenheid is discutabel, want wie in het ongelijk wordt gesteld is ontevreden. Bejegening speelt een rol, daar moet je aan werken. Werk vooral aan het duidelijk maken van de uitspraak. Misschien is het goed te vragen naar het verloop van de procedure voor de zitting, dus voordat er een uitspraak is gedaan. Of meteen na de zitting een vragenlijst laten invullen om een beter beeld te krijgen. Stemming: Een onderzoek naar klanttevredenheid is belangrijk. De vraag is echter hoe je het onderzoek uitvoert onafhankelijk van de uitspraak: ongelijk=ontevreden en gelijk=tevreden. Stelling 3. Een gang naar de GPO moet ook openstaan voor schoolbesturen. Over het algemeen vinden de deelnemers van niet. Misschien wel bij zaken over het ontwikkelingsperspectief, omdat partijen er dan vaak niet uitkomen. Schoolbesturen zouden hun zaak dan voor kunnen leggen met de vraag of ze voldaan hebben aan hun zorgplicht. Bij toelating en verwijdering speelt dat niet, omdat schoolbesturen dan het besluit nemen. Voorkeur zou hebben dat schoolbesturen de zaak samen met ouders voorleggen, maar dan moet de relatie wel goed zijn. Als dit in een eerder stadium gebeurt, zou het een instrument zijn om te de-escaleren. De vraag is of schoolbesturen er wel behoefte aan hebben om naar de GPO te gaan. Stemming: Nee, over het algemeen niet. Stelling 4. De GPO is op de hand van de ouders. Nee, misschien toen de schoolbesturen in het begin nog niet zo goed wisten hoe de Wet passend onderwijs werkte. Waarom denken scholen dat de GPO op de hand van de ouders is? Heeft te maken met beeldvorming. Iemand heeft dat ooit gezegd en dat is blijven hangen. Misschien komt het ook omdat schoolbesturen niet naar de GPO kunnen. Uit onderzoek blijkt in ieder geval niet dat de GPO de ouders vaak gelijk geeft. Niet over gestemd. 5

6 Stelling 5. Door de GPO is het makkelijker geworden een leerling te verwijderen. Nee, het is wel inzichtelijker geworden, omdat er een toetsingskader wordt geschetst. Het afvinklijstje is in beeld gebracht, zodat schoolbesturen een beter besluit kunnen nemen. Uitspraken van de commissie, maar ook de Wet passend onderwijs hebben verwijdering inzichtelijker gemaakt. Maar het is misschien ook moeilijker geworden voor schoolbesturen, omdat ouders nu al bij een voornemen voor verwijdering naar de GPO kunnen gaan. Niet over gestemd. De Geschillencommissie passend onderwijs gaat zich de komende tijd buigen over de aanbevelingen. Dick Mentink stelt voor om over de voornemens van de commissie te zijner tijd van gedachten te wisselen met een expertgroep. Directeur/bestuurder van Stichting Onderwijsgeschillen Hilde Mertens sloot de bijeenkomst af door te concluderen dat het een beproefde methode is om onderzoek te doen, een rapport te publiceren en daar vervolgens over te discussiëren. Zij dankte de aanwezigen voor de actieve inbreng en benadrukte het belang van rechtsbescherming voor kinderen in het kader van passend onderwijs. 6