NYENRODE BUSINESS UNIVERSITEIT. Winstbelasting in de bedrijfseconomische jaarrekening

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "NYENRODE BUSINESS UNIVERSITEIT. Winstbelasting in de bedrijfseconomische jaarrekening"

Transcriptie

1 NYENRODE BUSINESS UNIVERSITEIT Winstbelasting in de bedrijfseconomische jaarrekening Proefschrift ter verkrijging van het doctoraat aan de Nyenrode Business Universiteit op gezag van de Rector Magnificus, dr. M. van Rooijen en volgens besluit van het College voor Promoties. De openbare verdediging zal plaatsvinden op maandag 14 juni 2010 des namiddags om vier uur precies door Peter Epe geboren op 25 juli 1962 te Ermelo 1

2 Leescommissie: Promotor: prof. dr. H.P.A.J. Langendijk Nyenrode Business Universiteit Overige leden: prof. dr. J.M.J. Blommaert Universiteit van Tilburg en TiasNimbas Business School prof. dr. mr. R.N.J. Kamerling RA Nyenrode Business Universiteit prof. dr. mr. G.W.J.M. Kampschöer RA Nyenrode Business Universiteit en Universiteit van Amsterdam prof. dr. J.G. Kuijl RA Universiteit Leiden Het PhD proefschrift is tot stand gekomen onder auspiciën van het Nyenrode Research and Innovation Institute (NRI). 2

3 Woord vooraf Op het moment dat Nyenrode Business Universiteit mij de mogelijkheid bood een proefschrift te schrijven, was voor mij het onderwerp snel duidelijk: Winstbelasting in de bedrijfseconomische jaarrekening. Dit technisch lastige onderwerp heeft mij al vanaf mijn studietijd geboeid. Met name de bepaling van de hoogte van de in de bedrijfseconomische balans op te nemen actieve latenties (door mij in deze studie vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie genoemd) is een thema dat mij altijd heeft bezig gehouden. In de voor de Nederlandse verslaggevingspraktijk geldende voorschriften is ter zake geen harde norm opgenomen, met als gevolg dat er in de praktijk een breed scala van waarderingen is waar te nemen: volledig, gedeeltelijk (in allerlei gradaties) en in het geheel niet. Hoewel de bepaling van de hoogte van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie de kern van deze studie vormt, is getracht in dit onderzoek alle probleempunten en facetten die met de verwerking van winstbelasting in de bedrijfseconomische jaarrekening samenhangen, aan de orde te laten komen. Het onderzoek valt uiteen in twee delen: een normatief en een empirisch deel. De kern van het onderzoek wordt gevormd door het normatieve deel. Het empirisch deel is bedoeld om de belangrijkste onderzoeksbevindingen uit het normatieve deel te ondersteunen. Bij de uitwerking van het onderzoek heb ik van verschillende kanten steun ondervonden. In de eerste plaats wil ik mijn promotor prof. dr. H.P.A.J. Langendijk enorm bedanken voor zijn begeleidende en stuwende rol. Niet alleen voorzag hij de concepten van constructieve kritiek, ook dacht hij scherp mee in het verkrijgen van de onderzoeksresultaten. Vanwege onze nauwe samenwerking gedurende het onderzoeksproces, heb ik besloten om niet in de ik-vorm te schrijven, maar in de wijvorm. Verder ben ik mijn gewaardeerde collega s drs. P. Agema, drs. W. Koetzier, drs. P. Touw, W. Hoffmann RA en C.H.A.M. Dankers RA erkentelijk, dat zij mij ieder op hun eigen deskundigheidsterrein behulpzaam zijn geweest bij het voltooien van dit proefschrift. Ten slotte dank ik de leden van de leescommissie prof. dr. J.G. Kuijl RA, prof. dr. J.M.J. Blommaert, prof. dr. mr. R.N.J. Kamerling RA en prof. dr. mr. G.W.J.M. Kampschöer RA voor hun (terechte) opmerkingen die zij bij het concept hebben gemaakt. Ik spreek de hoop uit dat de normatieve bevindingen (ondersteund door de empirische onderzoekresultaten) in dit proefschrift de discussie over de juiste verwerking van winstbelasting in de bedrijfseconomische jaarrekening doet aanwakkeren. Harderwijk, 1 maart 2010 Peter Epe 3

4 4

5 Inhoudsopgave Lijst van gehanteerde afkortingen 11 Hoofdstuk 1 Inleiding Probleemstelling en onderzoeksaanpak Normatief onderzoek Empirisch onderzoek Schematisch overzicht van de opzet van deze studie 26 I Normatief deel van het onderzoek 27 Hoofdstuk 2 Conceptueel kader van deze studie Fiscale versus bedrijfseconomische waardering en winstbepaling De bedrijfseconomische en de fiscale jaarrekening Goed koopmansgebruik versus maatschappelijk aanvaardbare normen Terminologie bedrijfseconomische en fiscale jaarstukken Samenvalproject Verschillen tussen bedrijfseconomische en fiscale waardering en winstbepaling Winst- en verliesrekeningbenadering Balansbenadering Verband tussen de winst- en verliesrekeningbenadering en de balansbenadering Nadere positionering van te betalen belasting en te verrekenen belasting Te betalen belasting Te verrekenen belasting On-balance of off-balance verwerken van uitgestelde belastingen, vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie Uitgestelde belastingen Vervroegde belastingen Rechten op voorwaartse verliescompensatie Definiëring van voor deze studie belangrijke begrippen Onderdruk en overdruk Dynamische versus statische methode ter bepaling van uitgestelde en vervroegde belastingen Volledige versus partiële allocatie van uitgestelde belastingen Liability method versus deferral method Evaluatie 66 Hoofdstuk 3 Ontstaansoorzaken van uitgestelde en vervroegde belastingen en van onderdruk respectievelijk overdruk Tijdelijke verschillen tussen bedrijfseconomische en fiscale winst Uitgestelde belastingen Vervroegde belastingen 78 5

6 3.1.3 De omvang en de determinanten van uitgestelde belastingen Definitieve verschillen tussen bedrijfseconomische en fiscale winst Onderdruk en overdruk In herwaarderingsreserve opgenomen fiscaal niet-aftrekbare kosten Winstbelastingposities in specifieke situaties Winstbelastingposities als gevolg van een overname Samengestelde financiële instrumenten Uitgestelde en vervroegde belastingen in het kader van kapitaalbelangen Overeenkomsten en verschillen tussen de winst- en verliesrekeningbenadering en de balansbenadering Evaluatie 117 Hoofdstuk 4 Geschilpunten bij de verwerking van uitgestelde belastingen, vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie Waarderingsgrondslag De hoogte van het winstbelastingtarief Verschillende winstbelastingtarieven Wijziging in het winstbelastingtarief De fiscale eenheid Enige specifieke issues Volledige of partiële allocatie van uitgestelde belastingen Fiscaal compensabele verliezen Opnemen van vervroegde belastingen Afwezigheid van uitgestelde belastingen Aanwezigheid van uitgestelde belastingen uit hoofde van tijdelijke winstverschillen Aanwezigheid van uitgestelde belastingen uit hoofde van Herwaardering Aanwezigheid van uitgestelde belastingen uit hoofde van andere rechtstreekse vermogensmutaties dan herwaardering Bevindingen Jaarlijkse verrekeningstoets Evaluatie 163 Hoofdstuk 5 Winstbelastingposities nader beschouwd Basisprincipes voor de waardering en winstbepaling: het matchingprincipe en het voorzichtigheidsprincipe Het matchingprincipe Het voorzichtigheidsprincipe De introductie van de in dit hoofdstuk te gebruiken centrale casus De gegevens Bedrijfseconomische en fiscale jaarrekening De verwerking van winstbelasting bij onverkorte toepassing van het matchingprincipe 183 6

7 5.4 Voorzichtigheid geboden bij de waardering van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie? Balanspresentatie van uitgestelde belastingen, vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie Uitgestelde belastingen uit hoofde van herwaardering In hoeverre kunnen uitgestelde belastingen uit hoofde van herwaardering vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie met zekerheid doen verrekenen? Saldering van uitgestelde belastingen uit hoofde van herwaardering met aanwezige vervroegde belastingen en/of rechten op voorwaartse verliescompensatie? Consequenties beperking verliescompensatietermijn Samenvatting en conclusies 216 Bijlage 5.1 Opbouw en afwikkeling uitgestelde en vervroegde belastingen, centrale casus 219 Bijlage 5.2 Cijfermatige uitwerking centrale casus 221 Bijlage 5.3 Stand winstbelastingposities einde boekjaren centrale casus (uitgaande van de huidige Nederlandse wetgeving met betrekking tot de fiscale verliescompensatie) 235 Hoofdstuk 6 Opnemen en waarderen van onzekere vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie Jurisprudentie inzake de verwerking van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie in de bedrijfseconomische jaarrekening Arrest Van Gelder I, jaarrekening Arrest Pakhoed I, jaarrekening Arrest Hollandia-Kloos, jaarrekening Arrest Spyker, jaarrekening Afleiding algemene verslaggevingsvoorschriften en vergelijking met de huidige RJ- en IASB-voorschriften Matching versus voorzichtigheid Het continuïteitsbeginsel Voorzichtigheid versus continuïteit Formulering van een norm voor de verwerking van (onzekere) vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie in de bedrijfseconomische jaarrekening Samenvatting en conclusies 266 II Empirisch deel van het onderzoek 269 Hoofdstuk 7 Invloed van het niet volledig in de bedrijfseconomische balans opnemen van ontstane vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie op de gepubliceerde nettowinst Doel en aanpak van het onderzoek 273 7

8 7.2 Het totale effect van het niet volledig in de bedrijfseconomische balans opnemen van ontstane vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie op de gepubliceerde nettowinst Onderzoek naar de deeleffecten van het niet volledig in de bedrijfseconomische balans opnemen van ontstane vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie op de gepubliceerde nettowinst Evaluatie 301 Bijlage 7.1 Bijlage 7.2 Bijlage 7.3 Bijlage 7.4 Bijlage 7.5 Gestandaardiseerde aansluitingsoverzichten van de onderzochte ondernemingen over boekjaar Gestandaardiseerde aansluitingsoverzichten van de onderzochte ondernemingen over boekjaar Gestandaardiseerde aansluitingsoverzichten van de onderzochte ondernemingen over boekjaar Gestandaardiseerde aansluitingsoverzichten van de onderzochte ondernemingen over boekjaar Gestandaardiseerde aansluitingsoverzichten van de onderzochte ondernemingen over boekjaar Hoofdstuk 8 Uitvoerbaarheid van de naleving van de RJ- en de IASBvoorschriften inzake de verwerking in de bedrijfseconomische balans van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie Doel en aanpak van het onderzoek De hoogte van het in de bedrijfseconomische balans niet tot waardering gebrachte deel van de vervroegde belastingen en/of rechten op voorwaartse verliescompensatie (de waardecorrectie oftewel valuation allowance ) Het verband tussen het niet tot waardering brengen in de bedrijfseconomische balans van vervroegde belastingen en/of rechten op voorwaartse verliescompensatie en de hoogte van de rentabiliteit van het eigen vermogen Evaluatie 326 Bijlage 8.1 De gevonden waardecorrecties op de nominale waarde van de ultimo boekjaar aanwezige vervroegde belastingen en/of rechten op voorwaartse verliescompensatie en rentabiliteiten van het eigen vermogen (REV) over het boekjaar 329 Hoofdstuk 9 Samenvatting en conclusies Definiëring relevante jaarrekeningposten en aanpak van het onderzoek Kern van het onderzoek: opname en waardering in de bedrijfseconomische balans van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie Categorieën uitgestelde belastingen Zekere vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie 334 8

9 9.2.3 Onzekere vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie Formulering van een norm voor de verwerking van (onzekere) vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie in de bedrijfseconomische jaarrekening De ruimte van de RJ en de IASB om vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie niet (volledig) in de bedrijfseconomische balans op te nemen en de naleving van de RJ- en de IASB-voorschriften inzake de verwerking in de bedrijfseconomische jaarrekening van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie Suggesties voor vervolgonderzoek 341 Chapter 9 Summary and conclusions Defining relevant items in the financial statements and research set-up Core of the research: recognition and valuation in the balance sheet of forwarded taxes and carryforward rights Categories of deferred taxes Certain forwarded taxes and carryforward rights Uncertain forwarded taxes and carryforward rights Formulation of a criterion for the accounting treatment of (uncertain) forwarded taxes and carryforward rights in the financial statements The scope of the RJ and the IASB not to recognize (in full) forwarded taxes and carryforward rights in the balance sheet and the compliance with the RJand the IASB-regulations concerning the accounting treatment of forwarded taxes and carryforward rights in the financial statements Suggestions for follow-up research 352 Gebruikte literatuur 353 Lijst van figuren, grafieken en tabellen 361 Curriculum Vitae 363 9

10 10

11 Lijst van gehanteerde afkortingen AFM AMvB AWR Baw Bfw Bmj BV EU ED FAS FASB IAS IASB IAS-Framework IFRS Mkb NV OESO OK RJ RJ-Stramien RL SOBI Titel 9 BW2 Autoriteit Financiële Markten Algemene Maatregel van Bestuur Algemene wet inzake rijksbelastingen Besluit actuele waarde Besluit fiscale waarderingsgrondslagen Besluit modellen jaarrekening Besloten vennootschap Europese Unie Exposure Draft Financial Accounting Standard(s) Financial Accounting Standards Board International Accounting Standard(s) International Accounting Standards Board Framework for the Preparation and Presentation of Financial Statements van de International Accounting Standards Board International Financial Reporting Standard(s) Midden- en kleinbedrijf Naamloze vennootschap Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling Ondernemingskamer van het Gerechtshof te Amsterdam Raad voor de Jaarverslaggeving Stramien van de Raad voor de Jaarverslaggeving Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek 11

12 US-GAAP Wet DB Wet IB Wet Vpb Wtfv United States-Generally Accepted Accounting Principles Wet op de dividendbelasting Wet op de Inkomstenbelasting Wet op de vennootschapsbelasting Wet toezicht financiële verslaggeving 12

13 1 Inleiding 1.1 Probleemstelling en onderzoeksaanpak 1.2 Normatief onderzoek 1.3 Empirisch onderzoek 1.4 Schematisch overzicht van de opzet van deze studie In paragraaf 1.1 wordt het onderwerp van deze studie Winstbelasting in de bedrijfseconomische jaarrekening geïntroduceerd en afgebakend. Tevens worden in deze paragraaf de probleemstelling voor het onderzoek geformuleerd en de onderzoeksvragen gesteld; bij de probleemstelling wordt onderscheid gemaakt in een hoofdprobleemstelling en een van de hoofdprobleemstelling afgeleide probleemstelling. Het onderzoek valt uiteen in twee delen: een normatief en een empirisch deel. De kern van het onderzoek wordt gevormd door het normatieve deel. Het empirisch deel is bedoeld om de belangrijkste onderzoeksbevindingen uit het normatieve deel te ondersteunen. In paragraaf 1.2 komt de opbouw van het normatief onderzoek aan bod; bij dit onderzoek gaat het om het formuleren van verslaggevingsregels inzake ons object van studie. Paragraaf 1.3 behandelt de opbouw van het empirisch onderzoek, dat als doel heeft het verklaren en voorspellen van de Nederlandse verslaggevingspraktijk. In paragraaf 1.4 wordt in schemavorm de opzet van deze studie weergegeven. 13

14 1.1 Probleemstelling en onderzoeksaanpak Jaarrekeningen worden in Nederland opgesteld op basis van het boekhoudkundig waarde- en winstbegrip: aan het eind van een boekjaar wordt de waarde (in de vorm van het eigen vermogen) van de onderneming bepaald door het totaal van de waardering van de individuele activa te verminderen met het totaal van de waardering van de individuele posten behorende tot het vreemd vermogen. De toename van het eigen vermogen gedurende het boekjaar (gecorrigeerd voor rechtstreekse vermogensmutaties) is het over het betreffende boekjaar behaalde resultaat. Bij de bepaling van dit resultaat gaat het niet om een confrontatie van ontvangsten en uitgaven, maar om een vergelijking van opbrengsten en kosten. Een ontvangst in een periode leidt niet per se tot een opbrengst in dezelfde periode; hetzelfde geldt voor uitgaven en kosten. Het boekhoudkundig waarde- en winstbegrip wordt daarmee beheerst door accrual accounting: ontvangsten en uitgaven worden in de vorm van opbrengsten en kosten toegerekend aan de boekjaren waarop deze opbrengsten en kosten betrekking hebben. Nadeel van het transformeren van kasstromen naar opbrengsten en kosten is dat het veelal leidt tot subjectievere informatie. Kasstromen zijn immers feitelijke gebeurtenissen, terwijl de transformatie van deze kasstromen naar opbrengsten en kosten voortvloeit uit de door de ondernemingsleiding gekozen grondslagen van waardering en winstbepaling. Eén van de te verrichten uitgaven betreft de over de behaalde winst van de onderneming verschuldigde belasting. Deze door de onderneming verschuldigde winstbelasting is binnen het boekhoudkundig waarde- en winstbegrip een kostenpost (en daarmee onderdeel van de winstbepaling), waarvoor derhalve geldt dat deze aan het boekjaar wordt toegerekend waarop het betrekking heeft, onafhankelijk van de periode waarover de winstbelasting verschuldigd is of van de periode waarin de winstbelasting wordt betaald. Deze toerekening van de belastinglast in de jaarrekening staat centraal in deze studie; tevens wordt aandacht besteed aan de presentatie van de met de winstbelasting samenhangende jaarrekeningposten, alsmede aan de in de toelichting op te nemen informatie (disclosure). Het onderzoek in deze wordt uitgevoerd door ijking aan de voor de Nederlandse verslaggevingspraktijk geldende voorschriften inzake de verwerking, presentatie en disclosure van winstbelasting in de jaarrekening. In onze studie hebben we financiële instellingen (vanwege hun afwijkende activiteiten en als gevolg daarvan specifiek geldende wet- en regelgeving) buiten beschouwing gelaten. Met de in het voorgaande genoemde jaarrekening wordt de jaarrekening van rechtspersonen bedoeld die moet worden aangeboden aan de aandeelhouders (of leden) c.q. moet worden openbaar gemaakt via deponering bij het Handelsregister. Deze jaarrekening wordt in onze studie ter onderscheiding van de fiscale jaarrekening aangeduid als de bedrijfseconomische jaarrekening; in paragraaf wordt aangegeven waarom voor deze terminologie is gekozen. Overigens komt in de fiscale wetgeving de term jaarrekening niet voor. In paragraaf geven we aan waarom we in deze studie toch spreken van de fiscale jaarrekening. 14

15 Op basis van het voorgaande komen we tot de volgende hoofdprobleemstelling voor deze studie: Aan welk boekjaar dient de verschuldigde winstbelasting van ondernemingen (niet zijnde financiële instellingen) te worden toegerekend en op welke wijze dient deze te worden gepresenteerd en te worden toegelicht in de bedrijfseconomische jaarrekening? Deze vraagstelling wordt onderzocht door ijking aan de voor de Nederlandse verslaggevingspraktijk geldende voorschriften ter zake. Belangrijk probleempunt bij de verwerking van de winstbelasting in de bedrijfseconomische jaarrekening is de waardering van de door de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) genoemde balanspost Latente belastingvorderingen. De International Accounting Standards Board (IASB) noemt deze balanspost Deferred tax assets. Ten aanzien van de waardering van deze post zijn in de Richtlijnen (RL) van de RJ en de International Accounting Standards (IAS) van de IASB de volgende voorschriften opgenomen: Voor (alle) verrekenbare tijdelijke verschillen (tussen de bedrijfseconomische boekwaarde en de fiscale boekwaarde van activa en/of vreemd vermogen) dient een latente belastingvordering / deferred tax asset te worden gevormd tot het bedrag waarvan het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor de verrekening (RL , stellige uitspraak / IAS 12.24). Voor beschikbare voorwaartse verliescompensatie en nog niet gebruikte fiscale verrekeningsmogelijkheden dient een latente belastingvordering / deferred tax asset te worden opgenomen voorzover het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut (RL , stellige uitspraak / IAS 12.34). Een rechtspersoon beoordeelt de niet opgenomen latente belastingvordering / deferred tax asset op iedere balansdatum. De rechtspersoon neemt een in het verleden niet opgenomen latente belastingvordering / deferred tax asset op voorzover het waarschijnlijk is geworden dat toekomstige fiscale winst realisatie van de latente belastingvordering / deferred tax asset mogelijk maakt. Een verbetering in de concurrentiepositie kan het bijvoorbeeld waarschijnlijk maken dat de rechtspersoon in de toekomst voldoende fiscale winst zal maken om te voldoen aan de opnamecriteria van alinea 306 of 311 c.q. paragraaf 24 of 34 (RL , aanbeveling / IAS 12.37). De boekwaarde van een latente belastingvordering / deferred tax asset dient op elke balansdatum te worden beoordeeld. Een rechtspersoon dient de boekwaarde van een latente belastingvordering / deferred tax asset te verminderen voorzover het niet langer waarschijnlijk is dat voldoende fiscale winst beschikbaar zal zijn om de latente belastingvorderingen / deferred tax assets geheel of ten dele te realiseren. Een zodanige afwaardering dient te worden teruggenomen indien en voorzover het waarschijnlijk is dat voldoende fiscale winst beschikbaar zal zijn (RL , stellige uitspraak / IAS 12.56). In deze studie duiden wij de door de RJ genoemde post Latente belastingvorderingen (IASB: deferred tax assets) aan als vervroegde belastingen (in geval van verrekenbare tijdelijke verschillen) en rechten op voorwaartse verliescompensatie (als het gaat om beschikbare voorwaartse verliescompensatie). 15

16 In paragraaf geven wij aan waarom we voor deze terminologie hebben gekozen. De hoofdprobleemstelling met daarin de centrale onderzoeksvraag Aan welk boekjaar dient de verschuldigde winstbelasting ( ) te worden toegerekend? wordt uitgewerkt in het normatieve deel van deze studie. Aanpak normatief onderzoek We voeren het normatieve onderzoek betreffende de verwerking van winstbelasting in de bedrijfseconomische jaarrekening vrijwel steeds uit aan de hand van cijfermatig geschetste casusposities. We hebben bewust gekozen voor deze onderzoeksmethode, aangezien dit ons inziens voor deze technisch ingewikkelde materie de meest overzichtelijke wijze van behandeling lijkt. Bij de uitwerking van de casussen vermelden we veelal de relevante journaalposten; dit bevordert het inzicht in deze complexe problematiek. Accruals kunnen worden omschreven als het geheel van boekhoudkundige items dat ervoor zorgt dat er een verschil ontstaat tussen het gerapporteerde resultaat en de gerealiseerde cashflow (Vander Bauwhede, 2003, p. 198). Als voorbeelden van accruals kunnen worden genoemd de toeneming van de balansposten Debiteuren en Voorraden en de afneming van de balansposten Voorzieningen en Crediteuren. Accruals worden opgedeeld in discretionary (willekeurige) en non-discretionary (nietwillekeurige) accruals. Bissessur en Langendijk (2005, p. 5) geven hiervan een illustratie aan de hand van de balanspost Debiteuren. Een voorbeeld van een discretionary accrual is het volgende: in voorgaande boekjaren heeft een onderneming de afwaardering voor haar dubieuze debiteuren hoog geschat. In het huidige boekjaar wordt een deel van deze afwaardering teruggeboekt. Deze terugboeking is willekeurig, omdat de onderneming enige flexibiliteit heeft bij de bepaling van de hoogte van de afwaardering voor dubieuze debiteuren. Op deze wijze wordt de hoogte van de post Debiteuren willekeurig verhoogd. De verhoging van de post Debiteuren kan echter ook worden veroorzaakt door een groei van de omzet op rekening. Deze verhoging van de post Debiteuren is niet willekeurig. Dit is derhalve een voorbeeld van een non-discretionary accrual. Van het door Bissessur en Langendijk (2005) gegeven voorbeeld van de balanspost Debiteuren kan een parallel getrokken worden met de balansposten Vervroegde belastingen en Rechten op voorwaartse verliescompensatie. Ook voor deze balansposten moet de ondernemingsleiding op grond van de in het voorgaande aangehaalde RJ- c.q. IASB-voorschriften jaarlijks een schatting maken in hoeverre het waarschijnlijk is dat zij verrekend worden en zijn deze posten, wat betreft de te maken schatting, aan te merken als discretionary accruals. Het maken van schattingen is inherent aan het opstellen van de (bedrijfseconomische) jaarrekening. Böhmer, e.a. (2009, p. 754) merken op dat als gevolg van onzekerheden die inherent zijn aan de activiteiten van een rechtspersoon de omvang van jaarrekeningposten veelal niet exact kan worden bepaald, maar slechts door middel van een schatting. Er vindt dan een benadering plaats van de omvang van een post door middel van oordeelsvorming van de ondernemingsleiding op basis van beschikbare relevante informatie. Het maken van redelijke schattingen is een belangrijk onderdeel van de totstandkoming van een jaarrekening, hetgeen de 16

17 betrouwbaarheid van de jaarrekening niet ondermijnt (RL / IAS 8.32 en 8.33). Dat de te maken schatting inzake de balansposten Vervroegde belastingen en Rechten op voorwaartse verliescompensatie grote gevolgen kan hebben voor de hoogte van de nettowinst over een bepaald boekjaar kan worden geïllustreerd met de presentatie van de jaarcijfers over boekjaar 2007 van KPN. Over dit boekjaar liet KPN een nettowinst zien van 2,6 miljard, welke voor een belangrijk deel werd verwezenlijkt door een belastingbate van 1,2 miljard bij de Duitse dochtermaatschappij E-plus (De Financiële Telegraaf, 6 februari 2008, p. 21). Deze belastingbate werd gerealiseerd door gebruikmaking van rechten op voorwaartse verliescompensatie die op 31 december 2006 door de ondernemingsleiding van KPN niet tot waardering waren gebracht. De nettowinst over 2007 van KPN kwam, met name dankzij deze belastingbate, 67% hoger uit dan de nettowinst over De vraag die bij het gegeven voorbeeld van KPN kan worden gesteld is of de ondernemingsleiding van KPN per 31 december 2006 de gebruikmaking in 2007 van de rechten op voorwaartse verliescompensatie van de Duitse dochtermaatschappij E-plus niet geheel of gedeeltelijk had kunnen of moeten zien aankomen. Als dit het geval zou zijn geweest, hadden deze rechten op voorwaartse verliescompensatie op 31 december 2006 op grond van de in het voorgaande weergegeven (voor KPN geldende) IASB-voorschriften tot (gehele of gedeeltelijke) waardering moeten worden gebracht. Het gevolg van deze waardering zou zijn geweest dat de gepubliceerde nettowinst van KPN over 2006 (aanmerkelijk) hoger zou zijn geweest en die over 2007 (aanmerkelijk) lager. Een antwoord op deze vraag is moeilijk te geven en is ook niet het doel van ons onderzoek. Wel geeft dit voorbeeld aan dat schattingen en daarmee gepaard gaande schattingsfouten grote gevolgen kunnen hebben voor de hoogte van de nettowinst over een bepaald boekjaar en de hoogte van het eigen vermogen aan het eind van het boekjaar. (Schattings)fouten kunnen onbewust worden gemaakt, maar ook bewust. Het aangehaalde voorbeeld van KPN geeft aan dat de ondernemingsleiding via discretionary accruals de mogelijkheid heeft om de nettowinst en daarmee het eigen vermogen (in meerdere of mindere mate) bij te sturen. In dit kader kan winststuring worden gedefinieerd als het verschuiven van winsten die in een bepaald boekjaar thuishoren, naar een ander boekjaar (Epe en Koetzier, 2008, p. 64). De IASB geeft expliciet aan dat de jaarrekening niet in overeenstemming met de standards van de IASB is indien ze materiële of niet-materiële fouten bevat die bewust zijn gemaakt teneinde de financiële positie, financiële prestaties of kasstromen van een entiteit op een bepaalde manier te presenteren (IAS 8.41). In de hoofdprobleemstelling hebben we onder meer de onderzoeksvraag gesteld: Aan welk boekjaar dient de verschuldigde winstbelasting ( ) te worden toegerekend? Uit het aangehaalde voorbeeld van KPN blijkt dat de hoogte van de aan een bepaald boekjaar toe te rekenen belastinglast mede wordt bepaald door de hoogte van de balansposten Vervroegde belastingen en Rechten op voorwaartse verliescompensatie aan het begin van het boekjaar en aan het einde van het boekjaar. We willen daarom in deze studie tevens de ruimte onderzoeken die de voor Nederlandse ondernemingen geldende waarderingsvoorschriften voor vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie bieden om (al dan niet bewust) schattingsfouten te maken. 17

18 Hiermee komen we tot de volgende van de hoofdprobleemstelling afgeleide probleemstelling: Welke ruimte bieden de geldende waarderingsvoorschriften voor vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie aan de Nederlandse ondernemingen (niet zijnde financiële instellingen) om (al dan niet bewust) schattingsfouten te maken? Deze afgeleide probleemstelling werken we uit in het empirisch deel van deze studie. Winststuring wordt veelal geplaatst in het kader van earnings management, door Scott (2008, p. 403) gedefinieerd als de keuze van de ondernemingsleiding voor bepaalde verslaggevingsalternatieven, of acties die de winst beïnvloeden, om specifieke doelstellingen te realiseren. In de literatuur is veel geschreven over earnings management en ook in onderzoek is het tal van malen object van studie geweest en is dat nog steeds. Bissessur en Langendijk (2005, p. 5) wijzen erop dat earnings management vanuit twee gezichtspunten kan worden bekeken, vanuit het werkelijke winstperspectief en vanuit een informatieperspectief. Bekeken vanuit het werkelijk winstperspectief kan worden gesteld dat earnings management negatief moet worden beoordeeld. Het verschuiven van winsten van het ene boekjaar naar het andere boekjaar kan ertoe leiden dat het resultaat over een bepaald boekjaar en het eigen vermogen op het einde van het boekjaar niet getrouw worden weergegeven. Hiermee zouden managers de gebruikers kunnen misleiden met betrekking tot de prestaties van de onderneming. Healy en Wahlen (1999) hanteren in dit kader de volgende definitie van earnings management: Earnings management occurs when managers use judgement in financial reporting and in structuring transactions to alter financial reports to either mislead some stakeholders about the underlying economic performance of the company or to influence contractual outcomes that depend on reported accounting numbers. De vraag is echter of dit in zijn algemeenheid kan worden gesteld. Zo heeft onderzoek van Dechow en Skinner (2000, p ) uitgewezen dat earnings management gemiddeld gezien geen groot effect heeft op de gerapporteerde nettowinst. Scott (2008, p ) wijst erop dat earnings management ook good sides in zich heeft. Hij refereert hierbij aan het blocked communication concept van Demski en Sappington (1987). Als de onderneming bijvoorbeeld het resultaat egaliseert naar de verwachte trendmatige winst, kan dat relevantere informatie opleveren dan een jaarlijks sterk fluctuerend winstcijfer. Deze unblocked information in de vorm van stabielere resultaten kan vanwege de lagere risicoperceptie door vermogenverschaffers leiden tot een lagere vermogenskostenvoet voor de onderneming. Deze laatste zienswijze bekijkt earnings management vanuit een informatieperspectief, zoals dat ook uit de definitie van earnings management naar voren komt zoals die door Schipper (1989, p. 92) wordt gehanteerd: Disclosure management in the sense of a purposeful intervention in the external financial reporting process, with the extent of obtaining some private gain, as opposed to merely facilitating the neutral operation of the process. Vanuit informatieperspectief zijn resultaten één van de vele signalen die kunnen worden gebruikt als basis voor de besluitvorming van gebruikers. Het gaat primair om de informatiewaarde van de resultaten. De daadwerkelijke hoogte van het resultaat staat op de tweede plaats. 18

19 We wijzen erop dat het ons in deze studie niet gaat om een antwoord te geven op de vraag of winststuring slecht of goed is. Ook doen wij geen onderzoek of er via de waardering van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie door de ondernemingsleiding daadwerkelijk winststuring wordt bedreven. Dit omdat wij de mening van Healy en Wahlen (1999) delen dat het heel moeilijk is om winststuring op overtuigende wijze vast te stellen. Daarvoor is informatie nodig over de bedoelingen van het management en deze bedoelingen zijn niet direct waar te nemen. In het empirisch deel van deze studie onderzoeken we de ruimte die de geldende waarderingsvoorschriften voor vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie bieden om schattingsfouten te maken, in de wetenschap dat deze schattingsfouten zowel bewust (winststuring) als onbewust kunnen worden gemaakt. Daarbij stellen we twee onderzoeksvragen centraal: 1. Hoe groot is in de Nederlandse verslaggevingspraktijk de invloed op de gepubliceerde nettowinst van de ruimte die de RJ en de IASB laten om vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie niet of niet volledig in de bedrijfseconomische balans op te nemen? 2. In hoeverre kunnen de voorschriften van de RJ en de IASB inzake de waardering van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie in de Nederlandse verslaggevingspraktijk worden nageleefd? De eerste onderzoeksvraag wordt uitgewerkt in hoofdstuk 7 en de tweede onderzoeksvraag wordt in hoofdstuk 8 aan de orde gesteld. Aanpak empirisch onderzoek De uitvoering van het empirisch onderzoek vindt plaats in de vorm van een jaarrekeningenonderzoek. 1.2 Normatief onderzoek In de hoofdstukken 2 tot en met 6 wordt uitgaande van het boekhoudkundig waarde- en winstbegrip getracht te komen tot voorschriften voor de verwerking, presentatie en disclosure van winstbelasting in de bedrijfseconomische jaarrekening. Hiertoe nemen we de voor de Nederlandse jaarverslaggevingspraktijk geldende voorschriften ter zake als uitgangspunt: de wettelijke bepalingen zoals die zijn vastgelegd in Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek (Titel 9 BW2), de RL van de RJ (hoewel die geen wettelijke status hebben), de International Financial Reporting Standards (IFRS) plus de IAS (die via artikel 362.8, Titel 9 BW2 wettelijk zijn ingekaderd) en interpretations van de IASB en de uitspraken van de Ondernemingskamer van het Gerechtshof te Amsterdam (OK) en die in geval van beroep in cassatie van de Hoge Raad. Bij deze ijking betrekken we het Stramien van de RJ (RJ-Stramien) en het Framework for the Preparation and Presentation of Financial Statements (IAS-Framework) welke geen in de wet ingekaderde regelgeving betreffen, alsmede de in gezaghebbende literatuur gegeven inzichten in de onderhavige materie in de beschouwing. Ten aanzien van de RL van de RJ gaan we in deze studie uit van de RL die gelden voor grote en middelgrote rechtspersonen. We gaan bij de bespreking van deze RL 19

20 derhalve niet in of en in hoeverre deze RL ook van toepassing zijn op kleine rechtspersonen. 1) Ten aanzien van zowel de RL van de RJ als de IAS, de IFRS en de Interpretations van de IASB gaan we in deze studie voor wat betreft het normatieve deel uit van de voorschriften zoals opgenomen in jaareditie In het empirisch deel hanteren we de jaaredities die van kracht zijn voor de onderzochte boekjaren. Hoofdstuk 2 geeft het conceptuele kader van deze studie aan. Ingegaan wordt op de verschillen die zich tussen de bedrijfseconomische en de fiscale waardering en winstbepaling kunnen voordoen en op de twee benaderingen die gevolgd kunnen worden bij de analyse van deze verschillen: de winst- en verliesrekeningbenadering en de balansbenadering. In deze studie hebben wij gekozen voor de winst- en verliesrekeningbenadering; dit omdat de oorzaak van het ontstaan van een bepaalde winstbelastingpositie gelegen is in een verschil tussen de bedrijfseconomische winst en de fiscale winst en niet in eerste instantie in een verschil tussen de bedrijfseconomische boekwaarde en de fiscale boekwaarde van activa en/of vreemd vermogen. Bij toepassing van de balansbenadering moet in geval van verschil tussen de bedrijfseconomische boekwaarde en de fiscale boekwaarde van activa en/of vreemd vermogen dan ook voor het bepalen van de juiste winstbelastingpositie nader geanalyseerd worden of dit verschil is veroorzaakt door een tijdelijk winstverschil dan wel door een definitief winstverschil. Overigens wil de keuze voor de winst- en verliesrekeningbenadering niet zeggen dat deze benadering in alle gevallen voorziet in de weergave van de voor de onderneming ontstane winstbelastingposities. In een aantal gevallen (in de hoofdstukken 2 en 3 gaan we hier uitgebreid op in) moet een aanvullende analyse worden gemaakt. Als gevolg van de toerekening van de belastinglast aan de boekjaren waarop deze last betrekking heeft, ontstaan er balansposten die in Nederland meestal worden aangeduid als Voorziening voor latente belastingverplichtingen (passieve latenties) en Latente belastingvorderingen (actieve latenties). In hoofdstuk 2 wordt aangetoond dat deze in Nederland gebruikelijke terminologie de lading niet dekt en dat wij daarom in deze studie gebruikmaken van de termen uitgestelde belastingen (voor passieve latenties) en vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie (voor actieve latenties). Voor zowel uitgestelde belastingen en vervroegde belastingen als voor rechten op voorwaartse verliescompensatie gaan we na of zij op grond van de criteria, zoals die zijn vastgelegd in het RJ-Stramien en het IAS-Framework, in de bedrijfseconomische balans opgenomen dienen te worden of dat opname achterwege gelaten moet worden. Tevens definiëren we in hoofdstuk 2 een aantal voor deze studie belangrijke begrippen. In hoofdstuk 3 onderzoeken we het ontstaan van uitgestelde belastingen en vervroegde belastingen en het ontstaan van onderdruk en overdruk: het als gevolg van definitieve verschillen tussen de bedrijfseconomische winst en de fiscale winst 1. De IASB heeft op 9 juli 2009 een afzonderlijke set IFRS voor niet-beursgenoteerde ondernemingen gepubliceerd. Deze IFRS zijn echter niet bedoeld voor micro-entiteiten (ondernemingen met minder dan 50 werknemers), vergelijkbaar met onze kleine rechtspersonen. Feitelijk gelden deze standards derhalve voor middelgrote en grote rechtspersonen die niet beursgenoteerd zijn. Aan deze afzonderlijke set IFRS besteden we in deze studie geen aandacht. Het is vooralsnog onduidelijk of deze voorschriften worden ingevoerd in de Europese Unie (EU). 20

21 lager respectievelijk hoger zijn van de effectieve belastingdruk (het quotiënt van de in de bedrijfseconomische winst- en verliesrekening opgenomen belastinglast en de bedrijfseconomische winst vóór aftrek van belasting) dan het voor de onderneming gewogen gemiddeld geldend winstbelastingtarief (ook wel toepasselijk of nominale winstbelastingtarief genoemd). Bij het onderzoek naar het ontstaan van de verschillende winstbelastingposities gaan we per situatie na of de winst- en verliesrekeningbenadering en/of de balansbenadering falen in het weergeven van de ontstane winstbelastingposities. In hoofdstuk 4 onderzoeken we een aantal geschilpunten dat zich voordoet bij de verwerking in de bedrijfseconomische jaarrekening van uitgestelde belastingen, vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie. Voorbeelden van deze geschilpunten zijn de vraag of gewaardeerd moet worden tegen nominale waarde of tegen contante waarde en de vraag welk winstbelastingtarief als uitgangspunt voor de waardering dient te worden genomen. Tevens wordt de toerekening van verschuldigde winstbelasting tussen de moedermaatschappij en de dochtermaatschappijen van een concern behandeld, als gebruikgemaakt wordt van de faciliteit van de fiscale eenheid, zoals die is vastgelegd in artikel 15 van de Wet op de vennootschapsbelasting (Wet Vpb). In hoofdstuk 4 wordt eveneens de status van uitgestelde belastingen onderzocht: in hoeverre hebben zij het vermogen om vervroegde belastingen (met daaronder begrepen in rechten op voorwaartse verliescompensatie omgezette vervroegde belastingen) met zekerheid (dat wil zeggen zonder dat er toekomstige fiscale winst vereist is) te verrekenen? In hoofdstuk 5 gaan we dieper in op de verwerking en de presentatie van de ontstane winstbelastingposities in de bedrijfseconomische jaarrekening. Met name wordt het verband onderzocht dat bestaat tussen uitgestelde belastingen, vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie. De onderzoeksvraag die in dit hoofdstuk centraal staat, is in hoeverre vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie tot waardering dienen te komen. Het antwoord op deze vraag is mede afhankelijk van de keuze of voorrang wordt verleend aan het matchingprincipe of aan het voorzichtigheidsprincipe. De implicaties van deze beide principes worden daarom uitgebreid aan de orde gesteld. In hoofdstuk 5 maken we een onderscheid tussen zekere en onzekere vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie. Vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie worden als zeker gekwalificeerd indien verrekening niet afhankelijk is van het behalen van toekomstige fiscale winst en derhalve zonder meer zal plaatsvinden. Is de verrekening afhankelijk van in de toekomst te behalen fiscale winst, dan worden vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie als onzeker bestempeld. In hoofdstuk 5 werken we toe naar een samenvattend overzicht van alle situaties waarin aanwezige vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie met zekerheid kunnen worden verrekend en komen we tot een norm voor de verwerking in de bedrijfseconomische jaarrekening van deze zekere vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie. Hoofdstuk 6 besluit het normatieve deel van het onderzoek met de onderzoeksvraag in hoeverre onzekere vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie in de bedrijfseconomische balans dienen te worden opgenomen. 21

22 De RJ en de IASB geven in deze aan dat vervroegde belastingen (RL , stellige uitspraak / IAS 12.24) en rechten op voorwaartse verliescompensatie (RL , stellige uitspraak / IAS 12.34) in de balans dienen te worden opgenomen tot het bedrag waarvan het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening. Daarnaast dient jaarlijks per balansdatum een toetsing plaats te vinden in hoeverre het waarschijnlijk is dat bestaande vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie zullen worden verrekend. Enerzijds dient de boekwaarde van in de bedrijfseconomische balans opgenomen vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie neerwaarts te worden bijgesteld, voorzover het niet langer waarschijnlijk is dat voldoende fiscale winst beschikbaar zal zijn voor gehele of gedeeltelijke verrekening (RL , stellige uitspraak / IAS 12.56). Anderzijds dienen de in het voorgaand boekjaar niet in de bedrijfseconomische balans opgenomen vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie tot waardering te komen, voorzover het waarschijnlijk is geworden dat toekomstige fiscale winst verrekening mogelijk maakt (RL , aanbeveling / IAS 12.37). Het zal duidelijk zijn dat, door de ondernemingsleiding op te leggen een (jaarlijks bij te stellen) schatting te maken van de toekomstige fiscale winst, de subjectiviteit van de nettowinst aanmerkelijk wordt vergroot. De vraag die zich daarbij aandient, is in hoeverre de ondernemingsleiding in staat mag worden geacht een betrouwbare schatting te kunnen maken van de in de toekomst te behalen fiscale winsten. Een jaar vooruitkijken is al niet eenvoudig, om over verdere voorspellingen maar te zwijgen. Het is dan ook mogelijk dat het management via de waardering van vervroegde belastingen en/of rechten op voorwaartse verliescompensatie aan (bedrijfseconomische) winststuring doet. In hoofdstuk 6 stellen we de voorschriften van de RJ en de IASB inzake de verwerking van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie ter discussie en komen we tot een norm voor de verwerking in de bedrijfseconomische jaarrekening van onzekere vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie. 1.3 Empirisch onderzoek In paragraaf 1.2 hebben we gesignaleerd dat de voorschriften van de RJ en de IASB met betrekking tot de waardering van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie voor de ondernemingsleiding ruimte bieden om (al dan niet bewust) schattingsfouten te maken. In het empirisch gedeelte van onze studie onderzoeken we deze ruimte. De uitvoering van dit deel van het onderzoek vindt plaats in de vorm van een jaarrekeningenonderzoek. We doen onderzoek naar de gepubliceerde jaarrekeningen van de Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. We hebben voor het empirisch deel van ons onderzoek voor deze groep onderneming gekozen, omdat de eisen die de RJ en de IASB stellen aan de in de toelichting op te nemen informatie dit onderzoek mogelijk moet maken. Voor nietbeursgenoteerde ondernemingen is de voor ons onderzoek noodzakelijke informatieverstrekking niet op alle benodigde onderdelen vereist. Omdat ons onderzoek zich richt op die ondernemingen die rapporteren volgens de voorschriften van de RJ of die van de IASB, zijn de Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen die rapporteren volgens buitenlandse nationale regelgeving buiten het onderzoek gehouden. Het empirisch onderzoek wordt uitgewerkt in de hoofdstukken 7 en 8. 22

23 In hoofdstuk 7 onderzoeken we de invloed van het door ondernemingen niet volledig in de bedrijfseconomische balans opnemen van ontstane vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie op de belastinglast en daarmee op de gepubliceerde nettowinst. Met nettowinst wordt in deze studie de bedrijfseconomische winst na aftrek van winstbelasting bedoeld, zie paragraaf De invloed van het door ondernemingen niet volledig in de bedrijfseconomische balans opnemen van ontstane vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie op de nettowinst doet zich mogelijk voor op de volgende momenten: 1. Het moment van ontstaan van vervroegde belastingen en/of rechten op voorwaartse verliescompensatie. Het niet of gedeeltelijk tot waardering brengen van in het boekjaar ontstane vervroegde belastingen en/of rechten op voorwaartse verliescompensatie betekent vergeleken met het wél volledig in de bedrijfseconomische balans opnemen een hogere belastinglast en daarmee een lagere nettowinst. 2. Het moment of de momenten van eventuele tussentijdse bijstelling(en) van genoemde winstbelastingposities. Het tot waardering brengen van in het voorafgaande boekjaar niet in de bedrijfseconomische balans opgenomen vervroegde belastingen en/of rechten op voorwaartse verliescompensatie heeft een verlaging van de belastinglast en een verhoging van de nettowinst tot gevolg. Het neerwaarts bijstellen van de boekwaarde van bestaande vervroegde belastingen en/of rechten op voorwaartse verliescompensatie leidt tot een verhoging van de belastinglast en een verlaging van de nettowinst. 3. Het moment van eventuele verrekening of het moment dat als gevolg van het verstrijken van een beperkte voorwaartse verliescompensatietermijn het zeker is geworden dat verrekening niet zal plaatsvinden. Verrekening van vervroegde belastingen en/of rechten op voorwaartse verliescompensatie leidt tot een verlaging van de belastinglast en een verhoging van de nettowinst voorzover aan deze posten in voorgaand boekjaar geen of een niet volledige waarde was toegekend. Worden rechten op voorwaartse verliescompensatie (met daarin begrepen eventuele in rechten op voorwaartse verliescompensatie omgezette vervroegde belastingen) definitief niet verrekenbaar, dan leidt dit tot een verhoging van de belastinglast en een verlaging van de nettowinst voorzover het betreffende recht op voorwaartse verliescompensatie in het voorafgaande boekjaar geheel of gedeeltelijk in de bedrijfseconomische balans was opgenomen. Dit deel van het empirisch onderzoek wordt uitgevoerd aan de hand van het in de toelichting van de geconsolideerde jaarrekening van Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen opgenomen aansluitingsoverzicht van het gewogen gemiddeld geldend winstbelastingtarief en de effectieve belastingdruk. Het gewogen gemiddeld geldend winstbelastingtarief toegepast op de bedrijfseconomische winst vóór aftrek van belasting, impliceert dat de in de onderneming aanwezige vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse verliescompensatie volledig in de bedrijfseconomische balans zijn opgenomen. Uit de herleiding van het gewogen gemiddeld geldend winstbelastingtarief naar de effectieve belastingdruk is het effect op de gepubliceerde nettowinst van het niet volledig in de bedrijfseconomische balans opnemen van vervroegde belastingen en rechten op voorwaartse 23

Inhoud hoofdstuk 19. Jaarverslaggeving. Inhoud hoofdstuk 19 (2) Oorzaken verschillen belastinglast en verschuldigde belasting

Inhoud hoofdstuk 19. Jaarverslaggeving. Inhoud hoofdstuk 19 (2) Oorzaken verschillen belastinglast en verschuldigde belasting Inhoud hoofdstuk 19 Jaarverslaggeving Hoofdstuk 19 Winstbelasting Fiscale versus bedrijfseconomische winstbepaling Verschillen tussen fiscale en bedrijfseconomische winst Tijdelijke verschillen Definitieve

Nadere informatie

RJ-Uiting : Ontwerp-alinea s toelichtingsbepalingen van RJ 272 Belastingen naar de winst

RJ-Uiting : Ontwerp-alinea s toelichtingsbepalingen van RJ 272 Belastingen naar de winst RJ-Uiting 2019-4: Ontwerp-alinea s toelichtingsbepalingen van RJ 272 Belastingen naar de winst Inleiding De Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) heeft besloten om de toelichtingsbepalingen in hoofdstuk

Nadere informatie

De verslaggeving ten behoeve van de fiscus

De verslaggeving ten behoeve van de fiscus 2 De verslaggeving ten behoeve van de fiscus 201 a Jaarrekening die het bestuur van een NV en een BV wettelijk verplicht is op te stellen en te overleggen aan de algemene vergadering van aandeelhouders.

Nadere informatie

GBE3.1 EXTERNE VERSLAGGEVING (3) LES 5 HOOFDSTUK 19

GBE3.1 EXTERNE VERSLAGGEVING (3) LES 5 HOOFDSTUK 19 GBE3.1 EXTERNE VERSLAGGEVING (3) LES 5 HOOFDSTUK 19 F i s c a l e v e rsus commerciële winstbepaling Voorbeeld resultatenrekening over 2011 Opbrengst verkopen 1.000.000 1.000.000 Inkoopwaarde verkopen

Nadere informatie

Examen Financial Accounting 3 dd 18 januari 2017 Uitwerking en puntenverdeling

Examen Financial Accounting 3 dd 18 januari 2017 Uitwerking en puntenverdeling Examen Financial Accounting 3 dd 18 januari 2017 Uitwerking en puntenverdeling Opgave 1 (25 punten) Vraag 1 (9 punten) Geef voor de woningen (per categorie) aan welke bedragen zijn opgenomen in de balans

Nadere informatie

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Materieel belang in de jaarrekening Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Agenda Inleiding Doel van de jaarrekening Wat is materieel belang Wat

Nadere informatie

Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming?

Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming? Vragen hoofdstuk 8: Externe verslaggeving Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming? Externe verslaggeving is, zoals de naam al aangeeft, gericht op het verschaffen van informatie aan partijen

Nadere informatie

Financiële verslaggeving in beweging. Programma

Financiële verslaggeving in beweging. Programma Financiële verslaggeving in beweging Prof. dr Jos M.J. Blommaert 1 Programma Four key steps Recente ontwikkelingen Voorzieningen als verplichtingen Goodwill en reële waarde Impairmenttoets 2 1 Four key

Nadere informatie

(Latente) belastingposities: balans- of winst- en verliesrekeningbenadering

(Latente) belastingposities: balans- of winst- en verliesrekeningbenadering (Latente) belastingposities: balans- of winst- en verliesrekeningbenadering Peter Epe en Henk Langendijk SAMENVATTING Bij de analyse van de verschillen tussen de bedrijfseconomische en fiscale waardering

Nadere informatie

Nyenrode Tax Assurance masterclass tax accounting & tax reporting

Nyenrode Tax Assurance masterclass tax accounting & tax reporting Nyenrode Tax Assurance masterclass tax accounting & tax reporting 2 Masterclass Tax Accounting & Tax Reporting inhoudsopgave 4 Masterclass Tax Accounting & Tax Reporting Tax accounting Het programma Wat

Nadere informatie

1 Ontwerp-Richtlijn 120 Prijsgrondslagen, paragraaf 4

1 Ontwerp-Richtlijn 120 Prijsgrondslagen, paragraaf 4 Postbus 7984 1008 AD Amsterdam RJ-Comm. 1006 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Thomas R. Malthusstraat 5 1066 JR Amsterdam Postbus 90351 1006 BJ Amsterdam Telefoon (020) 568 66 66 Fax (020) 568 68

Nadere informatie

De RJ nodigt u uit tot het inzenden van reacties en commentaren op deze RJ-Uiting. Deze ziet de RJ graag uiterlijk 1 mei 2006 tegemoet.

De RJ nodigt u uit tot het inzenden van reacties en commentaren op deze RJ-Uiting. Deze ziet de RJ graag uiterlijk 1 mei 2006 tegemoet. RJ-Uiting 2006-1 Ten geleide De Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) heeft het verzoek ontvangen om een uitspraak te doen over de verwerking in de jaarrekening van om niet verkregen en gekochte CO2 emissierechten.

Nadere informatie

Fiscaal versus bedrijfseconomisch

Fiscaal versus bedrijfseconomisch Noordhoff Uitgevers bv Fiscaal versus bedrijfseconomisch. De bedrijfseconomische en de fiscale jaarrekening.2 Goed koopmansgebruik versus maatschappelijk aanvaardbare normen.3 Samenvalproject.4 Belastinglast

Nadere informatie

UITWERKINGEN OPGAVEN HOOFDSTUK 7

UITWERKINGEN OPGAVEN HOOFDSTUK 7 HOOFDSTUK 7 Opgave 1 a. Uit welke onderdelen bestaat een extern jaarverslag (jaarrapport)? De externe jaarverslaggeving (jaarrapport) bestaat uit: de balans, de winst- en verliesrekening en de toelichting

Nadere informatie

Verwerking van latente vennootschapsbelasting in de jaarrekening

Verwerking van latente vennootschapsbelasting in de jaarrekening Verwerking van latente vennootschapsbelasting in de jaarrekening 1. Inleiding De verwerking van de post vennootschapsbelasting (hierna: Vpb.), en vooral de latente Vpb. zorgt in de praktijk bij woningcorporaties

Nadere informatie

Externe Verslaggeving 2 proeftentamen nieuwe stijl - uitwerking

Externe Verslaggeving 2 proeftentamen nieuwe stijl - uitwerking Opgave 1 1. Conform de wettelijke bepalingen ( art. 2:385) is het niet toegestaan eigen aandelen te activeren. Ook mogen deze niet in mindering gebracht worden op het geplaatste aandelenkapitaal (art.

Nadere informatie

Samenvatting (hoofdstuk 9)

Samenvatting (hoofdstuk 9) Samenvatting (hoofdstuk 9) Aan het einde van dit hoofdstuk is een stroomschema opgenomen om de inhoud van deze dissertatie te visualiseren. Internationale harmonisatie van de externe verslaggeving van

Nadere informatie

(Voor de EER relevante tekst)

(Voor de EER relevante tekst) L 291/84 VERORDENING (EU) 2017/1989 VAN DE COMMISSIE van 6 november 2017 houdende wijziging van Verordening (EG) nr. 1126/2008 tot goedkeuring van bepaalde internationale standaarden voor jaarrekeningen

Nadere informatie

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN. Technische nota. bij

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN. Technische nota. bij COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN Technische nota bij CBN-advies 2013/14 De boekhoudkundige verwerking van de uitgestelde belastingen bij gerealiseerde meerwaarden waarvoor de uitgesteldebelastingregeling

Nadere informatie

Schiphol Nederland B.V. Halfjaarlijkse financiële verslaggeving over de periode 1 januari 2013 t/m 30 juni 2013

Schiphol Nederland B.V. Halfjaarlijkse financiële verslaggeving over de periode 1 januari 2013 t/m 30 juni 2013 Halfjaarlijkse financiële verslaggeving over de periode 1 januari 2013 t/m 30 juni 2013 HALFJAARVERSLAG 2013 Schiphol Nederland B.V. is onderdeel van de Schiphol Group (N.V. Luchthaven Schiphol voert Schiphol

Nadere informatie

Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: Vinc Vastgoed Management I B.V. inzake. tussentijds bericht per 30 juni 2011

Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: Vinc Vastgoed Management I B.V. inzake. tussentijds bericht per 30 juni 2011 Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: inzake tussentijds bericht per 30 juni 2011 25 augustus 2011 Barendrecht INHOUDSOPGAVE Pagina Balans per 30 juni 2011 2 Winst- en verliesrekening over

Nadere informatie

Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: Vinc Vastgoed Management I B.V. inzake. tussentijds bericht per 30 juni 2012

Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: Vinc Vastgoed Management I B.V. inzake. tussentijds bericht per 30 juni 2012 Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: inzake tussentijds bericht per 30 juni 2012 28 augustus 2012 Barendrecht INHOUDSOPGAVE Pagina Balans per 30 juni 2012 2 Winst- en verliesrekening over

Nadere informatie

BETER BED HOLDING NV HALFJAARCIJFERS 2009

BETER BED HOLDING NV HALFJAARCIJFERS 2009 BETER BED HOLDING NV HALFJAARCIJFERS 2009 Beter Bed Holding N.V. halfjaarcijfers 2009 1 Inhoudsopgave 1. Geconsolideerde balans. 3 2. Geconsolideerde winst-en-verliesrekening.. 4 3. Geconsolideerd kasstroomoverzicht.....

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38288 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Scholten, Johannes Title: Geschillen in de jaarrekening : verwerking en vermelding

Nadere informatie

De invloed van het niet of niet volledig waarderen van actieve belastinglatenties op de nettowinst

De invloed van het niet of niet volledig waarderen van actieve belastinglatenties op de nettowinst De invloed van het niet of niet volledig waarderen van actieve belastinglatenties op de nettowinst Alidus Dannenberg, Chantal de Bruin en Peter Epe SAMENVATTING Actieve belastinglatenties moeten in de

Nadere informatie

Stichting ENUM Nederland Arnhem

Stichting ENUM Nederland Arnhem Stichting ENUM Nederland Arnhem Jaarverslaggeving over 2013 Statutaire vestigingsplaats: Arnhem Feitelijk adres en vestigingsplaats: Meander 501, Arnhem 1 Inhoud Jaarrekening 3 Balans per 31 december 2013

Nadere informatie

Stichting ENUM Nederland Arnhem

Stichting ENUM Nederland Arnhem Stichting ENUM Nederland Arnhem Jaarverslaggeving over 2015 Statutaire vestigingsplaats: Arnhem Feitelijk adres en vestigingsplaats: Meander 501, Arnhem 1 Inhoud Jaarrekening 3 Balans per 31 december 2015

Nadere informatie

Stichting Educatief en Cultureel Centrum Maaslanden Zijpendaalstraat PS Nijmegen. Jaarrekening 2016

Stichting Educatief en Cultureel Centrum Maaslanden Zijpendaalstraat PS Nijmegen. Jaarrekening 2016 Stichting Educatief en Cultureel Centrum Maaslanden Zijpendaalstraat 3 6535 PS Nijmegen INHOUDSOPGAVE Pagina Accountantsrapportage Samenstellingsverklaring 4 Voorwoord 4 Jaarstukken 2016 Jaarrekening 5

Nadere informatie

Stichting ENUM Nederland

Stichting ENUM Nederland Stichting ENUM Nederland Jaarverslaggeving over 2016 Rechtsvorm: Stichting Statutaire vestigingsplaats: Arnhem Feitelijk adres en vestigingsplaats: Meander 501, Arnhem KvK Arnhem: 09163163 1 Inhoud Jaarrekening

Nadere informatie

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN. Technische nota bij

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN. Technische nota bij COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN Technische nota bij CBN-advies 2013/14 De boekhoudkundige verwerking van de uitgestelde belastingen bij gerealiseerde meerwaarden waarvoor de uitgestelde-belastingregeling

Nadere informatie

Jaarverslaggeving over 2009

Jaarverslaggeving over 2009 Stichting ENUM Nederland, Arnhem Pagina 1 van 14 Inhoud Jaarrekening 3 Balans per 31 december 2009 (voor resultaatbestemming) 4 Winst-en-verliesrekening over 2009 5 Kasstroomoverzicht over 2009 6 Algemene

Nadere informatie

RJ-Uiting : Handreikingen bij de toepassing van fiscale grondslagen door microrechtspersonen of kleine rechtspersonen

RJ-Uiting : Handreikingen bij de toepassing van fiscale grondslagen door microrechtspersonen of kleine rechtspersonen RJ-Uiting 2016-5: Handreikingen bij de toepassing van fiscale grondslagen door microrechtspersonen of kleine rechtspersonen Ten Geleide Op 9 oktober 2015 is de Uitvoeringswet richtlijn jaarrekening (wetsvoorstel

Nadere informatie

Latente belastingen als indicator voor winststuring en de verhouding met andere maatstaven om winststuring op te sporen

Latente belastingen als indicator voor winststuring en de verhouding met andere maatstaven om winststuring op te sporen Latente belastingen als indicator voor winststuring en de verhouding met andere maatstaven om winststuring op te sporen Een onderzoek onder Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen gedurende de jaren

Nadere informatie

Wetsvoorstel Titel 9 handhaaft. bepalingen die strijdig zijn. met EG-richtlijn G.-P. den Hollander RA

Wetsvoorstel Titel 9 handhaaft. bepalingen die strijdig zijn. met EG-richtlijn G.-P. den Hollander RA Wetsvoorstel Titel 9 handhaaft bepalingen die strijdig zijn met EG-richtlijn 2013-34 G.-P. den Hollander RA Inleiding Het wetsvoorstel heeft bestaande verschillen tussen Titel 9 en de 4 e en 7 e EG-richtlijn

Nadere informatie

Publicatierapport 2017 Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord N.V. Alkmaar 2 mei 2018

Publicatierapport 2017 Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord N.V. Alkmaar 2 mei 2018 Publicatierapport 2017 Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord N.V. Alkmaar 2 mei 2018 Geconsolideerde jaarrekening Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord NV, Alkmaar 2 Geconsolideerde balans per 31

Nadere informatie

Finles N.V. Halfjaarverslag 2012

Finles N.V. Halfjaarverslag 2012 Finles N.V. Halfjaarverslag 2012 1 1. Algemene informatie Directie De directie van Finles N.V. wordt gevoerd door: Drs. J.A.M. van der Holst R.J. van Kuijk J.P.P.A. van Oudvorst RA Vestigingsplaats Finles

Nadere informatie

Stichting ENUM Nederland Arnhem. Jaarverslaggeving over 2011

Stichting ENUM Nederland Arnhem. Jaarverslaggeving over 2011 Stichting ENUM Nederland Arnhem Jaarverslaggeving over 2011 1 Inhoud Jaarrekening 3 Balans per 31 december 2011 (voor resultaatbestemming) 4 Winst-en-verliesrekening over 2011 5 Kasstroomoverzicht over

Nadere informatie

Stichting Sprint Schiedam Westvest BW Schiedam. Jaarrekening 2016

Stichting Sprint Schiedam Westvest BW Schiedam. Jaarrekening 2016 Westvest 26 3111 BW Schiedam INHOUDSOPGAVE Pagina Accountantsrapportage 2 Samenstellingsverklaring 3 Algemeen 4 Financieel Verslag Bestuursverslag 6 Jaarstukken 2016 Balans per 31 december 2016 8 Staat

Nadere informatie

Schiphol Group. Jaarverslag

Schiphol Group. Jaarverslag Schiphol Group Jaarverslag 2014 12. Winstbelastingen in de jaarrekening In deze paragraaf worden alle jaarrekeningposten met betrekking tot winstbelastingen toegelicht. Deze zijn onder te verdelen in winstbelasting

Nadere informatie

JAARRAPPORT 2011. Oyens & Van Eeghen Beheer B.V. Zuidplein 124 1077 XV AMSTERDAM

JAARRAPPORT 2011. Oyens & Van Eeghen Beheer B.V. Zuidplein 124 1077 XV AMSTERDAM JAARRAPPORT 2011 Oyens & Van Eeghen Beheer B.V. Zuidplein 124 1077 XV AMSTERDAM Vastgesteld door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders d.d. 30 mei 2012. INHOUD 1 INLEIDING 2 JAARREKENING 3 OVERIGE

Nadere informatie

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2014. Geen accountantscontrole toegepast

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2014. Geen accountantscontrole toegepast HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN Halfjaarcijfers per 30 juni 2014 Balans per 30 juni 2014 Vóór resultaatbestemming ACTIVA 30 juni 2014 31 december 2013 Vlottende activa Handelsdebiteuren 1.624

Nadere informatie

Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister

Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister Classificatie van de rechtspersoon

Nadere informatie

Publicatiegegevens 2008

Publicatiegegevens 2008 Publicatiegegevens 2008 Dossiernummer 34264727 Keizersgracht 410 1016 GC Amsterdam Tel: 020-531 21 21 Fax: 020-531 21 95 Inhoud Balans per 31 december 2008 3 Toelichting op de balans 4 en 5 Keijser Capital

Nadere informatie

Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: Vinc Vastgoed Management I B.V. inzake. tussentijds bericht per 1 juli 2010

Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: Vinc Vastgoed Management I B.V. inzake. tussentijds bericht per 1 juli 2010 Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: inzake tussentijds bericht per 1 juli 2010 7 juli 2010 Barendrecht INHOUDSOPGAVE Pagina Balans per 1 juli 2010 2 Winst- en verliesrekening over de periode

Nadere informatie

Winstbelastingen in winst- en verliesrekening (effectief) ,7% ,7%

Winstbelastingen in winst- en verliesrekening (effectief) ,7% ,7% 12. Winstbelastingen in de jaarrekening In deze paragraaf worden alle jaarrekeningposten met betrekking tot winstbelastingen toegelicht. Deze zijn onder te verdelen in winstbelasting in de winst- en verliesrekening,

Nadere informatie

Stichting ENUM Nederland Arnhem. Jaarverslaggeving over 2010

Stichting ENUM Nederland Arnhem. Jaarverslaggeving over 2010 Stichting ENUM Nederland Arnhem Jaarverslaggeving over 2010 1 Inhoud Jaarrekening 3 Balans per 31 december 2010 (voor resultaatbestemming) 4 Winst-en-verliesrekening over 2010 5 Kasstroomoverzicht over

Nadere informatie

(Voor de EER relevante tekst)

(Voor de EER relevante tekst) 19.12.2015 L 333/97 VERORDENING (EU) 2015/2406 VAN DE COMMISSIE van 18 december 2015 houdende wijziging van Verordening (EG) nr. 1126/2008 tot goedkeuring van bepaalde internationale standaarden voor jaarrekeningen

Nadere informatie

IFRS-ontwerpstandaard winstbelastingen kritisch ontvangen

IFRS-ontwerpstandaard winstbelastingen kritisch ontvangen IFRS-ontwerpstandaard winstbelastingen kritisch ontvangen Eind maart 2009 is door de IASB de nieuwe IFRS-ontwerpstandaard voor de verwerking van winstbelastingen gepubliceerd. De openbaarmaking van de

Nadere informatie

Geconsolideerde winst- en verliesrekening (in miljoen euro)

Geconsolideerde winst- en verliesrekening (in miljoen euro) De geconsolideerde jaarrekening werd opgesteld volgens de International Financial Reporting Standards (IFRS). Voor de geconsolideerde jaarrekening worden dezelfde grondslagen voor financiële verslaggeving

Nadere informatie

Jaarverslag Houdstermaatschappij Zuid-Holland B.V. (HZH) 2017

Jaarverslag Houdstermaatschappij Zuid-Holland B.V. (HZH) 2017 Jaarverslag Houdstermaatschappij Zuid-Holland B.V. (HZH) 2017 Dit Jaarverslag 2017 is het eerste Jaarverslag van de Houdstermaatschappij Zuid-Holland B.V. (HZH). Eerst wordt (1) een inhoudelijke verslaglegging

Nadere informatie

Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM. Rapport inzake de jaarrekening 2014

Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM. Rapport inzake de jaarrekening 2014 Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM Rapport inzake de jaarrekening 2014 Inhoudsopgave Pagina Opdracht 1 Algemeen 1 Resultaten 1 Financiële positie 2 Kengetallen

Nadere informatie

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2015. Geen accountantscontrole toegepast

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2015. Geen accountantscontrole toegepast HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN Halfjaarcijfers per 30 juni 2015 Balans per 30 juni 2015 Vóór resultaatbestemming ACTIVA 30 juni 2015 31 december 2014 Vaste activa Immateriële vaste activa

Nadere informatie

Jaarrekening 2010. ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V.

Jaarrekening 2010. ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V. Jaarrekening ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V. Inhoudsopgave Bestuursverslag... 3 Balans per 31 december....4 Winst- en verliesrekening over... 5 Toelichting tot de beperkte balans per 31 december...

Nadere informatie

17 Winstbelasting binnen de fiscale eenheid

17 Winstbelasting binnen de fiscale eenheid 17 Winstbelasting binnen de fiscale eenheid Joop Witjes 17.1 Inleiding De fiscale comptabiliteit staat momenteel sterk in de belangstelling. We hoeven hierbij maar te denken aan initiatieven van het Ministerie

Nadere informatie

09 WINSTBELASTING

09 WINSTBELASTING JAARVERSLAG 2015 FORWARD-LOOKING STATEMENT In dit jaarverslag worden bepaalde toekomstverwachtingen weergegeven met betrekking tot de financiële situatie en de resultaten van USG People N.V. alsook een

Nadere informatie

Financieel Verslag 2014 Stichting Mama Watoto

Financieel Verslag 2014 Stichting Mama Watoto Financieel Verslag 214 Stichting Mama Watoto 1 Inhoud Jaarrekening Balans per 31 december 214 5 Winst-en-verliesrekening over 214 7 Toelichting op de balans en winst- en verliesrekening 1 Overige gegevens

Nadere informatie

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA)

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 706, PARAGRAFEN TER BENADRUKKING VAN BEPAALDE AANGELEGENHEDEN EN PARAGRAFEN INZAKE OVERIGE AANGELEGENHEDEN IN DE CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE AUDITOR

Nadere informatie

Toelichting op minderheidsbelangen. Toezicht Financiële Verslaggeving

Toelichting op minderheidsbelangen. Toezicht Financiële Verslaggeving Toelichting op minderheidsbelangen Toezicht Financiële Verslaggeving Oktober 2012 Inhoudsopgave 1 Executive Summary 4 2 Belangrijkste onderzoeksresultaten 7 3 Aanleiding, doelstellingen en populatie 10

Nadere informatie

Wettelijke regelingen in verband met de jaarrekening

Wettelijke regelingen in verband met de jaarrekening 16 hoofdstuk Wettelijke regelingen in verband met de jaarrekening 16.1 Onder de werking van boek 2 titel 9 van het burgerlijk wetboek vallen ondernemingen die gedreven worden in de vorm van een NV, BV,

Nadere informatie

HOLLAND IMMO GROUP INSINGER DE BEAUFORT BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2014. Geen accountantscontrole toegepast

HOLLAND IMMO GROUP INSINGER DE BEAUFORT BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2014. Geen accountantscontrole toegepast HOLLAND IMMO GROUP INSINGER DE BEAUFORT BEHEER B.V. TE EINDHOVEN Halfjaarcijfers per 30 juni 2014 Balans per 30 juni 2014 Vóór resultaatbestemming ACTIVA 30 juni 2014 31 december 2013 Vlottende activa

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

Sytse Duiverman 12 februari 2019

Sytse Duiverman 12 februari 2019 Actualia Externe verslaggeving 2018 Sytse Duiverman 12 februari 2019 Nieuwe verslaggevingsregels voor 2018 Nieuwe Richtlijnen voor de jaarverslaggeving 2018 Belangrijkste wijzigingen (boekjaar 2018) 1/3

Nadere informatie

Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM. Rapport inzake de jaarrekening 2015

Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM. Rapport inzake de jaarrekening 2015 Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM Rapport inzake de jaarrekening 2015 Inhoudsopgave Pagina Opdracht 1 Algemeen 1 Resultaten 1 Financiële positie 2 Fiscale positie

Nadere informatie

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V.

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

Schiphol Nederland B.V. 2011. Vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening

Schiphol Nederland B.V. 2011. Vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening Schiphol Nederland B.V. 2011 Vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening Jaarverslag 2011 Schiphol Nederland B.V. is onderdeel van de Schiphol Group (N.V. Luchthaven Schiphol voert Schiphol

Nadere informatie

ABN AMRO Basic Funds N.V. Jaarrekening 2013

ABN AMRO Basic Funds N.V. Jaarrekening 2013 Jaarrekening 2013 Pagina 1 van 12 INHOUD Pagina Directieverslag 3 Balans per 31 december 2013 4 Winst- en verliesrekening 2013 5 Toelichting algemeen 6 Toelichting op de balans per 31 december 2013 8 Toelichting

Nadere informatie

RJ-Uiting 2011-4: Handreiking bij de toepassing van fiscale grondslagen door kleine rechtspersonen

RJ-Uiting 2011-4: Handreiking bij de toepassing van fiscale grondslagen door kleine rechtspersonen RJ-Uiting 2011-4: Handreiking bij de toepassing van fiscale grondslagen door kleine rechtspersonen Sinds enkele jaren is het voor kleine rechtspersonen wettelijk mogelijk om fiscale waarderingsgrondslagen

Nadere informatie

Stichting Bewaarder Holland Immo Group XI/ Retail Residential Fund te Eindhoven

Stichting Bewaarder Holland Immo Group XI/ Retail Residential Fund te Eindhoven Stichting Bewaarder Holland Immo Group XI/ Retail Residential Fund te Eindhoven Jaarrekening 2012 Stichting Bewaarder Holland Immo Group XI/ Retail Residential Fund Jaarrekening 2012 Inhoudsopgave Jaarstukken

Nadere informatie

Schiphol Nederland BV Vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening

Schiphol Nederland BV Vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening 2009 Vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening Jaarverslag 2009 Toelichting bij vennootschappelijke balans per 31 december 2009 en vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2009

Nadere informatie

Kasstroom uit investeringsactiviteiten 880

Kasstroom uit investeringsactiviteiten 880 EXTERNE VERSLAGGEVING 2 EXAMEN D.D. 5 JANUARI 2016 Uitwerking en puntenverdeling t.b.v. normeringsvergadering Opgave 1 (22 punten) Vraag 1 (3 punten) Noem drie functies van het kasstroomoverzicht. Het

Nadere informatie

Renpart Vastgoed Management B.V. PUBLICATIESTUKKEN 2007 RENPART VASTGOED MANAGEMENT B.V. TE DEN HAAG

Renpart Vastgoed Management B.V. PUBLICATIESTUKKEN 2007 RENPART VASTGOED MANAGEMENT B.V. TE DEN HAAG PUBLICATIESTUKKEN 2007 RENPART VASTGOED MANAGEMENT B.V. TE DEN HAAG BALANS (opgemaakt voor resultaatbestemming, bedragen in euro) ACTIVA 31 december 2007 31 december 2006 VASTE ACTIVA Materiële vaste activa

Nadere informatie

J A A R STUKKEN Pertax BV Ede

J A A R STUKKEN Pertax BV Ede J A A R STUKKEN 2016 Pertax BV Ede Opmaakdatum: 30 maart 2017 Jaarstukken 2016 - Jaarrekening - Overige gegevens Opmaakdatum: 6 april 2017 1 Jaarrekening - Balans - Winst-en-verliesrekening - Toelichting

Nadere informatie

Bijlage bij opgave 3 N.V. Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap jaarrekening 2013

Bijlage bij opgave 3 N.V. Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap jaarrekening 2013 Bijlage bij opgave 3 N.V. Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap jaarrekening 2013 GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER (x 1.000) Vaste activa Materiële vaste activa 48.001 45.836 Immateriële vaste activa

Nadere informatie

Vraag 2 (6 punten) Bereken de goodwill die Margriet heeft betaald bij de verwerving van de deelneming in Dora op 1 januari 2015.

Vraag 2 (6 punten) Bereken de goodwill die Margriet heeft betaald bij de verwerving van de deelneming in Dora op 1 januari 2015. UITWERKING EXAMEN EXTERNE VERSLAGGEVING 2 (oude stijl) Opgave 1 (34 punten) Vraag 1 (3 punten) Geef gemotiveerd aan of de waarderingsgrondslag die Margriet hanteert voor de deelneming in Dora in overeenstemming

Nadere informatie

Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vorderingen Overlopende activa

Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vorderingen Overlopende activa Balans per 31 december 2017 na resultaatbestemming 31-12-2017 31-12-2016 Activa Vaste activa Materiële vaste activa 275.822 331.720 Financiële vaste activa 89.572.947 83.960.204 Vlottende activa Vorderingen

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X

Nadere informatie

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd

Nadere informatie

Inhoud Noordhoff Uitgevers bv. Antwoorden hoofdstuk 1 2. Antwoorden hoofdstuk 2 3. Antwoorden hoofdstuk 3 4. Antwoorden hoofdstuk 4 5

Inhoud Noordhoff Uitgevers bv. Antwoorden hoofdstuk 1 2. Antwoorden hoofdstuk 2 3. Antwoorden hoofdstuk 3 4. Antwoorden hoofdstuk 4 5 Inhoud Antwoorden hoofdstuk 1 2 Antwoorden hoofdstuk 2 3 Antwoorden hoofdstuk 3 4 Antwoorden hoofdstuk 4 5 Antwoorden hoofdstuk 5 6 Antwoorden hoofdstuk 6 8 Antwoorden hoofdstuk 7 9 Antwoorden hoofdstuk

Nadere informatie

Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM. Rapport inzake de jaarrekening 2013

Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM. Rapport inzake de jaarrekening 2013 Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM Rapport inzake de jaarrekening 2013 Inhoudsopgave Pagina Opdracht 1 Algemeen 1 Resultaten 1 Financiële positie 2 Kengetallen

Nadere informatie

Jaarbericht. Weller Vastgoed Ontwikkeling Secundus BV

Jaarbericht. Weller Vastgoed Ontwikkeling Secundus BV Jaarbericht Weller Vastgoed Ontwikkeling Secundus BV 2016 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 1. Algemeen... 2 2. Jaarrekening (x 1.000)... 3 2.1 Balans per 31 12 2016 (voor winstbestemming)... 3 2.2 Winst

Nadere informatie

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni Geen accountantscontrole toegepast

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni Geen accountantscontrole toegepast HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN Halfjaarcijfers per 30 juni 2016 Balans per 30 juni 2016 Vóór resultaatbestemming ACTIVA 30 juni 2016 31 december 2015 Vaste activa Immateriële vaste activa

Nadere informatie

ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI

ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de International

Nadere informatie

Halfjaarbericht 2015. N.V. Dico International

Halfjaarbericht 2015. N.V. Dico International Halfjaarbericht 2015 N.V. Dico International Inhoud Jaarverslag Directieverslag N.V. Dico International Verkorte halfjaarcijfers 2015 1. Verkort overzicht financiële positie per 30 juni 2015 2. Verkort

Nadere informatie

Xior Group NL B.V. te Antwerpen

Xior Group NL B.V. te Antwerpen Xior Group NL B.V. te Antwerpen Publicatierapport over de periode 1 oktober 2015 tot en met 10 december 2015 Opmerking: De vennootschap is per 11 december 2015 verdwenen als gevolg van een fusie met Xior

Nadere informatie

BALANS PER 31 DECEMBER 2015 (na resultaatbestemming) ====================== IMMATERIËLE VASTE ACTIVA MATERIËLE VASTE ACTIVA

BALANS PER 31 DECEMBER 2015 (na resultaatbestemming) ====================== IMMATERIËLE VASTE ACTIVA MATERIËLE VASTE ACTIVA JAARREKENING 2015 BALANS PER 31 DECEMBER 2015 (na resultaatbestemming) ====================== 31-12-2015 ---------------- 31-12-2014 ---------------- activa: IMMATERIËLE VASTE ACTIVA 6.875 8.375 MATERIËLE

Nadere informatie

Financiële beleggingen Vorderingen Overlopende activa Liquide middelen

Financiële beleggingen Vorderingen Overlopende activa Liquide middelen Balans per 31 december 2017 na resultaatbestemming 31-12-2017 31-12-2016 Activa Vaste activa Financiële beleggingen 47.393.176 46.794.340 Vlottende activa Vorderingen 205.551 0 Overlopende activa 26.270

Nadere informatie

12. Winstbelastingen. Winstbelasting berekend tegen het nominale tarief ,0% ,0%

12. Winstbelastingen. Winstbelasting berekend tegen het nominale tarief ,0% ,0% 12. Winstbelastingen In deze paragraaf worden alle jaarrekeningposten met betrekking tot winstbelastingen toegelicht. Deze zijn onder te verdelen in winstbelasting in de winst- en verliesrekening, latente

Nadere informatie

Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister

Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister Classificatie van de rechtspersoon

Nadere informatie

Jaarrekening Zeestad Beheer BV - Den Helder

Jaarrekening Zeestad Beheer BV - Den Helder Jaarrekening 2013 Zeestad Beheer BV - Den Helder Datum: 21 mei 2014 Inhoud Inleiding - Rapport indeling Jaarrekening 2013 - Balans per 31 december 2013 - Winst- en verliesrekening over 2013 - Toelichting

Nadere informatie

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Liquide middelen

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Liquide middelen BALANS PER 31 DECEMBER 2017 (na voorstel resultaatverdeling) 31 december 2017 31 december 2016 ACTIVA VASTE ACTIVA Materiële vaste activa 7.958 - VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen 1.035.332 230.003 Liquide

Nadere informatie

Externe verslaggeving

Externe verslaggeving In deze brochure vind je alles over de cursus Externe verslaggeving Leer anticiperen of proactief adviseren rond aankomende wijzigingen in (inter)nationale externe verslaggeving Cursus Ontwikkelingen die

Nadere informatie

Eneco, midden in de samenleving. Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V.

Eneco, midden in de samenleving. Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V. Eneco, midden in de samenleving Jaarverslag 2012 Eneco Holding N.V. Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening Alle bedragen zijn in miljoenen euro tenzij anders vermeld. 1. Waarderingsgrondslagen

Nadere informatie

Finquiddity Vermogensbeheer B.V., Hilversum Nummer kamer van koophandel: Gegenereerd op 10:40 25 mei 2016

Finquiddity Vermogensbeheer B.V., Hilversum Nummer kamer van koophandel: Gegenereerd op 10:40 25 mei 2016 31/12/2015 31/12/2014 Balans Balans voor of na resultaatbestemming Na Activa Vaste activa Materiële vaste activa 2.130 13.323 Vaste activa 2.130 13.323 Vlottende activa Vorderingen 781.596 683.707 Liquide

Nadere informatie

De Veste Vermogensbeheer B.V. te Breda. Kamer van Koophandel Inschrijfnummer JAARREKENING 2017

De Veste Vermogensbeheer B.V. te Breda. Kamer van Koophandel Inschrijfnummer JAARREKENING 2017 JAARREKENING 2017 BALANS PER 31 DECEMBER 2017 (na resultaatbestemming) ====================== 31-12-2017 ---------------- 31-12-2016 ---------------- activa: IMMATERIËLE VASTE ACTIVA 5.375 MATERIËLE VASTE

Nadere informatie

: Commentaar op nieuwe concept EU-jaarrekeningrichtlijn

: Commentaar op nieuwe concept EU-jaarrekeningrichtlijn Aan Van : Ministerie van Veiligheid en Justitie t.a.v. mevr. mr. drs. N. Hagemans : Raad voor de Jaarverslaggeving Datum : 7 januari 2012 Betreft : Commentaar op nieuwe concept EU-jaarrekeningrichtlijn

Nadere informatie

123WatEenSite C. van de PC Teststraat 1 3351 ZZ Alblasserdam

123WatEenSite C. van de PC Teststraat 1 3351 ZZ Alblasserdam C. van de PC Teststraat 1 3351 ZZ Alblasserdam INHOUDSOPGAVE Pagina Accountantsrapportage 3 Voorwoord 4 Resultaten 5 Financiële positie 7 Ondertekening van de accountantsrapportage 9 Jaarstukken 2008 Jaarrekening

Nadere informatie

Jaarbericht Weller Wonen Holding BV 2016

Jaarbericht Weller Wonen Holding BV 2016 Jaarbericht Weller Wonen Holding BV 2016 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 1. Algemeen... 2 2. Jaarrekening (x 1.000)... 3 2.1 Balans per 31 12 2016 (voor winstbestemming)... 3 2.2 Winst en verliesrekening

Nadere informatie

BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na resultaatbestemming) ====================== IMMATERIËLE VASTE ACTIVA

BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na resultaatbestemming) ====================== IMMATERIËLE VASTE ACTIVA JAARREKENING 2016 BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na resultaatbestemming) ====================== 31-12-2016 ---------------- 31-12-2015 ---------------- activa: IMMATERIËLE VASTE ACTIVA 5.375 6.875 MATERIËLE

Nadere informatie

SPECIALISTERREN B.V. KOBALTWEG CE UTRECHT PUBLICATIERAPPORT 2016

SPECIALISTERREN B.V. KOBALTWEG CE UTRECHT PUBLICATIERAPPORT 2016 SPECIALISTERREN B.V. KOBALTWEG 11 3542CE UTRECHT PUBLICATIERAPPORT 2016 Handelsregister Kamer van Koophandel voor Woerden, dossiernummer 24396392. Vastgesteld door de algemene vergadering d.d. 14 augustus

Nadere informatie

GEEN ACCOUNTANTSCONTROLE TOEGEPAST. Halfjaarcijfers per 30 juni 2018

GEEN ACCOUNTANTSCONTROLE TOEGEPAST. Halfjaarcijfers per 30 juni 2018 Halfjaarcijfers per 30 juni 2018 Inhoud Halfjaarcijfers per 30 juni 2018 Balans per 30 juni 2018 4 Winst-en-verliesrekening over de periode 1 januari 30 juni 2018 5 Kasstroomoverzicht 6 Toelichting op

Nadere informatie