SPOLEâNOST PRO Í ENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY VERENIGING VOOR VLAAMSE EN NEDERLANDSE CULTUUR NE-BE

Transcriptie

1 SPOLEâNOST PRO Í ENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY VERENIGING VOOR VLAAMSE EN NEDERLANDSE CULTUUR NE-BE roãník/jaargang: V. ãíslo/nummer: 1 rok/jaar: 2003

2 Jaro 2003 Vydává: NE-BE, Spoleãnost pro ífiení nizozemské a vlámské kultury Radho Èská Praha 3 âeská Republika ne-be@post.cz Bankovní spojení: Komerãní banka, Praha 2 ãíslo úãtu: /0100 V bor: Petra Schürová Jana Pellarová Veronika Havlíková Eva Giese Jana âervenková Ruben Pellar Pfiedsedkynû: Petra Schürová (schurova@c-box.cz, tel/fax: ) Místopfiedsedkynû: Veronika Havlíková (veronique.h@volny.cz, tel.: , mobil: ) Jana Pellarová (pellar@post.cz, tel.: , mobil: ) Pokladník: Eva Giese (eva.giese@volny.cz, tel.: ) Redakce bulletinu: Lenka Strnadová (lstrnadova@volny.cz mobil: ) Jana âervenková (jana.cervenkova@vyber.cz, tel.: ) Jesse Ultzen (jesse@iol.cz) Knihovna: Otevírací doba (Nizozemské velvyslanectví): úter od do dotazy: Ruben Pellar (rpellar@pha.inecnet.cz, tel.: ) Administrace: Lucie Pittnerová (lucbro@volny.cz, tel: ) Obálka: Johannes Vermeer: Het Straatje, Rijskmuseum Amsterdam Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

3 Jaro 2003 SLOVO ÚVODEM VáÏení ãlenové NE-BE, milí pfiátelé, tentokrát vám pí u o tisíc kilometru severozápadnûji neï jindy, z Amsterdamu. Jaro je tady ve vzduchu, v divadlech se hraje Ibsen, Tom Sheppard, ale i souãasná nizozemská tvorba, jako napfi. debut esejisty Base Heijneho Van Gogh (jak se v roce 150. v roãí malífiova narození nabízí). Tématem této pozoruhodné hry jsou osudy lidí z Vincentovy blízkosti po jeho smrti a osudy jeho obrazu; v Concertgebouw hrají Bacha, Haydna i Mozarta, v Bimhuisu se pfiipravuje jazzové setkání nejlep ích jazzmanu ze v ech provincií, Rijksmuseum se chystá na dlouhou a dûkladnou rekonstrukci, v Radiu 1 hovofií kaïdou nedûli dopoledne ná ãlen Igor Cornelissen - v echno je, jak má b t, mûïete klidnû spát. V tomto ãísle zpravodaje najdete - jako obvykle - pfiíspûvky stál ch dopisovatelû, ale také texty na- ich dal ích ãlenû, coï je velmi potû itelné. V pozadí - jako u kaïdého ãísla - stojí nenápadn, ale v konn redakãní t m, díky nûmuï ná bulletin pravidelnû vychází a vzkvétá. Paleta je opût pestrá, mimo jiné se doãtete - z pera na eho nizozemského ãlena Roye van Roedena - o jedné z novinek na nizozemském kniïním trhu, o knize amsterdamského spisovatele Rogiho Wiega; o novém nizozemském filmu Dvojãata na námût knihy Tessy de Looo De Tweeling -od Jany Pellarové, o pfiekladatelském semináfii v Nijmegen od jeho úãastnice Veroniky Havlíkové, pfiiná íme také lehce zábavné texty v - adekvátnû - lehce zábavném pfiekladu studentky nederlandistiky Anny Novákové, nechybí ani zku enost z prvního setkání s nizozem tinou od na í nové ãlenky Leny Halounové, o mimofiádném adventním odpoledni s maminkou Jifiího Kyliána, paní Ritou Kyliánovou a jiné ãlánky. S velkou radostí vám mohu sdûlit, Ïe se nám dafií udrïovat kontakt s Národní galerií - jak jste ostatnû sami zjistili a jak si poãtete v pfiíspûvcích na í ãlenky Zuzany Vittvarové. Národní galerie nám posílá s pfiedstihem informaci o pfiipravovan ch pfiedná - kách s prohlídkou, a protoïe se právû teì zab vá cyklem o nizozemsk ch a vlámsk ch mistrech, je to pro nás obzvlá È pfiitaïlivé. Tyto pfiedná ky jsou ov em v hradnû v reïii Národní galerie, coï znamená, Ïe nemûïeme posílat písemné pozvánky ãlenûm, na to jednodu e nemáme personál; nemûïeme ani ovlivnit skladbu tohoto cyklu, jediné, co je v na ich silách, a co také ãiníme, je rozeslat upozornûní e- mailem. Máme v úmyslu spolupracovat s Národní galerií i nadále, pokud byste mûli moïnost nechat si posílat tato (pfiípadnû i jiná upozornûní) na nûjakou ovou adresu, dejte nám prosím vûdût. Program NG je ale samozfiejmû uveden ve v ech programov ch pfiehledech a na internetu. Jako kaïd rok na jafie nás ãeká valná hromada. BlíÏí se téï veletrh Svût knihy, naplánovali jsme proto termín valné hromady NE-BE tak, abyste svou ú- ãast mohli spojit s pfiípadnou náv tûvou veletrhu. Místo konání na eho kaïdoroãního setkání je letos jiné, jak se doãtete v rubrice Co se chystá. A nyní obvyklá v zva: jakmile vás napadne nûco, o co byste se chtûli podûlit s ostatními ãleny, napi - te! Zmûníte-li adresu, napi te nám ji! Pfiijìte do knihovny! Ozvûte se nám, kdyï budete mít ãas na sluïbu v knihovnû! Pfiíjemné jaro a hodnû hezk ch kulturních záïitku vám pfieje INFORMACE PRO âleny NE-BE BELGICKÉ VELVYSLANECTVÍ - VLÁMSKÉ ZASTUPITELSTVÍ nabízí mlad m lidem od 14 do 18 let vlámského pûvodu ovládajícím nizozem tinu ãasopis Maks", kter dostávají studenti stfiedních kol ve Flandrech zdarma. Zájemci mohou poslat svoji adresu (a vûk) na Vlámské zastupitelství ve Vídni (AMBASSADE VAN BELGIË- VLAAMSE VERTEGENWOORDIGING Mariahilfer Straße 121 b, A WIEN Tel.: +43/1/ Fax: +43/1/ , flanders.gov.vienna@atnet.at) - kaïd mûsíc dostanou ãasopis zdarma, mohou jej objednat i pro kamaráda/ kamarádku. Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

4 Jaro 2003 CO SE CHYSTÁ? 26. dubna 2003 v 17,30 hodin se koná VALNÁ HROMADA NE-BE ve vinohradském kavárenském divadle Vikadlo" - Vinohradská 69 (tramvaj ã. 11: stanice Vinohradská trïnice, metro A: nám. Jifiího z Podûbrad) Program: Zpráva o roce 2002 Volby P IJëTE! Pozvánka souboru Collegium Marianum na Barokní podveãery - cyklus zima a jaro 2003 Barokní knihovní sál, Melantrichova 19, Praha 1 Úãinkují: soubor Collegium Marianum ve spolupráci se ãleny Batzdorfer Hofkapelle (Nûmecko) Nedûle, 6. dubna 2003, 15 a 19 hodin Sepolcro Pa ijová oratoria J.D. Zelenky pro rozjímání ve svatém t dnu napsaná pro jezuitskou kolej v Klementinu. Sólo: Marta Fadljeviãová - soprán, Markéta Cukrová - alt, Hasan El Dunia - tenor, Vojtûch afafiík - bas Nastudování: Tobias Schade - cembalo Nastudování pûveck ch partû pro koncert SEPOLCRO bude probíhat pod vedením Mariuse van Alteny z Nizozemska v rámci pûveck ch kurzû podporovan ch nizozemsk m velvyslanectvím v Praze. NIZOZEMSKÉ ŽENY V HOSTU Hned první leto ní ãíslo brnûnského literárního mûsíãníku Host potû í ãtenáfie a zájemce o nizozemskou literaturu. Lednov Host totiï vûnoval cel oddíl vyhrazen svûtové literatufie právû nizozemsk m Ïenám, literatufie od nich a o nich. Nalezneme v nûm dva ãlánky o nizozemské Ïenské literatufie, ukázky textû a informace o autorkách jako Tessa de Looová, Hella S. Haasseová, Anna Enquistová, dále tématicky související Tellegenovy Dvû staré babky a spí e pocitovû spfiíznûné ver e Jozefa Deleua. âíslo je velmi zdafiilé a obsáhlé a mûïete si jej koupit v kaïdé literárním knihkupectví za 79,- Kã (coï je stejnû jako za Quo a o estnáct korun ménû neï za Cosmopolitan). Veronika Havlíková Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

5 Jaro 2003 NIZOZEMSKÉ KULTURNÍ UDÁLOSTI V ČESKÉ REPUBLICE 2003 datum projekt místo program bfiezna Dny evropského filmu Praha - Aero, 8. bfiezna, 11. bfiezna Filmy ze v ech evropsk ch státu bfiezna 10. roãník Brno - Bakaly, 21. bfiezna Niz. film Objevení nebe, reïie Jeroen Krabbé PlzeÀ - 6. dubna bfiezna V stava z Delftu Muzeum hl. mûsta Prahy Fotodokumentace a architektura Na Pofiíãí 52 Praha 1 Le Corbusier, A.Loos 10. bfiezna Koncert kostel L.van Beethoven P. Wispelwey - violoncello sv. imona a Judy Sonáty - violoncello a klavír D. Lazic - klavír Du ní 1, Praha 1 Duben MVRDV Gallerie J.Frágnera NENASYTNÁ KRABICE: âervenec v stava Praha duben/kvûten Nekoneãné interiéry MVRDV TISKOVINY A âasopisy NE-BE dostává pravidelnû nûkteré tiskoviny a ãasopisy, jak jsme vás uï informovali. Jsou to: Ons Erfdeel (vlámsko-nizozemsk kulturní ãasopis stejnojmenné nadace vychází 5 x roãnû), Ahoj (informaãní bulletin pro ãleny VNTS, 10 x roãnû) a Orde van den Prince (informaãní bulletin, 5 x roãnû). âasopisy archivujeme a jsou pro ãleny NE-BE k mání po dohodû na tf. ãísle : V posledních ãíslech jsou uvefiejnûny - m.j. - tyto pfiíspûvky: Ons Erfdeel - XLVI - 1 februari 2003 Meer dan een package deal, Cultuurtoerisme in Nederland, Arjo Klamer & Erik Pruijmboom rubrieken : Kunst - Vlaamse klassikers op DVD, Erik Martens; Rotterdamse muziek: idioom of ideaal? Emile Wennekes Boeken - De monstertrilogie van Tom Lanoye, Aad Nuis; 2002 s voetnoten bij 1302, Tom Verschaffel; Kopkracht en Schrijfbobbels (A. van Dis), Stéphanie Loriaux Taal & cultuur - Van bad tot zus. Eenlettergrepige woorden in het Nederlands, Hugo Brandt Corstius, Het offensief van de kabouters. Nieuwe opvattingen over volkscultuur, Marc Jacobs Orde van den Prince Het Plan van Aanpak en de toekomst van de Orde, Toon Heintges Zonsverduistering boven Brugge, Vic De Donder Over de moord op Karel de Goede, Jooris Van Hulle Het Huis der Nederlander in Kaapstad, Cas Goossens Ahoj VNTS-Reisdienst Nieuws van stedenbanden Jifií Plocek en de Moravische volksmuziek Galerie architektury Brno ãerven/ãervenec Nizozemsk institut architektury pfiedstavuje v stavu znaãnû diskutované holandské architektonické firmy MVRDV. 14. duben - v stava DÛm umûní Performance 15. kvûten Saskia Jansen Brno kvûten v stava fotografií Praha, Toskánsk palác Crossing the borders. Human Traffiking. Hradãanské nám. Praha ãerven Quadrienále V stavi tû, Praha 7 Nizozemsk pavilon Program pódiového umûní Zpracovala: P. Schürová Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

6 Jaro 2003 KULTURNÍ UDÁLOSTI DEN KRÁLOVNY SE SLAVÍ KAŽDÝ ROK V DEN NAROZENIN KRÁLOVNY JULIANY DUBNA -, ALE NEBYLO TO TAK VŽDYCKY DEN KRÁLOVNY V LETECH 1920 AŽ srpna mûla královna Wilhelmina narozeniny a celé Nizozemsko oslavovalo. V Rotterdamu se konaly kaïd rok dûkladné pfiípravy, v ichni slavili ve svém nejbliï ím okolí. Vrcholem sváteãního dne byl odpolední prûvod vyzdoben ch vozidel a automobilû. UÏ hodinu pfied zaãátkem prûvodu jsme my dûti sedûly na chodníku a ãekaly; v ichni byli nastrojení a krátili si ãekání pozpûvováním oranïistick ch písniãek. Koneãnû se pfiiblíïil prûvod. KaÏd rok byl nádhern! Provolávalo se hurá a tleskalo se, pfiipadali jsme si jako na velké rodinné oslavû. VprÛvodu se mimo jiné objevovala i auta s ne kodnou reklamou. V ulici Zwartjan mûl obchod s tapetami a ãalounûním jist Van der Hulst. Na jeho autû stálo: Dlouh Ïivot s Hulstov mi tapetami!. Uhlífiství De Mana mûlo podobnû ladûn text: De Manovo uhlí pro va e pohodlí. A vy Àofiené auto Nelly van der Meerové, jeï vlastnila obchod s dámsk mi klobouky, mûlo na autû zdobnû vyvedenou ceduli s nápisem: "Chcete hlavu jako novou? Nav tivte Nelly Van Der Meerovou. Asi dva aï tfii t dny pfied 31. srpnem se zaãalo s v zdobou ulic. KaÏd rok se zvaïovalo, jak na to, jak upravit ulici letos. V ichni obyvatelé mûli na starost svûj úsek. Na Muziektempelu se na Den královny vztyãovala vlajka; to se jindy nedûlalo, protoïe to vûbec nebyla legrace. Provádûlo se to takhle: est mladíkû pfiehodilo pfies stfiechu lano a po tom lanû plhali i s vlajkou nahoru. KdyÏ vlajku vztyãili, zaãali v ichni zpívat: Oranje boven. A veãer se v Tempelu hrálo, skoro v ichni pfii li s rozsvícen m lampionem, se svíãkou, byla to krása, jako v pohádce! Veãer pfied svátkem vyhledala maminka oranïové erpy a stuhy do vlasû, i stuïku tatínkovi na klopu saka. Sama si na aty také pfiipevnila oranïovou stuïku. Nûkdo nosil ãerveno-bílo-modrou trikolóru, ale mamince se oran- Ïová líbila víc. Pak uï bylo koneãnû 31. a slavnost mohla zaãít. Napûtí posledních dnû vrcholilo. Snad nebude pr et; kdyby zapr elo, voda by v echno zkazila! Na Den královny se v ude zpívalo, odpoledne na námûstí dokonce sborovû. Ale pak rychle domû, muselo se brzy veãefiet veãer byl ohàostroj na Prinsenhoofdu u mostu pfies Másu, a ten jsme si nemohli nechat ujít! OhÀostroj byl korunou celého dne oslav, jeho ohnivé ípy byly nádherné. A na závûr pfii lo pfiekvapení: korunka nebo velké "W", ale pokaïdé jinak. KdyÏ tahle poslední náloï vylétla, bylo chvíli ticho - a pak se rozprskla s obrovsk m tfieskem. Zase se zpívalo. Pak uï jsme museli domû, stra livû unavení, ale rozjásaní a nad ení. Druh den, 1. záfií, se lo do koly. Jednou jsme ale mûli tûstí, 1.záfií bylo v nedûli a my jsme se mohli prospat, do koly jsme li aï v pondûlí, druhého. Zdroj: www Dagelijks leven in Rotterdam Zpracovala: P. Schürová Nebeská sobota Sobota nabídla ãasovû dobfie uspofiádan program, kter se cele vûnoval Holandsku. Dopoledne v jedenáct ve ternberském paláci na Hradãanském námûstí se konala pfiedná ka o holandském malífii sedmnáctého století Janu Steenovi. Paní doktorka Handlová byla opût nepfiekonatelná. Pfiipravila zájemcûm pohled na malífiûv Ïivot a dílo tak, Ïe jsme nikdo ani nedutali. Pfii lo mi, Ïe k pochopení díla tak plodného umûlce je opravdu tfieba kunsthistorického prûvodce, jinak ãlovûk vnímá obraz velmi plo e, vûbec se nedostane pod povrch, k primární my lence. Uvûdomila jsem si to, kdyï nás paní doktorka upozornila tu a tam na nûjakou naráïku ãi konotaci. Místo a ãas jsou tak vzdáleny od malífiovy souãasnosti, Ïe bychom na vût inu nabízen ch aluzí vûbec nemohli reagovat. Za svého Ïivota Jan Steen nebyl úspû n m malífiem v tom pravém slova smyslu. Maloval volnû, bez zakázek. Mûnil velmi ãasto malífiské styly. Jeho doménou byla Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

7 Jaro 2003 Ïánrová malba. Pravda, nevyh bal se ani historické a mytologické produkci. I kdyï se nezab val krajinami, pfiesto mnohé jeho dílo je umístûno do velmi zdafiilé pfiírodní scenérie. Îánrová malba ho pfiivedla k rûzn m tématûm: zobrazuje svátky, rodinu, tepe nestfiídmost, vysmívá se pokrytectví. Steenovo nadání je neoddiskutovatelné. Jeho kompozice mají pfiesnou stavbu, byè na první pohled vypadají chaoticky. Co nás laiky zaujme na jeho obrazech? Autor vpa oval svûj portrét témûfi do kaïdého svého díla, pfiiãemï se vûbec nestydí zesmû nit se. Dále objevujeme stále téhoï psa bílo-hnûdého, snad kfiepeláka. Po lektorãinû upozornûní nacházíme velmi smyslné i dvojsmyslné pfiíbûhy na plátnû. V Národní galerii máme tfii Steenovy obrazy - Lékafi a nemocná Ïena, Uãenec u stolu a koneãnû Serenádu. Jan Steen As the old sing, so twitter the young, c Canvas, 134 x 163 cm Odpoledne jsme podle plánu a domluvy vyzvedly s Janou Pellarovou paní Kyliánovou ve ãtvrt na tfii na Újezdû. UÏ na nás ãekala pfied domem. Usedly jsme v echny tfii do auta, které jsme mûly zaparkované nedaleko ve Zborovské. K Divadelnímu ústavu v Celetné 17 jsme mûly cestu otevfienou. Zde na nás ãekala paní Elvíra Nûmeãková, peãovatelka o odkaz díla pana Jifiího Kyliána a zároveà jeho velká znalkynû a obdivovatelka. Ve druhém patfie byla nachystána místnost s videem, spoustou knih o baletu, o panu Kyliánovi, o jeho choreografick ch poãinech. Paní Kyliánová si velmi peãlivû pfiipravila odpovûdi na pfiedem zadané otázky, ale také velmi brisknû a mile odpovídala na dotazy z pléna. O zápisu choreografick ch postupû, o summitu a vystoupeni NDT a tak dál. Pro zachování identity jako pfiílohu uvádím pfiípravu paní Kyliánové, která vybrala i ukázky baletû a z baletû. Nejdfiív bych Vám chtûla fiíct, Ïe jsem byla v Holandsku poprvé asi v roce 1937 s jednou taneãní skupinou, která v ak neuspûla. Musela se vrátit a já jsem pfiijala engagement u jedné ruské skupiny, která sice mûla v Holandsku velké úspûchy, ale pfii el Hitler a mû to stra - nû táhlo domû. Bála jsem se o rodiãe a bratra. Nálada na tanec pominula a já jsem zatouïila po dûtech. Vdala jsem se za právníka, kterého nikdy tanec nezajímal, ale ná druh syn Jifií zfiejmû zdûdil lásku k pohybu po mnû. Chodil do sokola a na akrobacii, gymnastiku a taneãní konzervatofi. Po absolutoriu dostal stipendium do Lond na do Covent Garden, kde po roce absolvoval v Giselle. Ale jelikoï do Covent Garden angaïovali pouze Brity, pfiijal nabídku do Stuttgartu. Po sedmi letech mu nabídli Holanìané engagement v Den Haagu, a to jako fieditele souboru NDT, kde pûsobí dodnes. Myslím, Ïe volil velmi dobfie, neboè ho Holanìané pfiijali s otevfienou náruãí. A pro mû to byl velk rozdíl tehdy za mlada a teì s tolika pfiíjemn mi záïitky, Ïe jsem teì teprve v Holandsku Èastna. O nizozemském umûní toho Jifií vûdûl jiï hodnû, ale byl Èasten, Ïe mohl opakovanû nav tûvovat galerie a muzea, kam mû ostatnû stále láká. Breughel ho uchvátil tak, Ïe stvofiil Kinderspiele, na které se pfiijel podívat i pan prezident Havel s chotí Olgou a byl pr nad en. Zmûnilo ho to tak, Ïe povaïuje Holandsko za svûj nov domov, pfiestoïe Prahu nesmírnû miluje. S královnou jsem se prvnû setkala pfii její náv tûvû v Praze na Hradû u pana prezidenta Havla. Po druhé, kdyï jsem byla pozvaná do Amsterodamu na její edesátiny. Na moji otázku, komu mohu vdûãit, Ïe jsem byla pozvána, odpovûdûla: no pfiece Klausovi! (Tady paní Kyliánová vysvûtlila, Ïe ne lo o na eho Václava Klause, ale o prince Clause - manïela královny, kter nedávno zemfiel). Zfiejmû jsem na nûho udûlala dobr dojem. Ale protoïe miluje mého syna. A kdyï mi jednou z nizozemské ambasády sdûlili, Ïe princ Claus jede na jeden den do Prahy a chtûl by se se mnou sejít, byla jsem velice mile pfiekvapena. Hodinu jsme si povídali, hlavnû o Jirkovi a kdyï jsem mu fiekla, Ïe jedu za dva dny na Jirkovu premiéru do PafiíÏe, fiekl, Ïe tam také pfiijede. A pfiijel. Sedûli jsme spolu s fieditelem Opery v královské lóïi a on tleskal jako student, hlavnû kdyï se objevil na jevi ti Jirka! Pak byla v Opefie velká recepce, kde dostal Jifií opût nûjakou medaili. A to bylo naposled, co jsem prince vidûla! Teì mi zrovna Jirka telefonoval, Ïe mu královna v osobním dopise dûkovala za kondolenci. âetl mi to holandsky a já tomu rozumûla, pfiestoïe holandsky neumím. Krásné odpoledne bylo zakonãeno Janáãkovou Synfoniettou zpracovanou choreograficky Jifiím Kyliánem. Slíbili jsme si, Ïe se je tû jednou nad dílem pana Kyliána na jafie sejdeme. Zuzana Vittvarová Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

8 Jaro 2003 DVOJâATA PROTI VÁLCE Válka. Slovo, které dnes bohuïel opût aï pfiíli ãasto ãteme nebo sly- íme ze v ech stran. Nûkdo se na válku pfiipravuje, jin ji omlouvá jako nutn a nezvratiteln krok v boji za demokratizaci svûta, nûkdo se jí bojí, jin proti ní protestuje. I v Nizozemsku je toto slovo kaïdou chvíli sly et z úst politikû, komentátorû, moderátorû, analytikû, kritikû, novináfiû, spisovatelû, demonstrantû a mnoha dal ích rozumn ch i ménû rozumn ch lidí, ktefií v ichni mají pocit, Ïe je tfieba se k vûci vyjádfiit. A právû v tomto ãase a této atmosféfie pfiichází do nizozemsk ch kin film reïiséra Bena Sombogaarta Dvojãata - De Tweeling natoãen podle stejnojmenného a stále velmi úspû ného románu spisovatelky Tessy de Loo. Film, jehoï hlavní poselství podle mého názoru spoãívá v pfiesvûdãení, Ïe válka nezná vítûzû, jen poraïen ch, a Ïe bolest a utrpení má stejnou váhu na v ech stranách. Vpfiípadû filmu i knihy se samozfiejmû jedná o válku, která sice skonãila jiï skoro pfied edesáti lety, ale stále je tû ovlivàuje osudy tûch, kdo ji pfieïili i jejich potomkû. Kolín nad R nem, poãátek dvacát ch let. estiletá dvojãata Anna a Lotte jsou od sebe rodinou po smrti obou rodiãû násilím odtrïena. Nemocnou Lotte si odváïejí pfiíbuzní do Holandska, odolnûj í Anna zûstává v rodinû str ce sedláka na bavorském venkovû. Od tohoto okamïiku se Ïivoty o- bou sester ubírají zcela jin m smûrem. Lotte vyrûstá v klasické stfiedostavovské nizozemské rodinû (na rozdíl od knihy film nijak nezdûraznil otcûv nad en obdiv pro Stalina). Chodí do dobré koly, na hodiny zpûvu a klavíru. Je to právû hudba, která ji sblíïí se studentem konzervatofie Davidem - mladíkem ze spfiátelené Ïidovské rodiny. Zamiluje se do nûj a pozdûji se s ním zasnoubí. Annin osud je o poznání tvrd í - dfie u str ce na statku, kde nepozná nic neï kfiik a bití. Zachrání ji místní knûz, na jehoï pfiímluvu je pfiijata do klá terní koly. Odtud odchází do sluïby a v okamïiku, kdy Nûmecko vstupuje do války, nastoupí jako pokojská v sídle v chodopruské hrabûnky. V té dobû se sestrám koneãnû podafií navázat kontakt, kter jim pfiíbuzní na obou stranách tak dlouho odpírali. Setkají se, ale kdyï Anna mimodûk projeví nad Davidovou fotografií nedûvûru k ÎidÛm, Lottin vztah k sestfie se silnû zkalí. Válka jiï mezitím zachvátila celou Evropu, Nizozemí nevyjímaje. Davida bûhem jedné z razií zatknou na ulici. Lotte od nûj dostává nic nefiíkající, ale o to znepokojivûj í lístky z Buchenwaldu. Davidovi rodiãe se spolu se sv m star- ím synem ukr vají v domû u Lottin ch pûstounû. I Anna se zamilovala. Jejím vyvolen m je VídeÀák Martin voják Wehrmachtu a pozdûji dûstojník SS (na dûstojnickou kolu se pfiihlásil, aby mohl zûstat blízko Anny). Následuje urychlen váleãn sàatek a odjezd na frontu, kde Martin tûsnû pfied koncem války padne. Ani David se domû nevrátí. Poslední zpráva, kterou od nûj Lotte dostane, je z Osvûtimi. Tûsnû po válce vyhledá Anna Lottu v Nizozemí, ale ta nedokáïe setru pfiijmout. Rozejdou se ve zlém na více neï ãtyfiicet let, aby se posléze potkaly jako letité dámy v belgick ch lázních Spa. Ale ani po v ech tûch letech není Lotte ochotná se se sestrou smífiit. Anna se v ak uï nedá tak snadno odradit. Toto je ve velice hrub ch rysech fabule filmu (zdûrazàuji filmu, neboè kniha je pfiece jenom jiná). Re- Ïisér i scénáristka Marieke van der Pol rozhodnû nemûli jednoduch úkol. Zfilmování románové pfiedlohy má mnoho úskalí. Kniha a film jsou dvû samostatná umûlecká díla, z nichï kaïdé vyuïívá podstatnû odli né prostfiedky, jak oslovit ãtenáfie respektive diváka, a pfiesto jsou spolu v tomto pfiípadû neoddûlitelnû spojená, neboè se snaïí vyprávût ten sam pfiíbûh. Stejnû jako autorka románu se i re- Ïisér nakonec rozhodl pro formu retrospektivy ãi v pfiípadû filmu spí e prospektivy. âasové úrovnû se stfiídají a divák se jen pozvolna dozvídá, proã témûfi osmdesátiletá Lotte tak tvrdo íjnû odmítá v echny pokusy své sestry o navázání kontaktu. Velice zajímav m a ãistû filmov m prostfiedkem je motiv vody. Scény toãené pod vodní hladinou jsou metaforou podvûdomého, emocionálního svûta jediného místa, kde se naplàuje touha dvojãat b t spolu. Obrovskou roli, a to jak ve filmu, tak v knize, hraje samozfiejmû hudba - poãínaje dûtskou písniãkou, kterou se holãiãky nauãily od maminky a která se jako ãervená nit táhne cel m dûjem, a konãe Mahlerov mi Kindertotenlieder, symbolizujícími osud lásky Lotte a Davida. Drama dvou válkou rozdûlen ch Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

9 Jaro 2003 sester má v Nizozemí obrovsk úspûch. Vût ina recenzí je nad ená, kina jsou plná, i kdyï prûmûrn vûk v sále je jistû vy í neï v pfiípadû promítání dal ích kasovních trhákû této sezóny. RovnûÏ jsem zaznamenala znaãnou pfievahu dam v publiku. Snad i proto bylo jiï od poloviny filmu tu a tam sly- et, Ïe se mnohá divaãka neubránila dojetí. CoÏ je ov em na druhé stranû moïno povaïovat za poklonu v em, kdo se na vzniku filmu podíleli. Pfiedev ím obû pfiedtavitelky Anny a Lotty v mladém vûku - Nadja Uhl a Thekla Reutten - odvedly vynikající v kon. Pozadu ov em nezûstaly ani jejich star í kolegynû (Gudrun Okras a Ellen Vogel). Mû osobnû velmi zaujali i oba partnefii dvojãat - Jeroen Spitzenberger jako David a Roman Knizka jako Martin. ekla bych, Ïe k obsazení filmu lze jeho tvûrcûm jen blahopfiát. De Tweeling je rozhodnû film, kter stojí za to shlédnout, pokud vás v pfií tích t dnech náhodou o- sud zavûje do Nizozemí. Tûm, kdo znají dobfie román Tessy de Loo, moïná pfiijde líto, Ïe se jeho tvûrci kvûli zhu tûní a zrychlení dûje pfiece jen neubránili ponûkud ãernobílému vidûní pfii líãení charakterû postav - Holanìané jsou aï na nepatrné v jimky ti hodní a slu ní, Nûmci vût inou ti zlí. V tomto o- hledu je právû román Tessy de Loo na nizozemské pomûry atypick, neboè se snaïí ukázat, Ïe ve váleãn ch pomûrech nelze chování lidí posuzovat a odsuzovat podle tradiãního mûfiítka, co je správné a co je patné. Ov em i ve filmu padne z úst Anny klíãová otázka: kdo ví, jak by ses zachovala ty, kdyby si do Holandska odvezli mû a tys zûstala v Nûmecku? Je snad proto má bolest men í neï tvá? Dny literárního pfiekladu 2002 Letos jiï poãtvrté se na sklonku roku konalo na Katolické univerzitû v nizozemském Nijmegen setkání literárních pfiekladatelû z a do nizozem tiny. Dny literárního pfiekladu byly jako obvykle dva, první vûnovan tematicky zamûfienému symposiu, druh pfiekladatelsk m dílnám (standardnû pro angliãtinu, francouz- tinu a nûmãinu, kaïdoroãnû pak se specializací, tento rok na ãín tinu a pfieklad dramatu). Pfiekladatelská setkání organizují Ton Naaikens, profesor literárního pfiekladu na univerzitû v Nijmegen a Peter Bergsma, pfiekladatel a fieditel Pfiekladatelského domu, za finanãní podpory nadace LIRA, Nizozemské jazykové u- nie, Pfiekladatelského domu a Nizozemského fondu literární produkce a pfiekladu, Nizozemského i Vlámského literárního fondu, SdruÏení literárních vûdcû a Katolické univerzity Nijmegen prosince - Nijmegen Leto ní symposium bylo zasvûceno tématu Pfiekladatel hledá text, text hledá pfiekladatele a se ly se na nûm bezmála dvû stovky zástupcû tohoto zvlá tnû osamûlého povolání, tedy poãet témûfi trojnásobn oproti roãníku prvnímu. Na symposiu se hodnû diskutovalo a hovofiilo, promlouvali na nûm teoretik pfiekladu, nakladatel pfiekladové literatury, fiada pfiekladatelû a nakonec jiï tradiãnû spisovatel (tentokráte spisovatelka). Ale nediskutovalo se jen ve fóru, úãastníci, ktefií normálnû tráví vût inu sv ch dnû v tichosti za monitorem poãítaãe, brebentili na chodbách, záchodech, u kávy, na svaãinû, v atnû, v ude a hlavnû bez ustání. Snad je to tím, Ïe jsou jaksi jiï z podstaty svého povolání nevymluvení, dost moïná se jich ale zmocnilo hromadné nad ení pfii pohledu na tolik intelektuálních soukmenovcû. Pocit, kter by zaïil Robinson ne pfii návratu na pevninu mezi ostatní lidi, n brï pfii setkání s nûkolika stovkami troseãníkû: nejspí by si také vypovídali díru do hlavy, neï se vrátí na své opu tûné ostrovy. Ale pojìme k tématu: Velice zajímavé bylo vystoupení Erika Vissera, fieditele nakladatelství De Geus, které se specializuje na pfiekladovou literaturu a od svého vzniku v roce 1983 vydalo jiï pfies 1000 pfiekladov ch titulû ze 70 jazykû. Nakladatelství, jeï fiídil a provozoval pûvodnû jeden ãlovûk, nyní produkuje pfies 80 titulû roãnû. Erik Visser hovofiil o v bûru pfiekladatelû pro vydávané knihy a poïadavcích na kvalitu pfiekladatelû. Samozfiejmû na prvním místû stojí autor, fiekl, neboè bez autora by nebylo pfiekladatele. Ov em bez pfiekladatele by neexistoval prostor pro text. Pfiekladatel pomáhá textu pronikat do nov ch jazykov ch regionû a tím se i on stává úãastníkem jeho tvorby. Pfiekládání je podle jeho názoru zvlá tní smûsicí umûní, fiemesla a záliby. De Geus klade velk dûraz na kvalitu pfiekladu, proto si Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

10 Jaro 2003 dává záleïet na redakci pfiekladû, zaloïené na úzké spolupráci redaktora s pfiekladatelem. Pfiekladatel by zase mûl usilovat o kontakt s autorem textu, protoïe v nûm dochází k porozumûní tvûrãí osobnosti, a takov kontakt b vá ãasto velice plodn pro kvalitní pfieklad. Nakladatelství De Geus organizuje dokonce dvakrát aï tfiikrát roãnû setkání sv ch pfiekladatelû, na nûmï se probírají nejrûznûj í praktické problémy. Pfiipadá vám to jako pohádka? Mnû také. NetouÏíme snad po takovém nakladateli v ichni, po takovém, kter by nás na rukou nosil? Erik Visser je vskutku princ na bílém koni, a jak vyplynulo z následné diskuse, jemu podobn ch se nenajde mnoho ani v Nizozemí (o âechách nemluvû). Zajímav byl i projev z druhého pólu, tedy od pfiekladatele do nûmãiny Gregora Seferense. Ten vrátil posluchaãe nohama na zem, kdyï se rozhovofiil o pfiekladateli jako o drobném Ïivnostníkovi, jakémsi Já s.r.o., pot kajícím se s konkurencí, ale i s nezájmem nakladatelû. Seferensova skeptická poznámka, Ïe se vïdy najde nûkdo, kdo to udûlá za ménû penûz, a to Ïe nakladatele zajímá nejvíce, pûsobila jako studená sprcha. KdyÏ povolání literárního pfiekladatele navrhoval kombinovat tfieba s úvazkem pokladní v samoobsluze, aby se ãlovûk uïivil, bylo to jistû mínûno ironicky, leã nebylo daleko od pravdy. Pesimismus tohoto proslovu mûl zcela opaãn úãinek: totiï zatímco Visserova pfiedná ka vedla jen k melancholickému o tom si mûïeme jen nechat zdát, vyvolal Gregor Seferens vlnu sympatií a souhlasu tak v tom nejsme sami. Co v ak jiï lehce znavené publikum dokonale rozboufiilo, bylo vystoupení Anny Enquistové, které by se dalo nazvat Litanií na pfiekladatele: v Nûmecku si ji pfiizpûsobovali, v Anglii korigovali, Maìafii ji komolili, o védech ani nemluvû (div Ïe si to nepfieloïila sama), Francouzi si zmûnili jméno hrdinky a tak dále a tak dál, pfies ecko aï do Izraele, na nikom nezûstala nitka suchá. âlovûk mûl aï pocit, Ïe pro Enquistovou by bylo nejlep í, kdyby se cel svût nauãil nizozemsky, aby ji nikdo nemusel pfiekládat. Nabízí se fie ení: mohla by zaãít psát v esperantu. Pokud bylo spisovatelãin m zámûrem trochu rozproudit diskusi, pak se jí dokonale zdafiil. Bylo to, jako by píchla do vosího hnízda: od pokusû vyloïit nekompetentnost její kritiky, která místy hraniãila s nesmyslem (kdyï napfiíklad trvá na tom, aby se sprostá" slova pfiekládala do cizích jazykû doslovnû, Ïe jinak to mûní charaktery jejích postav), aï po filosofické úvahy o nezávislosti textu a autora (jimiï jí bylo taktnû naznaãováno, aè se drïí svého kopyta). Diskuse nebyla k zastavení a plynule se pfiesunula ze sálu do kavárny, kde pfiiïivena vínem nabyla na intenzitû, aby po dal ích sklenkách pfie la do bujaré zábavy. Dny literárního pfiekladu byly nesmírnû siln m a intenzívním záïitkem, jenï mne dosud naplàuje jistou euforií. Nemohu se doãkat prosince, kdy se budou konat znovu. Veronika Havlíková V S L O V N O S T Proã jste se zaãala uãit holandsky? To jsem sly ela pfied dvûma lety v Zeistu na kurzu holand tiny. UÏ je to nûkolik let, co jsem holand tinu sly ela poprvé. MÛj manïel byl v Delftu v lednu a únoru v roce Jela jsem tam na krátkou náv tûvu - na jeden t den. Niãemu jsem nerozumûla. O nûco pozdûji jsem zaãala do Holandska jezdit dva aï tfiikrát roãnû. Chtûla jsem alespoà nûãemu porozumût. Zapsala jsem se na Jazykovou kolu v Praze. Lépe a lépe jsem rozumûla a chápala samostatná slova. Lépe jsem sly ela v slovnost jednotliv ch slov. Byla jsem pfiekvapena. V slovnost lidí v Holandsku je velmi krásná, velice jemná. âeská v slovnost je tvrdá. Na e r hfimí, holandské r je jen cestou pfies obl kopec. Lidé v âechách fiíkají, Ïe Holanìané chrochtají (mluví jako vepfii). Oni ale sly í pouze velmi mnoho ge v pfiíãestí minulém a fiadu dal ích slov s g. Ná jazyk nemá tolik slov s v slovností jako má holandské g a jehoï v slovnost je témûfi jako na e ch. âesko-holandsk slovník van Goor s má jeden a pûl stránky se slovy, která zaãínají na ch a napfiíklad tfii a pûl stránky se slovy, která zaãínají na h. V slovnost samohlásek je také jiná. Dlouhé samohlásky nejsou jen dlouhé, ale mají u sebe ãasto malé i nebo oe, jako komen, bleven. To je nûco, co se nedá odli it, kdyï sly íme holand tinu jen jako cizí jazyk. Moje u i jsou nyní velmi citlivé na holandskou v slovnost. Pfied t dnem jsem byla pfiedsedkyní jedné sekce na konferenci v âechách. Jméno jednoho úãastníka z Velké Británie bylo Schaap. Ptala jsem se organizátorû, jaká je v slovnost jeho jména. ekli mi, Ïe jako v nûmãinû. ekla jsem to a ten muï zaãal hovofiit, ale k mému pfiekvapení mluvil s holandskou v slovností: jemné t atd. Teì pracuje ve Velké Británii, ale pochází z Belgie nebo z Holandska. Po jeho pfiíspûvku jsem se mu omluvila. Lena Halounová Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

11 Jaro 2003 NOVÉ KNIHY Rogi Wieg: Kameraad Scheermes Uitgeverij: De Arbeiderspers, ISBN / NUR 301 TVO ENÍ, ZMùNY, P EMùNY, DISOCIACE A FANTAZIE Kameraad Scheermes je posledním románem spisovatele, básníka a malífie Rogi Wiega. DÛleÏit mi motivy románu jsou deprese, sebevraïedné pokusy a terapie elektro oky. Pfii ãtení se nemûïete zbavit pocitu, Ïe se jedná o více neïli román, totiï o záchvat nemoci. Jmenovec autora a jeden ze dvou hlavních protagonistû skuteãnû tvrdí: Chci se zab vat jen umûleckou tvorbou a ne záchvaty ílenství. Proã právû toto zdûvodnûní? Nejménû tfii doslovy, podûkování, seznam termínû, lékû a znaãek - to v e jsou pfiedev ím známky velmi osobního a citlivû zdokumentovaného svûdectví o prûbûhu du evní nemoci. Autor románu Rogi Wieg uvádí na scénu dvû hlavní postavy - známého malífie Jonathana Finkela a Rogiho Wiega, kter se snaïí Finkela ovládat. Události ze Ïivota obou postav se odehrávají jako paralely. Finkel, stejnû jako Wieg, trpí hlubokou depresí. Oba jsou zarmouceni, protoïe jim manïelky brání vídat se s dcerami. KdyÏ se rozhodnou zvítûzit nad depresí a vybudovat normální vztah s dcerami, Finkel je obvinûn z vraïdy své b valé Ïeny. Pod tlakem událostí fiíká Finkel Wiegovi: Zmatek. Jsem unaven. AÈ jde Rogi Wieg dál. Tato forma disociace svûdãí o tom, Ïe pfiíbûh balancuje mezi fikcí a skuteãností. KdyÏ se Finkel se sv m star m psychiatrem a pfiítelem Abrahamem de Pakkerem pokusí vysvûtlit své dcefii Kláfie, co se stalo její matce, pfiíbûh se stáãí neãekan m smûrem Skuteãn pfiíbûh Kameraad Scheermes se skládá ze dvou ãástí. V první ãásti nazvané Het proces se odehrávají hned dva procesy - trestní fiízení proti Finkelovi a proces zvládání depresí. Hlavní ãást nese název De waarheid a mimo jiné se v ní Klára dozvídá, co a proã se pfiihodilo její matce. Hlavní osa pfiíbûhu a perspektiva vypravûãe v kombinaci s disociacemi a vyobrazením postavy Finkela jsou na knize velmi pozoruhodné. Místy kniha nezakrytû zrcadlí stav nizozemské péãe o du evnû nemocné, vyh bavé chování psychiatrû, lékafiské experimentování, chybné diagnózy, av ak také drobné úspûchy. Postavy z románu Kameraad Scheermes jsou zpodobením autorov ch pocitû a záïitkû. Ve svém druhém doslovu autor sám hovofií o své depresi a zplození dítûte u nesprávné Ïeny. Rogi Wieg pfiedkládá ãtenáfiûm dal í mistrovské dílo, kter m se pfiiblíïil tvûrci Wiegovi víc neï kdy pfiedtím. Pfiekvapující a v stiïná kniha, která je dûkazem toho, jak skuteãná mûïe b t fikce. Roy van Roeden Pfieklad: Lenka Strnadová Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

12 Jaro 2003 P E K L A D A T E L S K É Z A â Á T K Y V E R TA L E R S B E G I N N E N V zimním semestru 2002 jsme se v semináfii literárního pfiekladu dopracovaly aï k jednomu z nejobtíïnûj ích pfiekladatelsk ch úkolû: pfiekladu humoru. Ukázky znám ch sloupkû ve Volkskrant dvojice Campert-Mulder pro nás pfieloïila Anna Nováková. In het wintersemester 2002 hebben we ons tijdens het werkcollege literair vertalen aan een van de moeilijkste vertaalopgaven gewaagd: het vertalen van humor. Anna Nováková heeft voor ons een aantal voorbeelden van bekende columns in de Volkskrant van het tweetal Campert-Mulder vertaald. Jan Mulder VEILIGHEID In Netwerk liep zondag een wijkagent over straat. Hij was ondertiteld met buurtregisseur. Sympathieke, toegewijde man. Behalve voor de veiligheid zou ik 'm ook voor de gezelligheid en de opvoeding van mijn kinderen graag bij me in de buurt willen hebben. Maar de naam van zijn beroep, buurtregisseur, zit me dwars. Dat wordt lachen geblazen. Zou de bedenker van de functie van mening zijn geweest, dat je met buurtregisseur in plaats van wijkagent de boel meteen een stuk veiliger hebt? Hij heeft er geen verstand van. Men kan de woorden wijkagent en buurtregisseur in twee stukken snijden; wijk en agent, buurt en regisseur. Wijk en buurt verschillen weinig in rang. Een wijk is niet echt des Wassenaars, maar voor buurt kun je achter zetten en dat weet je het ook wel. Regisseur lijkt op het eerste gezicht wél een vooruitgang. Een agent heeft een pet op (het hoofddeksel van de eenvoudige boer) en een regisseur duidt op een man met iets ín het hoofd in plaats van erop. Veel beter wordt het er allemaal niet op. Had 'm leefomgevingsdeskundige, stadsgedragsopvijzelaar, fatsoenslibrettist of toezichthouderintendant eerste klasse genoemd. Nee, ook niet. Groot kwartierreferendaris der normen en waarden! BEZPEâNOST V nedûli kráãel v televizním pofiadu Netwerk pfies ulici okrskov stráïník. Pod ním byl titulek obvodní dohlíïitel. Sympatick, oddan chlapík. Kromû bezpeãnosti bych ho u nás v obvodu chtûl mít i kvûli pfiíjemné spoleãnosti a v chovû dûtí. Jenom ten název jeho povolání, obvodní dohlíïitel, mi vadí. Tady uï pfiestává legrace. Myslel si snad vynálezce této funkce, Ïe kdyï fieknete obvodní dohlíïitel místo okrskov stráïník, bude hned v echno bezpeãnûj í? Houby tomu rozumí. Vyrazy okrskov stráïník a obvodní dohlíïitel se dají rozdûlit na dvû ãásti, okrsek a stráïník, obvod a dohlíïitel. Okrsek a obvod se co do postavení pfiíli neli í. Luxusní ãtvrè Wassenaar by ãlovûk sice hned tak okrskem nenazval, ale ono to s tím obvodem není o moc lep- í. DohlíÏitel na první pohled ale vypadá docela pokrokovû. StráÏník má na hlavû ãepici (pokr vku hlavy prostého zemûdûlce), zatímco dohlíïitel naznaãuje, Ïe se jedná o ãlovûka, Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

13 Lente 2003 kter má nûco v hlavû, ne na ní. O moc lep í to ale dál nebude. Mohli ho nazvat odborníkem na otázky spoluïití, meliorátorem mûstského chování, mravním upevàovatelem ãi dozorãím intendentem první tfiídy. Ne, to taky ne. Hlavní oblastní referent norem a hodnot! REMCORAMA (134) Ook in China, waar het vervaardigd wordt, vindt het borstbeeld van Remco gretig aftrek. Het siert menig Chinees tafeltje waar het na u- itholling van de schedel dient als vaas. Ook bewaart men er kleine Chinese dingen in. De man op de trap is de titel van het 28ste boek dat over Remco geschreven is. Het rolde deze week in een oplage van honderdduizend exemplaren van de persen. De schrijver ervan, Wiebe Knopstra, was lange tijd benedenbuurman van Remco. Je kon altijd horen in welk humeur hij was. Was hij goedgehumeurd dan rende hij met vederlichte tred de trap af, maar als hij de pest in had liep hij traag en met plompe klossen. Dan had ik medelijden met hem want ik wist wat hij doormaakte. Knopstra vertelt verder hoe Remco een keer bij hem a- anklopte en om een kopje suiker vroeg. Zijn suiker was op en de winkels waren al gesloten. Ik heb de suiker nooit teruggekregen, maar je vergaf hem veel. De tulp die naar Remco genoemd is is uit de handel genomen. Hij blijkt na twee dagen een onaangename geur te verspreiden. Op Hawaii is onlangs de derde RemcoWorld geopend. De voornaamste attractie is een doolhof waarin al verscheidene mensen vermist zijn geraakt. In het radioprogramma Remcoli-Remcola vertelde een tramconducteur hoe hij Remco vaak heeft vervoerd. In de verte zag ik hem al op de halte staan. Dan remde je vast een beetje af omdat je nooit wist of hij niet onverwachts zou oversteken. Eenmaal in de tram had je geen kind aan hem. Hij was een rustige klant en stempelde altijd af. Als hij uitstapte zwaaide hij altijd even naar me. Ik mis hem nog steeds. In New York zijn sinds kort t-shirts verkrijgbaar met de tekst Remco Lives!. De duurste auto ooit in Japan gebouwd heet Lemco. REMCORAMA (134) I v âínû, kde se vyrábí, jde Remcova busta horlivû na odbyt. Zdobí mnoh ãínsk stolek, kde po vydlabání lebky slouïí jako váza. Lidé v ní také uchovávají ãínské drobnosti. MuÏ na schodech je název osmadvacáté knihy o Remcovi. V nákladu sto tisíc v tiskû vyjela tento t den z tiskárny. Autor, Wiebe Knopstra, bydlel dlouhou dobu pod Remcem. VÏdycky jste sly eli, jakou má náladu. KdyÏ byl v dobré náladû, sbûhl po schodech krokem lehk m jako vánek, ale kdyï mûl pech, el pomalu a ztûïka se plouïil. To mi ho pak bylo líto, protoïe jsem vûdûl, ãím prochází. Knopstra dále vypráví, jak u nûj Remco jednou zaklepal a poïádal o misku cukru. Do el mu cukr a obchody uï mûly zavfieno. Cukr jsem zpátky nikdy nedostal, ale jemu toho ãlovûk hodnû promine. Tulipán pojmenovan po Remcovi byl sta- Ïen z prodeje. Ukázalo se, Ïe po dvou dnech kolem sebe ífií nepfiíjemn zápach. Na Hawaii byl nedávno otevfien tfietí RemcoWorld. Hlavní atrakcí je labyrint, ve kterém jiï zmizela fiada lidí. V rozhlasovém pofiadu Remcoli-Remcola vyprávûl fiidiã tramvaje, jak Remca ãasto vozil. UÏ z dálky jsem ho vídával na zastávce. To se pak muselo trochu pfiibrzdit, protoïe ãlovûk nikdy nevûdûl, jestli najednou neãekanû nepfiejde pfies koleje. KdyÏ uï byl v tramvaji, nebyla s ním nikdy Ïádná potíï. Byl to klidn zákazník a vïdycky si típnul jízdenku. KdyÏ vystoupil, vïdycky mi zamával. Je tû pofiád se mi po nûm st ská. V New Yorku jsou jiï nûjak ãas k dostání triãka s nápisem Remco Lives!. NejdraÏ í auto, které kdy bylo v Japonsku vyrobeno, se jmenuje Lemco. Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE

14 Lente 2003 EEN WOORD VOORAF Geachte leden van NE-BE, beste vrienden, Deze keer schrijf ik u duizend kilometer verderop in noordwestelijke richting, namelijk vanuit Amsterdam. Je ruikt het voorjaar in de lucht, in de schouwburgen worden Ibsen en Sheppard opgevoerd, maar natuurlijk ook de stukken van moderne Nederlandse dramatici, bijv. het debuut van de essayist Bas Heijne: Van Gogh (wat in het herdenkingsjaar van de schilder voor de hand ligt), met als thema de noodlot van de mensen in de omgeving van Vincent, zijn dood en zijn schilderijen; in het Concertgebouw worden Bach, Haydn en Mozart gespeeld, in het Bimhuis wordt een jazz-manifestatie van de beste jazzmusici uit alle provincies georganiseerd, het Rijksmuseum verwacht een lange en grondige reconstructie, op Radio 1 spreekt elke zondagochtend ons lid Igor Cornelissen - alles is hier o.k., u kunt gerust zijn. In dit nummer van ons bulletin zult u - zoals gewoonlijk - bijdragen van onze vaste correspondenten terugvinden, maar ook de teksten van onze andere leden, iets wat heel verheugend is. Op de achtergrond - zoals bij elk nummer - werkt een onopvallende ploeg, die echter in staat is veel te presteren, zodat ons bulletin regelmatig verschijnen en bloeien kan. Het palet is weer bont: u kunt lezen over één van de nieuwe boeken op de Nederlandse boekenmarkt van de Amsterdamse dichter/schrijver Rogi Wieg, door ons Nederlands lid Roy van Roeden; over de nieuwe Nederlandse film De Tweeling naar het boek van Tessa de Loo, door Jana Pellarová, en over een vertalerssymposium in Nijmegen door een deelneemster eraan, Veronika Havlíková. Ook publiceren we licht amusante teksten in een adequate en licht amusante vertaling van de neerlandistiekstudente Anna Nováková. Evenmin ontbreekt de ervaring van de eerste ontmoeting met het Nederlands van ons lid Lena Halounová, of een verslag van een buitengewone middag met de moeder van Jifií Kylián, mevrouw Rita Kyliánová, en er zijn nog vele andere bijdragen. Met groot genoegen kan ik u vertellen dat het ons lukt de contacten met de Nationale Galerij te Praag te onderhouden. Daarvan kunt u in de stukjes van ons lid Zuzana Vittvarová lezen. De Nationale Galerij stuurt ons van tevoren informatie over geplande lezingen met rondleiding en voor ons is het bijzonder boeiend, dat het museum juist met een cyclus over de Nederlandse en Vlaamse meesters bezig is. Deze lezingen worden geheel geregeld door de Nationale Galerij, d.w.z. dat we geen schriftelijke uitnodigingen naar u toe kunnen sturen, want daarvoor hebben we geen personeel; we kunnen e- venmin de samenstelling van deze cyclus beïnvloeden. Het enige wat we inderdaad kunnen doen is onze leden via informeren. Wij zijn van plan verder samen te werken met de Nationale Galerij. Als u de mogelijkheid zou hebben deze of andere informatie op een adres te ontvangen, laat ons dat dan weten. Het programma van de NG staat natuurlijk in elke programmabrochure en op het internet. Zoals elk jaar staat ons de ledenvergadering te wachten. Het nadert ook de Praagse boekenbeurs Svût knihy. Daarom hebben we de termijn van de ledenvergadering van NE-BE zo gepland, dat u uw aanwezigheid alhier met een bezoek aan de boekenbeurs kunt combineren. Onze jaarlijkse bijeenkomst wordt deze keer elders gehouden en u kunt dat lezen in de rubriek Wat komt. En nu mijn gebruikelijke oproep: schrijf, zodra u iets te binnen schiet dat u graag met de andere leden van NE- BE zou willen delen! Schrijf het ons ook, als u uw adres wijzigt! Bezoek de bibliotheek, want die heeft veel te bieden! Laat het ons weten, als u tijd heeft om met de bibliotheek te helpen. Een mooie lente en vele culturele belevenissen wenst u P. Schürová INFORMATIE AAN DE LEDEN VAN NE-BE AMBASSADE VAN BELGIË - VLAAMSE VERTEGENWOORDIGING biedt: aan alle belangstellende jongeren tussen 14 en 18 die op een of andere wijze Vlaamse roots hebben en het Nederlands machtig zijn en die in Oostenrijk, de Tsjechische Republiek of Hongarije wonen: het tijdschrift Maks, dat de leerlingen in Vlaanderen via hun scholen gratis krijgen. Ontzeg je dit leuke tijdschriftje niet! Heb je belangstelling, stuur ons je adres (en leeftijd): AMBASSADE VAN BELGIË VLAAMSE VERTEGENWOORDIGING Mariahilfer Straße 121 b, A WIEN Tel.: +43/1/ Fax: +43/1/ , flanders.gov.vienna@atnet.at en dan ontvang je het elke maand gratis in de bus. Ken je vriend(inn)en die ook interesse zouden kunnen hebben, geef ons dan hun adres door. Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE

15 Lente april ,30 uur vindt plaats LEDENVERGADERING VAN NE-BE In het literair café in Vinohrady Vikadlo - Vinohradská nr. 69 (tram 11: halte Vinohradská trïnice, metro A: námûstí J. z Podûbrad) Programma: Verslag over 2002 Verkiezingen KOMT ALLEN! Uitnodiging van Collegium Marianum in het kader van de Barokavonden - cyclus winter en lente 2003 Barokke bibliotheekzaal, Melantrichova 19, Praha 1, ensemble Collegium Marianum in samenwerking met de leden van de Batzdorfer Hofkapelle (Duitsland) Zondag 6 april 2003, 15 en 19 uur Sepolcro Oratorium van J.D. Zelenka voor de meditatie in de heilige week, gecomponeerd door het jezuïetencollege in het Klementinum. Solo: Marta Fadljeviãová - soprán, Markéta Cukrová - alt, Hasan El Dunia - tenor, Vojtûch afafiík - bas Uitvoering: Tobias Schade - cembalo Het instuderen van de zangpartijen voor het concert SEPOLCRO zal o.l.v. Marius van Altena uit Nederland gebeuren in het kader van zangcursussen met de steun van de Nederlandse ambassade te Praag. NEDERLANDSE VROUWEN IN HOST Het eerste nummer van het Brnose literaire maandblad Host (Gast) zal de lezers van en geïnteresseerden in de Nederlandse literatuur verheugen. De Host van januari wijdde een heel gedeelte bestemd voor de wereldliteratuur aan de literatuur door en over Nederlandse vrouwen. Er zijn er twee overzichtsartikelen te vinden, vertaalde teksten en informatie over schrijfsters als Tessa de Loo (Host spelt Looová), Hella S. Haasse, Anna Enquist, verder het thematisch verwante Twee oude vrouwtjes door Toon Tellegen en de eerder emotioneel met het onderwerp verbonden verzen van Jozef Deleu. Het nummer dat heel goed uitgevallen en inhoudelijk rijk is, is te koop in elke literaire boekhandel tegen de prijs van 79,- Kã (evenveel als het mannentijdschrift Quo en zelfs zestien kronen goedkoper dan Cosmopolitan). Veronika Havlíková Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE

16 Lente 2003 NEDERLANDSE CULTURELE GEBEURTENISSEN IN DE TSJECHISCHE REPUBLIEK 2003 Datum Project Plaats Programma maart Dagen van de Praag - Aero 8 maart, 11 maart Films van alle Europese landen en de _R maart Europese Film Brno - Bakaly, 21 maart Ned. film "Ontdekking van de hemel" 10de jaargang PlzeÀ - 6 april regisseur Jeroen Krabbé 7-18 maart Tentoonstelling Stedelijk Museum Fotodocumentatie en architectuur uit Delft Na Pofiíãí 52, Praag 1 Le Corbusier, A.Loos 10 maart Concert St. imon en Juda-kerk L.van Beethoven P. Wispelwey - cello Du ní 1, Praag 1 Sonates cello en piano D. Lazic - piano april MVRDV J. Fragner-Galerie The Hungry Box: De eindeloze interieurs van het juli tentoonstelling Praag april/mei MVRDV. Het Nederlands architec tuurinstituut Architectuurgalerie presenteert een tentoonstelling van de eer Brno juni/juli besproken Nederlandse architectuurfirma MVRDV. 14 april - 15 mei tentoonstelling Huis der Kunsten Uitvoerend kunstenaar Saskia Jansen Brno mei Fototentoonstelling Praag, Toscaans Paleis Crossing the Borders Hradãanské nám., Praag 1 Human Traffiking juni Quadriënnale Praag 7 Nederlands paviljoen Tentoonstellingsterrein Programma uitvoerende kunsten PERS EN TIJDSCHIFTEN NE-BE ontvangt regelmatig enkele tijdschriften en ledenbrieven, zoals eerder vermeld. Datzijn: Ons Erfdeel (Vlaams- Nederlands cultureel tijdschrift van de Stichting Ons Erfdeel, verschijnt vijfmaal per jaar), Ahoj (Ledenbrief voor de leden van VNTS, tienmaal per jaar) en Orde van den Prince (Nieuwsbrief, vijfmaal per jaar). Wij archiveren periodieke kranten. Voor de leden van NE-BE zijn ze te lezen na afspraak met de bibliothecaris van NE- BE, R. Pellar (de oudere nummers - in de bibliotheek) of met P. Schürová (de recentere nummers) op het telefoonnummer In de laatste nummers werden o.a. de volgende bijdragen gepubliceerd: Ons Erfdeel - XLVI - 1 februari 2003 Meer dan een package deal, Cultuurtoerisme in Nederland, Arjo Klamer & Erik Pruijmboom rubrieken: Kunst - Vlaamse klassiekers op DVD, Erik Martens; Rotterdamse muziek: idioom of ideaal? Emile Wennekes Boeken - De monstertrilogie van Tom Lanoye, Aad Nuis; 2002 s voetnoten bij 1302, Tom Verschaffel; Kopkracht en Schrijfbobbels (A. van Dis), Stéphanie Loriaux Taal & cultuur - Van bad tot zus. Eenlettergrepige woorden in het Nederlands, Hugo Brandt Corstius; Het offensief van de kabouters. Nieuwe opvattingen over volkscultuur, Marc Jacobs Orde van den Prince Het Plan van Aanpak en de Toekomst van de Orde, Toon Heintges Zonsverduistering boven Brugge, Vic De Donder Over de moord op Karel de Goede, Jooris Van Hulle Het Huis der Nederlander in Kaapstad, Cas Goossens Ahoj VNTS-Reisdienst Nieuws van stedenbanden Jifií Plocek en de Moravische volksmuziek Bijgewerkt door P. Schürová Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE

17 Lente 2003 CULTUUR EN SOCIAAL LEVEN KONINGINNEDAG WERD ELK JAAR OP DE VERJAARDAG VAN KONINGIN JULIA- NA GEVIERD 30 APRIL - MAAR HET WAS NIET ALTIJD ZO KONINGINNEDAG IN DE JAREN 1920 EN 1930 Op 31 augustus was Koningin Wilhelmina jarig en vierde Nederland feest. In Rotterdam werd er altijd heel veel aan Koninginnedag gedaan. Iedereen vierde het feest in z'n eigen buurt. Het hoogtepunt was 's middags de optocht van versierde wagens en auto's. Een uur van te voren zat je als kind al op het stoepje te wachten; en maar schik hebben en oranjeversjes zingen. En dan... ja, daar kwam dan eindelijk de optocht. Wat was dat ieder jaar prachtig, er werd overal luid HOERA geroepen en in de handen geklapt. Het was net één groot familiefeest. In de optocht reden ook wagens mee, die deden gelijk aan onschuldige reclame. In de Zwartjan was de behangwinkel van Van der Hulst. Hij had op zijn wagen staan: Uw Leven Lang, Hulst Behang. Ook de kolenhandel van De Man had zo'n tekst: De Kolen Van De Man, Heb Je De Meeste Warmte Van. Oh en, prachtig versierd, een auto van de Dameshoedenwinkel van Nelly van der Meer, op die auto stond een mooi krullerig versierd bord met daarop: Ik Ga Weer, Naar Nelly Van Der Meer. Zo'n twee tot 3 weken van te voren werden er al voorbereidselen getroffen voor het versieren van de straten voor 31 augustus. Elk jaar was het weer de vraag hoe 't allemaal geregeld moest worden en hoe de straat versierd zou worden. Elke bewoner zorgde voor zijn eigen stukje straat. Op de Muziektempel wordt op Koninginnedag óók een vlag gehesen. Anders nooit, want het is een heel karwei. Het gaat als volgt: zes jonge kerels gooien een touw om de top en klauteren via het touw met vlag en al naar boven. Als de vlag erop staat, wordt er alvast gezongen: "Oranje boven". En 's avonds is er muziek in de Tempel, haast iedereen heeft een lampion meegebracht, met een kaars erin, wat was dat sprookjesachtig! De avond voor Koninginnedag zocht mijn moeder de oranje sjerpen en haarstrikken op, ook oranje strikjes voor mijn vader, voor op zijn colbertjasje. Mijn moeder had zelf ook een oranje strikje op haar japon. Er waren wel mensen die een rood-witblauw strikje hadden, maar mijn moeder vond oranje beter passen. En dan was het eindelijk 31 augustus en kon het feest beginnen. De spanning van de laatste dagen ervoor! Of het wel droog zou blijven, want oh als het zou regenen, dan viel alles in het water! Op Koninginnedag werd overal op straat gezongen, op het plein zelf in koor. En dan vlug, gauw weer op huis aan, want er moest bijtijds gegeten worden: 's avonds was er vuurwerk op het Prinsenhoofd bij de Maasbruggen en daar ging je natuurlijk kijken. Dat was immers het sluitstuk van Koninginnedag, zo mooi, die vuurpijlen. En dan kwam het slotspektakel, dat was altijd een verrassing. Vaak was het een kroon of een grote W, maar elk jaar weer anders. Als dat stuk ontstoken was, bleef het even stil en dan ontplofte het met een enorme knal.en de volgende ochtend, 1 september moest je weer naar school. Een enkele keer had je geluk, kon je een beetje uitslapen, viel 1 september op een zondag en hoefde je pas op 2 september weer naar school. Bron: www van Dagelijks leven in Rotterdam Bijgewerkt: P. Schürová Zaterdag vol met Ne-Be Die zaterdag bood een goed samengesteld programma, helemaal gewijd aan Nederland. Om 11 uur vond in het ternbersk paleis van de Nationale galerie op Hradãany-plein een lezing over de Hollandse schilder van de zeventiende eeuw Jan Steen plaats. Mevrouw Handlová - een kunsthistorica en onze gids - was weer fantastisch. Ze heeft voor de geïnteresseerden een overzicht van het werk en leven van de schilder op zo n manier voorbereid, dat we niet eens hardop durfden te ademen. Ik vond dat men voor het begrijpen van het werk van deze vruchtbare kunstenaar inderdaad een goed opgeleide gids nodig heeft om zijn schilderijen niet te vlak te bekijken en het diepliggende oorspronkelijke idee te kunnen raken. Ik werd me daarvan bewust toen mevrouw Handlová ons af en toe op een detail alert maakte. De wereld en de tijd van de schilder liggen zo ver achter ons, dat het anders voor ons vast niet mogelijk zou zijn om op zijn allusies te kunnen reageren. Tijdens zijn leven was Jan Steen niet de meest succesvolle schilder in de juiste zin van het woord. Hij schilderde vrij, zonder bestellingen. Hij wisselde vaak van stijl. Zijn domein omvatte hoofdzakelijk genretaferelen, maar hij vervaardigde ook vele historische en mythologische werken. Hij hield zich in zijn werk niet bezig met landschappen, maar toch vindt men bij hem vaak heel mooie natuurafbeeldingen. Zijn genreschilderijen behelzen verschillende thema s: de viering van feesten en het familiele- Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE

18 Lente 2003 ven, waarbij hij op een satirische manier vaak de zwakke kanten van de mens laat zien. Aan zijn talent valt niet te twijfelen. Ook al maken zijn composities op het eerste blik een chaotische indruk, ze zijn nauwkeurig opgebouwd. En wat valt ons leken het meest in zijn schilderijen op? In velen van zijn taferelen heeft hij heimelijk ook zichzelf geschilderd, want hij schaamt zich niet ook met zichzelf de spot te drijven. Verder vinden we bij hem vaak een en dezelfde hond - een witbruine patrijshond. Onze gids vestigt onze aandacht o- ok op vele dubbelzinnige en gulzige scènes, die men bij Steen kan vinden. Er zijn drie originele schilderijen van Jan Steen in de Nationale galerie te Praag - Aarts en de zieke vrouw, Geleerde aan tafel en Serenade. s Middags hebben we met Jana Pellarová om kwart over twee op Újezd mevrouw Kyliánová ontmoet. Ze stond daar al op ons te wachten. We gingen allemaal in de auto zitten die ons in Zborovská opwachtte en reden naar het Theaterinstituut in de Celetná 17, waar we ontvangen werden door mevrouw Elvíra Nûmeãková. In het kader van het instituut verzorgt ze het werk van Jifií Kylián, die ze ook persoonlijk goed kent en bewondert. Op de tweede verdieping stond al een ruimte voor ons klaar, met e- en videorecorder en een groot aantal boeken over ballet, Jifií Kylián en zijn choreografie. Mevrouw Kyliánová heeft zorgvuldig haar antwoorden op van tevoren gestelde vragen voorbereid, maar kon ook heel flexibel en op een uiterst levendige manier op de vragen van het aanwezige publiek reageren. Vragen over de manier, waarop je choreografie op papier moet zetten, over summit en optredens van NDT en dergelijke. Als een authentieke getuigenis volgen hier nu de notities van mevrouw Kyliánová, die een keuze heeft gemaakt uit de videoopnames van het werk van haar zoon. Eerst zou ik jullie willen vertellen, dat ik in 1937 voor de eerste keer in Nederland was met een dansgroep, die echter geen groot succes had. Ze moesten terug en ik begon te werken voor een Russisch ensemble, dat wel succes in Nederland boekte, maar toen kwam Hitler aan de macht en ik voelde dat ik naar huis moest gaan. Ik was bang voor wat er met mijn ouders en broer zou gebeuren. Daarna had ik niet meer zo veel zin om te dansen. Ik wilde kinderen. Ik trouwde met een jurist, die niet in ballet geïnteresseerd was. Onze tweede zoon Jifií echter heeft blijkbaar zijn liefde voor de beweging van mij geërfd. Hij was lid wat de sportvereniging Sokol, deed acrobatie, gymnastiek en studeerde aan het dansconservatorium. Daarna kreeg hij een beurs om naar Londen, naar Covent Garden te kunnen gaan, waar hij na e- en jaar in Giselle de studie voltooide. In Covent Garden konden echter alleen Britten werken en daarom ging hij naar Stuttgart. Na zeven jaar kwam er een aanbod uit Nederland om daar in Den Haag als directeur van NDT te werken. En dat doet mijn zoon tot op heden. Volgens mij was het een goede keus, want de Nederlanders hebben hem met open hart aangenomen. Ook voor mij was het een groot verschil tussen vroeger en nu. Tegenwoordig met al die leuke ervaringen voel ik me in Nederland echt gelukkig. Jan Steen As the old sing, so twitter the young, c Canvas, 134 x 163 cm Jifií wist heel veel over de Nederlandse kunst, maar was heel blij, dat hij alle musea en galerijen herhaaldelijk bezoeken kon. Hij was zo enthousiast over het werk van Breughel, dat hij zich daardoor liet inspireren bij zijn ballet Kinderspiele, dat zelfs president Havel met zijn vrouw Olga kwam bezoeken. Nederland heeft mijn zoon dusdanig veranderd, dat hij zich nu daar thuis voelt, ook als houdt hij heel erg van Praag. De koningin heb ik de eerste keer ontmoet tijdens haar bezoek in Praag bij president Havel op de Praagse burcht. De tweede keer was, toen ik een uitnodiging kreeg om naar Amsterdam te komen in verband met haar verjaardag. Toen ik vroeg aan wie ik het te danken had dat ik uitgenodigd werd, zei ze: aan Claus toch! (Hier heeft mevrouw Kyliánová duidelijk gemaakt, dat het niet om onze Václav Klaus gaat, maar om prins Claus, de echtgenoot van de Nederlandse koningin, die onlangs is overleden). Blijkbaar heb ik goede indruk op hem gemaakt. Maar het is vooral omdat hij van mijn zoon houdt. Onlangs kreeg ik via de Nederlandse ambassade te weten, dat prins Claus naar Praag zou komen voor een dag en dat hij me graag zou willen zien. Dat was een verrassing! Een uur hebben we samen gesproken, vooral o- ver Jirka. Toen ik zei, dat ik over twee dagen naar Parijs zou gaan om zijn première bij te wonen, beloofde prins Claus om ook te komen. En hij kwam. We zaten samen met de directeur van de Opera in de koninklijke loge en hij applaudisseerde als een student, vooral toen Jirka op het toneel te voorschijn kwam. Daarna was er een grote receptie in de Opera en Jirka kreeg toen weer een medaille. En dat was de laatste keer, dat ik prins zag. Vandaag, net voordat ik weg ging, heeft mijn zoon gebeld om te vertellen dat hij van de koningin een persoonlijke brief heeft gekregen, waarin ze hem dankte voor zijn condoleance. Hij heeft me de brief in het Nederlands voorgelezen en ik heb het verstaan, hoewel ik de taal niet spreek. Deze mooie middag werd beëindigd met Synfoniette van Janáãek, in de choreografische uitvoering van Jifií Kylián. We hebben elkaar beloofd om in de lente weer een programma over zijn werk te organiseren. Zuzana Vittvarová Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE

19 Lente 2003 DE TWEELING TEGEN DE CORLOG Oorlog. Een woord, dat we tegenwoordig helaas weer te vaak lezen of horen, en dat van alle kanten. Iemand bereidt zich op oorlog voor, e- en ander rechtvaardigt hem als een noodzakelijke en onomkeerbare stap in de strijd voor de werelddemocratisering, weer iemand is er bang voor en een ander protesteert er tegen. Ook in Nederland kan men in deze tijd dit woord overal horen - uit de mond van politici, verslaggevers, presentatoren, analytici, critici, journalisten, schrijvers, demonstranten en vele andere verstandige of minder verstandige mensen, die allemaal het gevoel hebben zich over de o- orlogskwestie te moeten uiten. En juist in deze tijd en in deze sfeer draait er een nieuwe film in de Nederlandse bioscopen: De Tweeling van de regisseur Ben Sombogaart, gemaakt naar de succesvolle roman van Tessa de Loo. Een film die volgens mij met de boodschap komt dat er in de oorlog geen winnaars zijn, alleen maar slachtoffers, en dat de pijn en verdriet aan alle kanten e- ven erg zijn. In het geval van de film en het boek gaat natuurlijk over een andere o- orlog, die weliswaar bijna zestig jaar achter de rug is, maar toch nog steeds invloed heeft op degenen die hem meegemaakt hebben en op hun nakomelingen. Keulen, begin jaren twintig. De zesjarige tweelingzusjes Anna en Lotte worden na de dood van de ouders door hun familie met geweld u- it elkaar getrokken. De zieke Lotte gaat met de Hollandse familie naar Nederland, Anna blijft bij haar oom - een Beierse boer. Vanaf dit moment scheiden zich de levenswegen van de twee meisjes. Lotte groeit op in een klassieke Nederlandse middenstandsfamilie (dit in tegenstelling tot het boek, waar de vader een fanatieke bewonderaar van Stalin is). Ze krijgt een goede opleiding, zang- en pianolessen. Aan de muziek heeft ze ook haar vriendschap met David te danken - een jongen uit een bevriende Joodse familie. Ze worden verliefd op elkaar en wat later verloven ze zich. Het lot van Anna is duidelijk harder. Ze leeft bij haar oom op de boerderij, waar ze niets anders dan zwoegen, schreeuwen en slaan leert kennen. Ze wordt gered door de pastoor van het dorp en dankzij hem komt ze in een kloosterschool terecht. Na enkele jaren bij de nonnen gewoond te hebben, begint ze te werken als een dienstmeisje en op het ogenblik, dat Duitsland Polen de oorlog verklaart, treedt zij in dienst bij een Oost-Pruisische gravin. In die tijd lukt het de tweeling e- indelijk contact met elkaar te leggen, iets wat hen de hele jaren door de familie werd geweigerd. Ze ontmoeten elkaar ook, maar als Anna onwillekeurig haar wantrouwen jegens de Joden uit, komt er een scheur in hun relatie. De oorlog woedt intussen in heel Europa, inclusief Nederland. David wordt tijdens een razzia op straat gepakt en het enige wat Lotte van hem te weten komt zijn nietszeggende, maar juist daarom zo angstaanjagende briefkaarten uit Buchenwald. De ouders van David duiken samen met hun oudste zoon bij de pleegouders van Lotte onder. Ook Anna is verliefd geworden. Haar uitverkorene heet Martin en komt uit Wenen - hij is een Wehrmacht-soldaat en later een SS-officier (en volgt die SS-opleiding om in de buurt van Anna te mogen blijven). Na het spoedhuwelijk in Wenen moet hij naar het front en hij sneuvelt kort voor het einde van de oorlog. Ook David komt nooit meer terug. Het laatste bericht van hem komt uit Auschwitz. Kort na de oorlog zoekt Anna Lotte in Nederland op, maar die is niet in staat om haar zus te aanvaarden. Ze gaan boos uit elkaar om zich pas na veertig jaar als bejaarde dames weer te ontmoeten in het Belgische Spa. Lotte is nog steeds niet echt geneigd tot verzoening, maar deze keer laat Anna zich niet zo gemakkelijk wegpraten. Dit is in heel grove lijnen een samenvatting van de inhoud van de film (die zich toch wat onderscheidt van de inhoud van het boek). De regisseur en de scenariste Marieke van der Pol hebben zeer zeker een moeilijke taak gehad. Een boekverfilming is meestal zeer lastig. Het boek en de film zijn twee aparte kunstwerken, waarvan ieder zijn eigen verschillende kunstmiddelen gebruikt, om de lezer of respectievelijk de kijker aan te spreken, maar die toch met elkaar onlosmakelijk verbonden zijn, omdat ze immers hetzelfde verhaal vertellen. Net als de schrijfster heeft Ben Sombogaart uiteindelijk voor een flashbackstructuur gekozen, of in het geval van de film eerder een flash-forward-structuur. De tijdsniveaus wisselen elkaar af, zodat we slechts langzaam ontdekken, waarom de bijna tachtigjarige Lotte de pogingen van haar zus tot verzoening zo koppig afwijst. Een heel interessant en puur filmisch middel zijn de onderwaterscènes, die een onderbewuste, emotionele wereld moeten suggereren - de enige plek waar het verlangen van de tweeling naar hereniging in vervulling gaat. Een heel grote rol speelt natuurlijk de muziek - in de film Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE

20 Lente 2003 net zoals in het boek. Het begint met een kinderliedje, dat de meisjes geleerd hebben van hun moeder en e- indigt met Mahlers Kindertotenliedern, die een symbool zijn voor de liefde van Lotte en David. Het drama van de door de oorlog uit elkaar gescheiden tweeling heeft in Nederland een enorm succes. De meeste recensies zijn enthousiast, bioscopen zitten vol, ook als de gemiddelde leeftijd zeker wat hoger is dan bij de andere kassakrakers van deze winter. Ook het aantal dames in het publiek is behoorlijk groter dan het aantal aanwezige mannen, tenminste wat ik kon beoordelen. Misschien juist daarom kan men in de zaal vaak horen dat de ontroering sommigen tranen in de ogen heeft gejaagd. Maar is dit niet eigenlijk een groot compliment, voor iedereen die deze film tot stand heeft gebracht? Vooral de twee actrices die de jonge Anna en Lotte spelen - Nadja Uhl en Thekla Reutten - hebben hun werk uitstekend gedaan, maar ook hun oudere collega s Gudrun Orkas en Ellen Vogel zijn niet achtergebleven. Zeer overtuigend zijn naar mijn mening ook beide partners van de tweeling - Jeroen Spitzenberger als David en Roman Knizka als Martin. Als u in de volgende weken in Nederland bent, is De Tweeling zeker de moeite waard om naar te gaan kijken. Degenen, die het boek van Tessa de Loo goed kennen, zullen het waarschijnlijk toch een beetje jammer vinden dat de makers vanwege de inkorting en versnelling van het verhaal sommige personages toch wat meer zwart-wit zijn neergezet dan het in het boek het geval is. Nederlanders zijn dus meestal de braven en Duitser de bozen. In dit opzicht is juist de roman van Tessa de Loo voor een Nederlands boek tamelijk atypisch, omdat het boek probeert te laten zien hoe moeilijk het toch is om in de oorlogstijd het gedrag van mensen in de traditionele begrippen van goed en kwaad te vatten. Maar ook in de film valt de cruciale vraag van Anna: wie weet, wat zou jij hebben gedaan, als jij in Duitsland was opgegroeid en ik in Nederland? Is de pijn van mij daarom minder erg dan die van jou? Jana Pellarová Literaire Vertaaldagen 2002 Dit jaar vond aan de Katholieke Universiteit Nijmegen al voor de vierde keer de ontmoeting van literaire vertalers uit en in het Nederlands plaats. Er waren zoals gebruikelijk twee literaire vertaaldagen: de eerste gewijd aan een symposium gericht op een onderwerp, de tweede aan vertalerworkshops (standaard voor het Engels, Frans en Duits en elk jaar met een specialisatie, deze keer van het Chinees en het toneel). De vertaaldagen worden georganiseerd door Ton Naaikens, bijzonder hoogleraar Literair Vertalen aan de Katholieke Universiteit Nijmegen, en door Peter Bergsma, vertaler en directeur van het Vertalershuis te Amsterdam, financieel mogelijk gemaakt door de Stichting Lira, de Nederlandse Taalunie, het Vertalershuis, het Nederlands Productie- en Vertalingenfonds, de vereniging van Letterkundigen en de Katholieke Universiteit Nijmegen. Het symposium werd deze keer gewijd aan het onderwerp Vertaler zoekt tekst, tekst zoekt vertaler, en er kwamen bijna twee honderd vertegenwoordigers van dit vreemde en eenzame beroep bijeen, een aantal dat bijkans drie keer zo groot was als de opkomst op het eerste symposium. Er werd veel gedebatteerd en gepraat, er waren toespraken van een vertaalkundige, een uitgever van literaire vertalingen, een reeks vertalers en uiteindelijk en zoals de traditie gebood: e- en schrijver (ditmaal een schrijfster). Maar niet alleen tijdens het forum werd druk gesproken: de deelnemers - die 13. en 14. december - Nijmegen meestal het overgrote deel van hun dagen in stilte en eenzaamheid achter de computerschermen doorbrengen - babbelden op de gangen, in de toiletruimtes, bij de koffie, tijdens de lunch, in de garderobe, kortom overal en voortdurend. Misschien kwam het doordat ze al uit het wezen van hun beroep niet uitgepraat raken, maar misschien maakte zich een massaal enthousiasme van hen meester bij het aanzien van zoveel intellectuele stamgenoten. Een gevoel dat Robinson meegemaakt zou kunnen hebben, niet tijdens zijn terugkeer op het vasteland, maar tijdens een ontmoeting van een paar honderd andere schipbreukelingen: heel waarschijnlijk zouden ze elkaar ook de oren van het hoofd kletsen eer ze naar hun eenzame eilanden zouden terugvaren. Maar terug naar het onderwerp: Heel interessant was het optreden van Erik Visser, directeur van de uitgeverij De Geus, gespecialiseerd in vertaalde literatuur. De Geus ontstond in 1983 als eenmansbedrijf en sinds die tijd heeft de onderneming al ruim 1000 titels uit 70 talen gepubliceerd. De huidige productie bedraagt zo n 80 titels per jaar. Erik Visser vertelde over de selectiecriteria op vertalers voor publiceerde boeken en de kwaliteitseisen door de uitgeverij op vertalers gesteld. Natuurlijk staat de auteur op de eerste plaats, zei hij, zonder auteur geen vertaler zonder vertaler echter geen ruimte voor de tekst. De vertaler helpt de tekst om in nieuwe taal- Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE