Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot"

Transcriptie

1 Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Hooge Steenweg 29, 5211 JN s-hertogenbosch Postbus 1021, 5200 HC s-hertogenbosch Telefoon: Telefax: Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer Verslag over het boekjaar t/m

2 2

3 Inhoud Pagina Personalia en algemeen 5 Meerjarenoverzicht 9 Bestuursverslag Governance 15 Financiële positie van het Pensioenfonds 18 Risicobeleid 25 Beleggingsbeleid 31 Wet- en regelgeving & Compliance 33 Verantwoordingsorgaan Verslag van het Verantwoordingsorgaan 37 Reactie Bestuur op het verslag van het Verantwoordingsorgaan 39 Jaarrekening Balans per 31 december 42 Staat van baten en lasten 44 Kasstroomoverzicht 46 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 47 Toelichting op de balans per 31 december 52 Toelichting op de staat van baten en lasten 59 Actuariële toelichting bij verzekeringstechnische analyse 66 Risicoparagraaf 68 Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum 79 Pensioenregelingen 79 Financiering 79 Toeslagbeleid 80 Resultaatbestemming 81 Uitvoering 81 Actuariële verklaring 82 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 83 Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

4 Pagina Bijlagen Aangesloten ondernemingen per 31 december Verklaring enkele gebruikte begrippen 86 4

5 Personalia en algemeen Bestuur per 31 december 2013 Benoemd namens het Bestuur van het Pensioenfonds: Drs. J.C. Rietvelt voorzitter 2015 Einde lopende benoemingstermijn: Benoemd namens de werkgever: Drs. W.S. Zeverijn secretaris 2015 Drs. J.A.C. Horsten 2016 Benoemd namens de Ondernemingsraad: E.T. Vlietman secretaris 2013 (tot 1 juni 2013) Drs. H.A. Kempen 2014 (tot 1 januari 2014) Drs. M.F. Rab RBA 2014 Benoemd namens de Vereniging van Gepensioneerden van Van Lanschot: Mr. R.J.A. Verberne 2015 Dagelijks Bestuur Drs. J.C. Rietvelt E.T. Vlietman (tot 1 juni 2013) Drs. W.S. Zeverijn (vanaf 1 juni 2013) Beleggingscommissie Drs. A.J.C. de Ruiter onafhankelijk lid, tevens voorzitter Drs. L.M. ten Cate onafhankelijk lid H.M.J. Bongaerts (tot 1 januari 2014) Drs. H.A. Kempen (tot 1 januari 2014) Drs. M.F. Rab RBA Drs. J.A.C. Horsten (vanaf 1 april 2013) Communicatiecommissie Mr. R.J.A. Verberne voorzitter M.J.C. Bogaard Drs. J. J.F.A. Rovers Mevr. Drs. S.H.T. Monné (vanaf 1 maart 2013) Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

6 Risicomanagementcommissie Prof. Dr. M. Damm onafhankelijk lid, tevens voorzitter Drs. J.A.C. Horsten (tot 1 april 2013) Drs. H.A. Kempen (tot 1 januari 2014) D. Roest MSC (tot 1 januari 2014) Mr. R.J.A. Verberne Drs. W.S. Zeverijn (vanaf 1 april 2013) Verantwoordingsorgaan Benoemd namens de werkgever Drs. M. Elsinghorst (tot 1 oktober 2013) Mevr. Drs. W. Winkelhuizen (vanaf 1 oktober 2013) Benoemd namens de werknemers door de Ondernemingsraad J.W.F. Heukensfeldt Jansen MBA A.G.M. van Hemert voorzitter secretaris Benoemd namens de Vereniging Gepensioneerden van Van Lanschot Drs. J.A. Remijn (tot 1 januari 2014) Mevr. Dr. E. Schols-van Oppen vicevoorzitter Visitatiecommissie A. van Hulst voorzitter Drs. E. Capitain vicevoorzitter J.W. Rietmulder Compliance officer Mr. O. Loeber (tot 1 april 2013) Mevr. Mr. B. Kamerling-Fokma (vanaf 1 april 2013) Organisatie Bestuursbureau Fiduciair Manager Vermogensbeheerder premieregeling Vermogensadministrateur Administrateur Accountant Adviserend Actuaris Certificerend Actuaris Custodian Bogaard Pensioen Consultancy VOF, s-hertogenbosch Kempen Capital Management B.V., Amsterdam ING Personal Fund Services B.V., Amsterdam KAS BANK N.V., Amsterdam AZL N.V., Heerlen Ernst & Young Accountants LLP, Maastricht Sprenkels & Verschuren, Amsterdam Triple A, Amsterdam KAS BANK N.V., Amsterdam 6

7 Algemeen Kernwaarden Het Bestuur van de Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot (hierna: het Pensioenfonds) gaat uit van de volgende kernwaarden voor het Pensioenfonds: Betrouwbaarheid; Beheerste procesvoering; Continuïteit; Duidelijkheid. Op basis hiervan heeft het zijn mission statement geformuleerd: Mission statement Pensioenfonds Het Pensioenfonds heeft als missie om alle huidige en toekomstige deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden, te voorzien van de pensioenuitkeringen zoals in de reglementen vastgesteld. Daarbij worden de aanspraken van de actieve deelnemers, waar mogelijk jaarlijks, geïndexeerd op basis van de algemene loonontwikkeling en de aanspraken van gewezen deelnemers en de uitkeringen van de gepensioneerden voor prijsinflatie. In aanloop tot het doen van uitkeringen is het beheren van vermogen ook een van de taakstellingen van het Pensioenfonds. Beleidsuitgangspunten Het Bestuur van het Pensioenfonds heeft de navolgende beleidsuitgangspunten geformuleerd om de uit de mission statement voortvloeiende doelstelling te kunnen verwezenlijken: Het Bestuur waarborgt dat ongeacht de keuze met betrekking tot (her)verzekeren en/of uitbesteden, de uitvoering van de pensioenregeling op elk moment in de tijd in overeenstemming is met de geldende wet- en regelgeving; Het Bestuur legt, daar waar sprake is van een uitbestede relatie, haar eisen ten aanzien van de kwaliteit van de uitvoering en de mate van interne beheersing vast in alle uitbestedingsovereenkomsten en de bijbehorende SLA s; Het Bestuur waarborgt de beschikbaarheid van informatie over de kwaliteit van de uitvoering van de regeling (administratief en financieel) en de daarmee gepaard gaande risico s, zodat het Bestuur in staat is om beslissingen te nemen die het doel van het Pensioenfonds maximaal ondersteunen; Het Bestuur benoemt, indien gewenst, externe deskundigen om de benodigde informatie in kaart te brengen alsook om te verifiëren of ten aanzien van de omgang met verkregen informatie intern voldoende checks en balances aanwezig zijn; Het Bestuur heeft een Risicomanagementcommissie ingesteld die onder meer toezicht houdt op de consistente uitvoering van de beleidsuitgangspunten; deze commissie rapporteert aan het voltallige Bestuur. De beleidsuitgangspunten geven aan op welke wijze en met welke middelen het Bestuur invulling geeft aan de realisering van de missie: het beleid dient evenwichtig te zijn en zorgvuldig vormgegeven, risico s afgewogen en adequaat gemanaged, processen goed en adequaat ingericht en op beheerste wijze gevoerd en vastgelegd. Voorlichting en informatie dienen begrijpelijk te zijn en de communicatie duidelijk. Doelstelling Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot heeft als doel het (doen) verstrekken van pensioen en/of andere uitkeringen te borgen, één en ander in de gevallen en onder de voorwaarden als nader geregeld in de statuten en de pensioenreglementen, dit ter uitvoering van de door de aangesloten ondernemingen gesloten pensioenovereenkomsten. Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

8 Risicobeleid De risicobereidheid van het Pensioenfonds is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: de bovengenoemde missie, strategie en doelstelling; het verkrijgen en behouden van voldoende solvabiliteit voor het voldoen aan de lange-termijn verplichtingen; behoud van een solide reputatie van het Pensioenfonds, vertrouwen bij de deelnemers en, waar in relatie tot het Pensioenfonds van toepassing, de werkgever; voldoen aan de vereisten van toezichthouders. Bovenstaande uitgangspunten resulteren in de navolgende risicostrategie van het Pensioenfonds: In haar streven medewerkers, oud-medewerkers en pensioengerechtigden van Van Lanschot een bestendig pensioen te kunnen blijven bieden, neemt de Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot alleen risico s die ze begrijpt. Daartoe worden risico s vermeden die de stabiliteit en soliditeit van het Pensioenfonds bedreigen en/of de vertrouwensrelatie met de deelnemers kunnen schaden; De risico s, waarvan wordt verondersteld dat zij op positieve wijze kunnen bijdragen aan de financiële situatie van het Pensioenfonds (zoals sommige beleggingsrisico s), worden regelmatig in kaart gebracht, gemeten, beoordeeld en waar nodig tot voorbedachte proporties gereduceerd; Operationele risico s, vooral samenhangend met de bedrijfsvoering van het Pensioenfonds en haar leveranciers, worden eveneens regelmatig in kaart gebracht, gemonitord, beoordeeld en gemitigeerd, dan wel tot verantwoord geachte proporties teruggebracht. Het Pensioenfonds wil betrouwbaar en duurzaam zijn om haar financiële verplichtingen nu en in de toekomst waar te kunnen maken. 8

9 Meerjarenoverzicht Aantallen Actieve deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Totaal Financiële gegevens (in duizenden euro) Toeslagen Indexatie actieven 0,00% 1,25% 1) 0,00% 0,00% 0,00% Indexatie inactieven 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Beleggingen voor risico pensioenfonds Belegd vermogen Directe en indirecte beleggingsopbrengsten Rendement op basis van total return 2) -2,26% 11,50% 7,60% 5,90% 9,63% Reserves Algemene reserve Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds Herverzekeringsdeel technische voorzieningen Totaal technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers ) Indexatie actieven: in 2012 zijn de opgebouwde pensioenaanspraken van actieven verhoogd met 1,25% uit hoofde van een overgangsregeling in het kader van de nieuwe pensioenregeling. De koopsom is door de werkgever betaald. 2) Voor meer informatie wordt verwezen naar het hoofdstuk Beleggingsbeleid op pagina 31. Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

10 Premiebijdragen van werkgevers en werknemers Pensioenuitkeringen eigen rekening Vermogenssituatie en solvabiliteit Pensioenvermogen Pensioenverplichtingen Aanwezige dekkingsgraad 1) 109,1% 105,1% 101,5% 102,2% 107,1% Vereiste dekkingsgraad 115,3% 112,0% 115,6% 116,4% 117,5% 1) De dekkingsgraad wordt berekend door het pensioenvermogen te delen door de pensioenverplichtingen ( / x 100% = 109,1%). 10

11 Wijziging in de pensioenreglementen In de bestuursvergadering van 13 december 2012 is besloten om de diverse grensbedragen in de pensioenregelingen per 1 januari 2013 ongewijzigd ten opzichte van 2012 te laten: Bedragen x Franchise ,00 Salarisgrens ,00 Grensbedrag ,00 Salarisgrens directeuren ,00 ANW-Hiaat ,52 Eigen bijdrage ANW 15,40 Mutatie verzekerdenbestand 2013 (Aantallen) Actieve Gewezen Pensioen- deelnemers deelnemers gerechtigden Totaal Stand per 31 december Mutaties door: Nieuwe toetredingen Ontslag met premievrije aanspraak (waarvan 54 van IBM) Waardeoverdracht Ingang pensioen ) 23 Overlijden Afkoop Andere oorzaken Mutaties per saldo Stand per 31 december ) Specificatie pensioengerechtigden Ouderdomspensioen Partnerpensioen Wezenpensioen Totaal ) Inclusief partner- en wezenpensioen. 2) Inclusief 45 deelnemers met (gedeeltelijke) vrijstelling van premiebetaling. Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

12 12

13 Bestuursverslag Het jaar 2013 stond voor het Bestuur in het teken van het voortbouwen op in 2012 ingezette hoofdthema s, namelijk het versterken van de beheersbaarheid van de organisatie en het verbeteren van de communicatie met de deelnemers. Daarnaast was er uiteraard doorlopende aandacht voor de financiële positie van het Pensioenfonds. Op het gebied van nieuwe wet- en regelgeving is met name gewerkt aan de implementatie van de Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen en is voorbereidend werk verricht voor de op handen zijnde veranderingen in de fiscale behandeling van pensioenen en in het toezichtskader waarbinnen pensioenfondsen moeten gaan opereren. Beheersbare organisatie Op het gebied van de beheersbaarheid van de organisatie heeft het Bestuur, ondersteund door de Risicomanagementcommissie, een managementrapportage ontwikkeld waarmee het Bestuur op kwartaalbasis niet alleen kan monitoren of het Pensioenfonds voldoet aan de door haar vastgestelde risicomaatstaven en uitvoering geeft aan haar jaarplan, maar ook tot uitdrukking brengt en vastlegt hoe de risico-eigenaren in het Bestuur de verschillende risicogebieden beoordelen en welke verbeteringen er nog mogelijk zijn. Door een intensieve bespreking van de managementrapportage waarbij de verantwoordelijke bestuursleden ook uitgedaagd kunnen worden, wordt bewerkstelligd dat het Pensioenfonds zich blijft verbeteren en haar doelstellingen ook zo goed mogelijk realiseert. Verbetering communicatie Op het gebied van communicatie heeft het Bestuur in 2013 vaker dan voorheen de deelnemers opgezocht en is de website volledig vernieuwd. Voor de actieve deelnemers is een informatiebijeenkomst georganiseerd, waar door het Bestuur actuele thema s zijn besproken en specifieke vragen over de werking van de regeling beantwoord. Voor de gepensioneerden heeft het Bestuur voordrachten gegeven in een tweetal bijeenkomsten, die door de Vereniging van Gepensioneerden werden georganiseerd. Bij de modernisering van de website is met name gekeken naar de toegankelijkheid en begrijpelijkheid en is aandacht geschonken aan life events die voorkomen in werk en privé, en die van invloed zijn op de pensioensituatie. Door in de informatievoorziening op de website veel meer dan voorheen een specifieke vraag of casuspositie van de deelnemer als uitgangspunt te nemen, hoopt het Bestuur een betere manier te hebben gevonden om ook minder toegankelijke elementen uit de regeling op een begrijpelijke wijze uit te leggen. Financiële positie Voor de financiële positie van het Pensioenfonds was 2013 een belangrijker jaar dan andere jaren, omdat aan het eind van 2013, conform het in 2009 ingediende herstelplan, de dekkingsgraad boven het minimaal vereist eigen vermogen van 104,3% moest liggen om een verplichte korting van de pensioenaanspraken te kunnen voorkomen. Gelukkig kon over het hele jaar een stijging van de dekkingsgraad gerealiseerd worden; deze kwam uit op 109,1%. De stijging ten opzichte van het begin van het jaar, toen de dekkingsgraad 105,1% bedroeg, werd met name veroorzaakt door de herstelkracht uit de jaarpremie (inclusief bijstorting) en de stijging van de rente. De rentestijging leidde weliswaar tot een negatief rendement op de vastrentende waarden in de beleggingsportefeuille, maar door een positief rendement op de zakelijke waarden en doordat de verplichtingen harder daalden dan de vastrentende beleggingen, steeg de dekkingsgraad. Helaas was de stijging onvoldoende om tot indexatie van de aanspraken over te kunnen gaan. Het beleid van het Bestuur van het Pensioenfonds is om pas toeslagen te verlenen als de dekkingsgraad ten minste 110% bedraagt. Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

14 Wet- en regelgeving Mede in het kader van de Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen, maar ook in het kader van het op handen zijnde vertrek van een aantal bestuurs- en commissieleden, heeft het Bestuur zowel haar eigen samenstelling als de samenstelling van de organen en Bestuurscommissies geëvalueerd. Uitgangspunt voor het Bestuur is hierbij geweest, het Pensioenfonds zo te organiseren dat alle kennis en competenties in voldoende mate aanwezig zijn en, mede met het oog op de kosten van het Pensioenfonds, efficiënt te besturen. Uitkomst van deze discussie, waarbij ook het Verantwoordingsorgaan (VO) op onderdelen haar advies heeft uitgebracht, is dat het Bestuur terug is gebracht van 7 leden naar 5 leden, waarbij op het moment van implementatie van de Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen er één onafhankelijk bestuurslid is (de voorzitter), 2 leden zitting hebben namens de actieven, één namens de gepensioneerden en één namens de werkgever. Hiernaast zal het VO worden teruggebracht van 6 leden naar 4 leden. Het aantal leden van de Beleggingscommissie en de Risicomanagementcommissie is verlaagd met één lid. De Visitatiecommissie blijft bestaan uit 3 personen. Op het gebied van discussies over het nieuwe pensioencontract heeft de politiek in 2013 helaas niet de vooruitgang geboekt waarop aan het begin van het jaar was gehoopt. De onduidelijkheid over de wetgevende kaders voor het nieuwe pensioencontract bestaat op het moment van het schrijven van dit bestuursverslag nog steeds. In 2013 is door zowel Bestuur, werkgever als OR veel tijd besteed aan de vraagstelling rondom het nieuwe pensioencontract. Er moet geconstateerd worden dat, als gevolg van voortdurende aanpassingen in de voorstellen, een deel van die activiteiten overbodig is geweest. Naast het nieuwe pensioencontract, heeft het Bestuur in 2013 ook de continuïteit van het Pensioenfonds op de agenda gezet. De omvang van de kosten van het Pensioenfonds in combinatie met de daling van het aantal actieven maakt dit onderwerp actueel. Alhoewel het Bestuur van mening is dat deze kosten op dit moment niet te hoog zijn en het Bestuur en de organen nog goed bezet kunnen worden, wil het Bestuur voor de lange termijn een juist besluit nemen in het belang van de deelnemers. Een onderzoek naar alle alternatieven is in 2013 opgestart en zal in 2014 worden afgerond. Afscheid functionarissen Zoals eerder in het verslag aangegeven, hebben een aantal functionarissen in 2013 afscheid genomen van het Pensioenfonds. De heren Vlietman en Kempen traden uit het Bestuur. De heer Vlietman maakte 13 jaar deel uit van het Bestuur van het Pensioenfonds, waarvan de laatste 7 jaren als lid van het Dagelijks Bestuur; hij heeft in die tijd veel voor het Pensioenfonds betekend. De heer Kempen heeft in de 2 jaar waarin hij zitting had in het Bestuur veel betekend voor de versterking van het risicobeleid van het Pensioenfonds. Naast deze bestuursleden is afscheid genomen van de commissieleden de heer Roest, mevrouw Elling en de heer Bongaerts. Het Bestuur is allen dankbaar voor al datgene wat ze voor het Pensioenfonds hebben gedaan. Vooruitzichten 2014 Op het moment van het schrijven van dit verslag lijkt er sprake van een voorzichtig herstel van de economie in de Verenigde Staten en Europa. Tegelijkertijd zijn er nog veel elementen in de economie en de financiële sector die sterke schommelingen in de rente en in koersen op de financiële markten tot gevolg kunnen hebben. Met een dekkingsgraad op het moment van schrijven van dit verslag van rond de 110% en gegeven de onzekerheden in de markt, blijft het Bestuur waarschuwen voor een langere periode waarin aanspraken niet of niet volledig geïndexeerd kunnen worden en moedigt zij deelnemers aan om zelf proactief aan de slag te gaan met het treffen van aanvullende maatregelen voor de eigen financiële situatie voor de periode na de ingangsdatum van het ouderdomspensioen. 14

15 Governance Bestuur, medezeggenschap, uitvoering en toezicht Het Bestuur van het Pensioenfonds heeft de eindverantwoordelijkheid voor de pensioenuitvoering en voor een solide vermogens- en balansbeheer. Tot de werkzaamheden behoren onder meer: het voeren van een deugdelijke pensioenadministratie; het communiceren over pensioenen en het Pensioenfonds; het toezien op een correcte uitvoering van de pensioenuitkeringen; het afstemmen van de beleggingsstrategie op de pensioenverplichtingen van het Pensioenfonds; het bepalen van het beleggingsbeleid en het beheersen van de daaraan verbonden risico s. Het Bestuur van het Pensioenfonds bestaat tot 1 juli 2014 uit drie werkgeversvertegenwoordigers, drie werknemersvertegenwoordigers en één vertegenwoordiger namens de Vereniging van Gepensioneerden van Van Lanschot (VvGvL). Bij het vervullen van hun taak zorgen de leden van het Bestuur, dat alle belanghebbenden van het Pensioenfonds door het Bestuur op evenwichtige wijze vertegenwoordigd worden. Het Bestuur is in 2013 negenmaal bijeengekomen. Daarnaast zijn twee workshops over pensioen-technische zaken belegd. Tijdens een Beleidsdag is door het Bestuur onder meer gediscussieerd over de invoering van een dynamisch risicobeheer, het beleggingsbeleid voor 2014, alternatieve uitvoeringsvormen en fondsspecifieke ontwikkelingen. Bij deze discussie zijn ook de leden van de commissies aanwezig geweest. In de samenstelling van het Bestuur hebben in het verslagjaar een aantal wijzigingen plaatsgevonden: Met ingang van 1 juni 2013 heeft de heer Vlietman in verband met het bereiken van de statutaire zittingsduur, zijn taken als secretaris van het Bestuur neergelegd. Het Bestuur is hem bijzonder erkentelijk voor zijn inzet, waarbij hij in ruim 12 jaar op een voortreffelijke wijze invulling heeft gegeven aan zijn bestuurslidmaatschap en specifiek in zijn rol als secretaris van het Bestuur; De heer Vlietman is per dezelfde datum opgevolgd door de heer W.S. Zeverijn, benoemd namens de Vennootschap; Per 1 januari 2014 is de heer H.A. Kempen afgetreden als lid van het Bestuur vanwege de in 2014 ingevoerde nieuwe bestuursstructuur, waarbij het aantal leden van het Bestuur is teruggebracht naar 5. Het Bestuur is ook hem zeer erkentelijk voor zijn inzet, waarbij hij gedurende zijn relatief korte lidmaatschap van het Bestuur een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de recente aanpassingen in het beleggings- en risicomanagementbeleid. Het Bestuur heeft zijn eigen functioneren over 2013 beoordeeld en geëvalueerd aan de hand van een door de risicocommissie uitgevoerde SWOT analyse, de zelfevaluatie van de individuele bestuursleden en een overzicht van de voor het jaar gestelde doelen en de realisatie ervan. Als uitkomst van een discussie over deze evaluaties zijn een aantal gezamenlijke en individuele actiepunten geformuleerd die tot doel hebben het functioneren van het Bestuur ook in het jaar 2014 weer verder te verbeteren. Beleggingscommissie Het Bestuur wordt bijgestaan door een Beleggingscommissie. De Beleggingscommissie adviseert het Bestuur over het beleggingsbeleid in de meest ruime zin, en stuurt in samenwerking met het Bestuursbureau de vermogensbeheerders aan. In 2013 is veel aandacht besteed aan de ontwikkeling op de financiële markten, het actuele beleggingsbeleid en de doorontwikkeling van het financiële risicobeleid. De Beleggingscommissie is in 2013 zesmaal bijeengekomen. Het beleggingsbeleid wordt uiteengezet op pagina 31. Op 1 april 2013 is de heer J.A.C. Horsten toegetreden als lid van de commissie. Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

16 Per 31 december 2013 zijn zowel de heer H.A. Kempen als de heer H.M.J. Bongaerts afgetreden. Zij zullen in het kader van de nieuwe bestuursstructuur niet worden vervangen. De bezetting van de commissies is gelijktijdig met de nieuwe bestuursstructuur in omvang teruggebracht, om met een kwalitatief hoge, maar kleinere bezetting, een efficiënt en daadkrachtig beleid te kunnen vormgeven. Communicatiecommissie De Communicatiecommissie heeft als doelstelling het voortdurend verbeteren van informatie en communicatie over de pensioenregeling en het pensioen. Speerpunt is het actualiseren en het doelgroepgericht aanbieden van informatie. De Communicatiecommissie wordt ondersteund door het Bestuursbureau en is in 2013 twaalfmaal bij elkaar geweest. Belangrijke ontwikkelingen in 2013 waren de instelling van een Klankbordgroep Communicatie, de opzet van een nieuwe website van het Pensioenfonds, de tekst van de Uniform Pensioen Overzichten (UPO) en de intensivering van de communicatie met alle bij het Pensioenfonds betrokken personen en partijen. Per 1 maart 2013 is door de benoeming van mevrouw S.H.T. Monné als lid van de Communicatiecommissie voorzien in de vacature. Risicomanagementcommissie De Risicomanagementcommissie heeft in 2013 achtmaal vergaderd. Het risicomanagementbeleid wordt uiteengezet op pagina 25. Per 1 april 2013 is de heer W.S. Zeverijn lid van de commissie. Bestuursbureau Het Pensioenfonds heeft een Bestuursbureau, dat wordt uitgevoerd door Bogaard Pensioen Consultancy. Het Bestuursbureau ondersteunt het Bestuur, bewaakt de relatie met externe partijen en bereidt beleidsbeslissingen van het Pensioenfonds voor. De Nederlandsche Bank N.V. (DNB) De taak van DNB als toezichthouder omvat onder meer het toezicht op de Statuten, de Reglementen en de Uitvoeringsovereenkomsten van het Pensioenfonds met de werkgever, toezicht op de financiële en actuariële opzet van het Pensioenfonds en een deskundigheidstoets van de bestuursleden en de medebeleidsbepalers van het Pensioenfonds. Voorts worden de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN) en de uitvoering daarvan, alsmede voorgenomen wijzigingen in het strategische beleggingsbeleid, de jaarstukken en overige relevante bescheiden van het Pensioenfonds, door DNB beoordeeld. Autoriteit Financiële Markten (AFM) De AFM houdt op basis van de Pensioenwet (PW) toezicht op het gedrag van het Pensioenfonds ten aanzien van de wettelijk verplichte informatieverstrekking. Doel van die informatie is het verhogen van het bewustzijn omtrent de individuele pensioenvoorziening, zodat (gewezen) deelnemers, (gewezen) partners en pensioengerechtigden een goed inzicht kunnen krijgen in hun pensioen. Daarnaast draagt de AFM bij aan de verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening en het transparanter maken van de hoogte en de risico s van pensioenen. Visitatiecommissie Door het Bestuur van het Pensioenfonds is een Visitatiecommissie ingesteld bestaande uit drie onafhankelijke deskundigen. De Visitatiecommissie richt zich vanuit de haar toebedeelde intern toezichtstaak op de deskundigheid van het Bestuur en de kwaliteit van de procedures en de processen binnen het Pensioenfonds. Jaarlijks vindt overleg plaats tussen het Bestuur en de Visitatiecommissie. Het Bestuur stelt de Visitatiecommissie in staat de ontwikkelingen bij het Pensioenfonds te volgen onder meer door het beschikbaar stellen van beleidsstukken en andere documenten. 16

17 In overleg met de Visitatiecommissie is gedurende het jaar besloten de jaarlijkse visitatie in het vervolg in het najaar te laten plaatsvinden, om samenloop met de werkzaamheden in het kader van het jaarwerk te voorkomen. Derhalve is in dit jaarverslag geen rapport van de Visitatiecommissie opgenomen. In het jaarverslag over het boekjaar 2014 zal dit wel weer het geval zijn. Verantwoordingsorgaan Het Pensioenfonds heeft een Verantwoordingsorgaan bestaande uit zes personen (vanaf 1 januari 2014: 4). Het Bestuur legt aan het Verantwoordingsorgaan verantwoording af over het gevoerde beleid. Het Verantwoordingsorgaan geeft jaarlijks achteraf een oordeel over het door het Bestuur vastgestelde beleid en de wijze waarop het beleid is uitgevoerd, alsmede over de naleving van de Principes voor goed pensioenfondsbestuur, zoals vastgesteld door de Stichting van de Arbeid. Daarnaast heeft het Verantwoordingsorgaan specifieke adviesrechten. In het Verantwoordingsorgaan worden de werkgever, de werknemers en de pensioengerechtigden elk door twee leden vertegenwoordigd. De leden van het Verantwoordingsorgaan worden benoemd door de vertegenwoordigers van de diverse geledingen, te weten de vertegenwoordigers van de werkgever op voordracht van Van Lanschot Bankiers N.V., de vertegenwoordigers van de deelnemers op voordracht van de Ondernemingsraad en de vertegenwoordigers van de gepensioneerden op voordracht van de VvGvL. Het overleg met het Verantwoordingsorgaan is constructief verlopen. Het verslag van het Verantwoordingsorgaan en de reactie van het Bestuur zijn opgenomen op pagina 37. Het Bestuur heeft daarbij uitgesproken, dat zij de mening van het Verantwoordingsorgaan zeer op prijs stelt en dat zij, waar nodig, de communicatie en afstemming met het Verantwoordingsorgaan zal intensiveren. In het kader van de nieuwe bestuursstructuur is met ingang van 1 januari 2014 het aantal leden van het Verantwoordingsorgaan teruggebracht naar vier personen. Mede om deze reden heeft de heer drs. J.A. Remijn per 1 januari 2014 afscheid genomen als lid van het Verantwoordingsorgaan. Vanaf het begin van dit orgaan heeft hij een objectieve, positief-kritische en kundige bijdrage geleverd aan het functioneren van het Verantwoordingsorgaan. Het Pensioenfonds is hem daarvoor zeer erkentelijk. Certificerend actuaris De certificerend actuaris geeft jaarlijks een verklaring af dat het Pensioenfonds heeft voldaan aan de eisen als bedoeld in de artikelen 126 tot en met 140 van de PW. Daartoe voert de certificerend actuaris alle noodzakelijk geachte controles uit. Externe accountant De externe accountant geeft jaarlijks een controleverklaring af bij de door het Pensioenfonds gepubliceerde jaarrekening. Hieraan voorafgaand worden alle hiertoe door de accountant noodzakelijk geachte controles uitgevoerd. Bestuursstructuur Pensioenfonds F. van Lanschot Het Bestuur van het Pensioenfonds heeft zich in het verslagjaar meerdere malen beraden over de toekomstige bestuursstructuur, op basis van het voorliggende wetsvoorstel Versterking Bestuur Pensioenfondsen. Als conclusie van deze analyse heeft het Bestuur het voornemen om de samenstelling van het Bestuur van het Pensioenfonds per 1 juli 2014 te wijzigen in een paritair Bestuur aangevuld met 1 onafhankelijk lid (tevens voorzitter). Dat betekent, dat het Bestuur per 1 juli 2014 zal bestaan uit 5 leden, met 1 onafhankelijk lid en 4 leden namens de geledingen (1 namens de werkgever, 2 namens de werknemers en 1 namens de gepensioneerden). Bij de (her)benoemingen van diverse bestuursleden in 2013 is met dit beleidsvoornemen rekening gehouden en per 1 juli 2014 bestaat het Bestuur reeds uit 5 personen. Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

18 Aangezien van bestuursleden een hoog kennis- en ervaringsniveau wordt geëist, is gelijktijdig met de aanpassing van de bestuursstructuur de aanwijzing door de geledingen van bestuursleden vervangen door voordrachten. Het is dan aan het Bestuur van het Pensioenfonds (naast de toetsing door DNB) om te bepalen of een voorgedragen kandidaat voldoet aan het functieprofiel en of het opleidings- en kennisniveau in overeenstemming is met de zwaarte van de functie. Tevens kijkt het Bestuur of de kandidaat past binnen de cultuur van het Pensioenfonds. Met een kleiner maar professioneel Bestuur, ondersteund door een aantal commissies met externe deskundigen en een professioneel Bestuursbureau, is het de verwachting dat een deskundige, daadkrachtige en efficiënte aansturing van het Pensioenfonds kan plaatsvinden. Financiële positie van het Pensioenfonds Ontwikkeling dekkingsgraad In 2013 is de dekkingsgraad gestegen van 105,1% naar 109,1%. In onderstaande grafiek wordt de ontwikkeling van de dekkingsgraad uitgesplitst naar de verschillende componenten. 120% 110% 105,1% 1,4% 0,8% 0,2% 0,0% 2,6% 3,6% 0,6% 109,1% 100% 90% Ultimo 2012 Premie - regulier Premie - extra storting Uitkeringen Toeslagen Wijziging rente Rendement -/- interest Overig Ultimo 2013 Premiemarge De premiemarge (feitelijke premie verminderd met benodigde premie voor inkoop pensioenaanspraken) heeft in 2013 een positief effect van in totaal 2,2% gehad op de dekkingsgraad. De premiemarge in de reguliere premie heeft een positief effect gehad op de dekkingsgraad van 1,4%. De extra storting van de werkgever van ,- heeft geresulteerd in een stijging van de dekkingsgraad met 0,8%. Uitkeringen Het verrichten van uitkeringen heeft een positief effect gehad op de dekkingsgraad van 0,2%. 18

19 Toeslagen In 2013 is door het Bestuur besloten om geen voorwaardelijke toeslagen toe te kennen per 1 januari 2014 vanwege de financiële positie van het Pensioenfonds. Dit heeft geen effect gehad op de dekkingsgraad. Wijziging rente Door wijziging van de rentetermijnstructuur gedurende 2013 is de dekkingsgraad met 2,6% afgenomen. In 2013 was er sprake van een gedeeltelijke strategische renteafdekking van circa 60% van de zuivere rentetermijnstructuur. De zuivere rentetermijnstructuur, waarmee de vastrentende waarden worden gewaardeerd, is sterker gestegen dan de nominale rentetermijnstructuur gepubliceerd door de DNB, waarmee de verplichtingen worden gewaardeerd. Over het afgelopen jaar is de waardevermindering van de vastrentende portefeuille hierdoor groter dan de waardevermindering van de technische voorziening als gevolg van de rentestijging. Rendement Ondanks het feit dat er in 2013 sprake was van een negatief rendement op de beleggingsportefeuille, was het gerealiseerde rendement (na aftrek resultaat in verband met renteafdekking) hoger dan het rendement benodigd om de aangroei van de voorziening te financieren. De dekkingsgraad is hierdoor met 3,6% toegenomen. Overige grondslagen De overige oorzaken hebben op de dekkingsgraad een positief effect van 0,6% gehad. Dat wordt veroorzaakt door de positieve resultaten op sterfte, arbeidsongeschiktheid, waardeoverdrachten en omzetting kapitaal. Kostenontwikkeling De kosten van het pensioenbeheer bestaan uit de kosten van uitbesteding, bestuurskosten en de kosten van in- en extern toezicht. De totale kosten in het boekjaar bedroegen ,-. Dit is exclusief de kosten van vermogensbeheer die direct ten laste van het beleggingsrendement zijn gebracht. Over 2012 bedroegen de totale kosten ,-. Deze kostendaling wordt niet gereflecteerd in de kosten per deelnemer aangezien in de noemer slechts de actieven en gepensioneerden worden genomen en niet de nietactieven, welke laatste groep de laatste jaren een stijgend verloop laat zien terwijl het aantal actieven juist daalt. De voortdurende stijging van de totale uitvoeringskosten in de afgelopen jaren is hiermee tot staan gebracht, maar met de nog altijd toenemende regeldruk blijft het een aandachtspunt voor het Bestuur. In het verslagjaar zijn zowel de opslag voor de kosten in de premie als in de voorziening verhoogd. Samenhangend met het vraagstuk van de kostenontwikkeling wil het Bestuur in 2014 verder kijken naar de voor de deelnemers meest effectieve en efficiënte manier van uitvoeren van de pensioenregeling. Nadrukkelijk wijst het Bestuur er overigens op dat ieder pensioenfonds op een eigen wijze stuurt op rendement en risico en dat de kosten daar een uitvloeisel van zijn. Een deel van deze kosten is inherent aan de aard van de regeling, de opbouw van de deelnemerspopulatie en het ambitieniveau. De kosten van verschillende pensioenfondsen zijn daardoor niet eenvoudig te vergelijken. Conform het in november 2011 en nadere uitwerkingen uit 2012 en 2013 door de Pensioenfederatie gepubliceerde document Aanbevelingen uitvoeringskosten en de Nadere Uitwerkingen, zijn in navolgend kostenoverzicht de kosten van het pensioenbeheer en vermogensbeheer opgenomen. Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

20 Uitvoerings- en administratiekosten Totaal pensioenuitvoeringskosten , ,00 Per (actieve en pensioengerechtigde) deelnemer 562,72 554,74 Kosten vermogensbeheer 1) , ,00 Transactiekosten , ,00 Totale kosten vermogensbeheer , ,00 Gemiddeld belegd vermogen , ,00 Kosten vermogensbeheer in % van het gemiddeld belegde vermogen 2) 0,52% 0,45% Transactiekosten in % van het gemiddeld belegde vermogen 3) 0,09% 0,10% Herstelplan Vanwege de financiële positie van het Pensioenfonds was tot eind 2011 een herstelplan van kracht met een duur van drie jaar. Aanleiding voor dit herstelplan was de financiële positie ultimo 2008, waarbij het fondsvermogen onder het Minimaal Vereist Eigen Vermogen lag. Het in maart 2009 ingediende herstelplan was vanwege de situatie van onderdekking ultimo 2011 nog steeds van kracht. Per 1 januari 2012 werd een aanvullend herstelplan van kracht met een looptijd van twee jaar. Dit aanvullend herstelplan bleef van kracht tot 31 december Op basis van de eindevaluatie van het kortetermijnherstelplan, heeft ook de DNB bevestigd dat het Pensioenfonds in staat is geweest binnen de wettelijke termijn het minimaal vereist eigen vermogen (MVEV) te bereiken. Hierdoor heeft het Pensioenfonds per 1 april 2014 geen korting hoeven door te voeren. 1) Kosten van het vermogensbeheer kunnen in twee categorieën worden onderscheiden. De eerste categorie betreft de kosten zoals die in de jaarrekening zijn verwerkt. Daaronder vallen de beheervergoeding van de vermogensbeheerder(s) en overige beheervergoedingen. Dit betreft een bedrag van ,-. De tweede categorie betreft kosten die rechtstreeks ten laste van het beleggingsrendement zijn gebracht. Deze kosten zijn dus niet inbegrepen in de kosten van de vermogensbeheerder(s) zoals opgenomen in de jaarrekening. 2) Uit de uitkomsten van een in 2013 door DNB uitgevoerd onderzoek vermogensbeheerkosten van pensioenfondsen blijkt dat de totale vermogensbeheerkosten over de periode ,45% van het beheerd vermogen exclusief transactiekosten bedroegen (gemiddeld in de sector 0,53%). 3) Hiervoor wordt deels gebruik gemaakt van schattingen aangezien de werkelijke transactiekosten doorgaans niet worden gerapporteerd in de jaarrekening van beleggingsfondsen. 20

21 Op hoofdlijnen bestaat het aanvullend herstelplan uit de navolgende maatregelen: Vanaf 1 januari 2012 is de door de Vennootschap te betalen premie afhankelijk van de financiële positie van het Pensioenfonds. In het onderstaande schema wordt de hoogte van de premie weergegeven: Dekkingsgraad Lager dan Minimaal Vereist Eigen Vermogen Tussen Minimaal Vereist Eigen Vermogen en Vereist Eigen Vermogen Tussen Vereist Eigen Vermogen en reële dekkingsgraad Premie 30% salarissom Naar rato tussen de basispremie (dekkingsgraad gelijk aan VEV) en 30% van som pensioensalarissen (dekkingsgraad gelijk aan MVEV) Premiewijziging maximaal 2% per jaar Basispremie (2013: 20,1% salarissom) Groter dan de reële dekkingsgraad 1) Korting op basispremie mogelijk Premie ten minste gelijk aan minimale premie (circa 8,5% salarissom) Premiewijziging maximaal 2% per jaar Per 31 december 2011 heeft de Vennootschap een bijstorting gedaan ter grootte van 70% van het dekkingstekort ( ,-). Daarnaast is afgesproken dat het restant in twee termijnen wordt betaald: ultimo 2012 en ultimo De hoogte van de bijstorting ultimo 2012 en 2013 is afhankelijk van de dekkingsgraad, conform onderstaande tabel: Dekkingsgraad Bijstorting ultimo 2012 en 2013 Lager dan Minimaal Vereist Eigen Vermogen 15% van het dekkingstekort ultimo 2011 Tussen Minimaal Vereist Eigen Vermogen en 110% 15% van het dekkingstekort ultimo 2011 Er vindt een verrekening plaats van de zogenoemde extra premie van maximaal 6% van de pensioen-salarissen, indien de dekkingsgraad ultimo 2012 of ultimo 2013 hoger is dan het Minimaal Vereist Eigen Vermogen, maar lager dan 110%. Groter dan 110% Nihil 1) Reële dekkingsgraad: de dekkingsgraad behorende bij het vermogen, waarbij de opgebouwde pensioenaanspraken jaarlijks onvoorwaardelijk kunnen worden verhoogd met de volledige indexatie. Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

22 Ultimo 2013 was de dekkingsgraad voor bijstorting hoger dan het Minimaal Vereist Eigen Vermogen maar lager dan 110%. De Vennootschap heeft daarom een bijstorting gedaan van 15% van het dekkingstekort ultimo 2011 verlaagd met de extra premie betaald in 2013, te weten ,- (2012: ,-). In het kader van de gewijzigde uitvoeringsovereenkomst heeft het Bestuur besloten om per 1 januari 2012 het toeslagbeleid aan te passen. Met ingang van 1 januari 2012 begint de indexatiestaffel bij een dekkingsgraad van 110%. Op 29 januari 2012 is het aanvullend herstelplan door DNB goedgekeurd. In de onderstaande tabel wordt de feitelijke ontwikkeling van de dekkingsgraad tussen 31 december 2008 en 31 december 2013 vergeleken met de geprognosticeerde ontwikkeling van de dekkingsgraad volgens het oorspronkelijke herstelplan: Oorspronkelijk herstelplan Werkelijk Dekkingsgraad ,8% 95,0% Premie 0,2% 17,0% Uitkeringen 0,4% 0,8% Toeslagen -0,3% 0,0% Wijziging rente 0,7% -11,8% Rendement 9,2% 12,4% Wijziging actuariële grondslagen 0,0% -7,1% Overig 2,4% 2,8% Dekkingsgraad ,4% 109,1% Vanaf 1 januari 2012 is een aanvullend herstelplan van toepassing. In de onderstaande tabel wordt de ontwikkeling van de financiële positie vergeleken met de ontwikkeling van de dekkingsgraad vanaf 1 januari 2012 volgens het aanvullend herstelplan. Aanvullend herstelplan Werkelijk Dekkingsgraad ,3% 101,5% Premie 7,1% 5,5% Uitkeringen 0,2% 0,3% Toeslagen -3,1% 0,0% Wijziging rente 0,0% -3,3% Rendement 6,3% 7,5% Wijziging actuariële grondslagen 0,0% -3,3% Overig 0,4% 0,9% Dekkingsgraad ,2% 109,1% 22

23 Conform wettelijke eisen wordt in het herstelplan onderscheid gemaakt tussen het kortetermijnherstel en het langetermijnherstel. Het kortetermijnherstel dient zodanig te zijn dat de dekkingsgraad uiterlijk ultimo 2013 gelijk is aan het Minimaal Vereist Eigen Vermogen (104,3%). Ultimo 2012 was de dekkingsgraad reeds hoger dan het Minimaal Vereist Eigen Vermogen. Het langetermijnherstel dient zodanig te zijn dat de dekkingsgraad uiterlijk ultimo 2023 gelijk is aan het Vereist Eigen Vermogen. Het Vereist Eigen Vermogen als percentage van de technische voorzieningen wijzigt in de tijd. Voor beleidsdoeleinden wordt uitgegaan van een Vereist Eigen Vermogen van 116%. Indien de strategische mix wijzigt kan het Bestuur besluiten dit percentage aan te passen. Ultimo 2013 ligt het Vereist Eigen Vermogen op basis van de strategische mix lager, namelijk op 115,3%. Uitgaande van de veronderstellingen die zijn gehanteerd bij het opstellen van het aanvullend herstelplan, zal de dekkingsgraad ultimo 2015 naar verwachting hoger liggen dan het Vereist Eigen Vermogen voor beleidsdoeleinden (116%). In de onderstaande tabel wordt het geprognosticeerde langetermijnherstel op grond van de evaluatie van het herstelplan op basis van de dekkingsgraad ultimo 2013 weergegeven. Langetermijn- herstel Verwachte dekkingsgraad ,4% Premie 1,9% Uitkeringen 0,6% Toeslagen -2,0% Wijziging rente 0,0% Rendement 7,5% Wijziging actuariële grondslagen Overig 0,2% Dekkingsgraad ultimo ,6% Uit de bovenstaande tabel blijkt dat het herstel met name afhankelijk is van het rendement en de feitelijke premies. Het langetermijnherstel dient zodanig te zijn dat de dekkingsgraad uiterlijk ultimo 2023 gelijk is aan het Vereist Eigen Vermogen. Het Vereist Eigen Vermogen als percentage van de technische voorzieningen wijzigt in de tijd. Voor beleidsdoeleinden wordt uitgegaan van een Vereist Eigen Vermogen van 116%. Indien de strategische mix wijzigt kan het Bestuur besluiten dit percentage aan te passen. Ultimo 2012 ligt het Vereist Eigen Vermogen op basis van de strategische mix lager, namelijk op 112%. Uitgaande van de veronderstellingen die zijn gehanteerd bij het opstellen van het aanvullend herstelplan, zal de dekkingsgraad ultimo 2014 naar verwachting hoger zijn dan het Vereist Eigen Vermogen (112%). Ultimo 2015 is de dekkingsgraad naar verwachting hoger dan het Vereist Eigen Vermogen voor beleidsdoeleinden (116%). Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

24 Toeslagen Het Pensioenfonds tracht de pensioenuitkeringen jaarlijks aan te passen aan de stijging van de prijzen (CPI). De toeslagen worden gefinancierd uit de algemene middelen van het Pensioenfonds. Er geldt een voorwaardelijk toeslagenbeleid ten aanzien van pensioengerechtigden en gewezen deelnemers. Met ingang van 1 januari 2012 is dit voorwaardelijke toeslagenbeleid ook van toepassing op de actieve deelnemers. Het Bestuur beslist jaarlijks in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Er is geen recht op toeslagen en het is niet zeker in hoeverre in de toekomst toeslagen zullen plaatsvinden. Indien de huidige economische situatie voortduurt, zal ook in de nabije toekomst geen of een beperkte toeslag kunnen worden verleend. Doordat in de jaren 2009 tot en met 2013 geen toeslag werd verleend, is er een achterstand in de toeslagverlening van 8,67% ontstaan voor gepensioneerden en gewezen deelnemers. Per 1 januari 2014 loopt deze achterstand op naar 9,57%. Pas als de financiële situatie van het Pensioenfonds het in de toekomst toelaat, kan deze niet-verleende indexatie eventueel worden ingehaald (inhaaltoeslagen). Voor gepensioneerden en gewezen deelnemers geldt het het navolgende toeslagenoverzicht: Toegekende Volledige Verschil toeslag (CPI) Jaar ,0% 0,90% 0,90% Jaar ,0% 1,98% 1,98% Jaar ,0% 2,38% 2,38% Jaar ,0% 1,38% 1,38% Jaar ,0% 0,40% 0,40% Jaar ,0% 2,53% 2,53% De pensioenaanspraken van de actieve deelnemers over 2012 zijn per 1 januari 2012 verhoogd met 1,25%. De kosten hiervoor zijn betaald door de Vennootschap in het kader van de afspraken voor de Pensioenregeling Per 1 januari 2013 zijn de pensioenaanspraken van de actieve deelnemers niet verhoogd, aangezien de CAO-verhoging over 2012 nihil was, waardoor er voor de actieve deelnemers per 1 januari 2014 geen achterstand in toeslagverlening bestaat. Premiebeleid Begin 2013 is de basispremie van het lopende jaar vastgesteld op 20,1% van de relevante loonsom (in 2008: 18,5%; 2009: 20,5%; 2010: 21,3%; 2011: 18,8% en 2012: 18,8%). De basispremie is de gedempte kostendekkende premie die het Pensioenfonds nodig heeft voor inkoop van de pensioenaanspraken. Bij de vaststelling van deze basispremie wordt uitgegaan van een gedempte rentevoet van 3%. Voor 2013 is de werkelijke premie inclusief de deelnemersbijdragen vastgesteld op 29,4% van de relevante loonsom, in verband met de situatie van onderdekking begin Conform de betreffende CAO-bepaling, was de eigen bijdrage voor de actieve deelnemers per 1 januari % (2008: 1,75%; 2009: 2,75%: 2010: 2,75%; 2011:3,75%, 2012: 5%) van de relevante pensioengrondslag (= relevante loonsom minus AOW-franchise). De werkgever heeft eind 2013 een extra storting gedaan van ,-. Deze storting vloeit voort uit de afspraken die in 2011 met de werkgever zijn gemaakt in het kader van het dekkingstekort eind

25 De hoogte van de diverse premies in 2013 zijn in onderstaande tabel weergegeven: Premies over Feitelijke premie , ,- Gedempte kostendekkende premie , ,- Zuivere kostendekkende premie , ,- De ontvangen premie is hoger dan de gedempte kostendekkende premie en de zuivere kostendekkende premie. In de ontvangen premie is een extra storting van de werkgever van ,- opgenomen. Deze extra bijstorting is gelijk aan 15% van het dekkingstekort ultimo 2011 verminderd met het pro-rata deel ((dekkingsgraad -/- MVEV)/(110 -/- MVEV)) van de door de werkgever betaalde extra premie. De extra premie is hierbij gedefinieerd als het verschil tussen: De premie die de Vennootschap had moeten betalen, indien de bijstortingsverplichting ultimo 2011 volledig was geëffectueerd. Deze premie bedraagt 24,3% van de salarissom; De dekkingsgraadafhankelijke premie die de Vennootschap in 2013 moet betalen op grond van de nieuwe uitvoeringsovereenkomst. Risicobeleid Het Bestuur heeft ook in 2013 veel aandacht besteed aan het risicobeleid van het Pensioenfonds. Zowel ten aanzien van de financiële risico s als ten aanzien van de niet-financiële risico s heeft een formele vastlegging plaatsgevonden van de uitgangspunten voor het beleid, het normatieve kader en de wijze van monitoring. Hierop volgend zijn ook alle risicogebieden specifiek toegewezen aan bestuursleden die op kwartaalbasis rapporteren over de door hun uitgevoerde controle op de naleving van het beleid. Met de nieuwe inrichting van de managementrapportage per kwartaal, komt het Bestuur tot een afronding van een herziening van de risicomanagement-infrastructuur. Deze herziening bestond uit: Risicomanagementcommissie; overschakeling naar een fiduciair manager; aanstelling van een aparte partij voor de financiële risicomonitoring; aanstelling van een Compliance Officer met een bredere taakomschrijving; betere vastlegging van het gehanteerde risicobeleid (inclusief het normatieve kader en de wijze van monitoring) en vertaling hiervan naar de AOIB en de gehanteerde SLA s en aanscherping van de managementrapportage. Financiële risico s Inleiding Het Pensioenfonds wordt bij het beheer van de pensioenverplichtingen en de financiering daarvan geconfronteerd met risico s. De belangrijkste doelstelling van het Pensioenfonds is het nakomen van de pensioentoezeggingen. Voor het realiseren van deze doelstelling wordt gestreefd naar een toereikende solvabiliteit op basis van de marktwaarde van de pensioenverplichtingen. In deze paragraaf wordt ingegaan op het beleid van het Pensioenfonds en de risico s die het Pensioenfonds bij de uitvoering van zijn taken Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Jaarverslag

26 loopt. Voor de wijze waarop deze risico s zijn afgedekt en een kwantificering van deze risico s wordt verwezen naar de risicoparagraaf in de jaarrekening. Beleid en risicobeheer Het Bestuur heeft zijn beleid verwoord in de ABTN, de actuariële en bedrijfstechnische nota. Algemene leidraad voor het uitvoeren van zijn beheertaken is risicobewust operationeel management. Het Bestuur heeft beleid geformuleerd om deze risico s te kunnen beheersen, meer in het bijzonder: financieel risicobeleid; beleggingsbeleid; premiebeleid; toeslagbeleid; herverzekeringsbeleid; beleid ten aanzien van uitbesteding. De keuze, aanpassing en toepassing van de gehanteerde beleidsinstrumenten vindt plaats na uitvoerige analyses ten aanzien van te verwachten ontwikkelingen van de verplichtingen en de financiële markten. Daarbij wordt onder meer gebruikgemaakt van ALMstudies. Een ALM-studie is een analyse van de structuur van de pensioenverplichtingen en van verschillende beleggingsstrategieën en de ontwikkeling daarvan in diverse economische scenario s. De invloed van deze sturingsmiddelen op de financiële positie van het Pensioenfonds wordt jaarlijks geëvalueerd. Bij deze evaluatie speelt zowel de huidige financiële positie, alsmede de financiële positie van het Pensioenfonds in de toekomst, een rol. Om te toetsen of het beleid op lange termijn tot de gewenste ontwikkeling leidt, voert het Pensioenfonds ten minste eens in de drie jaar een continuïteitsanalyse uit. Het Pensioenfonds heeft deze continuïteitsanalyse in het jaar 2012 laten uitvoeren, mede in het kader van het opstellen van het aanvullend herstelplan. Om de risico s verbonden aan het Pensioenfonds continu te kunnen volgen, heeft het Bestuur in 2011 een nieuwe risicoanalyse uitgevoerd, ter vervanging van de eerder uitgevoerde analyse en ontwikkelde risico-matrix. Minimaal eens per kwartaal worden ook aan de hand van een uitgebreide managementrapportage door het Bestuur de risico s beoordeeld en indien noodzakelijk worden aanvullende beheersmaatregelen genomen. In de navolgende overzichten worden de diverse risicocategorieën zoals deze ten grondslag liggen aan de door het Bestuur vastgestelde risicomatrix en het door DNB gehanteerd risicomodel nader toegelicht: Financiële risico s Het risicomodel van DNB kent voor een aantal risicocategorieën vastgestelde scenario s ( schokken ). De hoofdletter S, aangevuld met een nummer achter een aantal risicocategorieën vertegenwoordigt de code die DNB in het risicomodel voor de desbetreffende risicocategorie hanteert. Bij de berekening van het Vereist Eigen Vermogen (buffers) past het Pensioenfonds de standaardmethode toe op basis van de zogenaamde wortelformule (S1 t/m S6). In het geval van een afwijkend risicoprofiel is van het standaardmodel afgeweken. Kwantitatieve en kwalitatieve toelichtingen van deze risico s zijn opgenomen in de risicoparagraaf in de jaarrekening. Het Vereist Eigen Vermogen wordt berekend op basis van zowel de feitelijke als de strategische beleggingsmix. De hoogste van beide wordt gehanteerd als zijnde het Vereist Eigen Vermogen. 26

BESTUURSVERSLAG VAN LANSCHOT PENSIOENFONDS 2013: VOORTBOUWEN OP DE INGESLAGEN WEG

BESTUURSVERSLAG VAN LANSCHOT PENSIOENFONDS 2013: VOORTBOUWEN OP DE INGESLAGEN WEG Voorlopig jaarverslag 2013 Pensioenfonds F. van Lanschot BESTUURSVERSLAG VAN LANSCHOT PENSIOENFONDS 2013: VOORTBOUWEN OP DE INGESLAGEN WEG Het jaar 2013 stond voor het Bestuur in het teken van het voortbouwen

Nadere informatie

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram 02 verkort in beeld 03 Ontwikkelingen 05 08 10 Pensioenen Beleggingen Organogram Aantal deelnemers dat pensioen opbouwt Aantal personen dat een ouderdomspensioen ontvangt Aantal deelnemers met slapende

Nadere informatie

Terugblik 2011 in cijfers

Terugblik 2011 in cijfers Terugblik 2011 in cijfers U vindt hier een samenvatting van het jaarverslag 2011. Het volledige jaarverslag kunt u downloaden via www.pensioenfondsricohnederland.nl. Financiële situatie Door de kredietcrisis

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2013

Verkort jaarverslag 2013 Verkort jaarverslag 2013 Wat waren in 2013 de belangrijkste feiten en gebeurtenissen voor GE Pensioen? U leest het in deze verkorte versie van het jaarverslag 2013. Naast deze bondige versie treft u ook

Nadere informatie

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630 Pensioenfonds Productschappen Bezoekadres Laan van Zuid Hoorn 165 2289 DD Rijswijk Postadres Postbus 3042 2280 GA Rijswijk Telefoon 070 4138630 Fax 070 4138650 E-mail info@pbodnl Website wwwpbodnl KvK

Nadere informatie

Welkom namens. Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK. AMSTERDAM, 25 juni 2015

Welkom namens. Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK. AMSTERDAM, 25 juni 2015 Welkom namens Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK AMSTERDAM, 25 juni 2015 AGENDA 1. Opening en voorstellen leden van het bestuur 2. Mededelingen van de voorzitter 3. Notulen deelnemersvergadering 26

Nadere informatie

Welkom namens. Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK. AMSTERDAM, 26 juni 2014

Welkom namens. Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK. AMSTERDAM, 26 juni 2014 Welkom namens Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK AMSTERDAM, 26 juni 2014 AGENDA 1. Opening en voorstellen leden van het bestuur 2. Mededelingen van de voorzitter 3. Notulen deelnemersvergadering 27

Nadere informatie

27 september Deelnemersvergadering

27 september Deelnemersvergadering 27 september 2007 Deelnemersvergadering Kernpunten 2006 Goed jaar, dekkingsgraad van 117,1% naar 122,7% Geen herstelplan meer nodig in 2007 Indexatie in 2006 verleend over 2005 van: - 0,63% voor de actieve

Nadere informatie

In de Pensioenwet is vastgelegd dat wanneer een pensioenfonds niet langer voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van:

In de Pensioenwet is vastgelegd dat wanneer een pensioenfonds niet langer voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van: Financieel Crisisplan 1. Elementen crisisplan In de Pensioenwet is vastgelegd dat wanneer een pensioenfonds niet langer voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van: vereist eigen vermogen (ultimo 2011

Nadere informatie

Bijlagen. Stichting Pensioenfonds Unisys Nederland. Versie 1 januari 2013 PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN

Bijlagen. Stichting Pensioenfonds Unisys Nederland. Versie 1 januari 2013 PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN Stichting Pensioenfonds Unisys Nederland Bijlagen PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN PENSIOENREGLEMENT UNISYS COMBI PENSIOEN UNISYS PENSIOENREGLEMENT, 12 E NOTA VAN WIJZIGING Versie 1 januari

Nadere informatie

Geef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds

Geef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Geef pensioen de aandacht die het verdient Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Vijf mythes over pensioen Over pensioenen zijn meerdere mythes in omloop. Het is belangrijk om te weten hoe het wel zit. De

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Hooge Steenweg 29, 5211 JN s-hertogenbosch Postbus 1021, 5200 HC s-hertogenbosch Telefoon: 073-640 85 65 Telefax: 073-611

Nadere informatie

Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan

Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan Dit financieel crisisplan is geschreven in het kader van artikel 145 van de Pensioenwet. Het crisisplan maakt deel uit van de beschrijving van de beheerste en integere

Nadere informatie

1.1 Datum in herstel (dd.mm.jj) 31.12.14 1.2 Gekozen hersteltermijn (in jaren) 10

1.1 Datum in herstel (dd.mm.jj) 31.12.14 1.2 Gekozen hersteltermijn (in jaren) 10 Staat/formulier K0 blad 2 Datum in herstel (ddmmjj) 2 2 Gekozen hersteltermijn (in jaren) 0 Onderbouwing gekozen hersteltermijn Er is voor een termijn van 0 jaar gekozen omdat een relatief lange termijn

Nadere informatie

Belanghebbendenvergadering. 24 september 2015

Belanghebbendenvergadering. 24 september 2015 Belanghebbendenvergadering 24 september 2015 Agenda 1. Opening 2. Actuele ontwikkelingen Ballast Nedam N.V. 3. Jaarverslag 2014 4. Nieuwe pensioenregelgeving en herstelplan 5. Toekomst pensioenfonds 6.

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2017

VERKORT JAARVERSLAG 2017 VERKORT JAARVERSLAG 2017 De belangrijkste ontwikkelingen in 2017 bij Pensioenfonds TNT Express op een rij in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige jaarverslag vindt

Nadere informatie

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Beleggingen Het totaal rendement over het afgelopen boekjaar 2010 is uitgekomen op 15,6%. Als we naar de onderverdeling kijken zien we het

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2016

VERKORT JAARVERSLAG 2016 VERKORT JAARVERSLAG 2016 2016: wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2016 bij Pensioenfonds TNT Express? U leest het in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Avery Dennison. Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 3 september 2018

Stichting Pensioenfonds Avery Dennison. Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 3 september 2018 Stichting Pensioenfonds Avery Dennison Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 3 september 2018 Agenda 1. Opening 2. Vaststelling notulen jaarvergadering 4 september 2017 3.

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds SABIC

Stichting Pensioenfonds SABIC Stichting Pensioenfonds SABIC Presentatie SPF tijdens algemene ledenvergadering VGSE 15 april 2010 Jan van den Berg, voorzitter SPF 1 Programma 1. Algemeen 2. Situatie SPF eind 2008 3. Ontwikkelingen SPF

Nadere informatie

Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV

Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV Versie 1.0 17 juni 2015 Auteur: Corné van Bokhoven Status: vastgesteld door bestuur Inleiding Nadat Stichting Pensioenfonds DHV in 2008 in dekkingstekort kwam heeft

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Jaarbericht 2015 AUGUSTUS 2016 In dit Jaarbericht over 2015 legt Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland op hoofdlijnen verantwoording af voor het

Nadere informatie

Stichting Norit Pensioenfonds

Stichting Norit Pensioenfonds Stichting Norit Pensioenfonds Communicatieplan 2017-2019 Dit communicatieplan is voorbereid door de werkgroep communicatie van Stichting Norit Pensioenfonds en vastgesteld door het bestuur. Amersfoort,

Nadere informatie

PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN PENSIOENREGLEMENT UNISYS COMBI PENSIOEN UNISYS PENSIOENREGLEMENT, 12E NOTA VAN WIJZIGING

PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN PENSIOENREGLEMENT UNISYS COMBI PENSIOEN UNISYS PENSIOENREGLEMENT, 12E NOTA VAN WIJZIGING Stichting Pensioenfonds Unisys Nederland Bijlagen PENSIOENREGLEMENT UNISYS PENSIOENKAPITAALPLAN PENSIOENREGLEMENT UNISYS COMBI PENSIOEN UNISYS PENSIOENREGLEMENT, 12E NOTA VAN WIJZIGING Versie 1 januari

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2016

Verkort jaarverslag 2016 Verkort jaarverslag 2016 Wat waren in 2016 de belangrijkste feiten en gebeurtenissen voor GE Pensioen? U leest het in deze verkorte versie van het jaarverslag. Naast deze bondige versie treft u ook het

Nadere informatie

Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan

Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan Dit financieel crisisplan is geschreven in het kader van artikel 145 van de Pensioenwet. Het crisisplan maakt deel uit van de beschrijving van de beheerste en integere

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds SMIT. Bestuursreglement V120620

Stichting Pensioenfonds SMIT. Bestuursreglement V120620 Artikel 1 Inleiding De wijze waarop de Stichting Pensioenfonds SMIT wordt bestuurd ligt op hoofdlijnen vast in de statuten. In dit bestuursreglement wordt hier verder invulling aan gegeven. Het bestuursreglement

Nadere informatie

Procedure toetsing premie, bijlage 3 (ABTN) Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Procedure toetsing premie, bijlage 3 (ABTN) Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Feitelijke premie In de uitvoeringsovereenkomst tussen de vennootschap en het pensioenfonds wordt bepaald dat de vennootschap jaarlijks een vaste premie ter beschikking stelt. Deze premie wordt vastgesteld

Nadere informatie

Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008

Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008 Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008 blad 1 van 7 Het Metro Pensioenfonds Hieronder eerst een aantal bijzonderheden over het Metro Pensioenfonds. Het Metro Pensioenfonds is opgericht

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Bij de tijd: de huidige positie en verwachtingen voor de komende jaren Gebaseerd op het jaarverslag over 2016 en recente ontwikkelingen Hoe werkt ons pensioenfonds

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Jaarbericht 2014 AUGUSTUS 2015 In dit Jaarbericht over 2014 legt Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland op hoofdlijnen verantwoording af voor het

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016

Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Op woensdagmiddag 9 maart, aansluitend aan de jaarbijeenkomst van de Vereniging Gepensioneerden Getronics (VGG), organiseerde Stichting Voorzieningsfonds Getronics

Nadere informatie

Profielschets lid Raad van Toezicht. 20 mei 2019

Profielschets lid Raad van Toezicht. 20 mei 2019 Profielschets lid Raad van Toezicht 20 mei 2019 71649 092004 1. INLEIDING Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Kappersbedrijf (hierna: Pensioenfonds Kappers) is het pensioenfonds voor de kappersbranche.

Nadere informatie

HERSTELPLAN 31 maart 2009

HERSTELPLAN 31 maart 2009 HERSTELPLAN 31 maart 2009 Naam pensioenfonds: Stichting Pensioenfonds Akzo Nobel Nummer fonds: 07781 Dekkingsgraad per 31 december 2008: 95,6% Status financiële positie (reservetekort, dekkingstekort):

Nadere informatie

WELKOM. Algemene Vergadering voor Deelnemers en Gepensioneerden 14 september 2016

WELKOM. Algemene Vergadering voor Deelnemers en Gepensioneerden 14 september 2016 WELKOM Algemene Vergadering voor Deelnemers en Gepensioneerden 14 september 2016 Agenda Opening Nieuws vanuit het bestuur Hoe staat het fonds ervoor? Pensioen: wat is er gewijzigd en wat betekent dat?

Nadere informatie

Pensioenen... Herstelplan 2017

Pensioenen... Herstelplan 2017 Pensioenen.............................................. Herstelplan 2017 30 maart 2017 HERSTELPLAN Stichting Pensioenfonds Vopak (hierna: het pensioenfonds) verkeert sinds 1 januari 2016 in een situatie

Nadere informatie

Dit jaarbericht is een verkorte en eenvoudiger te lezen versie van het jaarverslag Met het jaarbericht willen we u de gelegenheid bieden om

Dit jaarbericht is een verkorte en eenvoudiger te lezen versie van het jaarverslag Met het jaarbericht willen we u de gelegenheid bieden om 1 Jaarbericht 2011 Dit jaarbericht is een verkorte en eenvoudiger te lezen versie van het jaarverslag 2011. Met het jaarbericht willen we u de gelegenheid bieden om kennis te nemen van de belangrijkste

Nadere informatie

Financieel crisisplan, bijlage 5 (ABTN) Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Financieel crisisplan, bijlage 5 (ABTN) Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot 1. Inleiding In dit financieel crisisplan legt het bestuur van het kader en de afspraken vast met betrekking tot de wijze waarop het bestuur handelt als het pensioenfonds in een crisissituatie terecht

Nadere informatie

Herstelplan ultimo 2016

Herstelplan ultimo 2016 Stichting Pensioenfonds NIBC Herstelplan ultimo 2016 16 juni 2017 - samenvatting (1) - Het Pensioenfonds NIBC (PF NIBC) verkeert sinds 30 juni 2015 in een tekort situatie en daarom dient jaarlijks het

Nadere informatie

Versie: Financieel Crisisplan Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Versie: Financieel Crisisplan Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Versie: 2015-06-30 Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 2. Financiële crisis...3 3. Kritische dekkingsgraad...5 4. Beschikbare maatregelen, inzetbaarheid en effectiviteit...5 5. Prioritering...9 6. Evenwichtige

Nadere informatie

Tien passen voor de tango Normenkader voor het VO

Tien passen voor de tango Normenkader voor het VO Tien passen voor de tango Normenkader voor het VO Met normen kan een Verantwoordingsorgaan (VO) zijn verantwoordelijkheden (oordelen, adviseren en overleggen) beter uitoefenen. Penvita onderscheidt algemene

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Papendorpseweg 100 3528 BJ Utrecht Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer 41184467

Nadere informatie

In werking : 1 juli 2015 Vastgesteld door het bestuur : 26 juni 2015

In werking : 1 juli 2015 Vastgesteld door het bestuur : 26 juni 2015 In werking : 1 juli 2015 Vastgesteld door het bestuur : 26 juni 2015 Inhoud Inleiding 3 1. Beschrijving crisissituatie 3 2. Beleidsdekkingsgraad waarbij het fonds er zonder korten niet meer uit kan komen

Nadere informatie

Versie: Financieel Crisisplan Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Versie: Financieel Crisisplan Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Versie: 2018-12-13 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Financiële crisis... 3 3. Kritische dekkingsgraad... 5 4. Beschikbare maatregelen, inzetbaarheid en effectiviteit... 5 5. Prioritering... 10 6. Evenwichtige

Nadere informatie

2009: een actief jaar met interessante ontwikkelingen

2009: een actief jaar met interessante ontwikkelingen Verkort jaarverslag 2009 2009: een actief jaar met interessante ontwikkelingen Het jaar 2009 stond in het teken van het treffen van maatregelen om de financiële positie van het fonds weer op het gewenste

Nadere informatie

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het jaarverslag legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

SPNG. veranderingen. was voor. een jaar van grote. Verkort jaarverslag 2013 >

SPNG. veranderingen. was voor. een jaar van grote. Verkort jaarverslag 2013 > 2013 was voor SPNG een jaar van grote veranderingen. Verkort jaarverslag 2013 > 2013 was voor SPNG een jaar van grote veranderingen. Eind 2012 liep het herverzekeringscontract met Nationale-Nederlanden

Nadere informatie

delta lloyd pensioenfonds Over het jaar 2012

delta lloyd pensioenfonds Over het jaar 2012 delta lloyd pensioenfonds Over het jaar 2012 XY 13996-0513 In dit Jaarbericht leest u wat er in 2012 bij ons pensioenfonds gebeurde. We gaan wat dieper in op onze beleggingen en andere financiële zaken.

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Positie 2017 en verwachtingen 2018-2020 Gebaseerd op het jaarverslag over 2017 en recente ontwikkelingen Hoe werkt het pensioenfonds? Financiële positie Waardevastheid

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam

Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Windmolenproject Egmond, 2006 1 Deelnemersvergadering 28 september 2006 Agendapunt 4 Kernpunten 2005 Goed jaar, dekkingsgraad van 112,1% naar 117,1% gestegen, ondanks

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Positie 2018 Gebaseerd op het jaarverslag over 2018 en recente ontwikkelingen Hoe werkt ons pensioenfonds voor jou? Financiële positie Waardevastheid pensioen 1

Nadere informatie

Functieprofielen Algemeen Bestuur Stichting Pensioenfonds ING. Algemeen functieprofiel Bestuur Stichting Pensioenfonds ING

Functieprofielen Algemeen Bestuur Stichting Pensioenfonds ING. Algemeen functieprofiel Bestuur Stichting Pensioenfonds ING Functieprofielen Algemeen Bestuur Stichting Pensioenfonds ING Algemeen functieprofiel Bestuur Stichting Pensioenfonds ING Kenmerken Fonds Stichting Pensioenfonds ING (hierna: het Fonds) is op 1 januari

Nadere informatie

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014 Pensioenfonds Robeco Populair Jaarverslag 2014 2014 was een bewogen jaar voor Pensioenfonds Robeco door de sterk dalende rente en de veranderende wet- en regelgeving. In het jaarverslag blikken wij als

Nadere informatie

Strengere regels voor pensioenfondsen

Strengere regels voor pensioenfondsen Pensioenflits Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie + Verkort jaarverslag November 2015 De Pensioenflits is een uitgave van uw Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie

Nadere informatie

Het jaarverslag 2012 in vogelvlucht

Het jaarverslag 2012 in vogelvlucht Het jaarverslag 2012 in vogelvlucht De hoofdpunten uit het jaarverslag van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (SPV) behandelen we aan de hand van 10 vragen en antwoorden. Een volledig exemplaar

Nadere informatie

Deelnemersbijeenkomst Stichting Jan Huysman Wz fonds 27 September 2016

Deelnemersbijeenkomst Stichting Jan Huysman Wz fonds 27 September 2016 Deelnemersbijeenkomst Stichting Jan Huysman Wz fonds 27 September 2016 1 1: OPENING & AGENDA Opening Notulen deelnemersvergadering 2015 Deelnemersvergadering juli 2016 Samenstelling bestuur en verantwoordingsorgaan

Nadere informatie

Deelnemersvergadering. Haarlem 26 juni 2017 Boxmeer 29 juni 2017 Oss 29 juni 2017

Deelnemersvergadering. Haarlem 26 juni 2017 Boxmeer 29 juni 2017 Oss 29 juni 2017 Deelnemersvergadering Haarlem 26 juni 2017 Boxmeer 29 juni 2017 Oss 29 juni 2017 Agenda Opening, mededelingen Toelichting organisatie van het fonds Verantwoording en jaarverslag 2016: beleggingen en pensioenaanspraken

Nadere informatie

Volgens de beleidsregel van De Nederlandsche Bank (DNB) is een financieel crisisplan als volgt te definiëren:

Volgens de beleidsregel van De Nederlandsche Bank (DNB) is een financieel crisisplan als volgt te definiëren: Vastgesteld door het bestuur op 16 mei 2012 1 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Beschrijving crisissituatie... 3 3. Dekkingsgraad waarbij het fonds er zonder korten niet meer uit kan komen... 4 4. Maatregelen

Nadere informatie

Buitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010

Buitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010 Buitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010 Agenda 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2. Pensioenregeling uitgevoerd door BNPF 3. Vergelijking andere pensioenfondsen 4. Herstelplan

Nadere informatie

PROFIELSCHETS. Philips Pensioenfonds NIET UITVOEREND BESTUURDER 1/5. Stichting Philips Pensioenfonds

PROFIELSCHETS. Philips Pensioenfonds NIET UITVOEREND BESTUURDER 1/5. Stichting Philips Pensioenfonds PROFIELSCHETS NIET UITVOEREND BESTUURDER Stichting Stichting behoort tot de grootste ondernemingspensioenfondsen van Nederland met een belegd vermogen van bijna 18 miljard euro. Het pensioenfonds voert

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2015

Verkort jaarverslag 2015 Verkort jaarverslag 2015 Wat waren in 2015 de belangrijkste feiten en gebeurtenissen voor GE Pensioen? U leest het in deze verkorte versie van het jaarverslag 2015. Naast deze bondige versie treft u ook

Nadere informatie

Pensioenbijeenkomst. 22 maart 2018

Pensioenbijeenkomst. 22 maart 2018 Pensioenbijeenkomst 22 maart 2018 Programma Welkom! Het fonds - mensen en cijfers* Financiële positie en beleid* Pensioenregeling en keuzes Actualiteiten 5 minuten 15 minuten 10 minuten 5 minuten Vragen?

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst voor Nalco 24 januari 2019

Informatiebijeenkomst voor Nalco 24 januari 2019 Informatiebijeenkomst voor Nalco 24 januari 2019 Agenda Wie zijn wij Jaarverslag 2017 kerncijfers Ontwikkeling van de dekkingsgraad van het pensioenfonds Financiële spelregels voor pensioenfondsen - Kortingen

Nadere informatie

Herstelplan ultimo 2017

Herstelplan ultimo 2017 Stichting Pensioenfonds NIBC Herstelplan ultimo 2017 3 juli 2018 - samenvatting (1) - Het Pensioenfonds NIBC (PF NIBC) verkeert sinds 30 juni 2015 in een tekort situatie en daarom dient jaarlijks het Herstelplan

Nadere informatie

1.1 Naam: Jos Dreuning 1.2 Telefoonnummer: adres:

1.1 Naam: Jos Dreuning 1.2 Telefoonnummer: adres: Staat/formulier Contact blad Contact Gegevens contactpersoon invulling rapportage Naam: Jos Dreuning 2 Telefoonnummer: 088-62780 3 E-mailadres: josdreuning@azleu Gegevens bestuurslid verantwoordelijk voor

Nadere informatie

1. Definities Kostendekkende premie Premie die noodzakelijk is om jaarlijks ouderdomspensioenaanspraken in te kopen.

1. Definities Kostendekkende premie Premie die noodzakelijk is om jaarlijks ouderdomspensioenaanspraken in te kopen. Premiebeleid 1. Definities Kostendekkende Premie die noodzakelijk is om jaarlijks ouderdomspensioenaanspraken in te kopen. Gedempte Premie gebaseerd op gemiddelde rente curves, waardoor de invloed van

Nadere informatie

Jaarinformatie Stichting Pensioenfonds C1000 over het verslagjaar 2012. (opgesteld op basis van het jaarbericht 2012)

Jaarinformatie Stichting Pensioenfonds C1000 over het verslagjaar 2012. (opgesteld op basis van het jaarbericht 2012) Jaarinformatie Stichting Pensioenfonds C1000 over het verslagjaar 2012 (opgesteld op basis van het jaarbericht 2012) 1 1 Inhoud Algemeen 5 De bestuursleden van Pensioenfonds C1000 6 Uw pensioen van Pensioenfonds

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur de pensioenregeling

Nadere informatie

Profielschets lid Raad van Toezicht. 6 maart 2018

Profielschets lid Raad van Toezicht. 6 maart 2018 Profielschets lid Raad van Toezicht 6 maart 2018 71649 092004 1. INLEIDING In dit document zijn achtereenvolgens de kenmerken van de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Kappersbedrijf (Bpf Kappers)

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam. Financieel crisisplan 2015

Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam. Financieel crisisplan 2015 Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Financieel crisisplan 2015 1 Inhoudsopgave 1.1 Inleiding en onderdelen financieel crisisplan... 3 1.1.1 Inleiding... 3 1.1.2 Relatie financieel crisisplan met de doelstelling

Nadere informatie

In het crisisplan worden verschillende parameters gebruikt die voor het pensioenfonds belangrijk zijn:

In het crisisplan worden verschillende parameters gebruikt die voor het pensioenfonds belangrijk zijn: Crisisplan ABTN Bijlage 4 Inleiding In hoofdstuk 9 van de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN) - Het weerstandsvermogen van het pensioenfonds, sturingsmiddelen en beleidskader - zijn de risico

Nadere informatie

Een overzicht van de kerncijfers vindt u op <pagina 8 en 9> van het volledige jaarverslag.

Een overzicht van de kerncijfers vindt u op <pagina 8 en 9> van het volledige jaarverslag. 12 vragen over het jaarverslag 2013 De hoofdpunten uit het jaarverslag van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (SPV) behandelen we aan de hand van 12 vragen en antwoorden. Een volledig exemplaar

Nadere informatie

Herstelplan 2016. Stichting Personeelspensioenfonds APG (PPF APG)

Herstelplan 2016. Stichting Personeelspensioenfonds APG (PPF APG) Herstelplan 2016 Stichting Personeelspensioenfonds APG (PPF APG) Onderwerp: Herstelplan PPF APG 2016 Datum: 10 maart 2016 1. Inleiding Deze notitie geeft een overzicht van de uitgangspunten die gehanteerd

Nadere informatie

Pensioenen... Herstelplan 2016

Pensioenen... Herstelplan 2016 Pensioenen.............................................. Herstelplan 2016 23 maart 2016 HERSTELPLAN Stichting Pensioenfonds Vopak (hierna: het pensioenfonds) verkeert op 1 januari 2016 in een situatie

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds SABIC Innovative Plastics. Verkort Jaarverslag 2009

Stichting Pensioenfonds SABIC Innovative Plastics. Verkort Jaarverslag 2009 Stichting Pensioenfonds SABIC Innovative Plastics Verkort Jaarverslag 2009 Inleiding 2009 is voor de Stichting Pensioenfonds SABIC Innovative Plastics (hierna Pensioenfonds SABIC-IP) weer een bijzonder

Nadere informatie

pensioenkrant augustus 2015

pensioenkrant augustus 2015 pensioenkrant augustus 2015 pensioenkrant augustus 2015 5 WOORD VAN DE VOORZITTER 6 DEKKINGSGRAAD 7 INDEXATIE RENDEMENT OP DE BELEGGINGEN 8 KERNCIJFERS KOSTEN UITVOERING EN VERMOGENSBEHEER 9 COMMUNICATIE

Nadere informatie

Functieprofiel bestuurs- en commissielid namens pensioengerechtigden Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Functieprofiel bestuurs- en commissielid namens pensioengerechtigden Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot 1. Het Pensioenfonds (verder: het Pensioenfonds) is een ondernemingspensioenfonds dat de pensioenregeling voor de (ex) medewerkers van Van Lanschot Bankiers (en gelieerde ondernemingen) uitvoert. De inhoud

Nadere informatie

Deelnemersvergadering 17 september 2009

Deelnemersvergadering 17 september 2009 Deelnemersvergadering 17 september 2009 Agenda 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2. Notulen van de vergadering van 30 september 2008 3. Jaarverslag 2008 goedkeuring en decharge 4. Herstelplan

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds AT&T Nederland. 9 Financieel crisisplan. 9.1 Inleiding. 9.2 Beschrijving crisissituatie

Stichting Pensioenfonds AT&T Nederland. 9 Financieel crisisplan. 9.1 Inleiding. 9.2 Beschrijving crisissituatie 9 Financieel crisisplan 9.1 Inleiding SPAN heeft als doel om de pensioenregeling van AT&T Global Network Services Nederland B.V. (hierna AT&T of ) zoals die gold tot 1 januari 2014 uit te voeren. Het primaire

Nadere informatie

Financieel crisisplan

Financieel crisisplan In werking : 1 oktober 2018 Inhoudsopgave 1. Beschrijving crisissituatie 3 2. Beleidsdekkingsgraad waarbij het fonds er zonder korten niet meer uit kan komen 4 3. Maatregelen die ter beschikking staan

Nadere informatie

Extra nieuwsbrief. De positie van het pensioenfonds. Mei 2012. Waarom een extra nieuwsbrief?

Extra nieuwsbrief. De positie van het pensioenfonds. Mei 2012. Waarom een extra nieuwsbrief? Mei 2012 Extra nieuwsbrief Waarom een extra nieuwsbrief? De positie van pensioenfondsen krijgt voortdurend veel aandacht in de media. De berichten over pensioenen zijn vaak complex en de laatste tijd nogal

Nadere informatie

Verder in deze nieuwsbrief een samenvatting van het rapport van de visitatiecommissie.

Verder in deze nieuwsbrief een samenvatting van het rapport van de visitatiecommissie. Van het SPAN bestuur De maand mei staat in het teken van het afronden van het SPAN jaarverslag over 2012. Eind deze maand verwachten we dat het verslag wordt goedgekeurd door actuaris en accountant. Het

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Xerox

Stichting Pensioenfonds Xerox Financieel crisisplan Stichting Pensioenfonds Xerox 1 juli 2015 Artikel 1 ~ Inleiding Het bestuur heeft besloten om een financieel crisisplan op te stellen. Dit is een beschrijving van maatregelen die

Nadere informatie

Bijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014

Bijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014 Bijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014 2 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2. Achtergrond Wet versterking bestuur pensioenfondsen 3. Wet versterking bestuur pensioenfondsen 4. Wijzigingen

Nadere informatie

Actuariële en bedrijfstechnische nota

Actuariële en bedrijfstechnische nota Stichting Pensioenfonds Towers Watson Actuariële en bedrijfstechnische nota 1 juli 2015 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 1 2. MISSIE, VISIE EN STRATEGIE... 2 3. ORGANISATIE, BEHEER EN INTERNE CONTROLE...

Nadere informatie

Verwachting lopend jaar (verslagjaar +1) 01 02

Verwachting lopend jaar (verslagjaar +1) 01 02 Herstelplan Bedragen in duizenden euro s c01 c_01 r_1_1 1.1 Datum in herstel (dd.mm.jj) 31-12-08 r_1_2 1.2 Gekozen hersteltermijn (in ren) 10 c02 c_01 Onderbouwing gekozen hersteltermijn r_1_3 1.3 Toelichting

Nadere informatie

De Nederlandsche Bank NV T.a.v. de heer S. Keereweer AA Postbus 98 1000 AB AMSTERDAM

De Nederlandsche Bank NV T.a.v. de heer S. Keereweer AA Postbus 98 1000 AB AMSTERDAM De Nederlandsche Bank NV T.a.v. de heer S. Keereweer AA Postbus 98 1000 AB AMSTERDAM Wormerveer, 12 december 2011 Betreft: Herstelplan Stichting Pensioenfonds De Fracties Geachte heer Keereweer, De dekkingsgraad

Nadere informatie

Stichting Dow Pensioenfonds 60. Het Crisisplan. Versie 2016

Stichting Dow Pensioenfonds 60. Het Crisisplan. Versie 2016 60 Bijlage l Het Crisisplan Het Crisisplan Stichting Dow Pensioenfonds Versie 2016 Dit crisisplan is een financieel plan en bevat een beschrijving van maatregelen die het Bestuur van het fonds op korte

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill

Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Pensioenfonds Cargill 2017 in beeld Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2017 van Pensioenfonds Cargill? U leest het in dit verkort jaarverslag. Financiële

Nadere informatie

COMMUNICATIEBELEID Eigenaar: Document: Versie: Datum: Auteur: Versie Status Datum Omschrijving

COMMUNICATIEBELEID Eigenaar: Document: Versie: Datum: Auteur: Versie Status Datum Omschrijving COMMUNICATIEBELEID Eigenaar: Bestuur pensioenfonds Scildon Document: Communicatiebeleid Versie: Definitief Datum: 31.05.2017 Auteur: Antoinette Ankone Versie Status Datum Omschrijving 0.1 Concept 01-08-2016

Nadere informatie

Communicatiekalender 2017 en 2018

Communicatiekalender 2017 en 2018 Communicatiekalender 2017 en 2018 Wettelijk verplichte activiteit Doelgroep Wet- en regelgeving DEELNEMERS/GEWEZEN DEELNEMERS/GEWEZEN PARTNERS/GEPENSIONEERDEN Pensioen 1-2-3 over kenmerken pensioenregeling

Nadere informatie

Financieel Crisisplan Stichting Norit Pensioenfonds

Financieel Crisisplan Stichting Norit Pensioenfonds Financieel Crisisplan Stichting Norit Pensioenfonds Inleiding In hoofdstuk 10 van deze Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN) (weerstandsvermogen en sturingsmiddelen) zijn de risico s waaraan het

Nadere informatie

2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2012 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Toeslag- verlening Uitgave mei 2015

Toeslag- verlening Uitgave mei 2015 Toeslagverlening Uitgave mei 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds DSM Nederland, gevestigd te Heerlen (het pensioenfonds ) is van algemene aard, uitsluitend

Nadere informatie

Oegstgeest, 4 september Deelnemers en Gepensioneerden

Oegstgeest, 4 september Deelnemers en Gepensioneerden AVERY DENNISON stctting pensioenroncis Avery Dennison Stichting Pensioenfonds Avery Dennison Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 4 september 217 4XSON Agenda stichting pensioenfonds

Nadere informatie

Financieel crisisplan. Voorwoord. Inleiding. 1. Beschrijving financiële crisissituatie

Financieel crisisplan. Voorwoord. Inleiding. 1. Beschrijving financiële crisissituatie Financieel crisisplan November 2016 Voorwoord Voor de periode 1 januari 2014 tot en met 31 december 2018 zijn met de werkgever afspraken gemaakt over een bijstortingsgarantie (en een terugstortingsverplichting

Nadere informatie

10. Goed pensioenfondsbestuur

10. Goed pensioenfondsbestuur 10. Goed pensioenfondsbestuur 10.1 Algemeen In 2013 is de Wet versterking bestuur pensioenfondsen in werking getreden. De invloed van deze nieuwe wet is van groot belang voor de governance structuur van

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur

Nadere informatie

Functieprofiel lid bestuur met portefeuille vermogensbeheer en risicomanagement van Stichting Notarieel Pensioenfonds

Functieprofiel lid bestuur met portefeuille vermogensbeheer en risicomanagement van Stichting Notarieel Pensioenfonds Functieprofiel lid bestuur met portefeuille vermogensbeheer en risicomanagement van Stichting Notarieel Pensioenfonds 1. Algemene kenmerken Het bestuur van de Stichting Notarieel Pensioenfonds (SNPF) is

Nadere informatie

2010: Pensioen wereld volop in de schijnwerpers

2010: Pensioen wereld volop in de schijnwerpers Verkort jaarverslag 2010 nr 13 - januari 2009 Stichting Pensioen fonds KPN 2010: Pensioen wereld volop in de schijnwerpers Inleiding Het jaar 2010 is wederom een enerverend jaar geweest voor de pensioenwereld.

Nadere informatie