Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen.

Transcriptie

1 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. PRAKTIJKGIDS Veilig werken met elektrische installaties Rabobank Nederland en NEN 3140 Peter Coppes Normalisatie: de wereld op één lijn.

2 Veilig werken met elektrische installaties

3 Veilig werken met elektrische installaties Rabobank Nederland en NEN 3140 Nederlands Normalisatie-instituut, Delft, 2013

4 Colofon Redactieraad Eric Stevenaar (Facility Management Rabobank Nederland) Eric Aarts (Facility Management Rabobank Nederland) Luc Kneepkens (Facility Management Rabobank Nederland) Willem Oonk (Facility Management Rabobank Nederland) Wil van Wijk (Facility Management Rabobank Nederland) Martin Heijlen (Facility Management Rabobank Nederland) Peter Coppes (C+B advies en expertise bv) Attie van Ekeren (C+B advies en expertise bv) Foto's Bertus de Ruiter (Facility Management Rabobank Nederland) Vormgeving Kade 05, Eindhoven Eerste druk, 2006 Tweede, herziene druk, 2013 ISBN NUR 950 UIT 49 ICS ; Nederlands Normalisatie-instituut, Delft, 2013 Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven. Nederlands Normalisatie-instituut Vlinderweg 6, Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

5 Voorwoord Veiligheid staat voorop. Dat is het idee. Elektriciteit is in onze samenleving niet meer weg te denken. Dagelijks vertrouwen we erop dat als je een stekker in het stopcontact steekt, het apparaat werkt en de handeling veilig is. Klanten en medewerkers van de Rabobank vertrouwen erop dat de bedrijfscontinuïteit gewaarborgd is met goede en betrouwbaar functionerende elektrische installaties. Er zijn complexe installaties voor nodig om te zorgen dat de verlichting brandt, de koffieautomaat werkt en de computer opstart, dat er werkende toegangspoortjes zijn voor een veilige werkom geving en dat de lift gewoon naar boven gaat als je erom vraagt. Alsof het niets bijzonders is. Het werken met elektriciteit is echter niet ongevaarlijk. De kans op falende systemen is door de complexiteit groot. Het veilig werken met elektriciteit biedt enorme uitdagingen aan technische medewerkers van de Rabobank en van de bedrijven die de elektrische installaties en elektrische systemen in onze gebouwen installeren en beheren. Wij achten het van groot belang dat al deze gebruikers van elektriciteit de werkzaamheden op een veilige manier uitvoeren. Veiligheid vraagt om duidelijkheid en transparantie in wat wij van u vragen. Samen met NEN heeft de Rabobank een praktische invulling gegeven aan de norm NEN Niet alleen om ongelukken te voorkomen, maar vooral om duidelijkheid te scheppen in elkaars verantwoordelijkheden. Samen maken we de Rabobank nog beter en veiliger. Rob Kemna Directeur Bedrijfsmanagement Rabobank Nederland 5

6 6

7 Inhoud Inleiding Onderwerp en toepassingsgebied Normatieve verwijzingen Termen en definities Algemeen Personeel, organisatie en communicatie Werkzone Arbeid Beschermingsvoorzieningen Spanningen Toezicht Uitgangspunten De bedrijfsvoering bij Rabobank Nederland Veilige bedrijfsvoering Elektrotechnisch personeel Aanwijzingsbeleid Instructiefrequentie Organisatorische aspecten met betrekking tot een veilige bedrijfsvoering Standaardbedrijfsvoeringsprocedures Algemeen Bedieningshandelingen Functionele inspectie

8 6 Werkprocedures Algemeen Spanningsloos werken Onder spanning werken Werken op veilige afstand Werken bij risicoverhogende omstandigheden Do s en don ts van NEN 3140 in de praktijk Bijlagen A risicoanalyse (RIE) B De tijd tussen twee opeenvolgende instructies C veiligheidsvoorschriften Rabobank Nederland D melding werkzaamheden Rabobank Nederland E aanwijzingsformulier Rabobank Nederland F aanwijzingsformulier Rabobank Nederland voor externe installateur G Klassenindeling elektrische arbeidsmiddelen H IP-classificatie van elektrische arbeidsmiddelen I Werkinstructies voor personen werkzaam bij Rabobank Nederland J Melding arbeidsongeval K Eisen elektrische verdeelsystemen in meubels L Eisen elektrische verbindingen bij stekkerend installeren M inspectierapport N Conversietabel bepalingen Rabobank Nederland NEN

9 Inleiding Bij al onze dagelijkse werkzaamheden gebruiken we elektrische apparaten in allerlei vormen. De gebouwen van de Rabobank zijn voorzien van zeer uitgebreide elektrische installaties voor de voeding van die apparaten en voor de verlichting en verwarming. Ook bij het zorgen voor een veilige werkomgeving vertrouwen we steeds meer op elektrische apparaten zoals camera s en toegangspoortjes. Terecht vertrouwen we op de veiligheid van die elektrische installaties en de talrijke elektrische apparaten. Om die veiligheid te waarborgen zijn er normen, regels en richtlijnen. De Nederlandse norm NEN 3140:2011 Bedrijfsvoering van elektrische installaties Laagspanning geeft eisen voor het veilig werken aan en met elektrische installaties en elektrische arbeidsmiddelen. In veel milieu- en gebruiksvergunningen afgegeven door gemeenten, provincies en het Rijk, is de toepassing van de norm NEN 3140 voorgeschreven. Werken volgens deze norm is dan een voorwaarde om te beschikken over een geldige milieu- of gebruiksvergunning. Ook indien niet op enige wijze schriftelijk is vastgelegd dat NEN 3140 van toepassing is, kan op grond van gewoonte en gebruik de rechter van oordeel zijn dat deze norm had moeten worden toegepast. We noemen dit het 'gewoonterecht'. Voor Rabobank Nederland is, op grond van het beleid van het Directoraat bedrijfsmanagement, de toepassing van NEN 3140 verplicht bij werkzaamheden in gebouwen, op terreinen en met elektrische arbeidsmiddelen. Deze verplichting is onderdeel van de arbeidsovereenkomst of de detacheringsovereenkomst, of onderdeel van de overeenkomst tot het verrichten van diensten of aanneemovereenkomsten voor het uitvoeren van werkzaamheden, in elk denkbare vorm. Waar in individuele overeenkomsten niet specifiek naar deze wettelijke verplichting wordt verwezen, kan eenvoudig worden verwezen naar de praktijkgids Veilig werken met elektrische installaties Rabobank en NEN Deze praktijkgids van Rabobank Nederland is ook opgenomen in de inkoopvoorwaarden. Deze gids is speciaal geschreven voor alle medewerkers van Rabobank Nederland en is een onderdeel van de huisregels die gelden in alle gebouwen en op alle wegen en terreinen waar Inleiding 9

10 Rabobank Nederland de verantwoordelijkheid draagt voor veilige arbeidsomstandigheden. De gids is een praktisch hulpmiddel om die elektrotechnische installaties en elektrische apparaten veilig te houden. De gewenste veiligheid kan alleen worden gerealiseerd als iedereen deze praktijkgids gebruikt. NEN 3140 verplicht een aanwijzing te geven aan personen die werken aan of met elektrische installaties of elektrische arbeidsmiddelen. Dit geldt ook voor Rabobank Nederland. Een aanwijzing is een schriftelijke bevestiging dat inzicht en vaardigheid aanwezig zijn om bepaalde werkzaamheden uit te voeren. De verplichting tot aanwijzing is bij Rabobank Nederland voor een groot deel overgedragen aan contractpartijen, zoals elektrotechnische installateurs. Rabobank Nederland is een regieorganisatie en dit betekent dat nagenoeg alle elektrotechnische werkzaamheden worden uitbesteed. Slechts bij calamiteiten wordt door medewerkers van de Rabobank eerstelijnshulp gegeven. In een dergelijke situatie neemt de installatieverantwoordelijke bij Rabobank Nederland de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de werkzaamheden op zich. Een goed veiligheidsbeleid is alleen haalbaar als vooraf helder is wie welke werkzaamheden mag uitvoeren en welke instructies daarvoor nodig zijn. Bij de aanwijzing van personen moet rekening worden gehouden met opleiding, ervaring en de omstandigheden waaronder werkzaamheden plaatsvinden. Rabobank Nederland adviseert de Rabobank Groep bij zijn elektrotechnisch veiligheidsbeleid ook gebruik te maken van deze praktijkgids. Normalisatie is een voortdurend proces van veranderen. Als gevolg van de eenwording van Europa en door technologische ontwikkelingen veranderen normen veel sneller dan in de achter ons liggende jaren. Ieder die verantwoordelijkheid draagt voor een veilige bedrijfsvoering en een veilig beheer van elektrische installaties en elektrische arbeidsmiddelen, moet zich voortdurend op de hoogte houden van deze veranderingen. Leeswijzer Voor de dagelijkse praktijk binnen Rabobank Nederland kan worden volstaan met het werken volgens deze praktijkgids. De belangrijkste teksten uit NEN 3140:2011 zijn hierin opgenomen. Waar nodig is bij de normtekst een toelichting gegeven. De normteksten zijn ter onderscheid in een raster geplaatst en genummerd. In bijlage N van deze praktijkgids is een conversietabel opgenomen, waarin wordt verwezen naar de originele nummering van NEN 3140:2011. Eventuele toelichtingen op de normtekst die uit NEN 3140 afkomstig zijn, zijn eveneens in een raster geplaatst. Ook deze zijn genummerd en in de conversietabel opgenomen. 10 Inleiding

11 Opmerking: In deze gids zijn, omwille van de leesbaarheid, niet altijd de letterlijke teksten uit de norm overgenomen. In hoofdstuk 7 van deze praktijkgids de do s en don ts van NEN 3140 in de praktijk is een selectie van elektrische apparatuur opgenomen die bij Rabobank Nederland wordt gebruikt. Dit hoofdstuk is bedoeld als een eenvoudige handreiking voor het veilig gebruiken van de elektrische apparaten binnen Rabobank Nederland. De overige bijlagen van deze praktijkgids bevatten onder andere een voorbeeld van een risicobeoordeling, werkinstructies voor diverse vakgroepen, veiligheidsvoorschriften, een voorbeeld van een aanwijzingsformulier en een voorbeeld van een inspectierapport. Situaties die in de norm zijn beschreven maar niet voorkomen binnen Rabobank Nederland, zijn niet opgenomen in deze praktijkgids. Hieronder is aangegeven welke hoofdstukken voor welke disciplines van belang zijn. Bij het organiseren van werkzaamheden of het leveren van diensten, in welke vorm dan ook, zal echter steeds de gehele praktijkgids moeten worden geraadpleegd. Hoofdstuk Directeur bedrijfsmanagement en facilitair managers Contractmanagers en inkopers Medewerkers verantwoordelijk voor huurovereenkomsten Alle medewerkers 2 Normatieve verwijzingen x 3 Termen en definities x 4 Uitgangspunten x x 5 Standaardbedrijfsvoeringsprocedures x x x 6 Werkprocedures x x 7 Do s en don ts van NEN 3140 in de praktijk x x Inleiding 11

12 12

13 1 Onderwerp en toepassingsgebied NEN 3140 geeft eisen voor een veilige bedrijfsvoering van elektrische installaties en van elektrische arbeidsmiddelen. In alle gebouwen van Rabobank Nederland zijn elektrische installaties en elektrische arbeidsmiddelen ruim aanwezig. Daarmee is de norm NEN 3140 van belang voor alle medewerkers. Het maakt daarbij niet uit of de medewerkers in dienst zijn van Rabobank Nederland, ingeleend zijn of een arbeidsrelatie hebben met een contractpartij. Onder bedrijfsvoering verstaan we alle handelingen en werkzaamheden die noodzakelijk zijn om de elektrische installatie te kunnen laten werken, zoals schakelen, regelen, bewaken en het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden. Zie de definitie van bedrijfsvoering (bepaling 3.1.2). NEN 3140 is ook van toepassing op het gebruik, het onderhoud, de inspectie en het beheer van elektrische arbeidsmiddelen. Het spanningsniveau dat het toepassingsgebied van de norm NEN 3140 bepaalt, kent geen ondergrens. Ook voor het gebruik van zeer lage spanningen zoals die voorkomen in printers, computers en bijvoorbeeld een kleine UPS, worden in deze norm voorschriften gegeven. Voor het gebruik van deze praktijkgids geldt een bovengrens van de nominale spanning die gelijk is aan 1000 V bij wisselspanning en 1500 V bij gelijkspanning. Onderwerp en toepassingsgebied 13

14 1.2 De elektrische installaties: zijn ontworpen voor de opwekking, het transport, de omzetting, de distributie en het gebruik van elektrische energie; kunnen tijdelijk, permanent, plaatsgebonden en verplaatsbaar zijn; kunnen ook een deel zijn van omvangrijke machines. Bij Rabobank Nederland zijn de meeste van deze elektrische installaties permanent en vast aangebracht, zoals installaties voor de distributie van elektrische energie in gebouwen. Ook laadpunten voor elektrische fietsen en elektrische auto s vallen onder de permanente en plaatsgebonden installaties. Andere installaties zijn tijdelijk, zoals mobiele geldautomaten op braderieën en festivalterreinen, en kunnen worden verplaatst wanneer zij onder spanning staan of in bedrijf zijn. NEN 3140 geeft eisen voor de veilige bedrijfsvoering van en de werkzaamheden aan, met of nabij elektrische installaties. Deze eisen zijn van toepassing op procedures voor bedrijfsvoering, arbeid en onderhoud. De norm geldt niet alleen voor alle elektrotechnische werkzaamheden, maar ook voor niet-elektrotechnische werkzaamheden, zoals bouwwerkzaamheden en graafwerkzaamheden, als in de omgeving van dergelijke werkzaamheden elektrische leidingen aanwezig zijn. NEN 3140 is niet van toepassing op het gebruik van installaties, toebehoren en (hulp)middelen door leken, mits de installaties, toebehoren en hulpmiddelen zijn ontworpen en geïnstalleerd voor gebruik door leken en voldoen aan de normen van de desbetreffende installaties, toebehoren en (hulp)middelen. Bent u niet elektrotechnisch opgeleid, dan bent u waarschijnlijk een leek. Deze bepaling legt een taak bij degene die verantwoordelijk is voor de veiligheid van de installatie (de installatieverantwoordelijke). Deze moet bij voortduring controleren of de elektrotechnische voorzieningen aan de desbetreffende normen voldoen en of die voorzieningen ook op de juiste wijze en in de juiste omgeving worden gebruikt. De installatieverantwoordelijkheid kan aan derden worden uitbesteed. Voor de hierna genoemde elektrische installaties is deze norm niet specifiek ontwikkeld: elektronische telecommunicatie- en informatiesystemen; elektronische instrumentatie-, besturings- en automatiseringssystemen; op voertuigen, bijvoorbeeld bankbus, verzekeringsbus en rijdende geldautomaat. 14 Onderwerp en toepassingsgebied

15 1.3 Aanbevolen wordt dat personen die verantwoordelijk zijn voor installaties waarvoor NEN 3140 niet specifiek is ontwikkeld, de norm NEN 3140 hanteren als leidraad bij het opstellen van hun eigen normen en regels NEN 3140 is ook van toepassing op het gebruik, het onderhoud, de inspectie en het beheer van elektrische arbeidsmiddelen. Onder een elektrisch arbeidsmiddel wordt verstaan elk(e) op de arbeidsplaats gebruikt(e) machine, gereedschap, apparaat, hulpmiddel en persoonlijk beschermingsmiddel dat door de aard van zijn gebruik of de omgevingsomstandigheden een elektrisch veiligheidsrisico kan opleveren. Zie ook bepaling NEN 3140 is van toepassing op elektrische installaties, met inbegrip van elektrische arbeidsmiddelen, met een spanningsniveau van extra lage spanning tot en met lage spanning. Onder lage spanningen wordt een spanning verstaan die normaal niet hoger is dan 1000 V wisselspanning en 1500 V bij gelijkspanning. De extra lage spanningen worden veelal uit veiligheidsoverwegingen toegepast. We komen ze tegen in SELV (safety extra low voltage) en PELV (productive extra low voltage) ketens. Zie voor deze ketens NEN Extra lage spanningen zijn normaal niet hoger dan 50 V bij wisselspanning of 120 V bij gelijkspanning. De elektrische installaties en de elektrische arbeidsmiddelen met extra lage spanning vallen, onafhankelijk van het vermogen dat wordt omgezet, eveneens onder NEN Apparaten met extra lage spanning zijn bijvoorbeeld de schrobmachine met accuvoeding, de CCTV-camera s, rekenmachines met adapter en sommige halogeenlampen. 1.6 De norm NEN 3140:2011 bevat alle bepalingen uit NEN-EN die betrekking hebben op laagspanningsinstallaties. Voldoet het beheer van de elektrische (laagspannings-) installaties en de elektrische arbeidsmiddelen aan NEN 3140:2011, dan wordt tevens voldaan aan NEN-EN Onderwerp en toepassingsgebied 15

16 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft Ja, ik bestel NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft T (015) F (015) ex. UIT 49:2013 nl Praktijkgids Veilig werken met elektrische installaties - Rabobank Nederland en NEN Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: (015) klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2016, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon (015) , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: Normalisatie: de wereld op één lijn. preview