Deutsche Bank Informatiebundel

Transcriptie

1 Deutsche Bank Informatiebundel

2

3 Deutsche Bank Informatie Document Beleggen

4 Inleiding 04 Algemene risico s van beleggen 05 Valutarisico/ wisselkoersrisico Renterisico Liquiditeitsrisico Krediet-/debiteurenrisico en faillissementsrisico Waarderingsrisico Marktrisico Overige algemene risico s Beleggingskennis 06 Kenmerken en specifieke risico s van verschillende soorten beleggingen 06 Obligaties Aandelen Certificaten van aandelen Opties Futures Andere financiële instrumenten met een hefboomwerking Andere derivaten Beleggingsfondsen Vastgoed Specifieke beursrisico s 11 Risico s van handelsonderbrekingen en storingen 11 Plaatsen, verifiëren, uitvoeren en annuleren van orders 11 Order verificatie Orderverwerking Annuleren van orders Betaalinstructies Ordertypen 12 Bestens order Limiet order Stop loss order Stop limiet order Dag- en doorlopende orders Overzichten en rapportages 13 Rekeningafschrift Transactie-informatie Vermogensbeheerrapportage Profielvergelijkingsrapportage Risico beoordeling 13 Cliëntclassificatie Verzoeken om een andere cliëntclassificatie Cliëntformulier Wijziging van beleggingsprofiel Juistheid en volledigheid Kosten en vergoedingen 14 Vragen 15 Klachten 15 Uitbesteding 15 Taal 15 april 2017 Informatie Document Beleggen 03

5 Inleiding Aan beleggen zijn risico s verbonden. Dat geldt voor alle beleggingen, zelfs voor beleggingen die als zeer veilig worden beschouwd. De mate van risico is afhankelijk van de aard en kenmerken van de belegging, waarbij een belegging met een hoger verwacht rendement veelal ook grotere risico s met zich mee brengt. Doorgaans kunt u alleen uw inleg verliezen, maar het is ook mogelijk om meer dan uw inleg te verliezen, bijvoorbeeld als u in opties of futures belegt. Dit Informatie Document Beleggen is niet op uw persoonlijke situatie toegesneden. Het doel van dit document is om u een globaal beeld te geven van de verschillende soorten beleggingen, de essentiële kenmerken ervan en de mogelijke risico s. Tevens bevat dit document praktische informatie over de beleggingsdienstverlening van Deutsche Bank AG, Amsterdam Branch (de Bank ). Wij hebben geprobeerd om zo volledig mogelijk te zijn. Het is echter niet mogelijk om iedere belegging, ieder specifiek kenmerk en ieder risico te behandelen. Dit document geeft dus geen uitputtende beschrijving van de voor u geldende rechten en plichten aangaande beleggingen. Of de kenmerken van de financiële instrumenten waarin u wenst te beleggen nu wel of niet in dit Informatie Document Beleggen zijn beschreven, u dient altijd voorafgaand aan de aankoop ervan kennis te nemen van de specifieke kenmerken en beleggingsrisico s die voor dit specifieke financiële instrument gelden. Dit kan onder meer door bestudering van informatie die in financiële bijsluiters, prospectussen, jaarrekeningen, essentiële beleggersinformatie (KIID)/ het essentiële-informatiedocument (KID) enzovoort beschikbaar wordt gesteld. Met behulp van deze informatie kunt u het risico van het specifieke financiële instrument beoordelen in relatie tot uw persoonlijke financiële situatie, uw kennis en ervaring en uw risicobereidheid. 04 Informatie Document Beleggen april 2017

6 Algemene risico s van beleggen Hieronder worden de meest algemene risico s van beleggen behandeld. Valuta-/wisselkoersrisico Het valuta-/wisselkoersrisico is het risico dat een belegging minder waard wordt door een verandering in de wisselkoers van een vreemde valuta ten opzichte van de referentie valuta van de belegger. Zo loopt u bijvoorbeeld een wisselkoersrisico als u beschikt over een saldo op uw rekening in euro (uw referentie valuta) terwijl de belegging waarin u belegt in een andere valuta luidt (bijvoorbeeld de dollar). Het valuta-/ wisselkoersrisico ontstaat eveneens bij beleggingen met een notering in een vreemde valuta of beleggingen die gevoelig zijn voor veranderingen in wisselkoersen. Renterisico Veranderingen in de rente kunnen de waarde van beleggingen in financiële instrumenten beïnvloeden. Een stijgende rente zorgt er bijvoorbeeld voor dat het voor bedrijven duurder wordt om te investeren. Doorgaans heeft dit een negatieve invloed op de koersen van aandelen. Ook obligaties met een vaste rentevergoeding worden minder aantrekkelijk als de rente stijgt. Liquiditeitsrisico Onder liquiditeitsrisico verstaan we het risico dat een belegger niet of niet tegen een normale marktprijs beleggingen kan aan- of verkopen vanwege een gebrek aan voldoende verkopers of kopers. Krediet-/debiteurenrisico en faillissementsrisico Bedrijven of overheden of (beheerders van) beleggingsfondsen die financiële instrumenten uitgeven kunnen gedurende de looptijd van een belegging in betalingsproblemen komen en zelfs failliet gaan. De kans op betalingsproblemen en/of een faillissement is afhankelijk van de kredietwaardigheid van de uitgever ervan. Om een inschatting te maken van deze risico s dient u dus inzicht te hebben in de kredietwaardigheid. Er zijn speciale bedrijven die dergelijke beoordelingen doen. De meest bekende kredietbeoordelaars zijn Standard & Poor s, Moody s Investors Services en Fitch Ratings. Deze kredietbeoordelaars gebruiken letters of cijfers om een bepaalde kredietwaardigheid aan te geven. Ook dient u na te gaan wat uw rechten zijn bij een eventueel faillissement. Die kunnen per belegging namelijk verschillen. Waarderingsrisico Onder het waarderingsrisico wordt verstaan het risico dat de waardering van een belegging niet gelijke tred houdt met de economie maar is ingegeven door sentimenten in de markt. Marktrisico Dit is het risico dat samenhangt met de volatiliteit ofwel de beweeglijkheid van de totale markt als gevolg van wisselende stemmingen op de markt. Overige algemene risico s Verschillende andere factoren kunnen de algemene koersontwikkeling van effecten nog beïnvloeden zoals berichtgeving (zowel positief als negatief), groeivooruitzichten van een onderneming, inflatie, stakingen en boycotten en politieke en fiscale ontwikkelingen. april 2017 Informatie Document Beleggen 05

7 Beleggingskennis Algemene kennis van beleggen is niet voldoende om verantwoord te kunnen beleggen. U dient zich ook op de hoogte te stellen van relevante informatie over specifieke financiële instrumenten, bijvoorbeeld een obligatie van of een aandeel in een beursgenoteerd fonds. Van de meeste financiële instrumenten wordt een prospectus uitgegeven, waarin belangrijke informatie over het product en de uitgevende instelling is opgenomen. Voordat u in een bepaald product gaat beleggen raden wij u aan het bijbehorende prospectus te lezen. Informatie over de financiële positie van de uitgevende instelling treft u aan in het jaarverslag en soortgelijke publicaties. Het prospectus is verkrijgbaar bij de uitgevende instelling. Een prospectus is meestal te raadplegen via de website van de uitgevende instelling of kan rechtstreeks bij de uitgevende instelling worden opgevraagd. Voor sommige producten dient door de aanbieder een financiële bijsluiter, essentiële beleggersinformatie (KIID) of het essentiële-informatiedocument (KID) beschikbaar te worden gesteld. Deze documenten zijn online terug te vinden via onderstaande website. Lees deze informatie goed voordat u in een dergelijk product belegt. Op uw verzoek zal de Bank de essentiële beleggersinformatie (KIID)/het essentiële-informatiedocument (KID) kosteloos in papieren vorm ter beschikking stellen. Website met essentiële beleggersinformatie (KIID)/essentiële-informatiedocumenten (KID): center.html#. Klik op Nuttige informatie en open het document Waar vind ik essentiële-informatiedocumenten en essentiële beleggersinformatie?. Hier vindt u de locatie van deze documenten. Hierna volgen algemene kenmerken en specifieke risico s van verschillende soorten beleggingen. Kenmerken en specifieke risico s van verschillende soorten beleggingen Obligaties Een obligatie is een schuldbewijs dat wordt verhandeld op de beurs. Door aankoop van een obligatie leent u als het ware geld uit aan de uitgever ervan waardoor deze een schuld aan u heeft. De voorwaarden, waaronder de hoogte van de rente en wijze van aflossing zijn vooraf contractueel vastgelegd. Meestal krijgt u elk jaar een vaste rente (ook wel coupon genoemd) van het bedrijf dat of overheid die de obligatie heeft uitgegeven. Ook moet dit bedrijf of deze overheid aan het eind van de looptijd het totale bedrag van de obligatie aan alle beleggers terugbetalen. U krijgt dus in beginsel uw geld terug. In tegenstelling tot een aandeel, geeft een obligatie geen stemrecht, vormt zij geen eigendomsrecht en levert zij geen aanspraak op een deel van de winst van de onderneming op. Obligaties komen in vele verschijningsvormen met bijbehorende risico s. Allereerst dient onderscheid gemaakt te worden tussen obligaties van overheden (staatsobligaties) en obligaties van bedrijven (bedrijfsobligaties). Obligaties verschillen van elkaar in de wijze van rentebetaling, de wijze van aflossing, de wijze van uitgifte en bijzondere leningsvoorwaarden. Het rendement op de obligatie kan bijvoorbeeld (mede) afhankelijk worden gesteld van de geldende rentestand of van de winst van de instelling die de obligatie heeft uitgegeven. Ook zijn er obligaties die gedurende de looptijd geen rente uitkeren (zero-coupon obligatie). Het rendement op dit soort obligaties wordt verkregen uit het verschil tussen de aanschafkoers en de latere aflossingskoers (deze obligaties worden uitgegeven tegen een discount of korting). Ook bestaan er eeuwigdurende ofwel perpetuele obligaties. Dit zijn obligaties met een onbepaalde looptijd (geen vastgestelde einddatum). De obligatie keert periodiek een vaste interestvergoeding uit over de hoofdsom van de obligatie (het nominale bedrag) zonder dat deze ooit hoeft te worden afgelost. Soms bevat het prospectus een clausule dat toch op enig moment in de toekomst de hoofdsom alsnog kan worden afgelost. Een bijzondere obligatie is de converteerbare obligatie (convertible). Dit is een obligatie die gedurende de zogenaamde conversieperiode tegen de conversiekoers onder bepaalde voorwaarden (meestal op verzoek van de belegger) kan worden omgewisseld tegen aandelen. Er wordt een onderscheid gemaakt naar convertibles en reverse convertibles. Een convertible biedt het recht om aan het eind van de looptijd de obligatie om te wisselen tegen een vooraf vastgestelde hoeveelheid aandelen. De houder van een reverse convertible heeft de verplichting, indien de uitgevende instelling gebruik maakt van dit recht, om een vooraf vastgestelde hoeveelheid aandelen te kopen tegen een bepaalde prijs. 06 Informatie Document Beleggen april 2017

8 De converteerbare obligatie vertoont kenmerken van zowel een obligatie als van een aandeel. De risico s van aandelen gelden dus ook voor deze obligatie. De reverse convertible heeft verder een verhoogd risico omdat de belegger verplicht kan worden aandelen te kopen en het moment waarop de belegger aan die verplichting wordt gehouden buiten zijn macht ligt. Een reverse exchangeable is een omgekeerde converteerbare obligatie. Bij deze obligatie heeft niet u maar de uitgever het recht om uit te keren in aandelen in plaats van in geld. Zowel de converteerbare obligatie als de reverse exchangeable is een zogenaamd hybride instrument of structured product. De belangrijkste risico s van obligaties zijn: renterisico, faillissements-/kredietrisico, valutarisico en liquiditeitsrisico. Het renterisico bestaat eruit dat de obligatie in waarde daalt door een stijging van de rente. Het valutarisico ontstaat als de obligatie is genoteerd in een andere valuta dan de referentievaluta van de belegger en vervolgens daalt ten opzichte van die referentievaluta. Bij staatsobligaties dient onderscheid te worden gemaakt tussen obligaties van overheden van meer ontwikkelde landen en opkomende landen. Opkomende landen hebben een hoger kredietrisico. Bij bedrijfsobligaties wordt onderscheid gemaakt tussen obligaties met een hoge kredietwaardigheid en met een lage. Hoe beter de kredietwaardigheid, hoe lager het risico dat u uw geld niet terug krijgt of de rente niet betaald krijgt. Bij obligaties is de rating dus belangrijk om het risico van de obligatie in te kunnen schatten. Obligaties met een lage beoordeling (rating) noemen we junk bonds of high yield obligaties. Het risico van deze obligatie is dat u misschien niet al uw geld terugkrijgt of de rente niet betaald krijgt, maar u krijgt voor dit hogere risico wel een hogere rente (high yield). Obligaties met een hoge beoordeling (rating) worden wel investeringswaardig (investment grade) genoemd. Dit betekent dat u in deze obligaties zonder veel risico zou kunnen beleggen. De rating is echter wel een momentopname. Er is geen enkele garantie dat de rating niet op enig moment naar beneden wordt bijgesteld. Bail-in Binnen de BRRD kan de toezichthouder een bijdrage van de kapitaalverschaffers en overige crediteuren van de bank worden gevraagd wanneer de financiële gezondheid van een bank verslechtert. Dit is de bail-in. Voorheen liepen crediteurs (bijvoorbeeld een belegger in ongedekte obligaties) alleen het risico (een deel van) de inleg of vordering kwijt te raken in geval van insolventie van de bank. Met de bail-in ontstaat de mogelijkheid om in een eerder stadium een beroep te doen op dit kapitaal. Aanvullende informatie is te vinden op onze website: deutschebank.nl > Over Ons> Algemene Voorwaarden onderaan deze pagina klikken op Nuttige Informatie. Ingeval van een faillissement zal de obligatiehouder vooropgesteld worden ten opzichte van een aandeelhouder bij een eventuele uitkering. Desondanks bestaat ook bij een belegging in obligaties het risico dat uw gehele inleg verloren gaat. Dit geldt voor zowel obligaties met een lage als een hoge rating. Het is belangrijk dat u altijd kennis neemt van de specifieke kenmerken van de obligatie. Aandelen Een aandeel is een bewijs van deelneming in het eigen vermogen van een onderneming. U wordt als het ware voor een stukje mede-eigenaar van de onderneming. Daarvoor ontvangt u (meestal elk jaar) een stukje van de winst (dividend) van die onderneming. Deze periodieke vergoeding is niet contractueel vastgelegd, zoals bij de obligatie, maar afhankelijk van de financiële positie van de onderneming en het beleid van het bestuur. De aandelen kunnen aan een beurs genoteerd zijn, maar dit hoeft niet. Bij aandelen wordt zowel geografisch (bijvoorbeeld opkomende en ontwikkelde markten) als per sector (zoals technologie, financiële instellingen, farmacie en consumptiegoederen) onderscheid gemaakt. Dit onderscheid is van belang voor de spreiding binnen uw belegging in aandelen. Aandelen kennen verschillende typen risico s zoals: marktrisico, afname groeivooruitzichten, kredietrisico, waarderingsrisico s, valutarisico en liquiditeitsrisico. De afname van de groeivooruitzichten van een onderneming kunnen een negatief effect hebben op de waarde van de onderneming en dus de waarde van het aandeel. Bij het faillissements-/kredietrisico dient u zich te realiseren dat aandeelhouders als allerlaatsten worden gecompenseerd, dus ook na obligatiehouders. Juist bij aandelen is het waarderingsrisico groot. De aandelenmarkt is erg gevoelig voor sentimenten. april 2017 Informatie Document Beleggen 07

9 Naast gewone aandelen zijn er ook bijzondere aandelen. Voorbeelden hiervan zijn preferente en prioriteitsaandelen. Preferente aandelen hebben voorrang boven gewone aandelen en geven bijvoorbeeld voorrang bij een dividend- of faillissement uitkering. Prioriteitsaandelen zijn aandelen op naam die bepaalde rechten geven om bijvoorbeeld directieleden of commissarissen te benoemen of aandelenuitgiften goed te keuren. Certificaten van aandelen Certificaten van aandelen zijn financiële instrumenten die de originele aandelen vertegenwoordigen. U krijgt dus niet het aandeel zelf. Die zijn meestal in beheer bij een administratiekantoor. Certificaathouders zijn als het ware economisch deelgerechtigd in de onderliggende aandelen. Niet alle rechten die aan aandelen verbonden zijn, zijn ook van toepassing op certificaten van aandelen. Vaak is bijvoorbeeld het aan aandelen verbonden stemrecht beperkt of uitgesloten. De risico s van certificaten van aandelen zijn in principe dezelfde als de risico s die verbonden zijn aan gewone aandelen. Opties Een optie is een contract dat de koper ervan het recht geeft (en dus niet de verplichting) om tegen een vooraf bepaalde prijs binnen of aan het einde van een afgesproken periode een bepaald goed te kopen (call-optie) of te verkopen (put-optie). Voor dit recht betaalt de koper meestal een prijs aan de verkoper (schrijver). Een verkoper (schrijver) van een optie neemt de verplichting op zich (en dus niet het recht) om de onderliggende waarde te leveren (call-optie) of af te nemen (put-optie) tegen de afgesproken prijs. Hij heeft dus een leveringsplicht of ontvangstplicht, waarvoor de schrijver een prijs ontvangt. Opties worden ook wel derivaten genoemd, omdat deze financiële instrumenten zijn afgeleid van de koers van de onderliggende waarde (meestal een aandeel, index of grondstof). De prijs van de optie is veelal een fractie van de waarde van de onderliggende waarde. Hierdoor leiden kleine koersschommelingen van de onderliggende waarde tot grote koersschommelingen van de optie. Dit is de zogeheten hefboomwerking. Deze hefboomwerking die tot grote winsten kan leiden voor de houder van een optie is tegelijkertijd het grootste risico. Hij kan ook voor grote verliezen zorgen. Bij handel in aandelen komt het slechts zelden voor dat een aandeel zijn complete waarde verliest. Meestal is het risico beperkt tot enkele procenten of enkele tientallen procenten van het ingelegde vermogen. Bij de handel in opties ligt dat heel anders: door de hefboomwerking van de optie is het risico om uw inleg te verliezen groter dan bij een investering in dezelfde onderliggende waarde en komt het regelmatig voor dat men bij aankoop en verkoop van opties het gehele ingelegde vermogen kwijtraakt. Bij het verkopen (schrijven) van opties kunnen de verliezen in theorie onbeperkt oplopen. Het verlies voor de koper van een optie is beperkt tot de betaalde prijs. De kans om uw inleg volledig te verliezen neemt toe naarmate de uitoefenprijs hoger is ingeval van een calloptie, of lager is ingeval van een put-optie. Om de risico s te beperken eist de beurs dat er voldoende onderpand aanwezig is om eventuele verliezen te kunnen financieren. Dit noemt men de margin die u aan moet houden. De margin die de schrijver van een optie dient aan te houden geeft enige dekking voor koersverliezen maar sluit niet uit dat er een groter verlies optreedt dan de grootte van het marginbedrag. Op het moment dat dit bedrag onvoldoende is gaat de desbetreffende bank over tot een zogenaamde margin call, waarbij u vijf werkdagen de tijd heeft om tekorten aan te zuiveren voordat de bank verplicht is uw posities te liquideren. Naast het schrijven van een optie met de bijbehorende margin verplichting als dekking is het ook mogelijk om (deels) gedekte call-opties te schrijven, bijvoorbeeld door call-opties te schrijven op aandelen die in portefeuille zijn. Als u overweegt te beleggen in opties dient u zorgvuldig af te wegen of dergelijke transacties geschikt voor u zijn, mede gelet op uw kennis en ervaring, uw financiële positie en het doel van de belegging. Futures Een future is net als een optie een derivaat. Een future is een termijncontract waarbij zowel de koper als verkoper zich verplicht om een vastgestelde hoeveelheid van de onderliggende waarde (aandelenindex, obligatieleningen, aardappels etc.) te kopen danwel te verkopen. In tegenstelling tot een optie, gaat het bij een future niet om het recht tot aan- of verkoop, maar om de plicht. De afwikkeling van een future is ofwel op basis van fysieke levering of op basis van cash settlement (contante verrekening). Ingeval van een afgesproken fysieke levering verplicht u zich om de onderliggende waarde ook daadwerkelijk te leveren aan, of af te nemen van, de wederpartij. In geval van cash settlement vindt er een verrekening plaats op basis van de settlementkoers op de dag van het verstrijken van de termijn. Voor de verplichtingen die voortvloeien uit een futurepositie moet een margin gestort worden. Deze margin wordt elke dag na beurs gecorrigeerd voor koerswijzigingen. Bij futures is evenals bij opties het grootste risico de hefboomwerking. Bij het aangaan van een future hoeft u maar een gering deel van de werkelijke waarde te storten (de zogenaamde margin). Een beperkte 08 Informatie Document Beleggen april 2017

10 koersschommeling kan daarom tot grote verliezen (of winsten) leiden (de hefboomwerking). Het verlies hoeft niet beperkt te zijn tot de inleg maar kan, evenals bij het schrijven van opties, in theorie onbeperkt oplopen. De margin die u in futures dient te storten geeft enige dekking voor die koersverliezen maar sluit niet uit dat er een groter verlies optreedt dan de grootte van het marginbedrag. Als u overweegt te beleggen in futures dient u zorgvuldig af te wegen of dergelijke transacties geschikt voor u zijn, mede gelet op uw kennis en ervaring, uw financiële positie en het doel van de belegging. Andere financiële instrumenten met een hefboomwerking Naast opties en futures bestaan er ook nog andere financiële instrumenten met een hefboomwerking. Voorbeelden van producten met een hefboomwerking zijn zogenaamde sprinters, turbo s en speeders. Ook dit zijn zeer speculatieve beleggingsproducten. Een kleine procentuele verandering in een onderliggende waarde zal een hogere procentuele verandering in de waarde van het instrument opleveren. Met andere woorden, de koers van deze producten kan snel stijgen maar ook weer snel dalen. Met de aanschaf van deze instrumenten kunt u speculeren op zowel koersstijgingen als koersdalingen van de onderliggende waarde. De investering kan het maximale verlies zijn. De risico s die zijn verbonden aan het kopen van dergelijke producten zijn vergelijkbaar met de risico s die zijn verbonden aan het kopen van opties. De hefboomwerking van deze instrumenten ontstaat omdat wordt belegd met een beperkte inleg. U betaalt niet het gehele bedrag voor de onderliggende waarde, maar slechts een deel. Het overige deel wordt gefinancierd door de uitgevende instelling. Over dit gedeelte betaalt u rente. U betaalt deze rente echter niet rechtstreeks. Door de hefboom is een belegging in deze financiële instrumenten risicovoller dan een directe belegging in de onderliggende waarde. Daarnaast bestaat een valutarisico als de koersen van de onderliggende waarden niet in euro s noteren. Andere derivaten Er zijn nog meer soorten derivaten die bij deze introductie verder buiten beschouwing worden gelaten zoals swaps, warrants, forwards, caps, floors en swaptions. Dergelijke producten zijn veelal uitsluitend toegankelijk voor professionele partijen. Beleggingsfondsen Een beleggingsfonds is een fonds waarbij de fondsbeheerder een beleggingsportefeuille samenstelt binnen een vooraf vastgestelde verdeling over de verschillende beleggingscategorieën zoals liquide middelen, aandelen, obligaties, vastgoed en grondstoffen. Een beleggingsfonds is in feite een pot van de gelden van beleggers, beheerd door een professional die voor de beleggers de beleggingskeuzes maakt om een zo goed mogelijk beleggingsrendement te behalen. Een beleggingsfonds kan ook passief beheerd worden. Een dergelijk fonds wordt passief beheerd omdat het bijvoorbeeld een index probeert te volgen door de beleggingen in die index te spiegelen. Voorbeelden van passief beheerde fondsen zijn Index Trackers of ETFs (Exchange Traded Funds), zoals hieronder nader omschreven. Door te beleggen in een beleggingsfonds kunt u met relatief weinig inleg een grote spreiding in uw beleggingsportefeuille bereiken die anders pas met een veel grotere inleg te bereiken valt. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om vaak tegen lagere kosten in financiële instrumenten te beleggen die voor de particuliere beleggers doorgaans niet beschikbaar zijn. De wijze waarop de fondsbeheerder de beleggingsportefeuille samenstelt staat uitgebreid beschreven in het betreffende prospectus. Er is een groot aantal beleggingsfondsen op de markt, met een grote variëteit in instrumenten en/ of objecten waarin belegd wordt. Enige voorbeelden: belegging in aandelen (aandelenfonds), alleen obligaties (obligatiefonds), zowel obligaties als aandelen (mixfonds), belegging in onroerend goed (vastgoedfonds), belegging in zeeschepen, technologieondernemingen. Daarnaast kan onderscheid gemaakt worden naar geografische ligging: beleggingen, alleen binnen Europa, de Verenigde Staten of bijvoorbeeld het Verre Oosten. Het aanbieden van beleggingsfondsen komt tot stand via een gereglementeerde beurs (beursgenoteerde beleggingsfondsen) en buiten de beurs om (niet beursgenoteerde). Dit onderscheid is van invloed op de verhandelbaarheid (liquiditeit). De beursgenoteerde fondsen kunnen bij alle commissionairs, banken en brokers gekocht worden. Niet-beursgenoteerde fondsen kunnen alleen bij het fonds zelf gekocht worden. Posities in niet beursgenoteerde beleggingsfondsen kunnen in bepaalde gevallen uitsluitend verkregen worden door voorinschrijvingen. Dit houdt in dat er geen directe levering van het aandeel in het fonds tegenover de betaling staat. Als u zich voorinschrijft op een niet beursgenoteerd beleggingsfonds dient u zich te realiseren dat hier een verhoogd kredietrisico aan verbonden is. De uitgevende instelling kan failliet gaan tussen de periode van voorinschrijving en de uiteindelijke levering van de posities. Het bedrag dat voor de voorinschrijving is gereserveerd om de levering van de positie te bekostigen komt dan in de failliete boedel van de uitgevende april 2017 Informatie Document Beleggen 09

11 instelling. In dat geval worden geen posities in het beleggingsfonds aan u geleverd, maar blijft uw betalingsverplichting wel bestaan. Daarnaast kan onderscheid worden gemaakt in open-end en closed-end beleggingsfondsen. Een open-end beleggingsfonds heeft de continue mogelijkheid om nieuwe aandelen uit te geven op het moment dat er nieuw geld in het beleggingsfonds stroomt. De waarde van een open-end beleggingsfonds handelt rondom de werkelijke waarde. Een closed-end beleggingsfonds heeft beperkte mogelijkheden om nieuwe aandelen uit te geven waardoor de koers afhangt van de vraag en het aanbod op de financiële markt. Aankoop van closed-end beleggingsfondsen geschiedt doorgaans door middel van limietorders. Hierdoor wordt voorkomen dat er een transactie tot stand komt tegen een onverwacht hoge of lage koers. De risico s van beleggingsfondsen zijn afhankelijk van en vergelijkbaar met de objecten en/of financiële instrumenten waarin wordt belegd en de doelstelling die het fonds heeft. In het meest verregaande geval kunt u uw volledige inleg verliezen. Tevens kan het fonds wel of niet gebruik maken van geleend geld om de beleggingen te financieren. Een dergelijke constructie vergroot doorgaans de koersfluctuaties van het beleggingsfonds. Indextrackers, of exchange traded funds (ETF s) zijn fondsen die een index volgen. Dit zijn beursgenoteerde, open-end beleggingsfondsen met als beleggingsdoel het zo goed mogelijk volgen van een onderliggende index. Volgens de geldende wet- en regelgeving dient een ETF die kwalificeert als UCITS (icbe) een zekere spreiding te hebben. Spreiding kan zorgen voor vermindering van het specifieke risico, maar ondanks spreiding bestaat er een kans op concentratierisico. Dit ontstaat bijvoorbeeld wanneer er een hele specifieke onderliggende index wordt gevolgd of de onderliggende waarden allemaal uit dezelfde sector komen. ETF s die een grondstof of valuta volgen voldoen niet aan het spreidingscriterium en worden daarom ook wel exchange traded commodity of exchange traded currency (ETC s) genoemd. Er dient onderscheid te worden gemaakt tussen ETF s / ETC s die de onderliggende grondstof in bezit hebben (bijvoorbeeld door het bewaren van goudbaren in een kluis) en ETF s / ETC s die dat niet hebben maar swapbased zijn. Het is verstandig om als belegger te onderzoeken met welke vorm u te maken heeft. De meeste ETF s zijn relatief eenvoudige en transparante producten waarvan de werking, voorwaarden en overige productkenmerken duidelijk zijn voor de belegger. De meest eenvoudige ETF s worden samengesteld op basis van volledige nabootsing van één onderliggende index en kenmerken zich door brede spreiding, passief beheer en lage kosten. De tracking error geeft aan in hoeverre een ETF erin slaagt het rendement van de onderliggende index te volgen. Er bestaan echter productvarianten die door hun eigen afwijkende productkenmerken specifieke risico s met zich meebrengen. Vastgoed Onder vastgoed wordt verstaan beleggingen in niet beursgenoteerde vastgoedfondsen. Beursgenoteerde vastgoedfondsen worden gezien als een specifieke sector van de aandelenmarkt en worden gerubriceerd onder aandelen. Het belangrijkste risico dat u loopt is dat de vastgoedobjecten waarin u investeert in waarde dalen. Veelal wordt dit veroorzaakt door een toename van het aanbod en/of terugloop van de vraag naar onroerend goed. Daarnaast loopt u een kredietrisico. Indien een vastgoedfonds huurders heeft met een slechte kredietwaardigheid dan loopt zij het risico dat een deel van de huren niet meer wordt betaald en dat mogelijkerwijs de betreffende panden opnieuw verhuurd zullen moeten worden, met alle daarmee verbandhoudende kosten van dien. Ook loopt u een liquiditeitsrisico. Vastgoedobjecten worden niet dagelijks verhandeld. Dit brengt het risico met zich mee dat u ook niet op ieder gewenst moment kunt uitstappen. Ook bestaat een valutarisico als u belegt in vastgoed buiten uw referentievaluta, en het valutarisico ten opzichte van deze valuta niet is afdekt. De resultaten worden dan mede gedreven door de ontwikkeling van uw referentievaluta ten opzichte van de andere valuta. Vervolgens is er een informatierisico. Vastgoedfondsen zijn vaak minder transparant en de activiteiten van vastgoedfondsen zijn vaak minder eenvoudig te volgen. Deze verminderde transparantie brengt met zich mee dat het monitoren van het fonds in de praktijk lastig is, hetgeen risico s met zich mee kan brengen. Het laatste risico is het waarderingsrisico. De waardering van het fonds komt tot stand door middel van periodieke taxaties van de vastgoedobjecten. Doordat tussen taxaties een lange tijd kan zitten, loopt u het risico dat de opgegeven waarde niet overeenstemt met de feitelijke waarde. Verder kunnen in het taxatieproces onvolkomenheden sluipen waardoor de afgegeven waarde ook niet volledig representatief is. 10 Informatie Document Beleggen april 2017

12 Specifieke beursrisico s Via Deutsche Bank Luxembourg S.A. (de Depotbank ) is het mogelijk op verschillende beurzen te handelen. Houdt u er rekening mee dat op de diverse beurzen afwijkende regels kunnen gelden voor bijvoorbeeld de toegestane ordertypen, de openingstijden en de gehanteerde handelssystematiek. Het is verstandig om u goed te informeren over deze specifieke regels voordat u op een nieuwe beurs of markt gaat handelen. Deze regels kunnen van tijd tot tijd wijzigen. Wij adviseren u van tijd tot tijd kennis te nemen van informatie van de diverse beurzen die vaak is te vinden op de websites van de betreffende beurzen. Wij adviseren u van tijd tot tijd kennis te nemen van informatie van de diverse beurzen die vaak is te vinden op de websites van de betreffende beurzen. Deze informatie kan van tijd tot tijd wijzigen. Risico s van handelsonderbrekingen en storingen Naast bovengenoemde risico s bestaat de mogelijkheid dat het plaatsen van orders tijdelijk niet mogelijk is, ernstig wordt vertraagd of dat u niet kunt beleggen via een bepaald communicatiemiddel. Ook kan bepaalde informatie niet voorhanden zijn (bijvoorbeeld koersinformatie of terugmeldingen van orders), waardoor in voorkomende gevallen aanzienlijke schade kan ontstaan. Hoezeer de betrokken marktpartijen dit proberen te voorkomen, geheel uit te sluiten zijn dergelijke risico s niet. Denkt u bijvoorbeeld aan de situatie dat technische infrastructuur wordt beschadigd door derden. Ook kan afhankelijk van de diverse beursreglementen sprake zijn van handelsonderbrekingen, vaak ter voorkoming van niet marktconforme koersvorming. Realiseert u zich dat de diverse marktpartijen, waaronder ook de Bank en de Depotbank, hun aansprakelijkheid voor calamiteiten als storingen, handelsonderbrekingen en dergelijke hebben uitgesloten. Dit heeft tot gevolg dat eventuele schade voor rekening van de beleggers is. Overigens doen de Bank en de Depotbank er alles aan om zich hiertegen te wapenen. De Bank schakelt voor haar dienstverlening alleen derde partijen met een goede reputatie in. Desondanks kunnen ook de Bank en de Depotbank te maken krijgen met een storing. Dit kan bijvoorbeeld een computerstoring in het ordersysteem of een storing in de verbinding met de beurs zijn. Bij een storing kan de Bank besluiten het doorgeven van orders tijdelijk te staken. De Bank houdt u via haar website van een storing op de hoogte. Plaatsen, verifiëren, doorgeven en annuleren van orders Als u een Mandaat Vermogensadvies overeenkomst met de Bank bent aangegaan, kunt u koop- en verkooporders in Financiële Instrumenten aan de Bank doorgeven. U kunt dergelijke orders telefonisch geven via uw cliënt-adviseur of beleggingsadviseur (tenzij schriftelijk anders met de Bank overeengekomen). De Bank zal deze orders doorgeven aan de Depotbank. Bij het doorgeven van orders, kan de Bank gebruikmaken van een volmacht die u aan de Bank heeft gegeven, om de orders in uw naam op te geven bij de Depotbank. Orders zullen door de Depotbank worden verwerkt in lijn met hetgeen u daarover met de Depotbank heeft afgesproken. Order verificatie Als u orders in Financiële Instrumenten aan de Bank geeft, die de Bank zal doorgeven aan de Depotbank, dan kan de Bank verifiëren of de persoon die de order geeft ook bevoegd is die order te geven. Voor dergelijke verificatie, kan de Bank bijvoorbeeld vragen over persoonlijke gegevens stellen en/of een terugbelprocedure volgen op een daarvoor aangewezen telefoonnummer. april 2017 Informatie Document Beleggen 11

13 Orderverwerking De Bank verstrekt haar klanten informatie over hoe de Bank er voor zorgt dat orders aan de Depotbank worden doorgegeven in lijn met de toepasselijke wet- en regelgeving. Hiertoe heeft de Bank een Orderverwerkingsbeleid opgesteld. Voor de meest recente versie hiervan, verwijzen we naar onze website: Annuleren van orders Orders kunnen bij de Bank worden geannuleerd tot het moment waarop de order is doorgeven aan de Depotbank. Het is niet mogelijk om een order gedeeltelijk te annuleren. U kunt wel de volledige order annuleren en na acceptatie een nieuwe order plaatsen. Acceptatie of ontvangst van uw verzoek om een order te annuleren biedt echter geen enkele garantie dat de order niet wordt doorgegeven aan de Depotbank. Betaalinstructies Als u een verzoek aan de Bank doet om een opdracht of betaalinstructie door te geven aan de Depotbank, dan kan de Bank verifiëren of de persoon die het verzoek doet daartoe ook bevoegd. Voor dergelijke verificatie, kan de Bank bijvoorbeeld vragen over persoonlijke gegevens stellen en/of een terugbelprocedure volgen op een daarvoor aangewezen telefoonnummer. Ordertypen U heeft bij het plaatsen van orders over het algemeen de keuze tussen verschillende ordertypen. Niet ieder ordertype is mogelijk bij de Depotbank of op elke beurs. Voor meer informatie over de ordertypen die door de Depotbank geboden worden, kunt u contact opnemen met de Depotbank. Ter informatie hebben we hieronder een beschrijving opgenomen van de meest voorkomende ordertypen. Bestens order Een bestens order is een koop- of verkooporder waarbij u geen beperkende bepalingen ten aanzien van de koers meegeeft. Bestens orders zijn altijd dagorders. Deze orders worden tegen de eerstvolgende koers uitgevoerd, ongeacht de hoogte van deze koers. Er kunnen geen bestens orders worden geplaatst buiten beurstijd. Bij de Euronext Effectenbeurzen in Amsterdam, Brussel, Parijs en Lissabon kunnen echter bestens orders voor aandelen geplaatst worden vanaf een halfuur voor beursopening. Het voordeel van een bestens order is de snelle uitvoering. Een nadeel is echter dat de prijs waartegen uw order wordt uitgevoerd door koersfluctuaties sterk kan afwijken van de laatste koers. In de tijd dat u de bestens order invoert kan de situatie in het orderboek sterk gewijzigd zijn. De Bank adviseert u daarom altijd orders met een limiet te plaatsen. Bij Europese fondsen kan het voorkomen dat de beurs geen bestens orders toestaat. In dat geval zet onze broker uw order om in een gelimiteerde order. Omdat dit een handmatige handeling is en dus tijd kost, dient u hier bij het opgeven van uw order rekening mee te houden. Als u een bestens order voor een veiling of het sluiten van de beurs plaatst, houdt u dan een marge aan van twee minuten. Limiet order Bij een limiet order geeft u bij een aankoopopdracht aan welke prijs u maximaal wenst te betalen en bij een opdracht tot verkoop de minimale prijs die u wenst te ontvangen. Zo wordt een verkooporder met een limiet van 17,- alleen uitgevoerd als de markt 17,- of meer biedt. Stop loss order Een stop loss order is een order die u opgeeft met een stopprijs (triggerprice). Zodra deze prijs wordt bereikt en er op de koers is gehandeld, plaatst het handelssysteem automatisch een order. Uiteraard kan een stop loss order zowel een koop- als een verkooporder zijn. Bij een aankoopopdracht geeft u aan vanaf welke prijs (stopprijs) u wenst te kopen. De stopprijs dient dan hoger te zijn dan de huidige marktprijs. U kunt bijvoorbeeld een stop loss order plaatsen waarbij u bepaalde aandelen wilt kopen als deze boven een waarde van 15,- komen. Bereiken de aandelen dit prijsniveau dan komt de kooporder als bestens order in het orderboek. Bij een verkooporder geeft u aan vanaf welke prijs u wenst te verkopen. De stopprijs dient dan lager te zijn dan de huidige marktprijs. U geeft bijvoorbeeld een stop loss order om te verkopen wanneer de koers onder de 15,- komt. Zodra de stopprijs wordt gehaald, verandert de order in een bestens order en wordt deze uitgevoerd tegen de eerstvolgende koers die tot stand komt. 12 Informatie Document Beleggen april 2017

14 Stop limiet order Een stop limiet order is eveneens een order die u opgeeft met een stopprijs (triggerprice). Op het moment dat de koers de stopprijs raakt of overschrijdt, verandert de order in een limietorder, met een limiet die bij een kooporder hoger en bij een verkooporder lager ligt dan de stopprijs. Het meegeven van een limiet aan de order is bedoeld om niet teveel te betalen of te weinig te ontvangen als eenmaal de ingestelde stopprijs geraakt of doorbroken is. Dag- en doorlopende orders Op alle beurzen kunt u voor de meeste fondsen een dag- of een doorlopende order opgeven. Een dagorder geldt alleen voor de dag waarop u hem plaatst. Geeft u de dagorder na sluiting van de beurs op of op een dag waarop geen handel plaatsvindt, dan geldt de order voor de eerstvolgende beursdag. Overzichten en rapportages De Bank zal u voorzien van bepaalde overzichten en rapportages (of zal er voor zorgen dat de Depotbank deze rapportages aan u verstrekt). Hieronder worden de belangrijkste overzichten kort beschreven. Rekeningafschrift Rekeningafschriften van uw rekeningen bij de Depotbank zullen door de Depotbank worden verstrekt. Hiervoor gelden de tussen u en de Depotbank gemaakte afspraken. Transactie-informatie Informatie over de uitvoering van uw transacties wordt door de Depotbank verstrekt. Hiervoor gelden de tussen u en de Depotbank gemaakte afspraken. Vermogensbeheerrapportage Periodieke rapportage Aan Mandaat Vermogensbeheer-klanten wordt ieder kwartaal een vermogensbeheerrapportage beschikbaar gesteld. Op dit overzicht staan alle in deze periode namens u verrichtte vermogensbeheeractiviteiten. Wenst u uw vermogensbeheerrapportage per post te ontvangen, dan is dat mogelijk. Benchmark rapportages Behoudens bepaalde uitzonderingen wordt er gebruik gemaakt van benchmarks om prestaties aan te staven. Het selecteren van een benchmark maakt onderdeel uit van de Mandaat Vermogensbeheer overeenkomst. De Benchmark wordt gebruikt om de prestaties van een beleggingsmandaat mee te kunnen vergelijken. Een benchmark kan bestaan uit een enkele index (bijvoorbeeld de MSCI World for Global Equity) of een op maat gemaakte combinatie van indices om het mandaat beter mee te kunnen vergelijken. Rapportages over verliezen Aanvullende rapportages over verliezen binnen de portefeuille kunnen afzonderlijk worden afgesproken in het kader van Mandaat Vermogensbeheer. Profielvergelijkingsrapportage Tweemaal per jaar stelt de Bank een Profielvergelijkingsrapportage beschikbaar. In deze rapportage kunt u zien of uw portefeuille nog overeenstemt met uw beleggingsprofiel. Wenst u deze rapportage toch per post te ontvangen dan is dat mogelijk. Risico beoordeling Cliëntclassificatie Alvorens beleggingsdiensten aan u te verlenen zal de Bank u in kennis stellen of u bent geclassificeerd als professionele belegger of als niet-professionele belegger. Deze indeling heeft gevolgen voor de mate van zorgplicht die de Bank in acht moet nemen op grond van de geldende wet- en regelgeving. Een niet-professionele belegger geniet de meeste bescherming. april 2017 Informatie Document Beleggen 13

15 Verzoeken om een andere cliëntclassificatie U kunt de Bank verzoeken om een andere cliëntclassificatie met meer of minder bescherming, mits dit verzoek op uw gehele relatie met de Bank ziet. De Bank hoeft een dergelijk verzoek niet te honoreren. Cliëntformulier en beleggingsprofiel Uw beleggingsprofiel voor Mandaat Vermogensadvies en Mandaat Vermogensbeheer wordt bepaald op basis van uw antwoorden op de vragen van de Bank in het cliëntformulier. Op basis van die antwoorden beoordeelt de Bank welke beleggingsprofiel geschikt voor u is. De dienstverlening van de Bank is gebaseerd op de informatie die u aan de Bank verstrekt. Het is daarom in uw eigen belang om de Bank van juiste en volledige informatie te voorzien. Voor meer informatie over onze standaard beleggingsprofielen verwijzen we naar onze website (zie: document_center.html# > Nuttige informatie > Risicoprofielen). Voor de diensten Mandaat Vermogensadvies en Mandaat Vermogensbeheer wint de Bank informatie van u in over uw financiële positie, kennis, ervaring, beleggingsdoelstellingen en risicobereidheid. Als u een professionele belegger bent, dan kan de Bank er voor kiezen geen informatie in te winnen over uw kennis en ervaring. Als de Bank u de dienst Mandaat Vermogensadvies verleent en u bent een professionele belegger, dan kan de Bank er daarnaast voor kiezen geen informatie in te winnen over uw financiële positie. Wanneer de Bank uw orders doorgeeft en de Bank daarover niet heeft geadviseerd, zal de Bank informatie bij u inwinnen over uw kennis en ervaring of gebruikmaken van eerder ingewonnen informatie in het kader van het Mandaat Vermogensadvies. Op basis van deze informatie bepaalt de Bank of deze dienstverlening passend is voor u. De Bank behoudt zich het recht voor deze passendheid niet te beoordelen indien deze dienst wordt verleend op uw initiatief en de orders betrekking hebben op de financiële instrumenten die op basis van weten regelgeving als niet-complex worden gezien. Indien de door u verstrekte of niet verstrekte informatie hiertoe aanleiding geeft, kan de Bank besluiten bepaalde beleggingsdiensten, dan wel beleggingsdiensten met betrekking tot bepaalde financiële instrumenten niet aan u te verlenen. Wijziging van uw beleggingsprofiel Het door de Bank vastgestelde beleggingsprofiel is een weergave van uw huidige risicobereidheid, beleggingsdoelen en financiële positie. Deze factoren kunnen in de toekomst veranderen, waardoor het aanbeveling verdient om het opgestelde beleggingsprofiel te wijzigen. Als er zich relevante wijzigingen voordoen in uw persoonlijke situatie, dan dient u de vragenlijst opnieuw in te vullen. U bent verplicht de Bank van dergelijke wijzigingen op de hoogte te brengen. Het is ook in uw belang om de Bank van wijzigingen op de hoogte te brengen, omdat dit de Bank in staat stelt diensten aan u te verlenen gebaseerd op actuele informatie. Juistheid en volledigheid Indien u de vragen op het cliëntformulier niet of niet volledig beantwoordt, is de Bank niet in staat te beoordelen of een bepaald financieel product passend of geschikt voor u is. In dit geval zullen wij u hier voor waarschuwen of kunnen wij mogelijk de beleggingsdiensten niet aan u verlenen. Als u onjuiste en/of onvolledige informatie verstrekt op het cliëntformulier kan dat ertoe leiden dat de Bank de passendheid of de geschiktheid van de beleggingsdienst en/of opgegeven orders niet kan beoordelen, dan wel de beleggingsdiensten niet optimaal kan verlenen. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor u waarvoor de Bank niet aansprakelijk is. Het is daarom van belang dat u de Bank van volledige en juiste informatie voorziet en in kennis stelt van wijzigingen in deze informatie. Kosten en vergoedingen Alle vergoedingen die door de Bank in rekening worden gebracht zijn beschreven in de Annex bij uw Overeenkomst Beleggingsdiensten. De Bank heeft op haar website een voorbeeld opgenomen van kosten en vergoedingen van haar beleggingsdienstverlening. Dit voorbeeld is beschikbaar in het Document Center ( document_center.html#). Een verdere beschrijving van de kosten die voor uw rekening komen is opgenomen in de algemene voorwaarden beleggingsdiensten van de Bank. Wij wijzen erop dat de Bank en de Depotbank hun fees voor hun dienstverlening afzonderlijk in rekening brengen. Zowel de Bank als de Depotbank brengen hun fees en de aan de verleende diensten gerelateerde kosten ten laste van uw rekening(en) bij de Depotbank. 14 Informatie Document Beleggen april 2017

16 Vragen Hebt u vragen over de beleggingsdienstverlening van de Bank dan kunt u contact opnemen met uw beleggingsadviseur. Klachten Klachtenregeling De Bank streeft naar een kwalitatief hoogstaande dienstverlening. Mocht u desondanks niet tevreden zijn, dan kunt u een klacht indienen. De Bank heeft een klachtenregeling die informatie bevat over hoe u uw klacht kunt indienen, door wie de klacht wordt behandeld en binnen welke termijn u een reactie kunt verwachten. Deze klachtenregeling kunt u vinden op de website van de Bank en zal u op verzoek worden toegezonden. Hoe meer relevante informatie u verstrekt, hoe beter wij in staat zijn uw klacht te beoordelen. Klachteninstituut Financiële Dienstverlening De Bank is aangesloten bij de stichting Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (KiFiD). Als uw klacht door de Bank geheel of gedeeltelijk is afgewezen dan kunt u als particulier uw klacht voorleggen aan het KiFiD. De Bank dient de gehele of gedeeltelijke afwijzing van uw klacht schriftelijk aan u bevestigd te hebben, voordat u een klacht bij het KiFiD kunt indienen. Uw klacht wordt eerst onderzocht door de Ombudsman van het KiFiD. De Ombudsman probeert het geschil alsnog op te lossen door bemiddeling. Als dat niet lukt, dan kunt u uw klacht voorleggen aan de Geschillencommissie van het KiFiD U dient een beperkte eigen bijdrage aan het KiFiD te betalen voor de klachtafhandeling. Raadpleeg voor meer informatie de website van het KiFiD. Het adres van het KiFiD is: Klachteninstituut Financiële Dienstverlening Postbus AG DEN HAAG Tel: info@kifid.nl Internet : Uiteraard hopen wij dat u geen gebruik hoeft te maken van bovenstaande procedure. Uitbesteding De Bank besteedt bepaalde taken in het kader van Mandaat Vermogensadvies en Mandaat Vermogensbeheer uit. Deutsche Bank Luxembourg S.A. (de Depotbank ), is de voornaamste uitbestedingspartner. De Depotbank assisteert de Bank in het vaststellen van de financiële instrumenten die de Bank in haar assortiment opneemt en kan de Bank ook voorzien van specialistische kennis. De Bank heeft de operationele uitvoering van het Mandaat Vermogensbeheer ten aanzien van alle financiële instrumenten en beleggingsfondsen in de cliëntportefeuille uitbesteedt aan de Depotbank. De Bank zal bepalen welk Mandaat Vermogensbeheer geschikt is voor u. Taal De Bank communiceert met u in de Nederlandse en/of de Engelse taal. Echter, niet alle Nederlandstalige informatie en documentatie is in de Engelse taal verkrijgbaar en vice versa. april 2017 Informatie Document Beleggen 15

17 Deutsche Bank Orderverwerkingsbeleid Dit beleid bevat informatie met betrekking tot de rol van Deutsche Bank AG, Amsterdam Branch (hierna aangeduid als de Bank ) in het doorgeven van orders van cliënten aan Deutsche Bank Luxembourg S.A. (de Depotbank ) en is bestemd voor zowel de professionele als de niet-professionele klanten van de Bank. Orders doorgeven De rol van de Bank in het proces van het uitvoeren van cliënt-orders bestaat uit het doorgeven van die orders naar de Depotbank. De Depotbank zal de order vervolgens uitvoeren in lijn met haar eigen best-execution - beleid. De Bank zal er voor zorgdragen dat de Depotbank de juiste processen en procedures heeft om het best mogelijke resultaat bij het uitvoeren van cliëntorders te behalen. Verwerken van orders De Bank zal alle orders van Cliënten doorgeven aan de Depotbank. De Bank zal ook alle beleggingsbeslissingen ten aanzien van het Mandaat Vermogensbeheer laten uitvoeren door de Depotbank. Als u specifieke instructies aan de bank geeft over hoe de order moet worden uitgevoerd, dan geven wij deze instructies door aan de Depotbank. Dit kan ertoe leiden dat uw order niet wordt doorgegeven en vervolgens uitgevoerd met het best mogelijke resultaat. Hoe het orderverwerkingsbeleid werkt Voor het verwerken van orders door de Bank, tracht de Bank dit in redelijkheid te doen overeenkomstig zowel dit beleid als de toepasselijke wet- en regelgeving. In redelijkheid houdt in dat de Bank ervoor zorgt dat zij beschikt over processen en procedures waarvan in redelijkheid mag worden aangenomen dat zij bij het doorgeven van orders leiden tot het best mogelijke resultaat en in redelijkheid alles doet om zich aan deze processen en procedures te houden, op basis van de aan haar beschikbare middelen. De Bank verstrekt geen garantie dat zij te allen tijde in alle omstandigheden in staat is het best mogelijke resultaat te behalen. Periodieke controle en herziening De effectiviteit van het beleid wordt door de Bank bewaakt en minimaal een keer per jaar herzien en beoordeeld en verder zodra zich een wezenlijke verandering voordoet die naar het oordeel van de Bank haar mogelijkheid aantast op consistente wijze het best mogelijke resultaat te behalen. Als gevolg daarvan optredende wijzigingen in de wijze waarop orders worden doorgegeven, worden door de Bank doorgevoerd zoals zij wenselijk acht. Aanpassingen van het orderverwerkingsbeleid (via internet en duurzaam medium) Dit beleid wordt regelmatig geactualiseerd en kan worden ingezien op het internet, op het volgende center.html# Klanten die dit beleid en herzieningen daarvan niet via het internet wensen te ontvangen, kunnen deze op verzoek ontvangen op een duurzaam medium. Toestemming Dit Beleid vormt een aanvulling op en maakt onlosmakelijk deel uit van de Algemene Voorwaarden Beleggingsdienstverlening van de Bank die van toepassing zijn op de Beleggingsdiensten. Door het aangaan van een overeenkomst voor beleggingsdiensten verklaart de klant zich akkoord met dit beleid. Inlichtingen over orderverwerking Mocht u het niet eens zijn met de wijze waarop een bepaalde order is verwerkt, dan kunt u de Bank vragen aan te tonen dat zij de order heeft verwerkt overeenkomstig de bepalingen van het orderverwerkingsbeleid. Mocht u vragen hebben over een specifiek onderdeel van het orderverwerkingsbeleid, dan kunt u die voorleggen aan uw contactpersoon bij de Bank. De Bank beantwoordt graag alle redelijke verzoeken daartoe. november 2016 Orderverwerkingsbeleid 01